6-sinf uchun “Qadimgi Yunoniston olimlari va mutafakkirlari“ DARS ISHLANMASI 6-sinf Qadimgi dunyo tarixi Mavzu:Qadimgi Yunoniston olimlari va mutafakkirlari. Darsning maqsadi: A.Ta’limiy : O’quvchilarga yunon olimlari va faylasuflari kashfiyotlari va yutuqlari haqida bilim berish; B. Tarbiyaviy : O’quvchilarda odamiylik, yaxshilik,mehribonlik, sabr, matonat va jasurlik sifatlarini tarbiyalash; S. Rivojlantiruvchi: Ma’naviy qarashlarini kengaytirish va mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini o’stirish. Kompitensiya: -o’z fikrlarini yozma va og’zaki bayon eta olish; -manbalarni solishtira olish; -axborotlar bilan ishlay olish; -madaniy merosni avaylab-asrash; -ma’naviy kamolotga intilish. Dars turi: Yangi bilim berish. Dars uslubi: “Savol- javob” , “Juftini top”, oddiy boshqotirmalar,”Teskari test” usuli. Dars jihozi: Mavzuga oid rasmlar,tarqatmalar, test,o’quv filmi,darslik,jadval. Tahkiliy qism 5 daqiqa O’gan mavzuni so’rash 10 daqiqa Yangi mavzu bayoni 15 daqiqa Mustahkamlash 10 daqiqa O’quvchilarni baholash 3 daqiqa Uyga vazifa 2 daqiqa Darsning borishi I.Tashkiliy qism: a) salomlashish; b) davomatni aniqlash. s)ma’naviyat daqiqasi o’tkazish. II.O’tgan mavzuni so’rash. 1-topshiriq savol-javob. - Qadimgi Yunoniston o’qituvchilari oldiga qanday maqsad qo’ygan edi? - Gomerning “Odisseya” qahramonlik dostonida nimalar haqida hikoya qilinadi? - Gomer qaysi dostonda Troya oti haqida afsonani tasvirlaydi? - Qadimgi Yunonistonda teatr qanday ko’rinishda bo’lgan? - Qaysi yunon haykaltaroshini bilasiz? 2-topshiriq “Teskari test” usuli. Javob variantlari keltirilgan va ular ichida javobi ko’rsatilgan, lekin savollari berilmagan test topshirig’i bo’lib , uni oddiy test turidan farqi o’quvchilar tomonidan javob topilishi emas,aksincha savolini to’ri qo’yilishi kerak. 1__________________________________________________________________ __________? A)Mil.av.776-yilda. B)Mil.av.780-yilda. C).Mil.av.786-yilda. D).Mil.av. 779- yilda. 2__________________________________________________________________ __________? A) “Arilar”. B) “Baqalar”. C) “Qushlar”. D. Barcha javoblar to’g’ri. 3__________________________________________________________________ __________? A)Miron. B). Fidiy. C). Sokrat. D) Sofokl. 2-topshiriq savollari: 1.Dastlabki olimpiada o’yinlari qachon o’tkazilgan? 2.Aristofan asarlarini toping? 3. “Disk uloqtiruvchi “ haykaltaroshlik asari muallifini toping? III.Yangi mavzu bayoni Qadimgi Yunonistonda bemalol suhbat qurish va istalgan savolga javob olish imkoni bo`lgan donishmandlar, hayot murabbiylari sifatida bilishgan. Yunon mutafakkirlari Olam tuzilishi va inson hayoti ma`nosini tushuntirishga harakat qilib ko`rishgan. Ular o`simliklar, hayvonlar, inson tanasi, Quyosh va yulduzlarni o`rganishgan. Mashhur yunon faylasufi Geraklit Yer yuzidagi hamma narsa olovdan kelib chiqqan deya uqtirar edi. «Bir daryoga ikkinchi marta sho`ng`ib bilmaysan», «Hamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi» degan mashhur hikmatlar unga mansubdir. Frakiyalik Demokrit degan faylasuf Geraklit fikriga e`tiroz bildirgan,bizni qurshab turgan hamma narsa ko`zga ko`rinmay mayda-mayda zarralar – atomlardan tashkil topgan degan ma`nodagi fikrni bayon etgan edi. Yunon faylasufi Diogen. Yunon faylasufi Diogen Insonda hech qanday ehtiyojlar bo`lmasligi shart degan fikrni o`z ta`limotiga asos qilib oldi. Hayotdagi barcha qulayliklardan voz kechgan Diogen bir bochkada kun kechirgan. Makedoniyalik Aleksandr undan: «Senga qanday yordam berishim mumkin?» deb so`raganida, Diogen: «Nariroq tursangchi, quyoshni to`sib qo`yding!» deya kinoya qilgan ekan. Miloddan avvalgi V asrda yashagan Gerodot tarix bo`yicha bir kitob yozadi. Misr, Mesopotamiya va Shimoliy Qora dengiz bo`yi koloniyalari bo`ylab sayohatini nihoyasiga yetkazganda Gerodotni hali Yunonistonda birov tanimas edi. O`z vatandoshlarini «Yunon-fors urushlari to`g`risidagi tarix» asari bilan tanishtirganidan so`ng birdaniga mashhur kishiga aylan-di. Tirikligidayoq Gerodotga «tarix otasi» degan faxrli unvon berilgan edi. Tarix otasi Gerodot. Qadimgi yunon olimi Aristotel to`plangan bilimlarni alohida tarmoqlarga ajratdi va ularni mustaqil fanlar sifatida ta`riflab berdi. Barcha zamonlarda olimlar ilmiy masala yechimini topgan yunon fizigi va matematigi Arximedning «Evrika!» «Evrika!» (Topdim, topdim!») qiyqirig`ini takrorlab yurishadi. Ehtimol, bu bir afsonadir, ammo yunonlar to`la ishonch bilan Arximed ko`zgular tizimidan foydalanib yorug`likni bitta yo`nalishga jamlagani va yunonlar ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklarning kemalarini yondirib yuborgani haqida to`la ishonch bilan hikoya qilib berishadi. Arximed richag qonunini ishlab chiqdi va mashhur bo`lib ketgan bir iborani aytdi: «Menga tayanch nuqtasini topib bering, Yerni ostin-ustin qilib tashlayman!» Arximed boshi bilan ilm dengiziga sho`ng`igan olim timsoliga aylangan. Rimliklar uning jonajon shahri Sirakuzni bosib olganlarida qumda chizmalar chizgancha matematikaga oid bir masalani yechishga urinib o`tirgan ekan. Rimlik askar yetib kelganida: «Mening chizmalarimga qo`1 tekkizmagin!» deyishga ulgurdi, xolos: Arximedga nayza sanchilgan edi. Afinalik donishmandlar Afinalik mashhur faylasuf Sokrat o`zining dono hikmatlari tufayli shaharning eng aqlli kishisi deb e`lon qilingan edi. Bunga javoban Sokrat shunday debdi: «Mening donishmandligim shundaki, kamina faqat hech nimani bilmasligimni bilaman, xolos!» Sokrat hech mahal o`z asarlarini qog`ozga tushirmagan. Sokratning g`oyalari Atlantida degan ideal davlat to`g`risida ta`limotni yaratgan. Platon degan tag`in bir yunon faylasufining muloqotlari orqali bizgacha yetib kelgan.Platonni endilikda “Aflotun” sifatida ham bilamiz. Bizgacha Aflotunning mashhur bir hikmati ham yetib kelgan: «Xudo bizning o`zimizdadir!» Sokrat fuqarolarning axloqiy-ma`naviy tarbiyasiga katta ahamiyat bergan. Delfiya ibodatxonasidagi bitik uning sevimli hikmati ekan: «o`z-o`zingni anglagin va bilgin!» Muxoliflari bilan dialoglarida Sokrat Yaxshilik va Yomonlik nima degan masalaga javob berishga harakat qilib ko`rgan. Yomon, aldoqchi va shafaqatsiz bo`lishga qaraganda yaxshi, halol, rahmdil bo`lish nega yaxshiroq, deb so`ragan faylasuf. Sokrat ayniqsa ochko`zlik va molparastlik singari nuqsonlarni qattiq tanqid qilgan. Bozor bo`ylab sayr qilib yurganida shunday degan ekan: «Bularsiz ham kun kechirish mumkin bo`lgan shuncha narsalar borligi ham qandoq yaxshi!» Sokrat dunyoda Ezgulik qonunlari mavjudligini, faqat ularni bilish va ularga rioya qilgan holda yashash kerakligini isbotlagan. Afinadagi ba`zi tartibotlarni qo`rqmasdan tanqid qilgani sababli uni o`limga mahkum etishgan. Sokratning boshqa bir davlatga qochib ketish imkoniyati bo`lsada, rad etgan. Sokrat tarixda odamiylik, sabr-matonat va jasurlik timsoli bo`lib qolgan. IV.Mustahkamlash 3-topshiriq “Oddiy boshqotirmalar” A) o d e i g n B) f o t a u l n Javob: A) Diogen. B) Aflotun 4-topshiriq “Juftini top” metodi.(Bunda o’quvchilar mantiqan bir-biriga mos javoblarni topadilar) 1. Geraklit A.“Evrika” 2. Demokrit B.“ Xudo bizning o’zimizdadir!” 3. Diogen C. “Hamma narsa oqadi va o’zgaruvchandir”. 4. Gerodot D.”Mening donishmandligim hech nimani bilmasligimni bilishimda”. 5. Aristotel E.”Bizni qurshab turgan hamma narsa mayda atomlardan tashkil topgan” 6. Arximed I.”Tarix otasi” 7. Sokrat J.”Insonda hech qanday ehtiyoj bo’lmasligi shart” 8. Platon F.To’plangan bilimlarni alohida tarmoqlarga ajratgan va mustaqil fanlar sifatida ta’riflagan Javob: 1-C, 2-E, 3-J, 4-I, 5-F, 6-A, 7-D, 8-B. (Shuningdek, mustahkamlash uchun o’quv filmidan ham foydalanish mumkin). V.Oquvchilarni baholash. Dars davomida o’quvchilarning barcha topshriqlar bo’yicha bajargan ishlari tekshirilib, ballari e’lon qilinadi. Ballar jurnal va kundaliklariga qo’yiladi. VI. Uyga vazifa: 1) Mavzu asosidagi savollarga javob yozish. 2) Mavzuga oid 10 ta test tuzish.