MAVZU: BAHOR UYG‘ONISH FASLI O’quv materiali. Bahor (Qudrat Hikmat). Darsning maqsadi: 1. O’quvchilarning bahor faslida tabiatda, hayvonot va qushlar hayotida bo’ladigan o’zgarishlar haqidagi bilimlarini boyitish. 2. Bahor faslida tabiatni kuzatishga, undagi o’zgarishlarni payqab olishga o’rgatish. 3. Tabiatni sevish, asrash, uning gullab-yashnashi uchun hissa qo’shishga yo’llash. 4. O’quvchilar nutqini yangi so’zlar bilan boyitish. Dars turi: yangi bilim beruvchi, she’r o’qish darsi. Dars shakli: noan’anaviy dars. Dars metodi: kichik guruhlar bilan ishlash, mustaqil ish metodi, suhbat metodi, tarmoqlash metodi. Darsning jihozi: korton qog’oz, rangli flomaster, gul, qushlar rasmi, tabiiy hodisalar tasviri. Darsning borishi Tashkiliy qism. Sinf o’quvchilari 4 guruhga ajratiladi. I. Da’vat bosqichi. Maqsad: o’quvchilarning bahor fasli, undagi hayot haqidagi tushunchalarini aniqlash, yangi mavzuni o’rganishga tayyorlash va qiziqish uyg’otish. Metod: mustaqil ish metodi. 7. O’quvchilar guruhiga o’tilgan mavzu yuzasidan savol va top-shiriqlar yozilgan kartochka solingan konvertlar beriladi. Savol-topshiriqlar: 1-guruh uchun: — Bahor fasli haqida qaysi asarni o’qib keldingiz? Unda tabiatdagi ob-havo o’zgarishlari qanday tasvirlangan? So’zlab bering. — Nasim, firdavs so’zining ma’nosini izohlab bering. — „Bahor ta’rifida" matnining 1-qismini ifodali o’qib bering. 2-guruh uchun: — ,,Bahor ta’rifida" asarida yerning yuza qismidagi, dov- daraxtlardagi o’zgarishlar qanday tasvirlanadi? So’zlab bering. — ,,Chin" so’zining ma’nosini izohlab bering. — Asarning 2-qismini ifodali o’qib bering. 3-guruh uchun: — Qushlar hayoti qanday tasvirlanadi? Shularni so’zlab bering. — Kaklik, oqqush, o’rdak kabi qushlarni rasmlar ichidan tanlab ko’rsating. — Asarning 3-qismini ifodali o’qib bering. 4-guruh uchun: — Hayvonlar harakati qanday tasvirlangan? Shu o’rinni hikoya qilib bering. — Jayronning rasmiga qarab, uning tashqi ko’rinishini tasvirlang. — Asarning 4-qismini ifodali o’qib bering. O’quvchilar to’plagan ballar e’lon qilinadi. 2. Badiiy til vositalari ustida ishlash. O’qituvchi: — Bugun darsda daraxtdagi olmalardan uzishga nixsat beraman. Faqat uning orqasiga yozilgan savol-topshiriqni bajarsangiz, olma sizniki bo’ladi va uni o’z savatchangizga solasiz. Har bir guruhdan o’quvchilar navbat bilan chiqib olmalardan oladi va shu vaqtning o’zidayoq savollarga javob beradi. Savol-topshiriqlardan namunalar: — O’qing. Qanday badiiy vosita qo’llanganini ayting. ,,Uyquga kirgan daraxtlar yana yashil to’n kiydi, oq, sariq, ko’k, qizil rangli yoping’ichlar bilan bezandi". — O’qing. Qanday badiiy vositalar qo’llanganini ayting. ,,Bo’z yer yuziga yashil parda tortdi, go’yo Xitoy karvoni Chin hariri ipak matolarini har tomonga yoydi". - O’qing. Qanday badiiy vosita qo’llanganini ayting. ,,Qora qarg’a tumshug’ini ko’pirtirib qag’illaydi, uning ovozitantiq qizning ovozi kabi yoqimsizdir". - O’qing. Qanday badiiy vosita qo’llanganini ayting. ,,Mag’rur turnalar ko’kda ovozini baralla yangratmoqda, tizilgan tuya karvonidek uchmoqda". Gunihlar bali e’lon qilinadi. 3. Matnni topshiriqlar asosida o’qitish. - ,,Bahor ta’rifida" matnini o’qing. Undan ko’chma ma’noda qo’llangan so’zlarni toping (Bahor nafasi, firdavs yeli, o’z hukmiga, harir yoping’ich, har tomonga yoydi, kaklik kulmoqda, gullaryuz ochib, qah-qah urib kulmoqda kabi). Gunmlarning bali e’lon qilinadi. 4. Bahor fasli haqida o’quvchilar tushunchasini aniqlash. - Bahor fasliga xos xususiyatlarni tarmoqlash usulida ifodalang, uni doskaga iling va izohlab bering. - ,,Bahor" she’ri muallifi Qudrat Hikmat haqida nimalar bilasiz? Og’zaki gapirib berishga tayyorlaning. Shoirning qaysi she’rlarini yod bilasiz? (O’quvchilar ,,Qish to’zg’itar momiq par" she’rini aytishadi) O’qituvchi hikoyasi: Q. Hikmat bolalar uchun she’rlar yozgan. Shuning uchun bolalar shoiri deb aytishadi. U Toshkentda tug’ilgan. Pedagogika oliygohida o’qigan. U atigi 43 yil yashagan. Lekin bolalar uchun ko’plab she’riy to’plamlarni yaratgan. Uning ,,Mening Vatanim", ,,Baxtli bolalar", ,,Uch o’rtoqning sovg’asi", ,,Soatjonning soati", ,,O’g’lim bilan suh-bat" to’plamlari bor. Guruhlarning bali e’lon qilinadi. II. Anglash bosqichi. Maqsad: „ Bahor" asari orqali o’quvchilarning bahor tabiati, qush-larning hayoti haqidagi bilimlarini boyitish, ifodali o’qish ko’nikmalarini takomillashtirish. O’quvchilar nutqiga ,,mayin shamollar", ,,soyabon tollar", ,,tong yellari", ,,o’tlar tebranar", ,,ko’kni quchgan teraklar" iboralarini kiritish. Metod. Mustaqii ish metodi. 1-topshiriq. She’rni ichingizda o’qing. Ifodali o’qib berishga tayyorlaning. O’qish uchun 1-2 daqiqa beriladi. So’ng har bir guruhdan 4-5 o’quvchiga o’qitiladi. Ular baholanib boriladi, guruhning ifodali o’qish bo’yicha umumiy bali e’lon qilinadi. 2-topshiriq. Darslikdagi savol-topshiriqlar ustida ishlang. Har bir guruh o’z ichida savol-topshiriqlarni bo’lib olib, tayyorgarlik ko’rsin. Tayyor o’quvchi joyidan turib javobini aytaveradi. Guruhlar bir-birining javobini to’ldiradi. III. Fikrlash bosqichi. Maqsad: O’quvchilarning mavzu yuzasidan olgan bilimlarini, hayotda ko’rgan-kuzatganlarini, eshitganlari bilan bog’lab ifodalab berishga o’rgatish. Dars taassurotlarini eshitish orqali keying! darsning vazifalarini rejalashtirib olish. Metod. Suhbat metodi. Savollar: — Bugungi darsda nimalarni bilib oldingiz? — She’rni o’qishdan oldin bahor, uning ob-havosi, tabiat ko’rinishi, qushlar hayoti haqida nimalarni bilar edingiz? — Bugungi darsda qanday qiyinchiliklarga duch keldingiz? — Dars sizga yoqdimi? — Sizningcha, darsda qaysi guruh faol ishtirok etdi? O’quvchilarning fikri umumlashtirilib, guruhlar to’plagan ballar va ayrim faol o’quvchilarning bahosi e’lon qilinadi. Uy vazifasi: She’rni yod olish. She’r mazmuniga mos rasm chizish.