CHIGIT, DON, KARTOSHKA VA KO‘CHAT EKISH MASHINALARI EKISH MASHINALARINING TURLARI VAZIFASI, TUZILISHI VA TEXNOLOGIK ISH JARAYONLARI

Yuklangan vaqt

2024-05-15

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

8

Faytl hajmi

442,5 KB


6 CHIGIT, DON, KARTOSHKA VA KO‘CHAT EKISH MASHINALARI EKISH MASHINALARINING TURLARI VAZIFASI, TUZILISHI VA TEXNOLOGIK ISH JARAYONLARI Ishni bajarish tartibi: Qishloq xo‘jaligi ekinlarining hosildorligini oshirishda eng muhim tadbirlardan biri urug‘ va ko‘chat ekish ishlarini belgilangan muddatlarda va maqbul chuqurlikka sifatli qilib ekishdan iborat. Chigit ekish mashinalarining asosiy vazifasi urug‘larni belgilangan miqdorda va chuqurlikka sifatli qilib ekishdan iborat. Ekinlar urug‘larini ekish ishlari seyalkalar yordamida amalga oshiriladi. Seyalkalar universal va maxsus turlarga bo‘linadi. Universal seyalkalar turli xil qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘ini (chigit, makka va oq jo‘xori urug‘lari) ekish uchun qo‘llaniladi. Maxsus seyalkalar esa bir, ba’zan fizik-mexanik xususiyatlari, ekish me’yori bir-biriga yakin ikki-uch xil ekinlar urug‘ini ekishda ishlatiladi. Ekish usuliga ko‘ra chigit ekish seyalkalari qatorlab, uyalab, donalab, qo‘sh qatorlab, plenka ostiga ekuvchi turlarga bo‘linadi. Tukli va tuksiz chigitlarni 90 va 60 sm qator oralariga uyalab, punktirlab va uzliksiz ekishda pnevmatik seyalkalardan foydalaniladi. Bu seyalkalar chigitni belgilangan mikdorda, ekish sxemasida va chuqurlikda urug‘larni teng taqsimlab, dalaga bir tekis ekishga mo‘ljallangan. Агротехник талаблар:туксизлантирилган ёки қобиқланган пахта чигитини уялаб экишда экиш аниқлиги, камида 90%; туксизлантирилган пахта чигитнидоналаб экишда 1 метрга тушадиган уруғ сони 11-14 дона; намланган тукли чигитларни қаторлаб экишда 1 метрга тушадиган чигит сони 30-50 дона; экилаётган уруғ турига қараб уруғларни кўмилиш чуқурлиги 3-8 см; кўмилиш чуқурлигининг ўртача квадратик четланиши, кўпи билан 1 см; ҳақиқий ва белгиланган экиш меъёрлари орасидаги рухсат этилган фарқ: туксизлантирилган пахта чигити учун, кўпи билан 10%; тукли пахта чигити учун, кўпи билан 15%; асосий қатор ораларининг б б ф б 6 CHIGIT, DON, KARTOSHKA VA KO‘CHAT EKISH MASHINALARI EKISH MASHINALARINING TURLARI VAZIFASI, TUZILISHI VA TEXNOLOGIK ISH JARAYONLARI Ishni bajarish tartibi: Qishloq xo‘jaligi ekinlarining hosildorligini oshirishda eng muhim tadbirlardan biri urug‘ va ko‘chat ekish ishlarini belgilangan muddatlarda va maqbul chuqurlikka sifatli qilib ekishdan iborat. Chigit ekish mashinalarining asosiy vazifasi urug‘larni belgilangan miqdorda va chuqurlikka sifatli qilib ekishdan iborat. Ekinlar urug‘larini ekish ishlari seyalkalar yordamida amalga oshiriladi. Seyalkalar universal va maxsus turlarga bo‘linadi. Universal seyalkalar turli xil qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘ini (chigit, makka va oq jo‘xori urug‘lari) ekish uchun qo‘llaniladi. Maxsus seyalkalar esa bir, ba’zan fizik-mexanik xususiyatlari, ekish me’yori bir-biriga yakin ikki-uch xil ekinlar urug‘ini ekishda ishlatiladi. Ekish usuliga ko‘ra chigit ekish seyalkalari qatorlab, uyalab, donalab, qo‘sh qatorlab, plenka ostiga ekuvchi turlarga bo‘linadi. Tukli va tuksiz chigitlarni 90 va 60 sm qator oralariga uyalab, punktirlab va uzliksiz ekishda pnevmatik seyalkalardan foydalaniladi. Bu seyalkalar chigitni belgilangan mikdorda, ekish sxemasida va chuqurlikda urug‘larni teng taqsimlab, dalaga bir tekis ekishga mo‘ljallangan. Агротехник талаблар:туксизлантирилган ёки қобиқланган пахта чигитини уялаб экишда экиш аниқлиги, камида 90%; туксизлантирилган пахта чигитнидоналаб экишда 1 метрга тушадиган уруғ сони 11-14 дона; намланган тукли чигитларни қаторлаб экишда 1 метрга тушадиган чигит сони 30-50 дона; экилаётган уруғ турига қараб уруғларни кўмилиш чуқурлиги 3-8 см; кўмилиш чуқурлигининг ўртача квадратик четланиши, кўпи билан 1 см; ҳақиқий ва белгиланган экиш меъёрлари орасидаги рухсат этилган фарқ: туксизлантирилган пахта чигити учун, кўпи билан 10%; тукли пахта чигити учун, кўпи билан 15%; асосий қатор ораларининг б б ф б 6 O‘zbekiston sharoitida chigit to‘rt qatorli SMX-4 pnevmatik va SChX-4 mexanik hamda sakkiz qatorli Keys-1200 pnevmatik seyalkalar bilan ekiladi. SChX-4 chigit seyalkasi (8.1-rasm) rama 1, ekish apparati 4, iz ko‘rsatgich (markyor) 7 lar, sirpanuvchi ekkich 4 uyalovchi apparati bilan, ko‘mgich 5 va tuproq shabbalagich 6 dan iborat. Tukli chigitni ekish texnologik jarayoni(8.2-rasm) quyidagicha amalga oshiriladi. Ekish agregati oldinga qarab xarakatlanganda seyalkaning yuruvchi g‘ildiragi 1 bilan bog‘langan zanjirli uzatma 3 va yulduzchali uzatma 10 orqali xarakat g‘altaksimon miqdorlagich 6 va to‘dalagich 12 uzatiladi. 8.1-rasm. Chigit ekish seyalkasining umumiy tuzilishi: 1-rama; 2-bunker; 3- urug‘ o‘tkazgich; 4-ekish apparati;5- ko‘mgich; 6-shabbalagich; 7-iz ko‘rsatich G‘altaksimon miqdorlagich o‘z navbatida bunkerdagi 4 chigitni talab etilgan miqdorda urug‘ o‘tkazgichga 8 tashlaydi. So‘ngra urug‘ o‘tkazgich urug‘ni to‘dalagichga 12 yetkazib beradi, to‘dalagich o‘z navbatida urug‘larni 3-4 dona qilib to‘dalaydi va sirpang‘ichli ekkich 13 ochgan egat tubiga tashlaydi. Botiruvchi g‘ildirak 14 chigitni egat ostiga qadaydi va ko‘mgich 15 yordamida tuproq bilan ko‘madi hamda shabbaligich 16 bilan tuproq ustidan shabbalanadi. 6 O‘zbekiston sharoitida chigit to‘rt qatorli SMX-4 pnevmatik va SChX-4 mexanik hamda sakkiz qatorli Keys-1200 pnevmatik seyalkalar bilan ekiladi. SChX-4 chigit seyalkasi (8.1-rasm) rama 1, ekish apparati 4, iz ko‘rsatgich (markyor) 7 lar, sirpanuvchi ekkich 4 uyalovchi apparati bilan, ko‘mgich 5 va tuproq shabbalagich 6 dan iborat. Tukli chigitni ekish texnologik jarayoni(8.2-rasm) quyidagicha amalga oshiriladi. Ekish agregati oldinga qarab xarakatlanganda seyalkaning yuruvchi g‘ildiragi 1 bilan bog‘langan zanjirli uzatma 3 va yulduzchali uzatma 10 orqali xarakat g‘altaksimon miqdorlagich 6 va to‘dalagich 12 uzatiladi. 8.1-rasm. Chigit ekish seyalkasining umumiy tuzilishi: 1-rama; 2-bunker; 3- urug‘ o‘tkazgich; 4-ekish apparati;5- ko‘mgich; 6-shabbalagich; 7-iz ko‘rsatich G‘altaksimon miqdorlagich o‘z navbatida bunkerdagi 4 chigitni talab etilgan miqdorda urug‘ o‘tkazgichga 8 tashlaydi. So‘ngra urug‘ o‘tkazgich urug‘ni to‘dalagichga 12 yetkazib beradi, to‘dalagich o‘z navbatida urug‘larni 3-4 dona qilib to‘dalaydi va sirpang‘ichli ekkich 13 ochgan egat tubiga tashlaydi. Botiruvchi g‘ildirak 14 chigitni egat ostiga qadaydi va ko‘mgich 15 yordamida tuproq bilan ko‘madi hamda shabbaligich 16 bilan tuproq ustidan shabbalanadi. 6 8.2-rasm. Seyalkaning texnologikish jarayoni:1-zanjirliharakat uzatmasi; 2- val, 3-zanjirli uzatma,4-bunker,5- to‘zitkich, 6-miqdorlagich, 8-urug‘ o‘tkazgich, 9-yurituvchi g‘ildirak,10 - konussimon shesternya,11-teles-kopik val, 12-to‘dalagich,13-sirpang‘ichli ekkich,14-botiruvchi g‘ildirakcha,15- ko‘mgich, 16-shabbalagich. Seyalkalarni ishga tayyorlash va sozlash. SChX-4, SXU-4, SMX-4 rusumli seyalkalarning ekish apparatlariga tukli chigitlardan ma’lum miqdorda solib, yer sharoitiga qarab har bir metrga 30 dan 50 donagacha tushadigan qilib sozlash kerak. Buning uchun seyalka ko‘tarib qo‘yiladi va uning g‘ildiraklari aylantirilib, ekish apparatlariga xarakat beriladi hamda 1metrga tushayotgan chigit miqdori aniqlanadi. Agar sarf qilinadigan urug‘ miqdori belgilangan miqdordan ortiq bo‘lsa, g‘altaksimon miqdorlagichdagi tirqishni toraytirish, kam bo‘lsa kengaytirish kerak. Chigit uyalab ekilganda uyalar orasidagi masofa uyalovchi apparatni xarakatga keltiruvchi valdagi tishli yulduzchalar va to‘dalovchi disk parraklari sonini o‘zgartirish orqali sozlanadi.Chigitniko‘mish chuqurligi sirpang‘ich 5 ni ko‘tarib-tushurish yo‘li bilan 3-8 sm atrofida sozlanadi(8.3a-rasm). Yer obi-tobida bo‘lsa,chigitni 4-5 sm chuqurlikka ko‘mib ketadigan qilib sozlash maqsadga muvofiq. 8.3-rasm. Seyalkani sozlash: 1- katta yulduzcha; 2-kichik yulduzcha; 3- taranglovchi qurilma; 4- taranglovchi prujina; 6-sirpang‘ich. 6 8.2-rasm. Seyalkaning texnologikish jarayoni:1-zanjirliharakat uzatmasi; 2- val, 3-zanjirli uzatma,4-bunker,5- to‘zitkich, 6-miqdorlagich, 8-urug‘ o‘tkazgich, 9-yurituvchi g‘ildirak,10 - konussimon shesternya,11-teles-kopik val, 12-to‘dalagich,13-sirpang‘ichli ekkich,14-botiruvchi g‘ildirakcha,15- ko‘mgich, 16-shabbalagich. Seyalkalarni ishga tayyorlash va sozlash. SChX-4, SXU-4, SMX-4 rusumli seyalkalarning ekish apparatlariga tukli chigitlardan ma’lum miqdorda solib, yer sharoitiga qarab har bir metrga 30 dan 50 donagacha tushadigan qilib sozlash kerak. Buning uchun seyalka ko‘tarib qo‘yiladi va uning g‘ildiraklari aylantirilib, ekish apparatlariga xarakat beriladi hamda 1metrga tushayotgan chigit miqdori aniqlanadi. Agar sarf qilinadigan urug‘ miqdori belgilangan miqdordan ortiq bo‘lsa, g‘altaksimon miqdorlagichdagi tirqishni toraytirish, kam bo‘lsa kengaytirish kerak. Chigit uyalab ekilganda uyalar orasidagi masofa uyalovchi apparatni xarakatga keltiruvchi valdagi tishli yulduzchalar va to‘dalovchi disk parraklari sonini o‘zgartirish orqali sozlanadi.Chigitniko‘mish chuqurligi sirpang‘ich 5 ni ko‘tarib-tushurish yo‘li bilan 3-8 sm atrofida sozlanadi(8.3a-rasm). Yer obi-tobida bo‘lsa,chigitni 4-5 sm chuqurlikka ko‘mib ketadigan qilib sozlash maqsadga muvofiq. 8.3-rasm. Seyalkani sozlash: 1- katta yulduzcha; 2-kichik yulduzcha; 3- taranglovchi qurilma; 4- taranglovchi prujina; 6-sirpang‘ich. 6 a) b) Seyalka ekkichi va tuproq zichlagichning yerga bosimi seksiyalardagi taranglovchi prujinalar 4 (8.3b-rasm) yordamida sozlanadi. Bu bosim dinamometr bilan o‘lchanganda 300-350 N kuchga teng bo‘lishi kerak. Qator orasi kengligiga qarab iztortgichlar (markyor) uzunligi tanlanadi. Agar qator oralari 60 sm bo‘lsa, u vaqtda oxirgi ekkich tumshug‘idan iztortgich diskigacha bo‘lgan masofa 150 sm, qator oralari 90 sm bo‘lganda esa 225 sm bo‘lishi kerak. Bu masofa iztortgich diskini uning o‘qi bo‘ylab siljitish orqali rostlanadi. Chigitni ko‘mish chuqurligi belgilangan ko‘rsatkichlardan 1sm dan ortiq farq qilmasligi va ekish aniqligi 90%dan kam bo‘lmasligi, yondosh qatorlarning orasini belgilangan miqdordan o‘zgarishi , asosiy qatorlarniki esa 2 sm dan oshmasligi darkor. O‘g‘it solgich bilan chigit ekkich orasidagi masofa 8-10 sm dan oshmasligi zarur, bunda o‘g‘it solgichlari chigit ekkichlariga nisbatan 3-5 sm chuqurroqda yurishi lozim. Ekinlar urug‘ini maqbul ko‘mish chuqurligi deb shunday chuqurlikka aytiladiki, bunda urug‘larni o‘sib chiqishi uchun eng qulay tuproq-iqlim sharoiti (issiqlik, havo va suv rejimi, tuproqning donadorligi) yaratiladi va uning miqdori ko‘p yillik tajribalar asosida belgilanadi. Qishloq xo‘jaligida o‘simliklar urug‘ini ekishda yoppasiga sochish, qatorlab, lentasimon, chuqurchali qatorlab va uyalab ekish usullari qo‘llaniladi. Yoppasiga sochish usulida urug‘lar qo‘lda yoki traktor va samolyotlarga o‘rnatilgan seyalka-moslamalar bilan ekiladi. Qatorlab ekishda urug‘lar to‘xtovsiz oqim bilan bir xil oraliqdagi qatorlarga bir xil chuqurlikda ekiladi va tuproq bilan ko‘miladi. Lentasimon usulda urug‘lar bir necha tor qatorlar guruhlanib ekiladi, ikki guruh lentalar orasi esa qator hosil qilib ekiladi. Chuqurchali qatorlab ekishda urug‘lar bir-biridan bir xil uzoqlikda qatorlab joylashtirilgan chuqurchalarga bir necha dona urug‘lar ekiladi. 6 a) b) Seyalka ekkichi va tuproq zichlagichning yerga bosimi seksiyalardagi taranglovchi prujinalar 4 (8.3b-rasm) yordamida sozlanadi. Bu bosim dinamometr bilan o‘lchanganda 300-350 N kuchga teng bo‘lishi kerak. Qator orasi kengligiga qarab iztortgichlar (markyor) uzunligi tanlanadi. Agar qator oralari 60 sm bo‘lsa, u vaqtda oxirgi ekkich tumshug‘idan iztortgich diskigacha bo‘lgan masofa 150 sm, qator oralari 90 sm bo‘lganda esa 225 sm bo‘lishi kerak. Bu masofa iztortgich diskini uning o‘qi bo‘ylab siljitish orqali rostlanadi. Chigitni ko‘mish chuqurligi belgilangan ko‘rsatkichlardan 1sm dan ortiq farq qilmasligi va ekish aniqligi 90%dan kam bo‘lmasligi, yondosh qatorlarning orasini belgilangan miqdordan o‘zgarishi , asosiy qatorlarniki esa 2 sm dan oshmasligi darkor. O‘g‘it solgich bilan chigit ekkich orasidagi masofa 8-10 sm dan oshmasligi zarur, bunda o‘g‘it solgichlari chigit ekkichlariga nisbatan 3-5 sm chuqurroqda yurishi lozim. Ekinlar urug‘ini maqbul ko‘mish chuqurligi deb shunday chuqurlikka aytiladiki, bunda urug‘larni o‘sib chiqishi uchun eng qulay tuproq-iqlim sharoiti (issiqlik, havo va suv rejimi, tuproqning donadorligi) yaratiladi va uning miqdori ko‘p yillik tajribalar asosida belgilanadi. Qishloq xo‘jaligida o‘simliklar urug‘ini ekishda yoppasiga sochish, qatorlab, lentasimon, chuqurchali qatorlab va uyalab ekish usullari qo‘llaniladi. Yoppasiga sochish usulida urug‘lar qo‘lda yoki traktor va samolyotlarga o‘rnatilgan seyalka-moslamalar bilan ekiladi. Qatorlab ekishda urug‘lar to‘xtovsiz oqim bilan bir xil oraliqdagi qatorlarga bir xil chuqurlikda ekiladi va tuproq bilan ko‘miladi. Lentasimon usulda urug‘lar bir necha tor qatorlar guruhlanib ekiladi, ikki guruh lentalar orasi esa qator hosil qilib ekiladi. Chuqurchali qatorlab ekishda urug‘lar bir-biridan bir xil uzoqlikda qatorlab joylashtirilgan chuqurchalarga bir necha dona urug‘lar ekiladi. 6 Uyalab ekish usulida urug‘larni bir necha chuqurchalardan iborat bo‘lgan maydonchalarga ekiladi. Baland va pakana bo‘yli daraxtlar urug‘larini ekish usullari ularning quyidagi xususiyatlariga qarab tanlanadi: ekinlarning o‘sish balandligi, ularni parvarishlash xossalari (suvli va lalmi maydonlarga, pushta yoki egatga ekish) hamda sug‘orish usullari (yoppasiga, qator oralab, tomchilab, yer ostidan sug‘orish) kabi xususiyatlari hisobga olinadi. Urug‘larni ekishga qo‘yiladigan agrotexnik talablar: urug‘lar qatorlarning uzunligi bo‘yicha bir tekis va bir xil chuqurlikka ko‘milishi; qatorlar berilgan kenglikda to‘g‘ri chiziq ko‘rinishida bo‘lishi; qator oralari ularga ishlov beruvchi kultivatorlarning qamrash kengligiga mos bo‘lishi kerak. Shu bilan birga ekish ishlarini belgilangan muddatlarda bajarilishiga alohida ahamiyat beriladi. 2.Qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan seyalkalar quyidagi asosiy qismlardan iborat bo‘lib, ular urug‘ yashigi, ekish apparati, urug‘ o‘tkazgich, ekkich, rama, yurish g‘ildiraklari, ko‘tarish-tushirish mexanizmi, iz ko‘rsatgich (marker), ko‘mgich, tirma, g‘altaklardan tashkil topgan. O‘simliklar va daraxtlar urug‘larining fizik-mexanik xossalari, ularning o‘ziga xos hususiyatlarini hisobga olgan holda turli turdagi mashinalar, ya’ni, universal urug‘ ekkich SLU-5-20, ko‘chatzorlarda daraxt urug‘ini ekkich Litva-25, qipiq aralashtirib urug‘ ekkich SPN-3, danakli urug‘lar ekkich ShSG-1, saksavul va cherkez urug‘ini ekkich PPS-0,4 rusumli Yekadigan apparatlarni ish holatiga keltirish ariqni kesuvchi to‘da joylashgan yulduzchalar yordamida amalga oshiriladi. Shleyf esa urug‘larni tuproq bilan ko‘mishga ishlatiladi. Saksovul va cherkez urug‘larini ekuvchi PPS-0,4, PPS-0,4M moslamalari urug‘larni qatorlab ekish va bir vaqtning o‘zida tuproqni tayyorlash uchun xizmat qiladi. Moslamadan ilgariroq tayyorlab qo‘yilgan tuproqda mustaqil ravishda foydalanish ham mumkin. 6 Uyalab ekish usulida urug‘larni bir necha chuqurchalardan iborat bo‘lgan maydonchalarga ekiladi. Baland va pakana bo‘yli daraxtlar urug‘larini ekish usullari ularning quyidagi xususiyatlariga qarab tanlanadi: ekinlarning o‘sish balandligi, ularni parvarishlash xossalari (suvli va lalmi maydonlarga, pushta yoki egatga ekish) hamda sug‘orish usullari (yoppasiga, qator oralab, tomchilab, yer ostidan sug‘orish) kabi xususiyatlari hisobga olinadi. Urug‘larni ekishga qo‘yiladigan agrotexnik talablar: urug‘lar qatorlarning uzunligi bo‘yicha bir tekis va bir xil chuqurlikka ko‘milishi; qatorlar berilgan kenglikda to‘g‘ri chiziq ko‘rinishida bo‘lishi; qator oralari ularga ishlov beruvchi kultivatorlarning qamrash kengligiga mos bo‘lishi kerak. Shu bilan birga ekish ishlarini belgilangan muddatlarda bajarilishiga alohida ahamiyat beriladi. 2.Qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan seyalkalar quyidagi asosiy qismlardan iborat bo‘lib, ular urug‘ yashigi, ekish apparati, urug‘ o‘tkazgich, ekkich, rama, yurish g‘ildiraklari, ko‘tarish-tushirish mexanizmi, iz ko‘rsatgich (marker), ko‘mgich, tirma, g‘altaklardan tashkil topgan. O‘simliklar va daraxtlar urug‘larining fizik-mexanik xossalari, ularning o‘ziga xos hususiyatlarini hisobga olgan holda turli turdagi mashinalar, ya’ni, universal urug‘ ekkich SLU-5-20, ko‘chatzorlarda daraxt urug‘ini ekkich Litva-25, qipiq aralashtirib urug‘ ekkich SPN-3, danakli urug‘lar ekkich ShSG-1, saksavul va cherkez urug‘ini ekkich PPS-0,4 rusumli Yekadigan apparatlarni ish holatiga keltirish ariqni kesuvchi to‘da joylashgan yulduzchalar yordamida amalga oshiriladi. Shleyf esa urug‘larni tuproq bilan ko‘mishga ishlatiladi. Saksovul va cherkez urug‘larini ekuvchi PPS-0,4, PPS-0,4M moslamalari urug‘larni qatorlab ekish va bir vaqtning o‘zida tuproqni tayyorlash uchun xizmat qiladi. Moslamadan ilgariroq tayyorlab qo‘yilgan tuproqda mustaqil ravishda foydalanish ham mumkin. 6 Moslama (2.11-rasm) quyidagi qismlardan iborat. Moslama ramasiga 1 maxsus qopqoq 3 yopilgan urug‘ soladigan bunker 2 o‘rnatilgan bo‘lib, uning ostki qismida ketma-ket o‘rnatilgan lentasimon ekuvchi apparat 4 va urug‘ o‘tkazgich 8 joylashgan. Ramaning 1 orqa qismiga tuproq yuzasiga ekilgan urug‘larni ekkichlar yordamida ekiladi. 2.11-rasm. Saksovul urug‘ini ekish moslamasining tuzilishi: 1- rama; 2-bunker; 3-qopqoq; 4-yekish apparati; 5-xarakat uzatish mexanizmi; 6-zinapoya; 7-g‘ildirak; 8-urug‘ o‘tkazgich; 9-dastak; 10- ilmoq; 11-tirma; 12- shabbalagich Yekish jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi. Traktorga osilgan moslama ishchi holatga tushirilib, bukeriga urug‘ solinadi. So‘ngra traktor oldinga xarakatlanganda moslama g‘ildiragidan 7 xarakat uzatuvchi mexanizm 5 orqali ekish apparatining 4 lentasimon ekkichiga xarakat uzatiladi. Shu bilan birga barabanli ekkich me’yorlangan urug‘ni urug‘ o‘tkazgich 8 orqali tuproq ustiga sochib ketadi. Ketma-ket joylashgan tirma 11 urug‘ni tuproqqa aralashtiradi, shabbaligich 12 esa uni ustidan shabbalab ketadi. Tog‘ qiyaliklariga urug‘ ekuvchi ShSG-1 moslamasi qiyaliklari 12° gacha bo‘lgan toshloq maydonlarda Qishloq ihotazorlarini barpo etish uchun ishlatiladi. Moslama (2.12-rasm) quyidagi qismlardan tuzilgan bo‘lib, qazuvchi pichoq 1 va hildiraklar 9 ramaga 2 mahkamlangan , shu bilan birga sharnirli rama 5 ham asosiy ramaga 2 biriktirilgan. Kichik ag‘dargich 4, chana 6 va ekish seyalkasi 8 6 Moslama (2.11-rasm) quyidagi qismlardan iborat. Moslama ramasiga 1 maxsus qopqoq 3 yopilgan urug‘ soladigan bunker 2 o‘rnatilgan bo‘lib, uning ostki qismida ketma-ket o‘rnatilgan lentasimon ekuvchi apparat 4 va urug‘ o‘tkazgich 8 joylashgan. Ramaning 1 orqa qismiga tuproq yuzasiga ekilgan urug‘larni ekkichlar yordamida ekiladi. 2.11-rasm. Saksovul urug‘ini ekish moslamasining tuzilishi: 1- rama; 2-bunker; 3-qopqoq; 4-yekish apparati; 5-xarakat uzatish mexanizmi; 6-zinapoya; 7-g‘ildirak; 8-urug‘ o‘tkazgich; 9-dastak; 10- ilmoq; 11-tirma; 12- shabbalagich Yekish jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi. Traktorga osilgan moslama ishchi holatga tushirilib, bukeriga urug‘ solinadi. So‘ngra traktor oldinga xarakatlanganda moslama g‘ildiragidan 7 xarakat uzatuvchi mexanizm 5 orqali ekish apparatining 4 lentasimon ekkichiga xarakat uzatiladi. Shu bilan birga barabanli ekkich me’yorlangan urug‘ni urug‘ o‘tkazgich 8 orqali tuproq ustiga sochib ketadi. Ketma-ket joylashgan tirma 11 urug‘ni tuproqqa aralashtiradi, shabbaligich 12 esa uni ustidan shabbalab ketadi. Tog‘ qiyaliklariga urug‘ ekuvchi ShSG-1 moslamasi qiyaliklari 12° gacha bo‘lgan toshloq maydonlarda Qishloq ihotazorlarini barpo etish uchun ishlatiladi. Moslama (2.12-rasm) quyidagi qismlardan tuzilgan bo‘lib, qazuvchi pichoq 1 va hildiraklar 9 ramaga 2 mahkamlangan , shu bilan birga sharnirli rama 5 ham asosiy ramaga 2 biriktirilgan. Kichik ag‘dargich 4, chana 6 va ekish seyalkasi 8 6 sharnirli ramaga 5 mahkamlangan bo‘lib, u seyalkani buraydigan mexanizm 7 bilan jihozlangan. Moslama chuqurcha qazib tuproqni tayyorlaydi va bir vaqtning o‘zida mikroterrasalarning asosini (tubini) tayyorlaydi va danakli daraxtlarning urug‘larini qatorchalarga (chuqurchalarga) ekadi. Ushbu moslama toshloq, buta va daraxtlarning ildizi bo‘lgan tuproqlarda ishlashi mumkin. Agregat harakatlanganda pichoq 1 chuqur yo‘lak–mikroterrasa qaziydi hamda mikroterrasaning tubini (asosini) shakllantiradi. ekish seyalkasi 8 yumshatilgan joyga urug‘larni ekadi. Agar moslama tuproqdagi to‘siqlarga duch kelganda pichoq 1 chuqurlashadi va tosh va daraxt ildizini yer yuzasiga chiqarib tashlaydi. 2.12-rasm. Qiyaliklarga urug‘ ekish ShSG-1 moslamasining tuzilishi: 1- pichoq; 2 –rama; 3-himoya prujinasi; 4- kichik ag‘dargich; 5-sharnirli rama; 6- chana; 7-seyalkani burdigan mexanizm; 8-yekish seyalkasi; 9-g‘ildirak. So‘ngra bu to‘siqlar kichik ag‘dargich 4 yoki chana 6 bilan uchrashgan taqdirda tuproq ular seyalkani yuqoriga ko‘taradi, to‘siqdan o‘tgach seyalka avtomatik ravishda prujina yordamida yana chuqurlashadi va bu chuqurchalarga daraxtlar urug‘ini ekadi. Pichoq bilan ochilgan va yumshatilgan chuqurcha-mikroterrasaning tubini (asosi) kengligi 100 sm. gacha bo‘lishi mumkin. 6 sharnirli ramaga 5 mahkamlangan bo‘lib, u seyalkani buraydigan mexanizm 7 bilan jihozlangan. Moslama chuqurcha qazib tuproqni tayyorlaydi va bir vaqtning o‘zida mikroterrasalarning asosini (tubini) tayyorlaydi va danakli daraxtlarning urug‘larini qatorchalarga (chuqurchalarga) ekadi. Ushbu moslama toshloq, buta va daraxtlarning ildizi bo‘lgan tuproqlarda ishlashi mumkin. Agregat harakatlanganda pichoq 1 chuqur yo‘lak–mikroterrasa qaziydi hamda mikroterrasaning tubini (asosini) shakllantiradi. ekish seyalkasi 8 yumshatilgan joyga urug‘larni ekadi. Agar moslama tuproqdagi to‘siqlarga duch kelganda pichoq 1 chuqurlashadi va tosh va daraxt ildizini yer yuzasiga chiqarib tashlaydi. 2.12-rasm. Qiyaliklarga urug‘ ekish ShSG-1 moslamasining tuzilishi: 1- pichoq; 2 –rama; 3-himoya prujinasi; 4- kichik ag‘dargich; 5-sharnirli rama; 6- chana; 7-seyalkani burdigan mexanizm; 8-yekish seyalkasi; 9-g‘ildirak. So‘ngra bu to‘siqlar kichik ag‘dargich 4 yoki chana 6 bilan uchrashgan taqdirda tuproq ular seyalkani yuqoriga ko‘taradi, to‘siqdan o‘tgach seyalka avtomatik ravishda prujina yordamida yana chuqurlashadi va bu chuqurchalarga daraxtlar urug‘ini ekadi. Pichoq bilan ochilgan va yumshatilgan chuqurcha-mikroterrasaning tubini (asosi) kengligi 100 sm. gacha bo‘lishi mumkin. 6 Nazorat savollari: 1. Ekinlar urug‘ini maqbul ko‘mish chuqurligi qanday asoslanadi? Unga ta’sir etuvchi omillarni tushuntiring. 2. Ekinlar urug‘ini ekish usullari ularning qaysi xususiyatlariga qarab tanlanadi? 3. Ekin ekishning maqbul muddatlari qaysi omillarga bog‘liq? Urug‘ ekish ishlariga qanday agrotexnik talablar qo‘yiladi? 4. Saksovul urug‘ini ekuvchi seyalka qaysi turdagi ekish apparati o‘rnatilgan? 5. Qiyaliklarga urug‘ ekish moslamasi bir vaqtdv qaysi ishlarni bajaradi? 6 Nazorat savollari: 1. Ekinlar urug‘ini maqbul ko‘mish chuqurligi qanday asoslanadi? Unga ta’sir etuvchi omillarni tushuntiring. 2. Ekinlar urug‘ini ekish usullari ularning qaysi xususiyatlariga qarab tanlanadi? 3. Ekin ekishning maqbul muddatlari qaysi omillarga bog‘liq? Urug‘ ekish ishlariga qanday agrotexnik talablar qo‘yiladi? 4. Saksovul urug‘ini ekuvchi seyalka qaysi turdagi ekish apparati o‘rnatilgan? 5. Qiyaliklarga urug‘ ekish moslamasi bir vaqtdv qaysi ishlarni bajaradi?