C vitaminning sifat reaksiyalari Vitamin C (Askorbat kislota). Odam, maymunlar va dengiz cho’chqalari organizmida askarbat kislota sintez qilinmaydi, Shu sababli ular C vitaminni tayyor holda oziq ovqatlar bilan iste’mol qilinadi. Oziq-ovqat tarkibida C vitaminga boy bo’lgan mahsulotlar etishmasa odam va ba’zi hayvonlarda singa (lavsha) kasalligi paydo bo’ladi. Milklar qon oqishiga, teri osti qon to’planish hollariga olib keladi. Vitamin C organizmga qabul qilinmasa, o’lim holatiga olib keladi. Vitamin C organizmni antioksidantlik qobiliyatini oshiradi. Askorbat kislota tirik organizmlarda boradigan oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida vodorodni ko’chiruvchi oraliq modda bo’lib xizmat qiladi. Vitamin C na’matak, olxo’ri, apelsin, limon, ukrop va boshqa o’simliklarda ko’p uchraydi. Katta odamning sutkalik ehtiyoji 0,2-1 g. dir. Metilen ko’ki bilan reksiyasi. Askorbat kislotasi metilen ko’kini rangsiz birikmagacha qaytaradi (leykoformasiga), o’zi oksidlanib, degidroaskorbat kislotani hosil qiladi. Reaktivlar: 1. Metilen ko’kining 0,01% li eritmasi. 2. Natriy karbonatning 5% li eritmasi. 3. Kartoshka yoki karam sharbati. Ishning borishi. Probirkaga yangi tayyorlangan kartoshka yoki karam sharbatidan 1-2 ml solib, 1-2 tomchi metilen ko’ki eritmasi hamda 2-3 tomchi natriy karbonat eritmasidan qo’shib qizdiriladi. Natijada ko’k rang intensivligi kamayadi. Kaliy ferrisianid K3Fe(CN)6 bilan reaksiyasi. Askorbat kislotasi oksidlanib, kaliy ferrisianid K3Fe(CN)6 ni to kaliy ferrosianid K4Fe(CN)6 gacha qaytaradi va uch valentli temir ioni bilan kislotali sharoitda temir-(III)- geksosianoferroat Fe[Fe(CN)6]3 ni, ya’ni, Berlin zangorisini hosil qiladi. Reaktivlar: 1. Kartoshka yoki karam sharbati. 2. Kaliy ferrisinidning 5% li eritmasi. 3. Kaliy ishqorining 5% li eritmasi. 4. Temir (III) xloridning 1% li eritmasi. Ishning borishi. Probirkaga 1ml kartoshka yoki karam sharbatidan, 2 tomchi kaliy ishqori va shuncha miqdorda kaliy ferrisianid eritmasidan solib chayqatiladi. So’ngra 6-8 tomchi 10% li xlorid kislotasi va 1-2 tomchi temir-(III)- xloridning eritmasidan qo’shiladi, natijada ko’k yoki ko’k-yashil cho’kma Berlin zangorisini hosil qiladi. Oziqa mahsulotlarida C vitamining miqdorini aniqlash C – vitamin hayvon va odam ratsionining eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Quyida o’simlik mahsulotlarida C-vitaminining miqdori ko’rsatilgan (mg,%). Ukrop 135 Limon 40 Karam 30 Yangi kartoshka 35 Ko’k piyoz 60 Sabzi 5 Qora smorodina 300 Namatak(mevasida) 3000 Oziqa mahsulotlarida askorbat kislotasining miqdorini aniqlash uchun suyultirilgan kislotalarda C vitamini ekstraksiya qilinadi(kislotali sharoitga chidamlidir). So’ngra 2,6-dixlorfenolindofenolning eritmasidan olib titirlanadi.Ekstrakt tarkibida askorbat kislotasi bo’lsa 2.6- dixlorfenolindofenolni qaytaradi. Ekstraktdagi hamma askorbat kislotalar oksidlanib bo’lgandan keyin 2,6- dixlorfenolindofenol qaytarila olmaydi va eritma qizil rangga bo’yaladi (ya’ni, natriy neytal sharoitda 2,6- dixlorfenolindofenol ko’k rangga, kislotali sharoitda esa qizil rangga ega). Titirlash uchun ketgan 2.6-dixlorfenolindofenolning miqdorini va uning normalligini aniqlab, mahsulotdagi askorbat kislotasining miqdori hisoblanadi. Kerakli asboblar: mikrobyuretka, 25 va 100 mlli kolbalar, 1 va 10 ml li pipetkalar, xovoncha, tarozi, voronka; filtr qog’ozi. Kartoshka tarkibida C vitaminini aniqlash. 5g kartoshka xovonchada 16 ml xlorid kislotasidan qo’shib eziladi. Xovonchada hosil bo’lgan syuqlik kolbaga solinadi va filtrlanadi. Filtrat 2,6-dixlorfenolindofenol eritmasi bilan pushti rang hosil bo’lguncha titrlanadi. 100 g kartoshka tarkibidagi C vitamin miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi. 𝑥 = 0.088 ∙ α ∙ 100 5 Bu yerda: X-100 g mahsulotdagi C- vitamin miqdori, mg: 0,088-askorbat kislotasiningmiqdori bo’lib, bu 1 ml 2,6- dixlorfenolindofenol eritmasiga to’g’ri keladi, mg; α- titirlash uchun sarf bo’lgan dixlorfenolindofenol eritmasining hajmi; 3-titrlash uchun olingan ekstrakt miqdori Kraxmaldagi C vitamining miqdorini aniqlash. 2g karam hovonchada 10 ml sirka kislotasi bilan eziladi, hosil bo’lgan ekstrakt filtrlanadi. Filtratdan 3 ml olib kolbaga solinadi va 2,6-dixlorfenolindofenol eritmasi bilan pushti rang hosil bo’lguncha titrlanadi. 100 g karam tarkibidagi C vitaminning miqdori (X) quyidagi formula bilan aniqlanadi: 𝑥 = 0.088 ∙ α ∙ 10 ∙ 100 3 Bu yerda: 10- sirka kislotali ekstraktning hajmi; α – titrlash uchun sarf bo’lgan, 2,6 dixlorfenolindofenol eritmasining hajmi; 3- titrlash uchun olingan ekstrakt miqdori.