MAVZU: Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarorlari va ajrimlari ustidan kasatsiya shikoyati berish (protest keltirish) REJA: 1. Qonuniy kuchga kirgan sudning hal qiluv qarorlari va ajrimlarini kassatsiya tartibida qayta tekshirish institutining vazifasi va mohiyati 2. Kassatsiya tartibida shikoyat va protest keltirish huquqi va tartibi  Qonuniy kuchga kirgan sudning hal qiluv qarorlari va ajrimlarini kassatsiya tartibida qayta tekshirish institutining vazifasi respublikamizda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotlarining mazmun- mohiyatini ro‘yobga chiqarish, sudlar tomonidan odil sudlovni amalga oshirish tizimini yanada takomillashtirish, fuqarolik ishlarini hal qilishda moddiy va protsessual huquq normalariga qat'iy rioya qilinishini ta'minlash va shu orqali sud qarorlarini qonuniy, asosli va adolatli chiqarilishiga erishish, fuqarolarning qonuniy huquq va manfaatlarini himoya qilish mexanizmini yanada kuchaytirish kabilarga qaratilgan. Qonuniy kuchga kirgan sudning hal qiluv qarorlari va ajrimlarini kassatsiya tartibida qayta tekshirish institutining mohiyati ushbu institutning vazifalaridan kelib chiqib belgilanadi: • birinchidan, Fuqarolik protsessual kodeksida sud qarorlarini qonuniy, asosli va adolatli bo‘lishini ta'minlashga qaratilgan qayta tekshirish bosqichining mavjudligi; • ikkinchidan, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilish mexanizmining (shikoyat berish, protest keltirish orqali) yaratilganligi; • uchinchidan, kassatsiya instansiyasi sudining ishni ko‘rish doirasi, muddatlari va sudning vakolatlarining keng qamrovli ekanligi va boshq. 0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 348'-moddasiga ko‘ra, qonuniy kuchga kiigan, apellatsiya tartibida ko‘rilmagan hal qiluv qarorlari ustidan sudning hal qiluv qarori chiqqan kundan e’tiboran, bir yil ichida taraflar va ishda ishtirok etishga jalb qilingan shaxslar tomonidan kassatsiya shikoyati berilishi va prokuror tomonidan protest keltirilishi mumkin. 0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining3482-moddasiga asosan, quyidagilar:  1) QoraqalpogMston Respublikasi fuqarolik ishlari bo'yicha Oliy sudi, fuqarolik ishlari bo'yicha viloyatlar va Toshkent shahar sudlari tegishli fuqarolik ishlari bo'yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudlarining hal qiluv qarorlari ustidan, Qoraqalpog‘iston Respub- likasi fuqarolik ishlari bo‘yicha Oliy sudining, fuqarolik ishlari bo‘yicha viloyatlar va Toshkent shahar sudlarining hal qiluv qarorlari ustidan berilgan kassatsiya shikoyatlarini (protestlarini);  2) 0‘zbekiston Respublikasi Harbiy sudi okrug va hududiy harbiy sudlarning hamda 0‘zbekiston Respublikasi Harbiy sudining hal qiluv qarorlari ustidan berilgan kassatsiya shikoyatlarini (pro- testlarini);  3) 0‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining Fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlov hay’ati — 0‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining hal qiluv qarorlari ustidan berilgan kassatsiya shikoyatlarini (protestlarini);  4) 0‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining Harbiy hay’ati — 0‘zbekiston Respublikasi OJiy sudi Harbiy hay'atining hal qiluv qarorlari ustidan berilgan kassatsiya shikoyatlarini (protestlarini) ko‘radi.  0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 3483- moddasiga ko'ra, kassatsiya shikoyatlari va protestlari kassatsiya instansiyasi sudi nomiga yoziladi, lekin hal qiluv qarori chiqargan sudga beriladi.  Vakil tomonidan berilgan kassatsiya shikoyatiga ishonchnoma yoki vakilning vakolatlarini tasdiqlaydigan boshqa hujjat ilova qilinishi lozim.  Kassatsiya shikoyati yoki protesti ishda ishtirok etuvchi shaxs- larning soniga mutanosib miqdordagi nusxalari bilan sudga beriladi. Sudya, zarur hollarda, kassatsiya shikoyati bergan shaxs yoki kassatsiya protesti keltirgan prokuror zimmasiga kassatsiya shikoyati yoki protestiga ilova qilingan yozma materiallaming nusxalarini ishda ishtirok etuvchi shaxslar soniga mutanosib miqdorda taqdim etish majburiyatini yuklashi mumkin. 0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 3484- moddasiga binoan, kassatsiya shikoyati yoki protestida quyidagilar ko'rsatilgan bo'lishi kerak: 1) shikoyat berilayotgan yoki protest keltirilayotgan sudning nomi; 2) shikoyat berayotgan yoki protest keltirayotgan shaxsning nomi (familiyasi, ismi, otasining ismi); 3) shikoyat berilayotgan hal qiluv qarori va uni chiqargan sud; 4) hal qiluv qarorining noto‘g‘riligi nimadan iborat ekanligi; 5) shikoyat berayotgan yoki protest keltirayotgan shaxsning iltimosi; 6) shikoyat yoki protestga ilova qilingan yozma materiallaming ro'yxati.  Kassatsiya shikoyatini shikoyat berayotgan shaxs yoki uning vakili imzolaydi. Kassatsiya protesti ushbu ishda qatnashganligidan qat’iy nazar prokuror yoki uning o‘rinbosari tomonidan keltiriladi va imzolanadi.  0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 3485- moddasiga muvofiq, agar kassatsiya shikoyati berish yoki protesti keltirish paytida FPKning 3483va 3484-moddalari talablari buzilishiga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa yoki davlat boji to‘lashdan ozod qilinmagan shaxs shikoyat berganlik uchun boj toMamagan bo‘lsa, kassatsiya shikoyati yoki protesti harakatsiz qoldiriladi. Kassatsiya shikoyati yoki protestini harakatsiz qoldirish to‘g‘risida sudya bu shikoyat yoki protestning harakatsiz qoldirilishiga asos bo’lgan kamchiliklami va ulami tuzatish uchun berilgan muddatni ko‘rsatib ajrim chiqaradi. 0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 3486- moddasiga ko'ra, sudya yoki sud raisi kassatsiya shikoyati yoki protestini olgandan so‘ng: 1) ishda ishtirok etuvchi shaxslarga shikoyat yoki protestning nusxalarini yuborishi; 2) ishda ishtirok etuvchi shaxslaiga ishni kassatsiya instansiyasida ko‘rish vaqti va joyi to‘g‘risida maMum qilishi; 3) sud qarori ijrosini (agar u ijro etilmagan boMsa) ish kassatsiya tartibida ko'rilguniga qadarto'xtatib qo‘yishi va bu xususda manfaatdor shaxslar, tashkilotlarni xabardor etishi; 4) kassatsiya shikoyati yoki protesti kelib tushgan kundan e'tiboran, yigirma kunlik muddat ichida ishni tushgan shikoyat yoki protest bilan birga kassatsiya instansiyasi sudiga yuborishi shart.  Ishda ishtirok etuvchi shaxslar sudda ish materiallari va tushgan shikoyatlar yoki protestlar bilan tanishishga haqli.  0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 3487- moddasiga binoan, protsessda kassatsiya shikoyati bergan taraf tomonida qatnashayotgan sherik ishtirokchilar va uchinchi shaxslar berilgan shikoyatga qo‘shilishlari mumkin. Shikoyatga qo‘shilish haqida ariza bergan vaqtda davlat boji undirilmaydi.  0‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 348fl-moddasiga muvofiq, ishda ishtirok etuvchi shaxslar shikoyat yoki protest yuzasidan sudga tushuntirish berish (e'tiroz bildirishjga haqli, bu tushuntirish (e'tiroz)ni tasdiqlaydigan hujjatlar ilova qilib topshiriladi. Tushuntirish (e'tiroz) ishda ishtirok etuvch shaxslarning soniga mutanosib miqdordagi nusxalari bilan sudga taqdim etiladi. Bu nusxalami sud ishda ishtirok etuvchi shaxslarga topshiradi (yuboradi).