ҲУҚУҚИЙ
МУНОСАБАТЛАР
1. Ҳуқуқий
муносабат
тушунчаси,
белгилари
ва
асослари
2. Ҳуқуқий муносабат таснифи ва таркиби
3. Ҳуқуқий муносабат обектлари ва субъектлари
тушунчаси, турлари, елементлари.
4. Субъектив ҳуқуқ ва юридик мажбуриятлар
5. Юридик фактлар
Р Е Ж А :
Ҳуқуқий муносабатлар тушунчаси:
Ҳуқуқий
муносабатлар
-
бу
ижтимоий
муноса-
батларнинг
ҳуқуқ
нормалари
билан
тартибга солинган бир
қисми бўлиб, уларнинг
субъект-
лари
субъектив ҳу- қуқ ва
юридик
маж-
буриятларга
эга
бў-
лишади.
Ҳуқуқий
муносабатлар
-
шахслар
ўртасидаги
юридик алоқа бўлиб,
бу
уларнинг
ўзаро
ҳуқуқ
ва
маж-
буриятларида
ифо-
даланади.
Ўзаро
ҳу-
қуқ
ва
бурчларсиз
ҳуқуқий
муносабат
вужудга келмайди.
1.Ҳуқуқий муносабат тушунчаси, белгилари ва асослари
ҲУҚУҚИЙ МУНОСАБАТЛАР ЮЗАГА КЕЛИШИ УЧУН АСОСЛАР
МОДДИЙ АСОСЛАР
ЮРИДИК АСОСЛАР
ТОМОНЛАРНИНГ
ХОҲИШ-ИРОДАСИ,
МАНФААТИ
МАЗКУР ИЖТИМОИЙ
МУНОСАБАТНИ
ТАРТИБГА СОЛАДИГАН
ТЕГИШЛИ ҲУҚУҚ
НОРМАСИНИНГ
МАВЖУДЛИГИ
ТОМОНЛАРНИНГ
ҲУҚУҚ ВА
МУОМАЛА
ЛАЁҚАТИГА ЭГА
БЎЛИШЛИГИ
ЮРИДИК
ФАКТНИНГ
МАВЖУДЛИГИ
Ҳуқуқий муносабатларнинг белгилари:
ижтимоий субъектлар ўртасидагина юзага келадиган муайян алоқалар;
ҳуқуқ нормалари асосида юзага келади;
иродавий характерга эга (чунки муносабат юзага келиши учун камида
битта томоннинг истаги талаб қилинади);
давлат томонидан қўриқланади ва таъминланади;
муайян предмет ёки ашёга нисбатан юзага келади ва шу асосда субъектлар
ўзларига тегишли субъектив ҳуқуқ ва юридик мажбуриятларни амалга
оширадилар.
Ҳуқуқий муносабатлар
таснифи
Ҳуқуқ соҳаларига кўра:
конституциявий, мамурий,
Жиноят-ҳуқуқий, оилавий ва ҳ.к.
Субъектларига кўра: умумий
ва муайян
Мазмунига кўра: умумий
тартибга солувчи, нисбий,
қуриқловчи.
Таъсир этиш мақсадига кўра:
Статик ва динамик
Тарафларнинг аниқлик
даражасига кўра: мутлоқ ва
регулятив
Генетик ва функционал
алоқаларига кўра: моддий ва
процессуал
Мажбуриятлар
характерига кўра: суст типдаги ва
фаол типдаги.
2. Ҳуқуқий муносабат таснифи ва таркиби
Ҳуқуқий муносабат таркиби
Ҳуқуқий муносабат
субъектлари
Ҳуқуқий муносабат
объекти
Субъектив ҳуқуқ ва
Юридик мажбурият
Юридик фактлар
Ҳуқуқий муносабат
субъектлари - ҳуқуқий
муносабатларнинг
субъектив ҳуқуқ ва
юридик
мажбуриятларга эга
бўлган
иштирокчилари.
Ҳуқуқий муносабат
объекти – бу ҳуқуқий
муносабат субъектлари
(иштирокчилари)
нинг ҳуқуқ ва
мажбуриятлари қаратилган
нарсалар,яъни ҳуқуқий
муносабатлар нимага
қаратилган бўлса, шу
нарсалар унинг объектини
ташкил этади.
3. Ҳуқуқий муносабат обектлари ва субъектлари
тушунчаси, турлари, елементлари.
Ҳуқуқий муносабат объектлари бўлиши мумкин:
моддий қадриятлар
(ашёлар, мулк ва б.);
номоддий
қадриятлар (ҳаёт,
соғлиқ, шаън, қадр-
қиммат)
маънавий ижод
маҳсуллари
(адабий асарлар,
санъат, компьютер
дастурлари ва б.);
ҳуқуқий муносабатлар
иштирокчиларининг
фаолияти натижалари
(масалан: маҳсулот
етказиб бериш
шартномаси,);
қимматбаҳо қоғозлар
ва ҳужжатлар (пул,
акциялар, пластик
карточкалар,
дипломлар,
шаҳодатномалар ва
б.).
Ҳуқуқ субъекти - бу қонунга биноан ҳуқуққа эга
бўлиш ва зиммасига юридик мажбуриятларни олиш
лаёқатига эга бўлган жисмоний ёки юридик шахслар.
Ҳуқуқ субъектлари тушунчаси ва турлари
Ҳуқуқ субъектлари
Жисмоний
шахслар
Юридик
шахслар.
Батафсил
қаранг
Жисмоний шахслар - булар
муайян давлат фуқаролари,
хорижий давлатлар
фуқаролари, шунингдек
фуқаролиги бўлмаган
шахслар.
Юридик шахслар - қонун
бўйича фуқаролик
ҳуқуқлари ва
мажбуриятларининг
субъекти бўлган корхона,
ташкилот ва муассасалар.
Юридик
шахслар
-
ўз
мулкида,
хўжалик
юритишда
ва
оператив бошқарувда алоҳида мол-мулкка эга бўлган ҳамда ўз
мажбуриятлари юзасидан ушбу мол-мулк билан жавоб берадиган,
ўз номидан мулкий ёки шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўла
оладиган ва уларни амалга ошира оладиган, мажбуриятларни
бажара оладиган, судда даъвогар ва жавобгар бўла оладиган
ташкилотлар (корхона, муассаса ва б.).
Юридик шахслар мустақил баланс ёки сметага эга бўлишлари
керак.
