1 BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MUSIQA O‘QITISHNING MAQSAD VA VAZIFALARI REJA: 1. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qitishning mazmuni va maqsadi. 2. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qitishni vazifalari. 3. YOsh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalashda musiqaning ahamiyati. 4. Musiqa madaniyati darslariga qo’yilgan zamonaviy talablar. Ma’ruza matni YOsh avlodni har tomonlama yetuk qilib tarbiyalashda, maktabda o’qitiladigan barcha fanlar qatori, nafosat tarbiyasining, tarkibiy qismi bo’lgan, musiqa madaniyati darslarini ahamiyati katta. Musiqa inson his-tuyg’ularini, orzu- istaklarini o’ziga xos badiiy tilda ifoda etadi va bolaning hissiyotlariga faol ta’sir ko’rsatadi. Musiqa fani maktabda boshqa fanlarni o’zlashtirishga ham bevosita ta’sir ko’rsatadi. Musiqa jonli san’at turi sifatida davr, hayot, tabiat va inson his- tuyg’ularini, orzu-istaklarini aks ettiradi. Uni quvontiradi, o’ylayntiradi va hayotdan ozuqa olishga xizmat qiladi. Milliy madaniyatimiz bobokaloni Abu Nosir Al- Farobiy aytganidek, «Bu fan tana sog’lig’i uchun foydalidir». Bobomiz SHayx Sa’diy «Musiqa odam ruhining yo’ldoshidir»- degan edi. SHunday ekan, biz musiqa o’qitishni, boshlang’ich sinf o’quvchilaridan boshlashimiz lozim. CHunki, boshlang’ich sinfda maktabda musiqa ta’limotini poydevori qo’yiladi. Boshlang’ich maktabda musiqa o’qitishning asosiy maqsadi - boshlang’ich sinf o’quvchilarga musiqa san’ati go’zallik qonunlari asosida o’rganish malakasini singdirish va ularga musiqa madaniyatini tarkib toptirishdir. Boshlang’ich 2 sinflardagi musiqa madaniyati darslari, umumiy ta’limning ahloqiy-estetik tarbiya berish tizimining ajralmas bir qismi bo’lib hisoblanadi. Darsdan tashqari tashkil qilinadigan turli tadbirlar, tarbiyaviy soatlar, boshlang’ich sinf o’quvchilarini, dunyoqarashini shakllantirishda ahamiyati katta. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qitish qo’yidagi vazifalarni amalga oshirishni maqsad qilib qo’yadi: 1. O’quvchilarda musiqaga ihlos uyg’otish va ularning musiqiy qobiliyatlarini ritm tuyg’usini o’stirish, musiqiy o’quv, xotira, diqqat va badiiy didni shakllantirish; 2. O’quvchilarda milliy musiqa merosimizga va u orqali Ona-Vatanga muhabbat hissini tarbiyalash; 3. O’quvchilarda badiiy ijodkorlik qobiliyatini o’stirish. O’quvchilarda go’zallikni ko’ra bilish va hayotga go’zallik olib kirish qobiliyatini rivojlantirish. O’quvchilarning musiqiy ijodkorligini taassurotini boyitishda, tasavvurlarini kengaytirishda musiqa tinglash faoliyatini ahamiyati katta. Musiqa tinglash darsining boshidan oxirigacha amalga oshadi, chunki musiqa madaniyati darslarining barcha faoliyat turlari (qo’shiq kuylash, musiqiy ritmik harakatlar bajarish, musiqa tinglash) musiqiy tovushlarda vujudga kelgan ohang vositasida ifodalanadi. Musiqa madaniyati darslari boshlang’ich sinf o’quvchilarini atrofdagi go’zal narsalarni idrok eta olishga va ma’naviy dunyoqarashini shakllantirishga xizmat qiladi. «Boshlang’ich ta’lim uchun Davlat Ta’lim standartlari» asosida barcha fanlar qatori musiqa fanidan ham dastur ishlab chiqildi. YAngi dastur mazmunida milliy musiqamiz merosidan to’laqonli foydalanish, ommaviy xalq kuylari va qo’shiqlari, lapar, dostonlar va bugungi zamonaviy musiqa o’z aksini topgan. Dasturning bosh mavzusi «Musiqa va hayotdir» yil, chorak, dars mavzulari, umumiy mavzuga bo’ysunadi va mantiqan uzviy birlashib mazmunan bir butunlikni tashkil qiladi. Bu boshlang’ich sinf musiqa o’qituvchisidan ish mazmunini yangilashni talab etadi. YAngi dastur mazmunida dars o’tish uchun, musiqa o’qituvchisi o’zining musiqiy-nazariy bilimlarini takomillashtirishi lozim, chunki o’quvchilarning musiqa darsiga bo’lgan qiziqishini o’stirishda yosh avlodni Vatanga 3 muhabbat ruhida tarbiyalashda va ularni ma’naviyatli, ma’rifatli qilib voyaga yetkazishda o’qituvchi yetakchi bo’lib hisoblanadi. Barchaga ma’lumki, har qanday san’atkor ham maktabda musiqa darsini olib borolmaydi. Boshlang’ich sinf musiqa o’qituvchisi bo’lish uchun o’z kasbiga va bolalariga mehr qo’ygan юksak madaniyatli keng dunyoqarashga ega bo’lgan shaxs bo’lmog’i lozim. U pedagogika, psixologiya, bolalar fiziologiyasining amaliy sohalarida chuqur bilimga ega bo’lmog’i lozim. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qituvchisining faoliyat miqyosi kengdir. Musiqa madaniyati darslari bilan birga u sinfdan tashqari musiqa tarbiyasi turlarini ham tashkil etishi va boshqarishi lozim. Maktabda sinfdan tashqari ochiq tarbiyaviy soatlar o’tkazish, musiqa tarbiyasining ommaviy va to’garak shakllarini olib borishi, boshlang’ich sinf o’qituvchisi zimmasidadir. Bunga «Mustaqillik bayrami», «Bilimlar kuni», «O’qituvchilar kuni», «Alifbe bayrami», «YAngi yil», «Navro’z bayrami», bolalar shoirlari, san’atkorlar bilan uchrashuvlar kiradi. Bugungi mustaqillik sharoitida ta’lim muammolarini hal qilishda boshlang’ich sinf musiqa o’qituvchisi zamon bilan hamnafas qadam tashlab axborot texnologiyasi va ilg’or pedagogik texnologiya malakalarini to’liq o’zlashtirish va shular asosida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etmog’i lozim. TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR: 1. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qitishning asosiy maqsad va mavzuni nimadan iborat? 2. Boshlang’ich sinflarda musiqa o’qitish metodikasiga qanday vazifalar qo’yilgan? 3. YOsh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalashda musiqa san’ati qanday ahamiyatga ega? Tayanch tushunchalar Musiqa – turli tuman tovushlar bilan ovoz yaratib beruvchi, g’oyaviy-emotsional mazmunga ega bo’lgan san’atni bir turi. Musiqa etikasi – musiqa san’atining mohiyati, badiiy shakllari va uslublarini o’rganadigan fan. 4