Ayrim turdagi (ekstraordinar) bitimlarni huquqiy tartibga solish Adabiyotlar: • : / . . , . . Корпоративное право учебник Е Г Афанасьева В Ю , . . .; . . . . . 2- Бакшинскас Е П Губин и др отв ред И С Шиткина ., . . : е изд перераб и доп М КНОРУС, 2015. . С 451-547 • Paul L. Davies, Sarah Worthington. Gower’s Principles of Modern Company Law 10th ed (eBook). Sweet & Maxwell Ltd. 2016. • R. Romano. Foundations of Corporate Law. New York: Oxford Univ. Press, 1993. • Carsten Gerner-Beuerle, Michael Anderson Schillig. Comparative Company Law. OUP Oxford. 2019. Normativ huquqiy hujjatlar • Oʻzbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi • “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqilarini himoya qilish toʻgʻrisida”gi Qonun • “Masʼuliyati cheklangan jamiyat va qoʻshimcha masʼuliyatli jamiyatlar toʻgʻrisida”gi Qonun Extraordinar bitimlar Manfaatdorlik mavjud bo’lgan bitimlar Yirik bitimlar; Afillangan shaxslar bilan tuziladigan bitimlar Yirik bitim  Balans qiymati yoki olish qiymati bitim tuzish to g risida qaror qabul qilinayotgan ʻ ʻ sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining o n besh foizidan ellik foizigachasini ʻ tashkil etuvchi mol-mulk xususida yirik bitim tuzish to g risidagi qaror jamiyat ʻ ʻ kuzatuv kengashining a zolari tomonidan ʼ bir ovozdan qabul qilinadi, bunda kuzatuv kengashidan chiqib ketgan a zolarning ʼ ovozi inobatga olinmaydi. Institutning maqsadi  Yirik bitimlar institutining maqsadi – tadbirkorlik subyekti va uning ishtirokchilarini kam baholangan narxda kompaniyaning yirik aktivlarini sotishdan himoya qilish yoki ularni oshirilgan narxda sotib olishning oldini olishdan iborat. Yirik bitimlar predmeti  Yirik bitimlar kompaniya tomonidan oddiy xo jalik faoliyatida tuziladigan ʻ bitimlar emas.  Yirik bitim predmeti bevosita yoki bilvosita kompaniya tomonidan mulkni sotib olish, begonalashtirish yoki mumkin bo lgan begonalashtirish bilan bog liq ʻ ʻ munosabatlardir.  Boshqacha qilib aytganda, yirik bitimning predmeti mulkdir. Bunday holda, narsalar nafaqat mulk toifasiga, balki mulkiy huquqlarga ham kiradi. Yirik bitim tushunchasi Oxirgi hisobot ma’lumotlariga ko’ra jamiyat mol-mulki qiymatining yigirma besh foizidan (Ajda 15 foizidan) ortiq qiymatga ega bo‘lgan mol-mulkni sotish yoki sotib olish hamda mulkni begonalashtirish ehtimoli mavjud bo’lgan bitimlar (kafil, garov, qarz, kredit). Masalan:  Jamiyat binosi;  Jamiyatga tegishli uskunalar, texnikalar  Odatdagi xo’jalik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan bitimlar; Yirik bitimni ma qullash ʼ  Kompaniyaning sof aktivlarining 15 dan 50% gacha boʻlgan narxda tuziladi:  qaror Kuzatuv Kengashining isteʼfodagi aʼzolari ovozlarini hisobga olmagan holda kompaniya kuzatuv Kengashi aʼzolari tomonidan bir ovozdan qabul qilinadi.  Kompaniyaning sof aktivlarining 50%+ ortiq narxdagi bitimlar aksiyadorlarning umumiy yigʻilishi tomonidan qabul qilinadi (aksiyadorlar umumiy yigʻilishi tomonidan aksiyadorlar ovozining toʻrtdan uch qismi tomonidan) Yirik bitimning bozor qiymati  Mulkning ochiq bozordagi qiymati;  Oqilona va ixtiyoriy ravishda harakat qiladigan raqobat sharoitidagi qiymati;  AJda baholovchi tashkilot tomonidan aniqlanishi lozim. Kuzatuv kengashining vakolatlari  Manfaatdorlik mavjud bo’lgan bitimlarning umumiy qiymati jamiyat mol-mulkining 5 foizidan ortiq bo’lmaydigan summalardagi bitimlarni bir ovozdan tasdiqlash  Jamiyat jami mol- mulking 50 fozigacha bo’lgan yirik bitimlarni bir ovozdan tasdiqlash Buyuk Britaniya tajribasi  Umumiy mulkning 10 foizidan oshmasligi, biroq mulkning qiymati £5,000 dan past bo’lmasligi kerak;  Yoki  Mulkning umumiy qiymati £ 100,000 dan oshmasligi kerak;  Direktor jamiyatning afillangan shaxslari haqidagi ma’lumotlarni taqdim qilishi shart. Huquqqa zid tuzilgan yirik bitimlar • Qonunda nazarda tutilgan talablarni buzgan holda tuzilgan yirik bitim kompaniya yoki uning ishtirokchisi (aksiyadori) talabiga binoan haqiqiy emas deb topilishi mumkin. • Tadbirkorlik subektlarining ularni tuzish tartibi bo yicha ʻ belgilangan talablarni buzgan holda amalga oshiriladigan yirik bitimlari nizolidir. Manfaatdor shaxslar bilan tuzilgan bitimlar Institutning maqsadi  Manfaatdor tomonlar bilan tuzilgan bitimlar institutining maqsadi – kompaniya va uning ishtirokchilarini himoya qilishdir.  Jamiyat tomonidan mulkni begonalashtirish yoki sotib olish, manfaatlar to qnashuvi ʻ sifatida belgilangan vaziyatda noqulay shartlarda xizmat ko rsatish (ishlab chiqarish) va boshqa ʻ bitimlar. Manfaatdorlik tushunchasining mohiyati Direktor yoki jamiyatda muhim boshqaruvga ega bo’lgan shaxslarning manfaatini cheklash; Ozchilik huquqlarini himoya qilish; Umumiy yig’ilish vakolatlarini kengaytirish; Jamiyat boshqaruv organlarining javobgarligini oshirish. Jamiyatning bitim tuzishdan manfaatdorligi  Direktor;  Kuzatuv kengashi;  Afillangan shaxs;  Ularning yaqin qarindoshlari; Manfaatdor shaxs Bitim ta’rafi hisoblansalar; Yuridik shaxslarda 20 foizdan ortiq ulushga egalik qilsalar; Uchinchi shaxslarning manfaatini ifodalasalar; Boshqa jamiyatning direktori bo’lsalar.