Bolshevizm, fashizm, natsional-sotsializm falsafasi va diniy ekstremistik mafkuralar. Reja: 1. Bolshevizm va fashizmning mafkuralarining vujudga kelishi va ularning mohiyati. 2. V. Lenin va I. Stalinning siyosiy qarashlari. 3.Sotsializmning siyosiy-huquqiy mafkuralari. Bol’shevizm mafkurasi - XIX asrning 70-yillarida K.Marksning g’oyalari Rossiya bo’ylab tarqala boshladi. Bu g’oyalar tarqalishi G.V.Plexanovning ijodiy faoliyati va u boshqargan «Mehnatni rad qilish» guruxi bilan bog’lik. Rossiyadagi o’sha davrdagi vaziyat ya’ni iqtisodiy-ijtimoiy vaziyat kapitalistik rivojlanish yo’lidan borayotganini ko’rsatardi. Rossiyadagi marksizmga sodiq bo’lgan guruxlar o’z e’tiborini jamiyatning keyingi hayotida keskin burilish bo’lishiga qaratdi. Ularning maqsadi tarixiy-materialistik pozitsiyaga tayanib Rossiyada islohotlar o’tkazish jamiyat evolyutsiyasi samarasiga erishish edi. Shu bilan birga ular shakllanib kelayotgan proletariatlar (ishchilar) sinfini g’oyaviy shakllantirib, uning jamiyat siyosiy hayotidagi mavqei uning qaysi tomonga qarab intilishi o’sha davrdagi davlat to’zumiga, hukmron sinflarga qarshi qanday kurashishni singdirib borgan. XX asrda ham Marksizm tarafdorlari ko’p bo’lmagan Rossiyada g’oyaviy qarashlar boshqa davlatlardagi marksizm qarashlaridan uncha farq qilmasdi. Shuning uchun bu bosqichda ular bir tan bo’lib harakat qilishadi. Ularning birlashishiga birinchi sabab, o’sha davrdagi Rossiyadagi siyosiy-ijtimoiy tartib, davlatning qirollik boshqaruvi bir xilda yoqmagani bo’lsa, ikkinchisi ularning mafkuraviy raqiblari ham umumiy edi. Shunday raqiblarga marksizm revizionistlari (ishchilar sinfi yordamida marksizm g’oyalarini o’zgartirishga harakat qiluvchilar) narodniklar edi. Narodniklar siyosiy burjuaziya vaqillari xisoblanadilar. Rus marksistlarini umumiy vazifa ham birlashtirar edi. Bu vazifa XIX asrning 80-90-yillarida marksizm g’oyalarini Rossiyaning shart-sharoitiga moslashtirish va bu g’oyalarni tarqatish, singdirishdan iborat edi. Shuningdek bu vazifalar qatoriga Marksizm sotsializmi ostida radikal (keskin isloxot tarafdorlari) kayfiyatdagi guruxlarni proletariat ostida birlashtirish, revolyutsion harakatlarni rivojlantirish va unga tashqiliy ko’rinish berish ham kiradi. 1898 yilda Rossiya Sotsial-Demokratik Ishchilar Partiyasi(RSDRP) 1- s’ezdida Umumiy Marksistik partiyasi tashqil qilish masalasi qo’yildi. Oradan 5 yil o’tgach RSDRPning 2-s’ezdida marksizm asosiga qurilgan partiyada o’zgarish yuz berdi, ya’ni ikkita bir-biridan farq qiluvchi va bir-biridan ancha o’zoq bo’lgan oqim yuzaga keldi: 1-oqim V.I.Lenin boshchiligidagi Bolshevizm 2-oqim Men’sheviklar oqimidir. Bolshevizmning asoschisi, nazariyotchisi, g’oyaviy rahbari va rahnamosi V.U.Ulyanov (Lenin) edi. Bolshevizm V.I.Lenin boshchiligidagi tor doira siyosiy avatyuristlari va hokimiyatparastlarning o’ta reaktsion, insoniyat uchun zararli va havfli ta’limotidir. Bu ta’limot Rossiyada bolshevistik partiya rahbarligida siyosiy hokimiyatni egallab olish va davlat boshqaruvining g’oyaviy, strategik, taktik va tashqiliy printsiplari va vositalari sifatida amal qiladi. Fashizm – dastak, bo’lak, degan ma’noni berib, uning asosi millitarizmga, ya’ni muayyan millatni boshqa millat va irqlardan ustun qo’yish tamoyiliga asolangan bo’lib, bu g’oyani zo’rlik yo’li bilan amalga oshiradi. Iosif Vissarionovich Stalin (1879-1953 y.y.) siyosiy qarashlari va ta’limotlari. Ctalin kommunistik partiya, sovet hokimiyati raxbari sifatida bolshevistik mafkura, marksizm-leninizmning targ’ibotchisiga aylandi. Iosif Vissarionovich Stalin (laqabi Koba, Soso) 1878 yil Gro’ziyaning Gori shaxridagi etikdo’z oilasida tug’ilgan. Tiflis diniy seminariyasida o’qib, 1898 yil RSDRP tarkibidagi Gro’ziya “ Mesamedasi” sotsial demokratik tashqilotga kirgan. U Lenin tarafdori bo’lib, 1903 yildan boshlab bolsheviklarga qo’shiladi. Lenin tashabbusi bilan 1912 yil RSDRP MK va MK Rus byurosiga kooptatsiya (sirtdan kiritilgan) qilingan. 1917 yil “Pravda” gazetasida tahrir hay’ati, RSDRP(b) MK siyosiy byurosi, harbiy inqilobiy markaz a’zosi bo’lgan. 1917-1922 yillarda Millatlar ishi bo’yicha xalq komissari, 1918 yil Rossiya Harbiy inqilobiy Kengash raisi, 1922-1953 yillarda esa Partiya MK ning bosh kotibi sifatida faoliyat yuritdi. 20-yillar Partiya apparatidagi siyosiy fitnalardan foydalanib, partiyaga bosh bo’lib oldi. Hokimiyat teppasiga kelgan Stalin mamlakatda mustabid rejimni o’rnatdi. U o’z faoliyati davomida mamlakatni jadal indo’strlashtirish va majburiy qollektivlashtirish siyosatini o’tkazdi. 20-30 yillarda ommaviy terror tashabbuskori bo’ldi. Terror natijasida minglab odamlar bevaqt halok bo’ldi. Mana shu faoliyati bilan uning nomi tarixda “qora” nom bilan qoldi. Uning siyosiy qarashlari o’zining bir qator asarlarida aks etgan, ular: “Marksizm va milliy masalalar” (1912 yil), “Oktyabr revolyutsiyasi va rus kommunistlarining taktikasi” (1924 yil), “Leninizm asoslari to’g’risida” (1924 yil), “Buyuk burilish yili” (1929 yil). 1920 yilning o’rtalaridan keyingi uchta o’n yillikgacha Lenin g’oyalarini asrovchisi va targ’ibotchisi sifatida I.V.Stalin maydonga chiqdi. Oliy Kommunistik Partiya Sekretari Stalin o’z davrining Lenini sifatida siyosatini davom ettirdi. U o’z davrining etuk siyosatchisi sifatida ommaning qo’llab kuvvatlashi, u targ’ib qilayotgan mafkuraning qanchalik partiya bolsheviklari-yu oddiy odamga bir xil tushunarli va aniq bo’lishiga bog’liqligini u yaxshi tushunardi. Stalin har bir jamiyat mentaliteti qadriyatlari onglilik darajasiga qarab, o’sha xalqning qiziqishlariga ahamiyatni kuchaytirib g’oya va mafkura yaratish kerak deb hisoblardi. Stalin siyosatida xalq ommasi Proletariat diktaturasining tarkibiy qismi va diktaturaning asosiy belgisi bo’lib qoladi. Stalin tiriklik chog’ida xuddi Lenin singari qarashlari mutlaqlashtirildi, uning faoliyati va shaxsiy hayoti iloxiylashtirildi. Stalin o’z siyosiy faoliyatida Turkiston va O’zbekistonda sotsializm asoslarini zo’ravonlik bilan joriy etish yo’llarini qo’llagan. Sotsializm – XIX-XX asr siyosiy g’oyalaridagi yo’nalishlardan biri. Sotsializm (lotincha socialis- ijtimoiy)- xususiy mulkni ijtimoiy (umumiy) mulkka aylantirish orqali erkinlik va tenglik, baxt va farovonlikka erishish mumkin deb hisoblovchi ta’limot. Sotsializm tarafdorlari ana shu yo’l bilan qurilgan ijtimoiy to’zumni ideal jamiyat deb hisoblaganlar. Sotsializm atamasi Frantsiyada XIX asr 30-yillarida iste’molga kirgan. Sotsializmda inson xususiy mulkdan tamoman ajratiladi. Oqibatda inson o’z individual xususiyatlaridan ham maxrum etilib, ommaga aylanadi va o’z “men”ini yo’qotadi va jamiyatda tobelik, zo’ravonlik kuchayadi. XX asr 20-yillari oxiri 30-yillar boshida SSSR da, 2-jahon urushidan keyin boshqa mamlakatlarga yoyildi. Sotsializm davlat mulki monopoliyasi, direktivali markazlashgan rejalashtirish, yuqori qatlamning diktaturasi kabi belgilarda namoyon bo’ladi. Bu g’oya XIX asrda ishchilar sinfi manfaatlarining ifodachisi sifatida maydonga keldi. Sotsializm tenglik, ijtimoiy adolat, umumiy manfaatlarning ustunligiga asoslangan jamiyat haqidagi g’oya sifatida dastavval qadimgi dunyoda paydo bo’lgan.