Bola va shaxs kamoloti

Yuklangan vaqt

2024-03-11

Yuklab olishlar soni

7

Sahifalar soni

14

Faytl hajmi

1,6 MB


Bola va shaxs kamoloti Bola va shaxs kamoloti
“Dunyo shiddat bilan o‘zgarib, barqarorlik va xalqning mustahkam rivojlanishiga rah- na solayotgan turli yangi tahdid va xavflar paydo bo‘layotgan bugungi kunda ma’naviyat va ma’rifatga, axloqiy tarbiya, yoshlarning bilim olish, kamolga yetishga intilishiga e’tibor qaratish har qachongidan ham muhimdir”. Shavkat Mirziyoyev “Dunyo shiddat bilan o‘zgarib, barqarorlik va xalqning mustahkam rivojlanishiga rah- na solayotgan turli yangi tahdid va xavflar paydo bo‘layotgan bugungi kunda ma’naviyat va ma’rifatga, axloqiy tarbiya, yoshlarning bilim olish, kamolga yetishga intilishiga e’tibor qaratish har qachongidan ham muhimdir”. Shavkat Mirziyoyev
Bugungi kunning talabiga ko‘ra, agar mendan inson hayotidagi eng katta boylik nima deb so‘rasalar, men ertangi kun haqida o‘ylovchi, aqlli, bilimdon va yuksak ma’naviyatli farzandi, deb javob bergan bo‘lardim. Bilamizki, dunyoga kelgan go‘dak ma’lum yoshga qadar individ hisoblanadi. “Individ” lotincha “individium” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “bo‘linmas”, “alohida”, “yagona” ma’nolarini anglatadi. Individ biologik turga kiruvchi alohida tirik va doimiy harakatlanuvchi mavjudotdir. Shu bois harakat shaxsning shakllanishida o‘ziga xos omil sanaladi. Go‘dak (chaqaloq) ham turli harakatlar qiladi. Biroq, bu harakatlar keyinchalik shartli reflekslar bo‘lib, ongli ravishda emas, balki shartsiz va shartli qo‘zg‘atuvchilarga javob tarzida yuz beradi. Bugungi kunning talabiga ko‘ra, agar mendan inson hayotidagi eng katta boylik nima deb so‘rasalar, men ertangi kun haqida o‘ylovchi, aqlli, bilimdon va yuksak ma’naviyatli farzandi, deb javob bergan bo‘lardim. Bilamizki, dunyoga kelgan go‘dak ma’lum yoshga qadar individ hisoblanadi. “Individ” lotincha “individium” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “bo‘linmas”, “alohida”, “yagona” ma’nolarini anglatadi. Individ biologik turga kiruvchi alohida tirik va doimiy harakatlanuvchi mavjudotdir. Shu bois harakat shaxsning shakllanishida o‘ziga xos omil sanaladi. Go‘dak (chaqaloq) ham turli harakatlar qiladi. Biroq, bu harakatlar keyinchalik shartli reflekslar bo‘lib, ongli ravishda emas, balki shartsiz va shartli qo‘zg‘atuvchilarga javob tarzida yuz beradi.
Bolada nutqining hosil bo‘lishi, shuning- dek, uning harakatlari ongli ravishda sodir bo‘la boshlashi va ijtimoiy munosabatlar jarayonidagi ishtirokining ro‘y berishi shaxs shakllanishining dastlabki bosqichi hisoblanadi. Bu vaqtda bolaning ma’naviy olami, tarbiyaning ilk ko‘rinishlari namoyon bo‘la boshlaydi. Bolada nutqining hosil bo‘lishi, shuning- dek, uning harakatlari ongli ravishda sodir bo‘la boshlashi va ijtimoiy munosabatlar jarayonidagi ishtirokining ro‘y berishi shaxs shakllanishining dastlabki bosqichi hisoblanadi. Bu vaqtda bolaning ma’naviy olami, tarbiyaning ilk ko‘rinishlari namoyon bo‘la boshlaydi.
Bola ham o‘z xati-harakatla- ri bilan jamiyatga ta’sir ko‘rsatib, jamiyatning kelajagiga daxldorligini ko‘rsatadi. Bolaga nutqning shakl- lanishi jarayonida so‘zlashish madaniyati bilan birga millat qadriyatlari bo‘lgan Vatanga mu- habbat, ota-onaga muhabbat, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, do‘stlariga mehr-oqibat va mehmondo‘stlik hamda boshqa ko‘plab ko‘nikmalarni misollar orqali asta-sekinlik bilan tushun-tirib, singdirib hosil qilib borish lozim. Bola ham o‘z xati-harakatla- ri bilan jamiyatga ta’sir ko‘rsatib, jamiyatning kelajagiga daxldorligini ko‘rsatadi. Bolaga nutqning shakl- lanishi jarayonida so‘zlashish madaniyati bilan birga millat qadriyatlari bo‘lgan Vatanga mu- habbat, ota-onaga muhabbat, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, do‘stlariga mehr-oqibat va mehmondo‘stlik hamda boshqa ko‘plab ko‘nikmalarni misollar orqali asta-sekinlik bilan tushun-tirib, singdirib hosil qilib borish lozim.
Shu bois mamlakatimizda bolalarning barkamol va sog‘lom bo‘lib yetishi uchun eng qulay maskan hisoblangan maktabga- cha ta’lim muassasalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Aynan bog‘- chada bolalar nutqi to‘la shakllanadi, shuningdek, o‘z hayotining ilk saboqlarini ola boshlaydi. Bog‘cha farzandla- rimizning ilk etik-estetik mada- niyati va ta’lim-tarbiyasi shaklla- nadigan muassasadir. Shu bois mamlakatimizda bolalarning barkamol va sog‘lom bo‘lib yetishi uchun eng qulay maskan hisoblangan maktabga- cha ta’lim muassasalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Aynan bog‘- chada bolalar nutqi to‘la shakllanadi, shuningdek, o‘z hayotining ilk saboqlarini ola boshlaydi. Bog‘cha farzandla- rimizning ilk etik-estetik mada- niyati va ta’lim-tarbiyasi shaklla- nadigan muassasadir.
Har bir bog‘cha tarbiyalanuvchisi bir-biridan o‘z xarakteri bilan birga qiziqishlari, bilimi va odobi orqali farqlanadi. Shuning uchun, ularni milliy- an’anaviy qadriyatlar va zamonaviy pedagogik tafakkur uyg‘unligida mushtarak ezgu g‘oya asosida tarbiyalash har bir tarbiyachining burchi hisoblanadi. Har bir bog‘cha tarbiyalanuvchisi bir-biridan o‘z xarakteri bilan birga qiziqishlari, bilimi va odobi orqali farqlanadi. Shuning uchun, ularni milliy- an’anaviy qadriyatlar va zamonaviy pedagogik tafakkur uyg‘unligida mushtarak ezgu g‘oya asosida tarbiyalash har bir tarbiyachining burchi hisoblanadi.
Avvalo, bolaga milliy g‘oyani singdirish orqali, uning taraqqiyotga ilk qadamini qo‘yishiga zamin yaratish lozim. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot g‘oyasi: Avvalo, bolaga milliy g‘oyani singdirish orqali, uning taraqqiyotga ilk qadamini qo‘yishiga zamin yaratish lozim. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot g‘oyasi:
Birinchidan, ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolgan, kindik qonimiz to‘kilgan joyning daxlsizligi, xavfsizligini ta’minlash; ikkinchidan, ruhiy jihatdan milliy o‘zligimizni anglash va uning ifodasi bo‘lgan qadriyatlarni saqlash, boyitish; uchinchidan, erksevar asriy orzulari bo‘lgan mustaqillikni mustahkamlashga barchani safarbar qilish; to‘rtinchidan, har bir kishining farovonligi davlat, millat farovonligining asosi ekanligini anglagan holda tashabbuskorlik, tadbirkorlik bilan fidokorona mehnat qilishga asoslangan; beshinchidan, bu g‘oya kelajakka qara- tilgan bo‘lib, xalqni uyushtirish,safarbar qilish vazifasini bajaradi; oltinchidan, bu g‘oyada mamlakatimizda yashayotgan barcha millat vakilla- rining pirovard maqsadlari ifodalangan bo‘lib, u kishilarni kelajakka chorlovchi ulug‘vor va jozibali shior tarzida namoyon bo‘ladi. Birinchidan, ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolgan, kindik qonimiz to‘kilgan joyning daxlsizligi, xavfsizligini ta’minlash; ikkinchidan, ruhiy jihatdan milliy o‘zligimizni anglash va uning ifodasi bo‘lgan qadriyatlarni saqlash, boyitish; uchinchidan, erksevar asriy orzulari bo‘lgan mustaqillikni mustahkamlashga barchani safarbar qilish; to‘rtinchidan, har bir kishining farovonligi davlat, millat farovonligining asosi ekanligini anglagan holda tashabbuskorlik, tadbirkorlik bilan fidokorona mehnat qilishga asoslangan; beshinchidan, bu g‘oya kelajakka qara- tilgan bo‘lib, xalqni uyushtirish,safarbar qilish vazifasini bajaradi; oltinchidan, bu g‘oyada mamlakatimizda yashayotgan barcha millat vakilla- rining pirovard maqsadlari ifodalangan bo‘lib, u kishilarni kelajakka chorlovchi ulug‘vor va jozibali shior tarzida namoyon bo‘ladi.