CHIROYLI YOZUV MALAKASINI SHAKLLANTIRISH METODIKASI FANINING MAQSADI VA VAZIFALARI

Yuklangan vaqt

2024-08-29

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

9

Faytl hajmi

57,0 KB


CHIROYLI YOZUV MALAKASINI SHAKLLANTIRISH METODIKASI FANINING MAQSADI VA VAZIFALARI Reja: 1. Husnixaga o’rgatishning maqsad va vazifalari. 2. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi pedagogik fan. 3. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. Adabiyotlar: 1, 2, 3, 4. Tayanch iboralar: Yozuv, husnixat, savodxonlik, og’zaki nutq, yozish jarayoni, ongli o’qish va yozish, yozuv daftarlari, matnlar sifati, topshiriqlar xususiyati, aqliy faoliyat, tez va bexato yozish, harf shakllari, harflarni bog’lash, so’z qatorlari, daftar chiziqlari, kichik va bosh harf, imloviy xatolar, xatolarning oldini olish yo’llari, yozuv tezligi, o’xshash harflar, bir va ikki chiziqli darflar, didaktik qoidalar (yoshga xos xususiyatlar, tushunarlilik, onglilik), tovush, xattaxta, avtoruchka, to’g’ri o’tirish qoidalari, yozuv qiyaligi, harf unsurlari, barmoq va qo’l muskullari, genetic usul. 1. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga chiroyli yozuvni o’rgatish savodxonlikning poydevori hisoblanadi. Boshlang’ich sinfda o’qitishdan maqsad o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini ravon qilish hamda ularni har tomonlama yetuk insonlar etib tarbiyalash bilan bir qatorda, ularni go’zallikka intiluvchi, uni yurakdan his qila oladigan go’zallikni yaratishga intiladigan kishilar qilib voyaga yetkazishni nazarda tutadi. Husnixatga o’qitishdan asosiy maqsad kichik yoshdagi CHIROYLI YOZUV MALAKASINI SHAKLLANTIRISH METODIKASI FANINING MAQSADI VA VAZIFALARI Reja: 1. Husnixaga o’rgatishning maqsad va vazifalari. 2. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi pedagogik fan. 3. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. Adabiyotlar: 1, 2, 3, 4. Tayanch iboralar: Yozuv, husnixat, savodxonlik, og’zaki nutq, yozish jarayoni, ongli o’qish va yozish, yozuv daftarlari, matnlar sifati, topshiriqlar xususiyati, aqliy faoliyat, tez va bexato yozish, harf shakllari, harflarni bog’lash, so’z qatorlari, daftar chiziqlari, kichik va bosh harf, imloviy xatolar, xatolarning oldini olish yo’llari, yozuv tezligi, o’xshash harflar, bir va ikki chiziqli darflar, didaktik qoidalar (yoshga xos xususiyatlar, tushunarlilik, onglilik), tovush, xattaxta, avtoruchka, to’g’ri o’tirish qoidalari, yozuv qiyaligi, harf unsurlari, barmoq va qo’l muskullari, genetic usul. 1. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga chiroyli yozuvni o’rgatish savodxonlikning poydevori hisoblanadi. Boshlang’ich sinfda o’qitishdan maqsad o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini ravon qilish hamda ularni har tomonlama yetuk insonlar etib tarbiyalash bilan bir qatorda, ularni go’zallikka intiluvchi, uni yurakdan his qila oladigan go’zallikni yaratishga intiladigan kishilar qilib voyaga yetkazishni nazarda tutadi. Husnixatga o’qitishdan asosiy maqsad kichik yoshdagi o’quvchilarga yozishdek murakkab jarayonni o’rgatish orqali, ularning chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirishdan iboratdir. O’quv fani sifatida husnixatning oldiga bir qator vazifalar qo’yiladi. Bu vazifalar ko’p qirralai bo’lib o’quvchilarni aqliy rivojlanishga, ularning atrof - muhit haqidagi bilimlarni kengaytirishga axloqiy va estetik didlarini tarbiyalashga, ongli o’qish va yozish malakalarni hamda yozuv daftar bilan ishlash ko’nikmalarini hamda yozuv daftar bilan ishlash ko’nikmalarini shakllantirishdan iboratdir. Bu vazifalarnining barchasi o’zaro bog’liq holda amalga oshiriladi. Ularni hal qilish zaruriy yozuv malakalarini egallashga darslikda berilgan o’quvchilar saviyasiga mos nazariy va amaliy material uyg’unlashtirilib, o’zlashtirish ustida ishlashni maqsadga muvofiq uyushtirish, shuningdek, matnlar sifatini topshiriqlar xususiyatini va bolalar aqliy faoliyatining o’ziga xos tomonlarini belgilaydigan qator uslubiy shart – sharoitlarga bog’liq. Bola kamolotining shakllanishi ko’p jihatdan chiroyli yozuvga bog’liq. Chiroyli yozish orqali bolalar boshqa fanlarni muvaffaqiyatli o’zlashtirish imkoniga ega bo’ladilar. Inson hayotida yozuv muhim o’rin tutadi, chunki u har kuni turli – tuman qog’ozlar va hujjatlardan foydalanai. Bularning hammasi chiroyli va bexato yozishni taqozo etadi. Ammo qisqa muddat ichida o’quvchilarda chiroyli, tez va bexato yozish malakalarini o’stirish mumkin, buning uchun bir necha yillik mehnat talab etiladi. Chiroyli yozuvga o’rgatish uchun bolalarning maktabga qadam qo’ygan kunlardan boshlab izchil mashqlar olib boorish zarur. Husnixat malakasini shakllantirish uchun birinchi navbatda harflarning shaklini to’g’ri tasavvur etishga, bir xil qiyalikda yozishga so’zlarda harflarni to’g’ri joylashtirishga o’rgatiladi. Daftar chiziqlari birin ketin almashuvi davomida harflarning qiyaligini va ular orasidagi masofani to’g’ri saqlash, kichik va bosh harflarning nisbatini to’g’ri chamalab yozishga o’rgatish juda muhimdir. Husnixat darslarida ma’lum guruhga oid harflarni yozishga o’quvchilarga yozishdek murakkab jarayonni o’rgatish orqali, ularning chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirishdan iboratdir. O’quv fani sifatida husnixatning oldiga bir qator vazifalar qo’yiladi. Bu vazifalar ko’p qirralai bo’lib o’quvchilarni aqliy rivojlanishga, ularning atrof - muhit haqidagi bilimlarni kengaytirishga axloqiy va estetik didlarini tarbiyalashga, ongli o’qish va yozish malakalarni hamda yozuv daftar bilan ishlash ko’nikmalarini hamda yozuv daftar bilan ishlash ko’nikmalarini shakllantirishdan iboratdir. Bu vazifalarnining barchasi o’zaro bog’liq holda amalga oshiriladi. Ularni hal qilish zaruriy yozuv malakalarini egallashga darslikda berilgan o’quvchilar saviyasiga mos nazariy va amaliy material uyg’unlashtirilib, o’zlashtirish ustida ishlashni maqsadga muvofiq uyushtirish, shuningdek, matnlar sifatini topshiriqlar xususiyatini va bolalar aqliy faoliyatining o’ziga xos tomonlarini belgilaydigan qator uslubiy shart – sharoitlarga bog’liq. Bola kamolotining shakllanishi ko’p jihatdan chiroyli yozuvga bog’liq. Chiroyli yozish orqali bolalar boshqa fanlarni muvaffaqiyatli o’zlashtirish imkoniga ega bo’ladilar. Inson hayotida yozuv muhim o’rin tutadi, chunki u har kuni turli – tuman qog’ozlar va hujjatlardan foydalanai. Bularning hammasi chiroyli va bexato yozishni taqozo etadi. Ammo qisqa muddat ichida o’quvchilarda chiroyli, tez va bexato yozish malakalarini o’stirish mumkin, buning uchun bir necha yillik mehnat talab etiladi. Chiroyli yozuvga o’rgatish uchun bolalarning maktabga qadam qo’ygan kunlardan boshlab izchil mashqlar olib boorish zarur. Husnixat malakasini shakllantirish uchun birinchi navbatda harflarning shaklini to’g’ri tasavvur etishga, bir xil qiyalikda yozishga so’zlarda harflarni to’g’ri joylashtirishga o’rgatiladi. Daftar chiziqlari birin ketin almashuvi davomida harflarning qiyaligini va ular orasidagi masofani to’g’ri saqlash, kichik va bosh harflarning nisbatini to’g’ri chamalab yozishga o’rgatish juda muhimdir. Husnixat darslarida ma’lum guruhga oid harflarni yozishga o’rgatish o’quvchilarda uchraydigan ayrim xatolarning oldini olish va tuzatish ustida ish olib borish lozim. Yozuv tezligi oshishi bilan ayrim bir- biriga o’xshash harflarni shaklini bo’zib yozish hollari uchraganda esa, ularni qayta mashq qildirish kerak. Chiroyli yozuvga o’rgatishda daftardan to’g’ri foydalanishga e’tibor berish zaryr. Ikki chiziqli daftardan bir chiziqli daftarga o’tganda o’quvchilar oldiga qatorvazifalar qo’yadi. Chiroyli yozuvga o’rgatish umumiy didaktik qoidalar bilan birga, yozuv malakasini shakllantiruvchi o’ziga xosqoidalarini ham o’z ichiga oladi. Umumiy didaktik qoidalar takroriylik, ko’rgazmalilik, yosh va o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, tushunarlilik, onglilik husnixat metodikasining maqad va vazifalarini amalga oshirishda alohida ahamiyat kasb etadi. Yozuvga - husnixatga o’rgatishning vazifasi harfni, so’z va gapni kitobdan va xattaxtadan to’g’ri, husnixat qoidalariga rioya qilib ko’chirib yozish, yozganlarni tekshira olish va yo’l qo’ygan kamchilik va xatolarini o’qituvchi rahbarligida yoki o’zi tuzata olishi kerak. Har bir o’quvchi u yoki bu harfni tushunib yozishi, harflarning bir- biriga nisbatini, balandligini qiyaligini avtoruchkani ushlash va to’g’ri o’tirish qoidalarini yaxshi bilishi lozim. Chiroyli yozuv malakalarini o’stirishda eng birinchi qoida bu ozodalik talablari va yozuvning qiyaligini to’g’ri saqlashga eslatish so’ngra harf va harf elementlari orasidagi masofani chamalab yozish qoidalari singdirib boriladi. Bu qoidalar kyenchalik takomillashtiradi. Har bir yozuv mashqi aniq maqsad asosida oson, tushunarli olib borilishi kerak. Buning uchun chiroyli yozuvga, o’rgatishning turli usullaridan foydalanish lozim. Bolalarning yozuv malakalarini hosil qilishga ularning yosh va o’ziga xos xususiyatlari: barmoq va qo’l muskullarini harakat tezligi, markaziy nerv sistemasi tomonidan nerv muskullarining boshqarilishi hisobga olinishi lozim. Chiroyli yozuv darslarida harflarning shakli haqida mashq o’tkazilganda oddiydan murakkabga tomon boriladi, chunki alifbodagi barcha harflar yozilish shakliga ko’ra guruhlarga ajratiladi. Birinchi guruhda yozilish shakli oson, o’rgatish o’quvchilarda uchraydigan ayrim xatolarning oldini olish va tuzatish ustida ish olib borish lozim. Yozuv tezligi oshishi bilan ayrim bir- biriga o’xshash harflarni shaklini bo’zib yozish hollari uchraganda esa, ularni qayta mashq qildirish kerak. Chiroyli yozuvga o’rgatishda daftardan to’g’ri foydalanishga e’tibor berish zaryr. Ikki chiziqli daftardan bir chiziqli daftarga o’tganda o’quvchilar oldiga qatorvazifalar qo’yadi. Chiroyli yozuvga o’rgatish umumiy didaktik qoidalar bilan birga, yozuv malakasini shakllantiruvchi o’ziga xosqoidalarini ham o’z ichiga oladi. Umumiy didaktik qoidalar takroriylik, ko’rgazmalilik, yosh va o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, tushunarlilik, onglilik husnixat metodikasining maqad va vazifalarini amalga oshirishda alohida ahamiyat kasb etadi. Yozuvga - husnixatga o’rgatishning vazifasi harfni, so’z va gapni kitobdan va xattaxtadan to’g’ri, husnixat qoidalariga rioya qilib ko’chirib yozish, yozganlarni tekshira olish va yo’l qo’ygan kamchilik va xatolarini o’qituvchi rahbarligida yoki o’zi tuzata olishi kerak. Har bir o’quvchi u yoki bu harfni tushunib yozishi, harflarning bir- biriga nisbatini, balandligini qiyaligini avtoruchkani ushlash va to’g’ri o’tirish qoidalarini yaxshi bilishi lozim. Chiroyli yozuv malakalarini o’stirishda eng birinchi qoida bu ozodalik talablari va yozuvning qiyaligini to’g’ri saqlashga eslatish so’ngra harf va harf elementlari orasidagi masofani chamalab yozish qoidalari singdirib boriladi. Bu qoidalar kyenchalik takomillashtiradi. Har bir yozuv mashqi aniq maqsad asosida oson, tushunarli olib borilishi kerak. Buning uchun chiroyli yozuvga, o’rgatishning turli usullaridan foydalanish lozim. Bolalarning yozuv malakalarini hosil qilishga ularning yosh va o’ziga xos xususiyatlari: barmoq va qo’l muskullarini harakat tezligi, markaziy nerv sistemasi tomonidan nerv muskullarining boshqarilishi hisobga olinishi lozim. Chiroyli yozuv darslarida harflarning shakli haqida mashq o’tkazilganda oddiydan murakkabga tomon boriladi, chunki alifbodagi barcha harflar yozilish shakliga ko’ra guruhlarga ajratiladi. Birinchi guruhda yozilish shakli oson, keyingi guruhlarda yozilish shakli murakkab bo’lgan harflar kiritiladi. Bunday usulda darsni tashkil etish Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasida genetik usul deb ataladi. O’qituvchi birinchi navbatda har bir o’quvchiga partada to’g’ri o’tirish qoidalarini erinmay tushuntirish va mashq qildirish darkor. Keyinchalik o’quvchi ruchkani qanday ushlash, daftar tutish holati hamda harflarni yozayotganligini: sekin yoki tez yozishni kuzatib borishi lozim. Husnixat malakasini shakllantirishni faqat boshlang’ich sinflarda emas, balki yuqori sinflarda takomillashtirib borishi zarur. 2. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi pedagogik fan. Inson o’z fikrini boshqa kishilarga og’zaki va yozma shaklda yetkazishi mumkin. Nutqning bu shaklining o’xshash va farqlash tomonlari mavjud bo’’lib ular o’z o’rnida afzalliklarga ega. Og’zaki nutq tovush chiqarib aytiladi va eshitilish uchun mo’ljallanadi. U kishilarning nutq jarayoni vaqtidagi aloqa vositasi bo’lib xizmat qiladi. Yozma nutq esa tosh, yog’och, teri, metall, qog’oz kabilarga ko’rish asosida idrok qilinadigan doimiy belgilar orqali yozib qo’yiladi. Yozuv kishilarning o’zaro fikr almashishi va bilimlarni egallashning qudratli vositasi hisoblanadi. Yozma nutq avlodlarni bir-biriga bog’laydi, uzoq saqlanadi. Yozuv tufayli kishi fikri, insoniyat qo’lga kiritgan bilimlar avloddan-avlodga yetib boradi, abadiy yashaydi. Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarni husnixatga o’rgatish extiyoji yuqoridagi talablar asosida yuzaga keladi. Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarni husnixat bilan yozishga o’rgatish metodikasi ularda aniq , chiroyli va tez yozish imkonini hosil qilishi lozim. Bu kabi vazifalarni amalga oshirish uchun dastur mazmunini va uning talablarini o’qitish usullarini yozuviga o’rgatishning gigeyenik shartlarini, o’quvchilarning yozuvidagi individual kamchiliklarini tahlil qilish sabablarini aniqlash va tuzatish usullarini ishlab chiqish zarur. Demak yozuv kishi hayotida pedagogik va ijtimoiy ahamiyatga ega. Yuqoridagi talab asosida yozishga o’rganishi boshlang’ich sinflardan boshlanadi. 1-4-sinf o’quvchilarini chiroyli yozishga o’rgatish uchun o’qtuvchining o’zi husnixat bilan yozishi, shu bilan birga o’quvchilarni chiroyli yozishga o’rgata keyingi guruhlarda yozilish shakli murakkab bo’lgan harflar kiritiladi. Bunday usulda darsni tashkil etish Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasida genetik usul deb ataladi. O’qituvchi birinchi navbatda har bir o’quvchiga partada to’g’ri o’tirish qoidalarini erinmay tushuntirish va mashq qildirish darkor. Keyinchalik o’quvchi ruchkani qanday ushlash, daftar tutish holati hamda harflarni yozayotganligini: sekin yoki tez yozishni kuzatib borishi lozim. Husnixat malakasini shakllantirishni faqat boshlang’ich sinflarda emas, balki yuqori sinflarda takomillashtirib borishi zarur. 2. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi pedagogik fan. Inson o’z fikrini boshqa kishilarga og’zaki va yozma shaklda yetkazishi mumkin. Nutqning bu shaklining o’xshash va farqlash tomonlari mavjud bo’’lib ular o’z o’rnida afzalliklarga ega. Og’zaki nutq tovush chiqarib aytiladi va eshitilish uchun mo’ljallanadi. U kishilarning nutq jarayoni vaqtidagi aloqa vositasi bo’lib xizmat qiladi. Yozma nutq esa tosh, yog’och, teri, metall, qog’oz kabilarga ko’rish asosida idrok qilinadigan doimiy belgilar orqali yozib qo’yiladi. Yozuv kishilarning o’zaro fikr almashishi va bilimlarni egallashning qudratli vositasi hisoblanadi. Yozma nutq avlodlarni bir-biriga bog’laydi, uzoq saqlanadi. Yozuv tufayli kishi fikri, insoniyat qo’lga kiritgan bilimlar avloddan-avlodga yetib boradi, abadiy yashaydi. Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarni husnixatga o’rgatish extiyoji yuqoridagi talablar asosida yuzaga keladi. Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarni husnixat bilan yozishga o’rgatish metodikasi ularda aniq , chiroyli va tez yozish imkonini hosil qilishi lozim. Bu kabi vazifalarni amalga oshirish uchun dastur mazmunini va uning talablarini o’qitish usullarini yozuviga o’rgatishning gigeyenik shartlarini, o’quvchilarning yozuvidagi individual kamchiliklarini tahlil qilish sabablarini aniqlash va tuzatish usullarini ishlab chiqish zarur. Demak yozuv kishi hayotida pedagogik va ijtimoiy ahamiyatga ega. Yuqoridagi talab asosida yozishga o’rganishi boshlang’ich sinflardan boshlanadi. 1-4-sinf o’quvchilarini chiroyli yozishga o’rgatish uchun o’qtuvchining o’zi husnixat bilan yozishi, shu bilan birga o’quvchilarni chiroyli yozishga o’rgata olishi kerak. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani amaliy fan bo’lib u chiroyli yozishga o’rgatish bilan bir qatorda o’qitish tarbiyalash, vazifalarini bajaradi. olishi kerak. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani amaliy fan bo’lib u chiroyli yozishga o’rgatish bilan bir qatorda o’qitish tarbiyalash, vazifalarini bajaradi. Pedagogika oliy o’quv yurtlarida o’qitiladigan Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fanining maqsadi: 1. Talabalarga husnixat metodikasidan nazariy ma’lumot berish. 2. Talabalarni-bo’lg’usi o’qituvchilarni husnixat talablari asosida yozishga o’rgatish. 3. Boshlang’ich ta’limida o’quvchilarni husnixatga o’rgatishning metod va usullari bilan qurollantirish. Boshqa fanlar kabi chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining o’z predmeti bor. Bu fanning predmeti ta’lim berish jarayonida chiroyli yozuvni egallash, grafik jihatdan to’g’ri chiroyli yozishga o’rgatish hisoblanadi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo’yadi: - talabalarga chiroyli yozuv haqida nazariy bilim berish; - o’z dastxatlari ustida ishlash yuzasidan malakalar xosil qilish; - boshlang’ich sinflarda husnixat darslarini rejalashtirish, va tashkil etishga o’rgatish; - boshlang’ich sinflar uchun husnixat materiallarini tanlay olish tamoyillari bilan tanishtirish. Birinchidan husnixat bilan yozish o’quvchilardan mehnat madaniyatini tarbiyalaydi. Topshiriqlarni toza, aniq va madaniyat bilan bajarish ko’nikmasini hosil qiladi. Ikkinchidan dastxatga pala-partish va be’etibor munosabatda bo’lish o’quvchilarning imloviy savodsizligini keltirib chiqaradi. Natijada o’quvchilar qiladigan ishlariga o’ylab o’tirmay bajaraveradilar, o’z hato kamchiliklarini ham o’ylab ko’rmaydigan bo’lib qoladilar. Uchinchidan husnixat bilan to’g’ri yozish ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lib turli rasmiy hujjatlarni yuritishda kishilar unga ehtiyoj sezadi. Husnixat bilan yozilmagan, to’ldirilmagan hujjatlarni o’qishga kitobxonning ko’p vaqt sarflashiga to’g’ri keladi. Vaholanki, maktabda har kuni o’qituvchi 30 talab o’quvchlar daftarini tekshiradi. Agar o’qib bo’lmaydigan qilib yozgan bo’lsa o’qituvchining Pedagogika oliy o’quv yurtlarida o’qitiladigan Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fanining maqsadi: 1. Talabalarga husnixat metodikasidan nazariy ma’lumot berish. 2. Talabalarni-bo’lg’usi o’qituvchilarni husnixat talablari asosida yozishga o’rgatish. 3. Boshlang’ich ta’limida o’quvchilarni husnixatga o’rgatishning metod va usullari bilan qurollantirish. Boshqa fanlar kabi chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining o’z predmeti bor. Bu fanning predmeti ta’lim berish jarayonida chiroyli yozuvni egallash, grafik jihatdan to’g’ri chiroyli yozishga o’rgatish hisoblanadi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo’yadi: - talabalarga chiroyli yozuv haqida nazariy bilim berish; - o’z dastxatlari ustida ishlash yuzasidan malakalar xosil qilish; - boshlang’ich sinflarda husnixat darslarini rejalashtirish, va tashkil etishga o’rgatish; - boshlang’ich sinflar uchun husnixat materiallarini tanlay olish tamoyillari bilan tanishtirish. Birinchidan husnixat bilan yozish o’quvchilardan mehnat madaniyatini tarbiyalaydi. Topshiriqlarni toza, aniq va madaniyat bilan bajarish ko’nikmasini hosil qiladi. Ikkinchidan dastxatga pala-partish va be’etibor munosabatda bo’lish o’quvchilarning imloviy savodsizligini keltirib chiqaradi. Natijada o’quvchilar qiladigan ishlariga o’ylab o’tirmay bajaraveradilar, o’z hato kamchiliklarini ham o’ylab ko’rmaydigan bo’lib qoladilar. Uchinchidan husnixat bilan to’g’ri yozish ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lib turli rasmiy hujjatlarni yuritishda kishilar unga ehtiyoj sezadi. Husnixat bilan yozilmagan, to’ldirilmagan hujjatlarni o’qishga kitobxonning ko’p vaqt sarflashiga to’g’ri keladi. Vaholanki, maktabda har kuni o’qituvchi 30 talab o’quvchlar daftarini tekshiradi. Agar o’qib bo’lmaydigan qilib yozgan bo’lsa o’qituvchining ham unga ko’p vaqti sarf bo’ladi. Aniq va ravon qilib yozgan dastxati o’qituvchining ishini yengillashtiradi, keyingi talimiy maqsadlarini amalga oshirishlari uchun imkoniyat yaratadi. 3. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi boshqa fanlar bilan uzviy aloqada bo’lib ularning natijalariga tayanadi. Amaliy fan hisoblangan chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi til o’rganish jarayoni hamdir. Yozish uchun tanlangan til faktlari ayni vaqtda adabiy tilni o’zlashtirib borishga yordam beradi. Pedagogika ta’lim tarbiya haqidagi fandir. U ta’lim-tarbiya tamoyillarini belgilab beradi, barkamol shahsni tarbiyalash yo’llarini ko’rsatadi. Husnixat va uni o’qitish metodikasi pedagogikaning ana shu qoidalariga asoslanadi yaniy husnixatga o’rgatishda ta’lim-tarbiya birligiga amal qiladi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining asoslaridan yana biri psixologiyadir. Psixalogiya his, tasavvur, fikr, intilish, istak, havas, qobiliyat kabi tushunchalar haqida ma’lumot beradi. Husnixatga o’rgatishda bola psixologiyasidagi yuqoridagi holatlarga tayanib ish ko’riladi, o’quv materiali tanlanadi, sinflar bo’yiicha taqsimlanadi. Fiziologiya, tilshunoslik, adabiyotshunoslik va tarix fanlari ham husnixat va uni o’qitish metodikasi bilan uzviy aloqadadir. O’quvchining yozuv jarayonidagi fiziologik holati qo’l harakatlari, yozganlarini to’g’ri, aniq tallafuz qilishda fiziologiyaga tayansa yozuv uchun tanishgan matnni tahlil qilishda adabiyotshunoslik materiallariga, yozuvning paydo bo'’ishi, uning jamiyatdagi tutgan o’rnini tushunishda esa tarix fanining yutuqlariga asoslangan holda ish ko’radi. Estetika, fani bilan o’quvchilarda go’zallikka bo’lgan qiziqishlarini o’stiradi. Chiroyli yozish ham go’zallikning bir ko’rinishidir. Sharq mutaffakkirlaridan biri bunday degan ekanlar: “Chiroyli fikrlay oladi”. Darhaqiqat, o’quvchi maktabga kelgan kunidan boshlab chiroyli yozuv ham unga ko’p vaqti sarf bo’ladi. Aniq va ravon qilib yozgan dastxati o’qituvchining ishini yengillashtiradi, keyingi talimiy maqsadlarini amalga oshirishlari uchun imkoniyat yaratadi. 3. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi boshqa fanlar bilan uzviy aloqada bo’lib ularning natijalariga tayanadi. Amaliy fan hisoblangan chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi til o’rganish jarayoni hamdir. Yozish uchun tanlangan til faktlari ayni vaqtda adabiy tilni o’zlashtirib borishga yordam beradi. Pedagogika ta’lim tarbiya haqidagi fandir. U ta’lim-tarbiya tamoyillarini belgilab beradi, barkamol shahsni tarbiyalash yo’llarini ko’rsatadi. Husnixat va uni o’qitish metodikasi pedagogikaning ana shu qoidalariga asoslanadi yaniy husnixatga o’rgatishda ta’lim-tarbiya birligiga amal qiladi. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining asoslaridan yana biri psixologiyadir. Psixalogiya his, tasavvur, fikr, intilish, istak, havas, qobiliyat kabi tushunchalar haqida ma’lumot beradi. Husnixatga o’rgatishda bola psixologiyasidagi yuqoridagi holatlarga tayanib ish ko’riladi, o’quv materiali tanlanadi, sinflar bo’yiicha taqsimlanadi. Fiziologiya, tilshunoslik, adabiyotshunoslik va tarix fanlari ham husnixat va uni o’qitish metodikasi bilan uzviy aloqadadir. O’quvchining yozuv jarayonidagi fiziologik holati qo’l harakatlari, yozganlarini to’g’ri, aniq tallafuz qilishda fiziologiyaga tayansa yozuv uchun tanishgan matnni tahlil qilishda adabiyotshunoslik materiallariga, yozuvning paydo bo'’ishi, uning jamiyatdagi tutgan o’rnini tushunishda esa tarix fanining yutuqlariga asoslangan holda ish ko’radi. Estetika, fani bilan o’quvchilarda go’zallikka bo’lgan qiziqishlarini o’stiradi. Chiroyli yozish ham go’zallikning bir ko’rinishidir. Sharq mutaffakkirlaridan biri bunday degan ekanlar: “Chiroyli fikrlay oladi”. Darhaqiqat, o’quvchi maktabga kelgan kunidan boshlab chiroyli yozuv malakalari haqida tanish boshlaydi. Bundan tashqari o’quvchini chiroyli yozuvga o’rgatish jarayonida bolaning har tomonlama nerv sistemasi, qo’l harakatlari va muskullari, ko’rish organlari, eshitish organlari umurtqa pog’onasi rivojlangan bo’lishi kerak. O’quvchi shundagina chiroyli yozuv malakalarini o’lashtira oladi. Agar o’quvchining biz yuqorida tilga olgan organlardan biri yaxshi taraqqiy etmagan bo’say, u o’quvchida chiroyli yozuv malakalari to’g’ri yo’lga qo’yilmaydi. Shunday holatlarning kelib chiqishi kelajakda o’z tasirini ko’rsatadi. O’quvchi partada o’tirib yozish jarayonida, eng avvalo yozuv qurollarini to’g’ri joylahtirishi zarur. Buning uchun birinchi navbatda o’quvchi partada to’g’ri o’tirishi kerak. Chunki o’quvchi partada to’g’ri o’tira olmasa, egri o’tirsa umurtqasi noto’g’ri o’sadi va bolaning jismoniy o’sishiga salbiy ta’sir qiladi va hattoki bola bir umr nogiron bo’lib qolish holatigacha borib yetadi. Buning uchun o’qituvchi bolaning partada o’tirish, turish, daftarlarni ushlash va yozish qoidalarini ko’proq ta’kidlab turishi zarur. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani bevosita tilshunoslik fani bilan ham bog’liq. Har bir yoziladigan harf avvalo, nazariy o’rganilgan va asoslangan. Ushbu harflar asosida husnixat mashg’ulotlari o’tkaziladi. Savol va topshiriqlar. 1. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fanining maqsadi nimalardan iborat? 2. Husnixatga o’rgatishning asosiy vazifalarini sharhlab bering. 3. Chiroyli yozuv inson hayotida qanday o’rin tutadi? Buni misollr orqali tushuntiring. 4. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani qaysi fanlar bilan bevosita hamkorlikda ish olib boradi? 5. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi nima uchun pedagogik fanlar qatoriga kiradi? 6. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining predmeti deganda malakalari haqida tanish boshlaydi. Bundan tashqari o’quvchini chiroyli yozuvga o’rgatish jarayonida bolaning har tomonlama nerv sistemasi, qo’l harakatlari va muskullari, ko’rish organlari, eshitish organlari umurtqa pog’onasi rivojlangan bo’lishi kerak. O’quvchi shundagina chiroyli yozuv malakalarini o’lashtira oladi. Agar o’quvchining biz yuqorida tilga olgan organlardan biri yaxshi taraqqiy etmagan bo’say, u o’quvchida chiroyli yozuv malakalari to’g’ri yo’lga qo’yilmaydi. Shunday holatlarning kelib chiqishi kelajakda o’z tasirini ko’rsatadi. O’quvchi partada o’tirib yozish jarayonida, eng avvalo yozuv qurollarini to’g’ri joylahtirishi zarur. Buning uchun birinchi navbatda o’quvchi partada to’g’ri o’tirishi kerak. Chunki o’quvchi partada to’g’ri o’tira olmasa, egri o’tirsa umurtqasi noto’g’ri o’sadi va bolaning jismoniy o’sishiga salbiy ta’sir qiladi va hattoki bola bir umr nogiron bo’lib qolish holatigacha borib yetadi. Buning uchun o’qituvchi bolaning partada o’tirish, turish, daftarlarni ushlash va yozish qoidalarini ko’proq ta’kidlab turishi zarur. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani bevosita tilshunoslik fani bilan ham bog’liq. Har bir yoziladigan harf avvalo, nazariy o’rganilgan va asoslangan. Ushbu harflar asosida husnixat mashg’ulotlari o’tkaziladi. Savol va topshiriqlar. 1. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fanining maqsadi nimalardan iborat? 2. Husnixatga o’rgatishning asosiy vazifalarini sharhlab bering. 3. Chiroyli yozuv inson hayotida qanday o’rin tutadi? Buni misollr orqali tushuntiring. 4. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi fani qaysi fanlar bilan bevosita hamkorlikda ish olib boradi? 5. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasi nima uchun pedagogik fanlar qatoriga kiradi? 6. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining predmeti deganda nimani tushunasiz? 7. Yozuvning pedagogik va ijtimoiy ahamiyatini tushuntirib bering. 8. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metobikasining maqsadi nimalardan iborat? 9. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining vazifalarai nimalardan iborat? nimani tushunasiz? 7. Yozuvning pedagogik va ijtimoiy ahamiyatini tushuntirib bering. 8. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metobikasining maqsadi nimalardan iborat? 9. Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish metodikasining vazifalarai nimalardan iborat?