CHET EL BOLALAR ADABIYOTI. FRANSIYA BOLALAR ADABIYOTI (Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari, Sharl Perroning bolalar zavq oladigan ertaklariga xos xususiyatlar haqida)

Yuklangan vaqt

2024-05-17

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

6

Faytl hajmi

20,3 KB


Ilmiybaza.uz CHET EL BOLALAR ADABIYOTI. FRANSIYA BOLALAR ADABIYOTI Reja: 1. Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari. 2. Sharl Perroning bolalar zavq oladigan ertaklariga xos xususiyatlar haqida. Ilmiybaza.uz CHET EL BOLALAR ADABIYOTI. FRANSIYA BOLALAR ADABIYOTI Reja: 1. Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari. 2. Sharl Perroning bolalar zavq oladigan ertaklariga xos xususiyatlar haqida. Ilmiybaza.uz Chet el bolalar adabiyotining an’analari. Chet el bolalar adabiyoti jahon adabiyoti sifatida ularning xalq og‘zaki ijodi, eng qadimgi adabiy yodgorliklari, mif va afsonalar, qo‘shiqlar bilan chambarchas bog‘liqligi, bunday ijod namunalarining axloqiy-tarbiyaviy mohiyati, didaktik tamoyillari hamda jahon xalqlari bolalariga bag‘ishlangan asarlarning tasniflanishi, ularning taraqqiyot tamoyillari, janrlar rang- barangligi yuzasidan tushuncha bеrishni ko‘zda tutadi. Jahon bolalar adabiyoti, dastlab, didaktik adadbiyot namunasi sifatida XVII - XVIII asrlarda paydo bo‘lgan. So‘ngra, bu adabiyot o‘zining betakror ko‘rinishlari orqali dunyoga tanildi. Barcha xalqlar bolalar ijodkorlari, eng avvalo, o‘z mamlakatlarining xalq og‘zaki ijodiga murojaat qilgani umumiy hodisadir. Masalan, Sharl Perro kichik kitobxonlarga dastavval, folklordan oziqlangan va badiiy sayqal berilgan eng yaxshi adabiy ertaklarni taqdim etdi. XIX asr romantiklarining faoliyati keng kitobxonlar ommasiga xalq og‘zaki ijodi va har bir xalqning milliy-adabiy manbaalarini ochib berdi. Jumladan, bu bolalar adabiyotining rivojlanishiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatib, aka-uka Grimmlar, H. K. Andersen va boshqa ko‘pgina ijodkorlarning adabiy hamda xalq ertaklari to‘plamlari paydo bo‘lishiga turtki bo‘ldi. Natijada, kichik kitobxonlar endilikda ham kitob, ham o‘z tengqurlari hayoti aks ettirilgan badiiy tasvirlarni qo‘liga ola boshlagan. Binobarin, bolalar adabiyoti “katta” adabiyotning mustaqil tarmog‘iga aylanishida bu jarayon muhim omil hisoblanadi. Romantizm insonning ruhiy rivojlanishdagi o‘z-o‘zini anglash davri – bolalikda kashf etilishini ochib berdi. Romantiklar asarlarida bolalik insonning o‘zidagi bebaho ichki olam sifatida, shuningdek, teran mohiyati va ajoyibotlari bilan kattalarni ham o‘ziga rom etuvchi davr tarzida talqin qilinadi. Kattalik esa xuddi eng samimiy va bolalarcha beg‘uborlik tark etilgan davr sifatida yoritiladi. Shuni tan olish kerakki, romantizm nafaqat bolalikni kashf etdi, balki uni eng sof mukammallik namunasi hamda mehr-shafqat timsoli sifatida insonga meros qilib qoldirdi. Ilmiybaza.uz Chet el bolalar adabiyotining an’analari. Chet el bolalar adabiyoti jahon adabiyoti sifatida ularning xalq og‘zaki ijodi, eng qadimgi adabiy yodgorliklari, mif va afsonalar, qo‘shiqlar bilan chambarchas bog‘liqligi, bunday ijod namunalarining axloqiy-tarbiyaviy mohiyati, didaktik tamoyillari hamda jahon xalqlari bolalariga bag‘ishlangan asarlarning tasniflanishi, ularning taraqqiyot tamoyillari, janrlar rang- barangligi yuzasidan tushuncha bеrishni ko‘zda tutadi. Jahon bolalar adabiyoti, dastlab, didaktik adadbiyot namunasi sifatida XVII - XVIII asrlarda paydo bo‘lgan. So‘ngra, bu adabiyot o‘zining betakror ko‘rinishlari orqali dunyoga tanildi. Barcha xalqlar bolalar ijodkorlari, eng avvalo, o‘z mamlakatlarining xalq og‘zaki ijodiga murojaat qilgani umumiy hodisadir. Masalan, Sharl Perro kichik kitobxonlarga dastavval, folklordan oziqlangan va badiiy sayqal berilgan eng yaxshi adabiy ertaklarni taqdim etdi. XIX asr romantiklarining faoliyati keng kitobxonlar ommasiga xalq og‘zaki ijodi va har bir xalqning milliy-adabiy manbaalarini ochib berdi. Jumladan, bu bolalar adabiyotining rivojlanishiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatib, aka-uka Grimmlar, H. K. Andersen va boshqa ko‘pgina ijodkorlarning adabiy hamda xalq ertaklari to‘plamlari paydo bo‘lishiga turtki bo‘ldi. Natijada, kichik kitobxonlar endilikda ham kitob, ham o‘z tengqurlari hayoti aks ettirilgan badiiy tasvirlarni qo‘liga ola boshlagan. Binobarin, bolalar adabiyoti “katta” adabiyotning mustaqil tarmog‘iga aylanishida bu jarayon muhim omil hisoblanadi. Romantizm insonning ruhiy rivojlanishdagi o‘z-o‘zini anglash davri – bolalikda kashf etilishini ochib berdi. Romantiklar asarlarida bolalik insonning o‘zidagi bebaho ichki olam sifatida, shuningdek, teran mohiyati va ajoyibotlari bilan kattalarni ham o‘ziga rom etuvchi davr tarzida talqin qilinadi. Kattalik esa xuddi eng samimiy va bolalarcha beg‘uborlik tark etilgan davr sifatida yoritiladi. Shuni tan olish kerakki, romantizm nafaqat bolalikni kashf etdi, balki uni eng sof mukammallik namunasi hamda mehr-shafqat timsoli sifatida insonga meros qilib qoldirdi. Ilmiybaza.uz Realistik tamoyillarning rivojlanishi, ruhiyatshunoslikning chuqurlashishi bilan bolalar adabiyotida keng qamrovli, ko‘p qirrali bolalik obrazi mustahkamlandi. Bunda yozuvchilar insoniyat rivojlanishining ibtidosini, yosh inson xarakterining tub-tubiga yetib, bola ichki dunyosining murakkabliklariga asta-sekinlik bilan kirib borib, uning mutanosiblikda va ziddiyatlarda, hayotning yorqin hamda qorong‘u g`am - qayg‘uli onlarining kurashlarida shaxs sifatida shakllanishini ochib berishdi. Eng yaxshi yozuvchilar ijodini aniqlovchi asosiy vosita – bu bolalikka ishonch, ulg‘ayib kelayotgan insonga hurmat, unda rivojlanishning bor imkoniyatlarini, sarchashmalarini hamda asosiy omillarini ko‘ra olish qobiliyatining borligidir. XX asr o‘zining keskin ijtimoiy muammolari, o‘tkir ziddiyatlari, siyosiy qarashlari bilan bolalar adabiyotini ham o‘zgartirib yubordi. Dunyoning dahshatlari kichik kitobxon asari sahifalariga kirib bordi. Ularning qahramonlari – ijtimoiy jonzotlar, ular o‘z hollaricha insonga nisbatan qilingan vahshiylikka qarshi borishadi, o‘zlarining do‘stlikka, muhabbatga bo‘lgan huquqlarini talab qilishadi hamdakattalarni ularning tushunishlariga chaqirishadi. Zamon muammolari nafaqat realistik asarlarga, balki ertaklarga ham singiy boshladi. Ular janriy xususiyatlaridan ozgina chekingan bo‘lsalar-da, hamon yaxshilik yovuzlik ustidan g‘alaba qozonishiga umid bog‘lashadi va shu yo‘lda tinimsiz ma’naviy kurashlar olib borishadi. Ilmiy - texnika taraqqiyoti asri butun yer yuzidagi inson jamiyatiga yashash uchun kata hayotiy zarurat – Yerda hayotni saqlab qolish kabi muammoni tug‘dirdi. Shuning uchun zamonaviy bolalar adabiyotida ekologik muammolar, atrofimizni o‘rab turgan olam, hayvonot va o‘simliklar dunyosi haqidagi kitoblar salmoqli o‘rin egallaydi. Barcha mamlakatlarning naturalist (tabiat haqida yozadigan) yozuvchilari – bolalarda tabiatga hamda barcha jonzotlarga nisbatan ehtiyotkorona munosabat va ularga nisbatan muhabbat ruhini tarbiyalash vazifasini o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘yishgan. Chet el bolalar adabiyoti bugungi kunda o‘zining janriy va tematik xususiyatlari jihatidan turli-tuman, o‘ziga xos tarzda shakllanib ulgurdi. Unga dunyoning eng Ilmiybaza.uz Realistik tamoyillarning rivojlanishi, ruhiyatshunoslikning chuqurlashishi bilan bolalar adabiyotida keng qamrovli, ko‘p qirrali bolalik obrazi mustahkamlandi. Bunda yozuvchilar insoniyat rivojlanishining ibtidosini, yosh inson xarakterining tub-tubiga yetib, bola ichki dunyosining murakkabliklariga asta-sekinlik bilan kirib borib, uning mutanosiblikda va ziddiyatlarda, hayotning yorqin hamda qorong‘u g`am - qayg‘uli onlarining kurashlarida shaxs sifatida shakllanishini ochib berishdi. Eng yaxshi yozuvchilar ijodini aniqlovchi asosiy vosita – bu bolalikka ishonch, ulg‘ayib kelayotgan insonga hurmat, unda rivojlanishning bor imkoniyatlarini, sarchashmalarini hamda asosiy omillarini ko‘ra olish qobiliyatining borligidir. XX asr o‘zining keskin ijtimoiy muammolari, o‘tkir ziddiyatlari, siyosiy qarashlari bilan bolalar adabiyotini ham o‘zgartirib yubordi. Dunyoning dahshatlari kichik kitobxon asari sahifalariga kirib bordi. Ularning qahramonlari – ijtimoiy jonzotlar, ular o‘z hollaricha insonga nisbatan qilingan vahshiylikka qarshi borishadi, o‘zlarining do‘stlikka, muhabbatga bo‘lgan huquqlarini talab qilishadi hamdakattalarni ularning tushunishlariga chaqirishadi. Zamon muammolari nafaqat realistik asarlarga, balki ertaklarga ham singiy boshladi. Ular janriy xususiyatlaridan ozgina chekingan bo‘lsalar-da, hamon yaxshilik yovuzlik ustidan g‘alaba qozonishiga umid bog‘lashadi va shu yo‘lda tinimsiz ma’naviy kurashlar olib borishadi. Ilmiy - texnika taraqqiyoti asri butun yer yuzidagi inson jamiyatiga yashash uchun kata hayotiy zarurat – Yerda hayotni saqlab qolish kabi muammoni tug‘dirdi. Shuning uchun zamonaviy bolalar adabiyotida ekologik muammolar, atrofimizni o‘rab turgan olam, hayvonot va o‘simliklar dunyosi haqidagi kitoblar salmoqli o‘rin egallaydi. Barcha mamlakatlarning naturalist (tabiat haqida yozadigan) yozuvchilari – bolalarda tabiatga hamda barcha jonzotlarga nisbatan ehtiyotkorona munosabat va ularga nisbatan muhabbat ruhini tarbiyalash vazifasini o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘yishgan. Chet el bolalar adabiyoti bugungi kunda o‘zining janriy va tematik xususiyatlari jihatidan turli-tuman, o‘ziga xos tarzda shakllanib ulgurdi. Unga dunyoning eng Ilmiybaza.uz taniqli yozuvchilari o‘z iste’dodlarini va faoliyatlarini bag‘ishlashgan. Chunki ular insoniyat kelajagi o‘sib borayotgan avlod qo‘lida ekanligini yaxshi anglashadi... Eng asosiysi, yosh inson adabiyot yordamida, fransuz shoiri Polya Elyuara ta’biri bilan aytganda, o‘zining dunyoqarashida “bir kishi ufqidan barcha kishilar ufqiga” ko‘tarila oldi. Binobarin, hozirgi zamon chet el bolalar adabiyoti quyidagi omillar ta’sirida maydonga keldi, deyish mumkin: – Folklor asarlari hamda klassik yozuvchilarning avval kattalarga mo‘ljallangan, ammo vaqt o‘tishi bilan bolalar kitobxonligi doirasiga kirib, kichik kitobxonga so‘zlab berish uchun hikoya tarzida qayta ishlangan asarlari (qadimgi yunon afsonalari, D. Defo, D. Svift, M. Servantesning romanlari). – Bolalar kitobxonligi doirasiga qisqartmalarsiz va qayta ishlanmasdan kirgan folklor hamda mumtoz asarlar (folklordagi erkalamalar, topishmoqlar, allalar, shuningdek, V. Skott, Ch. Dikkens va boshqalarning asarlari). – Bevosita bolalarga mo‘ljallangan asarlar. Binobarin, ayrim ijodkorlar va ularning asarlari endilikda bolalar kitobxonligi mulkiga aylanib ulgurdi. 1697-yilda Fransiyada “Mening onajonim Gusinaning ertaklari” deb nomlangan kitob nashrdan chiqdi. Aslida ertakni o‘sha davrdagi mashhur shoir, fransuz akademiyasining a’zosi Sharl Perro (1625 – 1703) yozgan bo‘lsa-da, uning muallifi P.Dermenkur deb hisoblanardi. Ko‘p kitoblar muallifi Sharl Perro ismi sharifini “jiddiy bo‘lmagan” ertaklar ostiga qo‘yishni o‘ziga lozim ko‘rmay, uni o‘g‘lining ismi sharifi bilan imzolagan edi. Lekin aynan shu sehrli ertaklar jahon adabiyotining oltin fondiga kirib, yozuvchiga shon-shuhrat keltirdi. Perroning ertaklari ko‘p marotaba boshqa tillarga tarjima qilingan va nashrdan chiqqan. Ertakningrus tilidagi tarjimasi I.S.Turgenevga mansub. Perro o‘z ertaklarining so‘zboshisida ertak janrining asosida yotgan jiddiy hamda kulgili va g‘alati narsalarni uyg‘unlashib ketishiga ishora qilib: “...bu umuman, bekorchilik emas, balki o‘zida foydali pand-nasihatni mujassamlashtirgan... hikoyaning sho‘x, o‘ynoqi tuzilishini esa faqatgina o‘quvchi aqliga ko‘proq yoqimli Ilmiybaza.uz taniqli yozuvchilari o‘z iste’dodlarini va faoliyatlarini bag‘ishlashgan. Chunki ular insoniyat kelajagi o‘sib borayotgan avlod qo‘lida ekanligini yaxshi anglashadi... Eng asosiysi, yosh inson adabiyot yordamida, fransuz shoiri Polya Elyuara ta’biri bilan aytganda, o‘zining dunyoqarashida “bir kishi ufqidan barcha kishilar ufqiga” ko‘tarila oldi. Binobarin, hozirgi zamon chet el bolalar adabiyoti quyidagi omillar ta’sirida maydonga keldi, deyish mumkin: – Folklor asarlari hamda klassik yozuvchilarning avval kattalarga mo‘ljallangan, ammo vaqt o‘tishi bilan bolalar kitobxonligi doirasiga kirib, kichik kitobxonga so‘zlab berish uchun hikoya tarzida qayta ishlangan asarlari (qadimgi yunon afsonalari, D. Defo, D. Svift, M. Servantesning romanlari). – Bolalar kitobxonligi doirasiga qisqartmalarsiz va qayta ishlanmasdan kirgan folklor hamda mumtoz asarlar (folklordagi erkalamalar, topishmoqlar, allalar, shuningdek, V. Skott, Ch. Dikkens va boshqalarning asarlari). – Bevosita bolalarga mo‘ljallangan asarlar. Binobarin, ayrim ijodkorlar va ularning asarlari endilikda bolalar kitobxonligi mulkiga aylanib ulgurdi. 1697-yilda Fransiyada “Mening onajonim Gusinaning ertaklari” deb nomlangan kitob nashrdan chiqdi. Aslida ertakni o‘sha davrdagi mashhur shoir, fransuz akademiyasining a’zosi Sharl Perro (1625 – 1703) yozgan bo‘lsa-da, uning muallifi P.Dermenkur deb hisoblanardi. Ko‘p kitoblar muallifi Sharl Perro ismi sharifini “jiddiy bo‘lmagan” ertaklar ostiga qo‘yishni o‘ziga lozim ko‘rmay, uni o‘g‘lining ismi sharifi bilan imzolagan edi. Lekin aynan shu sehrli ertaklar jahon adabiyotining oltin fondiga kirib, yozuvchiga shon-shuhrat keltirdi. Perroning ertaklari ko‘p marotaba boshqa tillarga tarjima qilingan va nashrdan chiqqan. Ertakningrus tilidagi tarjimasi I.S.Turgenevga mansub. Perro o‘z ertaklarining so‘zboshisida ertak janrining asosida yotgan jiddiy hamda kulgili va g‘alati narsalarni uyg‘unlashib ketishiga ishora qilib: “...bu umuman, bekorchilik emas, balki o‘zida foydali pand-nasihatni mujassamlashtirgan... hikoyaning sho‘x, o‘ynoqi tuzilishini esa faqatgina o‘quvchi aqliga ko‘proq yoqimli Ilmiybaza.uz tarzda ta’sir qilish, shu bilan birga unga ham o‘rgatib, ham xushnud qilishi uchundir...”degan edi. Bolalikning ilk davridan boshlab bizga “Qizil shapkacha”, “Jimjimaloq bola”, “Zolushka”, “Etikli Mushukcha”, “Uyqudagi malika”, “Ko‘k Soqol” kabi ertaklar ma’lum. Bir xil ertaklarning qahramonlari odamxo‘r maxluqdan yoki, zolim bo‘ridan o‘zlarinio‘zlari qutqargan bolalardir.Bu odatga ko‘ra, Bibliyadagi yomonlikka yaxshilik bilan javob qaytarganIosifni esga soladi. Jimjimaloq bola shu kabidir; muallif ertakning oxirida yozishicha, o‘zining yaqinlariga yaxshilik qiladi va o‘zining butun oilasini – ham otasini, ham og‘alarini ta’minlaydi. Zolushka ham xuddi shundaylardan, u qanchalar go‘zal bo‘lsa, shunchalar oqko‘ngil hamdir; u o‘gay opalarinio‘zi bilan saroyga olib ketadi. Perro ertaklarida yaxshilik va haqiqat g‘alaba qozonadi hamda qahramonlarga sehrgar personajlar, Zolushka yoki Etikli mushukchada etikdo‘zning kichik o‘g‘lini cho‘qintirgan onasi - oqko‘ngil Feya yordam beradi. Bo‘ri, mushuk inson tilida so‘zlashadi, bu folklorning bir ko‘rinishi bo‘lib, muallif xalq ijodining boy an’analariga tayanadi hamda o‘ziga xos mualliflik janrini yaratadi. “Qizil shapkacha” ertagida tipik folklor asos namoyon bo‘ladi: bu qizil Shapkachaning buvisiga etayotgan narsasi (“pirojok nesu da gorshochek masla”), savollaridagi hamda buvisining kiyimiga kiyinib olgan bo‘rining javoblaridagi takrorlash va parallelliklarda ko‘zga tashlanadi. Perroning boshqa ertaklarida birinchi o‘rinniromantik sevgi tarixi egallagan. Qahramon qator sinovlardan o‘tib, o‘zining mukofotini oladi: yaxshilikyomonlikni ustidan g‘alaba qozonadi, ya’ni xuddi “Uyqudagi malika” yoki “Ko‘k Soqol” ertaklaridagi kabi. Sharl Perro ertaklari qahramonlarining nomlari allaqachon turdosh otlarga aylanib ulgurgan. Zolushka yoki Ko‘k Soqol tarixlari har xil ko‘rinishlarda ko‘p marta jahon adabiyotida qayta- qayta ishlangan va sahnalashtirilgan. XVII asr oxiri Sharl Perro ertaklarining yaratilishi bilan belgilanadi va uning ertaklari fransuz adabiy ertaklarining eng zo‘r hamda yorqin namunalari sifatida e’tirof etiladi. Fransiyada XVIII asr esa ertaklarning oltin asri hisoblanadi. Uyg‘onish davrida talaygina shoir va yozuvchilar bu universal janrga ko‘p murojaat qilgan va uning estetik imkoniyatlaridan foydalanib, dolzarb mavzular bilan boyitib Ilmiybaza.uz tarzda ta’sir qilish, shu bilan birga unga ham o‘rgatib, ham xushnud qilishi uchundir...”degan edi. Bolalikning ilk davridan boshlab bizga “Qizil shapkacha”, “Jimjimaloq bola”, “Zolushka”, “Etikli Mushukcha”, “Uyqudagi malika”, “Ko‘k Soqol” kabi ertaklar ma’lum. Bir xil ertaklarning qahramonlari odamxo‘r maxluqdan yoki, zolim bo‘ridan o‘zlarinio‘zlari qutqargan bolalardir.Bu odatga ko‘ra, Bibliyadagi yomonlikka yaxshilik bilan javob qaytarganIosifni esga soladi. Jimjimaloq bola shu kabidir; muallif ertakning oxirida yozishicha, o‘zining yaqinlariga yaxshilik qiladi va o‘zining butun oilasini – ham otasini, ham og‘alarini ta’minlaydi. Zolushka ham xuddi shundaylardan, u qanchalar go‘zal bo‘lsa, shunchalar oqko‘ngil hamdir; u o‘gay opalarinio‘zi bilan saroyga olib ketadi. Perro ertaklarida yaxshilik va haqiqat g‘alaba qozonadi hamda qahramonlarga sehrgar personajlar, Zolushka yoki Etikli mushukchada etikdo‘zning kichik o‘g‘lini cho‘qintirgan onasi - oqko‘ngil Feya yordam beradi. Bo‘ri, mushuk inson tilida so‘zlashadi, bu folklorning bir ko‘rinishi bo‘lib, muallif xalq ijodining boy an’analariga tayanadi hamda o‘ziga xos mualliflik janrini yaratadi. “Qizil shapkacha” ertagida tipik folklor asos namoyon bo‘ladi: bu qizil Shapkachaning buvisiga etayotgan narsasi (“pirojok nesu da gorshochek masla”), savollaridagi hamda buvisining kiyimiga kiyinib olgan bo‘rining javoblaridagi takrorlash va parallelliklarda ko‘zga tashlanadi. Perroning boshqa ertaklarida birinchi o‘rinniromantik sevgi tarixi egallagan. Qahramon qator sinovlardan o‘tib, o‘zining mukofotini oladi: yaxshilikyomonlikni ustidan g‘alaba qozonadi, ya’ni xuddi “Uyqudagi malika” yoki “Ko‘k Soqol” ertaklaridagi kabi. Sharl Perro ertaklari qahramonlarining nomlari allaqachon turdosh otlarga aylanib ulgurgan. Zolushka yoki Ko‘k Soqol tarixlari har xil ko‘rinishlarda ko‘p marta jahon adabiyotida qayta- qayta ishlangan va sahnalashtirilgan. XVII asr oxiri Sharl Perro ertaklarining yaratilishi bilan belgilanadi va uning ertaklari fransuz adabiy ertaklarining eng zo‘r hamda yorqin namunalari sifatida e’tirof etiladi. Fransiyada XVIII asr esa ertaklarning oltin asri hisoblanadi. Uyg‘onish davrida talaygina shoir va yozuvchilar bu universal janrga ko‘p murojaat qilgan va uning estetik imkoniyatlaridan foydalanib, dolzarb mavzular bilan boyitib Ilmiybaza.uz borishgan. Masalan, Valter falsafiy ertaklar yozgan. Sharqning “Ming bir kecha” ertaklari fransuz tiliga tarjima qilingach, sharqona ertaklarga o‘xshatishlar paydo bo‘ldi. Ammo, shu XVIII asrning o‘zidayoq ertaklarning urf bo‘lishi ancha pasaydi. Ilgari bolalarga mo‘ljallangan maxsus adabiyot yo‘qligi uchun kichkintoylar kattalarning asarlarini o‘qishar edi. Keyingi asrlarda esa Sharl Perroning qisqartirilgan ertaklaridan aynan bolalar uchun namunalar tayyorlangan. Ulardan shafqatsizlik, erkinlik, badiiy o‘yinlar olib tashlanib, anchayin soddalashtirilgan. Bilim, ko‘nikma va malakani rivojlantirishga yo‘naltiruvchi savollar: 1. “Chippolino” va uning muallifi haqida nimalarni bilasiz? “Yangi yil archalari”, “Osmondagi tort”, “Jip televizorda”, “Jelsomino yolg‘onchilar mamlakatida” nomli novellalarda qanday mavzu-g‘oya ilgari surilgan? 2. “Fantaziya grammatikasi” qanday asar? 3. “Doktor Voyjonim” qissasidagi timsollarni izohlang? 4. “Ahmoq sichqoncha” asarining muallifi va g`oyasi haqida ma’lumot bering. Adabiyotlar: 1.Jumaboyev M. O‘zbek bolalar adabiyoti. -T.: O‘qituvchi, 2002. -290 b. 2. Jumaboyev M. Bolalar adabiyoti. -T.: O‘qituvchi, 2011.- 260 b. 3. Safarov O., Barakayev R., Jamilova B. Bolalar adabiyoti. -Buxoro.: Durdona,2019.- 420 b. Ilmiybaza.uz borishgan. Masalan, Valter falsafiy ertaklar yozgan. Sharqning “Ming bir kecha” ertaklari fransuz tiliga tarjima qilingach, sharqona ertaklarga o‘xshatishlar paydo bo‘ldi. Ammo, shu XVIII asrning o‘zidayoq ertaklarning urf bo‘lishi ancha pasaydi. Ilgari bolalarga mo‘ljallangan maxsus adabiyot yo‘qligi uchun kichkintoylar kattalarning asarlarini o‘qishar edi. Keyingi asrlarda esa Sharl Perroning qisqartirilgan ertaklaridan aynan bolalar uchun namunalar tayyorlangan. Ulardan shafqatsizlik, erkinlik, badiiy o‘yinlar olib tashlanib, anchayin soddalashtirilgan. Bilim, ko‘nikma va malakani rivojlantirishga yo‘naltiruvchi savollar: 1. “Chippolino” va uning muallifi haqida nimalarni bilasiz? “Yangi yil archalari”, “Osmondagi tort”, “Jip televizorda”, “Jelsomino yolg‘onchilar mamlakatida” nomli novellalarda qanday mavzu-g‘oya ilgari surilgan? 2. “Fantaziya grammatikasi” qanday asar? 3. “Doktor Voyjonim” qissasidagi timsollarni izohlang? 4. “Ahmoq sichqoncha” asarining muallifi va g`oyasi haqida ma’lumot bering. Adabiyotlar: 1.Jumaboyev M. O‘zbek bolalar adabiyoti. -T.: O‘qituvchi, 2002. -290 b. 2. Jumaboyev M. Bolalar adabiyoti. -T.: O‘qituvchi, 2011.- 260 b. 3. Safarov O., Barakayev R., Jamilova B. Bolalar adabiyoti. -Buxoro.: Durdona,2019.- 420 b.