BOZOR VA TAVAKKALCHILIK (Bozor iqtisodiyoti davrida tavakkalchilik va uning vujudga kelishi, Tavakkalchilikka bo‘lgan munosabatlar)

Yuklangan vaqt

2024-05-13

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

120,7 KB


Ilmiybaza.uz BOZOR VA TAVAKKALCHILIK Reja: 1. Bozor iqtisodiyoti davrida tavakkalchilik va uning vujudga kelishi. 2. Tavakkalchilikni o‘lchash. 3. Tavakkalchilikka bo‘lgan munosabatlar. 4. Tavakalchilikni pasaytirish yo‘llari. Ilmiybaza.uz BOZOR VA TAVAKKALCHILIK Reja: 1. Bozor iqtisodiyoti davrida tavakkalchilik va uning vujudga kelishi. 2. Tavakkalchilikni o‘lchash. 3. Tavakkalchilikka bo‘lgan munosabatlar. 4. Tavakalchilikni pasaytirish yo‘llari.
Ilmiybaza.uz To‘g‘ri qaror qabul qilishning asosiy sharti axborotlarning to‘liqligidir. Axborotlar to‘liq bo‘lmagan sharoitda, ya’ni noaniqlik sharoitida qabul qilingan qaror turli salbiy oqibatlarga yoki ma’lum yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin. Ushbu yo‘qotishlar tavakkalchilikni (risk) bildiradi. Noaniqlik sharoitida tavakkalchilik (yo‘qotish) darajasini bilish uning oldini olish va tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun chora-tadbirlar ko‘rishga imkon beradi. Tavakkalchilik (risk) - ko‘yilgan maksadga erishishdagi yo‘kotishlardir. Noaniqlikka misol tariqasida jamg‘arilgan pulni ishonchliroq bo‘lgan xorijiy valyutada yig‘ish yoki tavakkalchilik darajasi yuqori bo‘lgan, lekin shu bilan birga yuqori foyda keltirish mumkin bo‘lgan biznesga qo‘yish to‘g‘risidagi qaror qabul qilishni keltirish mumkin. Noaniqlik sharoitida iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilar tomonidan qabul qilingan qarorlar tavakkkalchilikka bog‘liq bo‘lganligi sababli, noaniqlik cheklangan resurslarni samarasiz taqsimlanishiga, ortiqcha sarflarga hamda vaqtni yo‘qotishga olib kelishi mumkin. Yextimol (probability) - ma’lum natijaga erishish imkoniyati. Ob’ektiv (matematik) extimol - vokea va xodisalar jarayonida takrorlanishlarni xisob-kitob kilishga asoslangan yextimol. Tavakkalchilikni o‘lchash. Tavakkalchilikni o‘lchashning asosi ehtimol tushunchasi bilan bog‘liq. Amerikalik olim F.Nayt (1885-1974) ehtimolni ikki turga bo‘ladi: matematik, ya’ni oldindan aniqlash mumkin bo‘lgan ehtimol va statistik ehtimol. Kutiladigan miqdor - bu mumkin bo‘lgan barcha natijalarning o‘rtacha o‘lchangan qiymatlari. Bu yerda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o‘lchovi.        n i i i n n x x х х X E 1 2 2 1 1 ) (      , bu yerda ix - mumkin bo‘lgan natija; Ilmiybaza.uz To‘g‘ri qaror qabul qilishning asosiy sharti axborotlarning to‘liqligidir. Axborotlar to‘liq bo‘lmagan sharoitda, ya’ni noaniqlik sharoitida qabul qilingan qaror turli salbiy oqibatlarga yoki ma’lum yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin. Ushbu yo‘qotishlar tavakkalchilikni (risk) bildiradi. Noaniqlik sharoitida tavakkalchilik (yo‘qotish) darajasini bilish uning oldini olish va tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun chora-tadbirlar ko‘rishga imkon beradi. Tavakkalchilik (risk) - ko‘yilgan maksadga erishishdagi yo‘kotishlardir. Noaniqlikka misol tariqasida jamg‘arilgan pulni ishonchliroq bo‘lgan xorijiy valyutada yig‘ish yoki tavakkalchilik darajasi yuqori bo‘lgan, lekin shu bilan birga yuqori foyda keltirish mumkin bo‘lgan biznesga qo‘yish to‘g‘risidagi qaror qabul qilishni keltirish mumkin. Noaniqlik sharoitida iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilar tomonidan qabul qilingan qarorlar tavakkkalchilikka bog‘liq bo‘lganligi sababli, noaniqlik cheklangan resurslarni samarasiz taqsimlanishiga, ortiqcha sarflarga hamda vaqtni yo‘qotishga olib kelishi mumkin. Yextimol (probability) - ma’lum natijaga erishish imkoniyati. Ob’ektiv (matematik) extimol - vokea va xodisalar jarayonida takrorlanishlarni xisob-kitob kilishga asoslangan yextimol. Tavakkalchilikni o‘lchash. Tavakkalchilikni o‘lchashning asosi ehtimol tushunchasi bilan bog‘liq. Amerikalik olim F.Nayt (1885-1974) ehtimolni ikki turga bo‘ladi: matematik, ya’ni oldindan aniqlash mumkin bo‘lgan ehtimol va statistik ehtimol. Kutiladigan miqdor - bu mumkin bo‘lgan barcha natijalarning o‘rtacha o‘lchangan qiymatlari. Bu yerda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o‘lchovi.        n i i i n n x x х х X E 1 2 2 1 1 ) (      , bu yerda ix - mumkin bo‘lgan natija;
Ilmiybaza.uz i  - ushbu natijaning paydo bo‘lish ehtimoli,    n i i 1 1  . Chetlanish - bu haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o‘rtasidagi farq bo‘lib, u tavakkalchilikdan (yo‘qotishdan) darak beradi. Ushbu farq qancha katta bo‘lsa yo‘qotish, ya’ni tavakkalchilik ham shuncha yuqori bo‘ladi. Dispersiya kutiladigan natijadan xakikiy natijaning urtacha kvadratik chetlanishi:         n i i i E x x P 1 2  2 Standart (o‘rta kvadratik) chetlanish – dispersiyadan olingan kvadrat ildiz:    2 Sub’ektlarning tavakkalchilikka bo‘lgan munosabatlari Tavakalchilikni pasaytirish yo‘llari: 1) Tavakkalchilikni taqsimlash 2) Diversifikatsiya 3) Tavakkalchiliklarni qo‘shish (sug‘urtalash). Ilmiybaza.uz i  - ushbu natijaning paydo bo‘lish ehtimoli,    n i i 1 1  . Chetlanish - bu haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o‘rtasidagi farq bo‘lib, u tavakkalchilikdan (yo‘qotishdan) darak beradi. Ushbu farq qancha katta bo‘lsa yo‘qotish, ya’ni tavakkalchilik ham shuncha yuqori bo‘ladi. Dispersiya kutiladigan natijadan xakikiy natijaning urtacha kvadratik chetlanishi:         n i i i E x x P 1 2  2 Standart (o‘rta kvadratik) chetlanish – dispersiyadan olingan kvadrat ildiz:    2 Sub’ektlarning tavakkalchilikka bo‘lgan munosabatlari Tavakalchilikni pasaytirish yo‘llari: 1) Tavakkalchilikni taqsimlash 2) Diversifikatsiya 3) Tavakkalchiliklarni qo‘shish (sug‘urtalash).