MAVZU: Qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarorlari, ajrimlari va qarorlarni nazorat tartibida qayta ko'rish. REJA 1. Sud qarorlarini nazorat tartibida ko‘rayotgan sudning vakolatlari 2. Nazorat tartibida sudning hal qiluv qarorlari, ajrimlar va qarorlarni qayta ko‘rishning kassatsiya tartibida ish ko‘rishdan farqi (subyekti, obyekti, protsessual tartibi va vakolatlari bo‘yicha) O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 361- moddasiga binoan, sud ishni nazorat tartibida ko‘rib, o‘zining ajrimi yoki qarori bilan: 1) hal qiluv qarorini, ajrim yoki qaromi o'zgarishsiz, protestni esa qanoatlantir- may qoldirishga; 2) hal qiluv qarorini, ajrim yoki qarorni butunlay yoxud qisman bekor qilishga va ishni yangidan ko‘rish uchun birinchi instansiya sudi yoki apelyatsiya yoxud kassatsiya instansiyasi sudiga yuborishga; 3) hal qiluv qarorini, ajrim yoxud qarorni butunlay yoki qisman bekor qilishga va ish yuritishni tugatishga yoxud arizani ko‘rmasdan qoldirishga; 4) ish bo‘yicha ilgari chiqarilgan hal qiluv qarori, ajrim yoki qarordan birini o‘z kuchida qoldirishga; 5) hal qiluv qarori, ajrim yoki qarorni o'zgartirishga yoxud hekor qilishga va ishni yangidan ko‘rib chiqish uchun yubormasdan, yangi hal qiluv qarori chiqarishga haqli. Nazorat tartibida sud qarorlarini qayta ko'rishning kassatsiya tartibida ish ko‘rish bilan o‘xshashlik jihatlari: • Birinchidan, kassatsiya va nazorat tartibida ish yuritish o‘z obyektiga ko‘ra, bir-biriga o‘xshaydi, chunonchi mazkur qayta tekshirish institutlarining obyekti bo‘lib qonuniy kuchga kirgan sud qarorlari (hal qiluv qarori, ajrim, qaror) sanaladi. Aynan qonuniy kuchga kirganlik xususiyati ularning faoliyat maqsadini belgilaydi, lekin obyekti bo'yicha ayrim farqli jihatlarni ham ko‘rish mumkin. • Ikkinchidan, FPKning 312—314-moddalariga binoan, sud qarorlarini bekor qilish asoslariga ko'ra, apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalari faoliyati bir-biriga o'xshaydi. • Uchinchidan, faoliyat maqsadiga ko‘ra, apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalari faoliyatining o'xshashligi shundaki, FPKning 310-moddasiga binoan, sud qarorlarining qonuniy, asosli va adolatli ekanligini tekshirishga qaratilgan. • To'rtinchidan, FPKning 315-moddasiga ko‘ra, apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalari ajrimi (qarori)ning mazmuni (yozilish shakli) bir-biriga o‘xshaydi. Mazkur instansiyalarning farqli jihatlari quyidagilar orqali ochib beriladi: • Birinchidan, obyektiga ko‘ra, kassatsiya tartibida ish ko'rishda birinchi instansiya sudining hal qiluv qarorlari va ajrimlari ustidan kassatsiya shikoyati berish va protest keltirish mumkin. • Nazorat tartibida ish ko'rishda qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarorlari, ajrimlar va qarorlar ustidan protest yoki protest keltirish to‘g‘risidagi ariza berish mumkin. • Ikkinchidan, subyektiga ko‘ra, kassatsiya tartibida ish ko'rishda sudga murojaat qiluvchi shaxslar deganda taraflar va ishda ishtirok etuvchi shaxslar tushuniladi. • Nazorat tartibida ish ko‘rish bosqichida esa FPKning 349-moddasida ko‘rsatilgan protest keltirish huquqiga ega bo‘lgan shaxslar (maxsus subyektlarjning keltirgan protestlariga asosan jarayon boshlanadi. • Uchinchidan, shikoyat va protest berish muddatlariga ko‘ra, kassatsiya tartibida ish ko‘rish uchun sudning hal qiluv qarori chiqqan kundan e'tiboran, bir yil ichida kassatsiya shikoyati berilishi hamda prokuror tomonidan protest keltirilishi mumkin. • To'rtinchidan, shikoyat (protest) berish tartibiga ko‘ra, kassatsiya shikoyatlari va protestlari kassatsiya instansiyasi sudi nomiga yoziladi, lekin hal qiluv qarori chiqargan sudga beriladi.Nazorat tartibida protest keltirish to‘g‘risidagi ariza tegishli yuqori sudning raisi nomiga yoziladi va yuqori sudga beriladi. • Beshinchidan, ish ko'rish doirasiga ko‘ra, FPKning 348l3-mod- dasida kassatsiya instansiyasi sudining ishni ko‘rish doirasi ko'rsa- tilgan bo‘lib, unga ko‘ra, sud ishni kassatsiya tartibida ko'rayotganida birinchi instansiya sudi hal qiluv qarorining qonuniy, asosli va ado- latli ekanligini kassatsiya shikoyati yoki protestining vajlari hamda ular yuzasidan bildirilgan e'tirozlar doirasida tekshiradi. U yangi dalillami o‘rganib chiqishi va yangi faktlarni aniqlashi mumkin. • FPKning 357-moddasida ishni nazorat tartibida ko‘rish doirasi ko‘rsatilgan bo‘Jib, sud ishni nazorat tarlibida ko‘iganida birinchi instansiya va apellatsiya yoki kassatsiya instansiyasi sudlarining moddiy va protsessual huquq normalarini ishdagi mavjud mate- riallar bo'yicha protestda keltirilgan vajlar doirasida qanchalik to‘g‘ri qo‘llaganliklarini tekshiradi. Basharti, sud qarorida boshqa shaxslarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlari buzilgan bo‘lsa, sud protest doirasidan chetga chiqishi mumkin. Oltinchidan, vakolatiga ko‘ra, FPKning 361-moddasida ishni nazorat tartibida ko'rayotgan sudning vakolatlari berilgan bo‘lib, unga ko‘ra, sud ishni nazorat tartibida ko‘rib, o'zining ajrimi yoki qarori bilan: 1) hal qiluv qarorini, ajrim yoki qaromi o‘zgarishsiz, protestni esa qanoatlantirmay qoldirishga; 2) hal qiluv qarorini, ajrim yoki qarorni butunlay yoxud qisman bekor qilishga va ishni yangidan ko‘rish uchun birinchi instansiya sudi yoki apellatsiya yoxud kassatsiya instansiyasi sudiga yuborishga; 3) hal qiluv qarorini, ajrim yoxud qarorni butunlay yoki qisman bekor qilishga va ish yuritishni tugatishga yoxud arizani ko'rmasdan qoldirishga; 4) ish bo‘yicha ilgari chiqarilgan hal qiluv qarori, ajrim yoki qarordan birini o‘z kuchida qoldirishga; 5) hal qiluv qarori, ajrim yoki qarorni o'zgartirishga yoxud bekor qilishga va ishni yangidan ko‘rib chiqish uchun yubormasdan, yangi hal qiluv qarori chiqarishga haqli.