Davlat xizmati Reja: Davlat xizmati tushunchasi va huquqiy tabiati Davlat xizmatiga oid Qonunchilik holati tahlili Davlat xizmatiga kirish, o'tash va chiqish asoslari Davlat xizmatiga oid nizolarni ko'rib chiqishning o'ziga xos xususiyatlari Davlatimiz tanlagan taraqqiyot yo'li – demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyat qurishdir. Davlatning taraqqiy etishi eng avvalo davlat xizmatini to'g'ri tashkil etishga bog'liqdir. Huquqshunos olim E.V.Oxotskiy aytganidek, "Davlat qanday bo'lsa, davlat xizmati va davlat xizmatchilari ham shunday bo'ladi" yoki "Davlat xizmatchilari, ularning intilishi va qiziqishlari qanday bo'lsa, davlat ham shunday bo'ladi". Chunki davlat xizmatini o'tash jarayoni tabiatan davlat xizmatchilari tarkibining sifatiga va professionallik darajasiga bog'liqdir. Davlat xizmati deganda, davlat tashkilotlari organlari, birlashma, korxona, muassasalar xizmatchilarining davlat funktsiyalari va vazifalarini amalga oshirishga yo'naltirilgan hamda haq to'lanadigan mehnat faoliyatini tushunish mumkin. Yodda tuting! Davlat xizmati bu davlat organlari va tashkilotlarida ma’lum bir mansabni egallab turgan shaxs tomonidan ommaviy manfaatlar yo‘lida davlat vazifa va funksiyalarini ma’lum bir haq evaziga amalga oshiriladigan professional faoliyatdir Davlat xizmati tushunchasi keng maʼnoda davlat organlari tomonidan boshqaruvning kadrlar funksiyasini amalga oshirish bo‘lib, u davlat organlari apparatida doimiy yoki vaqtincha mansabni egallab turgan hamda davlat budjetidan mablag‘ bilan taʼminlanuvchi barcha shaxslarning faoliyatidir. Davlat xizmatining quyidagi xususiyatlarini ko‘rsatib o‘tishimiz mumkin:  davlat xizmati davlat xizmatchisining davlat oldida turgan vazifa va funksiyalarini amalga oshirishga qaratilgan professional faoliyatidir;  ushbu faoliyatni olib borish jarayonida davlat organlarining kompetensiyasi amalga oshiriladi;  bu faoliyat davlat organlarining funksiyalanishini taʼminlashga qaratilgandir;  bunday faoliyat mansab majburiyatlarining ijro etilishini taʼminlaydi. Davlat xizmati jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarning bir necha o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rib chiqamiz:  birinchidan, bu munosabatlar davlat-huquqiy munosabatlar bo‘lib hisoblanadi, yaʼni davlat-xizmat munosabatlari ommaviy huquq (davlat, maʼmuriy) meʼyorlari bilan tartibga solinadi va ko‘pgina holatlarda xususiy-huquqiy tartibga colinishdan xolidir;  ikkinchidan, davlat-xizmat munosabatlari alohida huquqiy munosabatlar bo‘lib, davlat xizmatchilarining maqomiga bog‘liqdir;  uchinchidan, davlat-xizmat munosabatalari – davlat xizmatchilarining ishonch, xizmat va sadoqat munosabatlaridir;  to‘rtinchidan, davlat-xizmat munosabatlari – davlat hokimiyat munosabatlaridir;  beshinchidan, davlat-xizmat munosabatlari – davlat lavozimini boshqarish bilan bog‘liq, yaʼni davlat xizmatchisi davlatning funksiyalarini amalga oshirib, maʼlum bir davlat vazifalarini bajaradi. Davlat fuqarolik xizmati – davlat organlari va tashkilotlarida ommaviy manfaatlar yo‘lida O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining haq to‘lanadigan kasbiy faoliyati; Davlat lavozimi – davlat vazifa va funksiyalarini bajarish uchun belgilangan doiradagi xizmat vazifa va majburiyatlariga ega davlat organlari va tashkilotlardagi lavozim; Davlat organi – davlat funksiyalarini bajarish uchun davlat-hokimiyat vakolatlariga ega O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga asosan Davlat xizmatining maqsadi-O‘zbekiston Respublikasida davlat xizmatining asosiy maqsadi - O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari bilan belgilangan tamoyillar va boshqa holatlarga asoslanib, davlat funksiyalarini amalga oshirish, uning vazifalarini bajarish, jamiyat va fuqarolarning ehtiyojlarini taʼminlashdan iboratdir. Davlat xizmatiga oid qonunchilik holati tahlili Davlat xizmatiga oid qonunchilik taxlili shuni ko‘rsatadigi, ushbu sohani tartibga solishda birinchi navbatda Asosiy qonun O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining bir qator normalarida fundamental tamoyillar belgilangan. Xususan Konstitutsiyaning sud hokimiyati, mahalliy davlat hokimiyat organlari, mudofaa va prokuraturga oid moddalarida davlat xizmatining mazkur prinsipial normalar asosida tashkil etilishi va rivojlanishini belgilab bergan. Davlat xizmatini huquqiy taritibiga solishda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida qabul qilingan joriy qonunlar va boshqa meʼyoriy hujjatlar ham katta ahamiyatga egadir. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari va Oliy Majlis qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezideti va Hukumati qabul qilgan hujjatlar, mahalliy davlat hokimiyati organlarining o‘z vakolati doirasida qabul qilgan qarorlari, markaziy ijro organlar tomonidan qabul qilingan hujjatlari kiradi. So‘nggi yillarda mamlakatimizda davlat xizmati faoliyati samaradorligini oshirishga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 3-oktabrdagi “O‘zbekiston Respublikasida kadrlar siyosati va davlat fuqarolik xizmati tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF–5843-sonli Farmoni hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 3-oktabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi davlat xizmatini rivojlantirish agentligi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ–4472-sonli Qarorining qabul qilinishi davlat fuqarolik xizmatini tashkil etishning tashkiliy-huquqiy asoslarini belgilab berdi. Shu bilan birga davlat xizmati va davlat fuqarolik xizmatini rivojlantirish ular o‘rtasidagi asosiy farqlar shu bilan birga maxsus davlat xizmatini tartibga soluvchi qonunchilik xam aloxida ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasining 2022-yil 8-avgust kuni qabul qilingan “Davlat fuqarolik xizmati to‘g‘risida”gi (qabul qilingan kundan boshlab uch oydan so‘ng kuchga kiradi) Qonun muxim ahamiyatga ega bo‘lib, taqriban 32 yil mobaynida mamlakatimizda mavjud bo‘lgan biroq huquqiy jixatdan tartibga solinmagan qonunchilik asosi xisoblanadi. Mazkur qonunda uning qo‘llanish sohasi va eng muhimi davlat fuqarolik xizmatchilarining toiflari, majburiyatlari va huquqlari qayd etilgan. Jumladan, davlat fuqarolik xizmati bu davlat xizmatining bir turi bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining davlat fuqarolik xizmati lavozimlaridagi davlat organlari vakolatlari amalga oshirilishini taʼminlashga doir haq to‘lanadigan kasbiy faoliyatini ifodalashi belgilab berilmoqda. Shuningdek, davlat fuqarolik xizmatchisining kasbiy kompetensiyasi - davlat organining vakolatlarini lozim darajada amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan bilimlar, malakalar va ko‘nikmalar majmui; davlat fuqarolik xizmati lavozimi-davlat organining vakolatlarini amalga oshirish uchun Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat ryestriga kiritilgan lavozim va malaka talablari-davlat fuqarolik xizmatining muayyan malaka darajasi berilishi va (yoki) davlat fuqarolik xizmatining muayyan lavozimini egallash uchun talabgor bo‘layotgan nomzodlarga nisbatan davlat organi tomonidan belgilanadigan, ish tajribasiga va kasbiy kompetensiyasiga doir talablar. Yodda tuting! O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi davlat fuqarolik xizmati lavozimiga tayinlangan paytdan eʼtiboran davlat fuqarolik xizmatchisining huquqiy maqomiga ega bo‘ladi va davlat fuqarolik xizmatchisining faoliyati tugatilishi munosabati bilan uni yo‘qotadi. Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining siyosiy guruhiga taalluqli davlat fuqarolik xizmatchilarining huquqiy maqomi bilan bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha huquqlar, majburiyatlar va cheklovlar alohida qonunchilik bilan belgilanadi. Davlat fuqarolik xizmatchisi bu davlat fuqarolik xizmati lavozimida o‘z faoliyatini amalga oshirayotgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi davlat fuqarolik xizmatchisidir. Shu bilan birga davlat fuqarolik xizmatchilariga qo‘yilgan cheklovlar ham aniq belgilab berilgan bo‘lib, undan chetga chiqish javobgarikka sabab bo‘lishi xam belgilanmoqda. Shuni nazarda tutish lozimki bu cheklovlarning baʼzilari qonun normasiga aylangunga qadar ham mavjud bo‘lgan. Masalan, Vazirlar Mahkamasining 06.03.1992 yildagi 103-sonli «Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish taqiqlangan mansabdor shaxslarning ro‘yxati to‘g‘risida»gi Qarorida belgilab qo‘yilgan bo‘lsada, amalda aksariyat davlat xokimiyati organlari mansabdor shaxslarining tadbirkorlik faoliyati bilan bevosita bo‘lmasada bilvosita shug‘ullanishini guvohi bo‘lishimiz mumkin. Bundan tashqari, maxsus davlat xizmati organlari ham mavjud bo‘lib, ushbu davlat organlarida xizmatni o‘tash alohida tartibga solinishi va davlat xizmati yoki davlat fuqarolik xizmatidan farqlanishini ham nazarda tutadi. Davlat xokimiy vakolatining maʼlum bir vazifa va funksiyalarini amalga oshiruvchi davlat organlari xisoblangan O‘zbekiston Respublikasi Prokuraturasini «Prokuratura to‘g‘risida”gi va «Prokuratura organlari kadrlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini tubdan takomillashtirish chora- tadbirlari to‘g‘risida”gi 5438-sonli Farmon, DXXni «O‘zbekiston davlat xavfsizlik xizmati to‘g‘risida”gi Qonun, Mudofaa sohasini «O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining xarbiy xizmatni o‘tash xaqida”gi 4447-sonli Qaror, Bojxona sohasida «Davlat bojxona xizmati to‘g‘risida”gi Qonun va qonun osti xujjati, Sudlarda «Sudlar to‘g‘risida”gi Qonun va qonun osti xujjati, Soliq, Qutqaruv xizmati va Favqulotda xizmat xaqidagi qonun va boshqa normativ hujjatlar bilan ularda xizmatni o‘tash tartibga solinadi. Davlat xizmatiga kirish, o‘tash va chiqish asoslari Davlat xizmati huquqiy institutida davlat xizmatini o‘tash asosiy element bo‘lib hisoblanadi. Bu davlat-xizmat munosabatlarining yuzaga kelishi bilan, yaʼni xizmatchining tegishli mansabni egallashi, mansab bo‘yicha harakatlanishi, xizmatchilarning attestatsiyasi, ular faoliyatini rag‘batlantirish va ularning javobgarligi hamda davlat xizmat munosabatlarining tugashi bilan bekor bo‘luvchi jarayondir. Demak, davlat xizmatiga qabul qilish davlat xizmatini o‘tash jarayonining birinchi bosqichidir. Qonunchikka ko‘ra, davlat xizmatiga kirish huquqiga, umumiy qoida bo‘yicha davlat tilini biladigan, professional taʼlimga ega bo‘lgan, davlat xizmatiga qo‘yilgan talablarga javob bera oladigan O‘zbekiston Respublikasining maʼlum yoshga to‘lgan fuqarolari egadir. Davlat fuqarolik xizmatiga davlat tilini biladigan, davlat fuqarolik xizmati lavozimlarini egallash uchun tegishli malaka talablariga va boshqa talablarga javob beradigan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari qabul qilinadi. Chet el mutaxassislari va ekspertlari davlat fuqarolik xizmati lavozimlarini qonunchilikda belgilangan tartibda egallashi mumkin. Chet el mutaxassislari va ekspertlarining xizmatni o‘tash tartibi hamda shartlari tegishli shartnoma asosida belgilanadi. Quyidagilar davlat fuqarolik xizmatiga qabul qilinishi mumkin emas: o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar, agar davlat fuqarolik xizmati lavozimiga doir malaka talablarida boshqacha qoida belgilanmagan bo‘lsa; sud tomonidan muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslar; sudning qarori bilan muayyan muddatga davlat fuqarolik xizmati lavozimlarini egallash huquqidan mahrum qilingan shaxslar; korrupsiyaga oid jinoyatlarni sodir etishda sud tomonidan aybdor deb topilgan shaxslar; og‘ir va o‘ta og‘ir jinoyatlarni sodir etganlik uchun sudlanganlik holati tugallanmagan yoki olib tashlanmagan shaxslar; tibbiy xulosaga asosan sog‘lig‘ining holati davlat fuqarolik xizmati lavozimini egallash imkonini bermaydigan shaxslar; Davlat xizmatiga ishga kirishida, shuningdek uni o‘tash jarayonida maʼlum bir, masalan, millati, tili, jinsi, kelib chiqishi, mulkiy ahvoli, eʼtiqodi va boshqa belgilarga qarab cheklovlarning qo‘yilishi mumkin emas. Quyidagilar davlat xizmatiga qabul qilishni g‘ayriqonuniy ravishda rad etish, deb hisoblanadi: 1) jinsi, irqi, millati, tili, ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy holati, dinga bo‘lgan munosabati kabi jihatlariga qarab ishga qabul qilmaslik; 2) taklif qilingan shaxslarni ishga qabul qilmaslik; 3) ish beruvchi, qonunga muvofiq, mehnat shartnomasini tuzishi shart bo‘lgan shaxslarni (belgilangan kvota hisobidan ishga yuborilgan nogironlar, o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar, homilador ayollar va uch yoshgacha bolasi bor ayollarni – ularning homiladorligi yoki yosh bolasi borligini vaj qilib) ishga qabul qilmaslik; 4) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollar. Davlat xizmatini o‘tashning asosiy belgisi - bu davlat lavozimini egallashdir. Davlat lavozimini egallash fuqaroning mansab huquqlari, majburiyatlari, cheklovlar va huquqiy javobgarlikning subʼektiga aylanganidan dalolat beradi. Fuqarolar davlat xizmatiga tayinlash, saylov yoki tanlov yo‘li bilan qabul qilinadilar. Davlat lavozimlarini egallashda qonunchilikda o‘rnatilgan hollarda baʼzi bir cheklovlar o‘rnatilishi mumkin. Masalan, o‘zaro yaqin qarindoshlikda yoki quda tomondan qarindosh bo‘lgan shaxslar bilan (ota-onalar, aka-ukalar, opa-singillar, o‘g‘illar, qizlar, er- xotinlar, shuningdek er-xotinlarning ota-onalari, aka-ukalari, opa-singillari va farzandlari) aynan bitta davlat organida birga xizmat qilishi, agar ularning birga xizmat qilishi ulardan birining ikkinchisiga bevosita bo‘ysunishiga yoki uning nazorati ostida bo‘ladigan davlat fuqarolik xizmati lavozimini egallashga, bundan qonunchilikda nazarda tutilgan hollar mustasno; pedagogik, ilmiy va ijodiy faoliyatdan tashqari haq to‘lanadigan boshqa faoliyat bilan shug‘ullanishga, O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlarida nazarda tutilgan holatlar bundan mustasno; tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishga; tadbirkorlik faoliyati subʼektlarini tashkil etishga, ularning muassisi (ishtirokchisi) bo‘lishga, tadbirkorlik faoliyati subʼektida tashkiliy-boshqaruv, maʼmuriy-xo‘jalik vazifalarini bajarishga, bundan aksiyadorlik jamiyatlarining erkin muomalada bo‘lgan aksiyalariga qonunchilikda belgilangan talablar doirasida egalik qilish hollari mustasno; o‘zi xizmat qilayotgan davlat organi nazorati ostidagi yoki u bilan aloqalar va manfaatlarga ega bo‘lgan tashkilotlardagi ulushlarni, paylarni va aksiyalarni bevosita yoki vakillar orqali olishga; o‘z xizmat vakolatlarini jismoniy va yuridik shaxslarning manfaatlarini ko‘zlab bajarish yoki bajarmaslik evaziga ulardan biron-bir mukofot, foyda yoki sovg‘alar olishga; chet davlat fuqaroligini olishga; qonunchilikda nazarda tutilmagan imtiyozlar, preferensiyalar yoki afzalliklardan o‘z xizmat mavqei bilan bog‘liq holda foydalanishga; O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida hisobvaraqlar ochishga va ularga ega bo‘lishga, ko‘chmas mulkka va boshqa mol-mulkka egalik qilishga, bundan chet davlatda taʼlim olish, stajirovka o‘tash va tibbiy xizmatlardan foydalanish maqsadida ochilgan hisobvaraqlar, shuningdek davlat fuqarolik xizmatiga kirishdan oldin olingan va oshkor qilingan mol-mulk mustasno; o‘zining vakolatlarini siyosiy partiyalarning, boshqa jamoat birlashmalarining va ular organlarining manfaatlarini ko‘zlab amalga oshirishga. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanib kelayotgan shaxs davlat fuqarolik xizmatiga qabul qilingandan so‘ng tadbirkorlik faoliyatini to‘xtatib turish tartibi qonunchilik hujjatlari bilan belgilanadi. Davlat fuqarolik xizmatchisi shug‘ullanishi mumkin bo‘lmagan haq to‘lanadigan faoliyat turlari ro‘yxati korrupsiyaga qarshi kurashish va davlat fuqarolik xizmati bo‘yicha maxsus vakolatli davlat organlari tomonidan belgilanadi. Davlat fuqarolik xizmatiga qabul qilish hamda ularning xizmat pog‘onalari bo‘yicha ko‘tarilishi uchun meritokratiya, yaʼni kasbga oid sifatlari va alohida xizmatlarini odilona va obʼektiv baholash asosida eng munosib va qobiliyatli shaxslarga teng imkoniyatlar yaratish tamoyili qo‘llaniladi. Davlat-xizmat huquqiy munosabatlarining yuzaga kelishida ikki asosiy huquqiy hujjatni: birinchidan, mehnat shartnomasi; ikkinchidan, fuqaroni davlat xizmatidagi davlat mansabiga tayinlash to‘g‘risidagi buyruqni farqlay olish lozim. Davlat xizmatiga qabul qilish buyruq bilan rasmiylashtiriladi. Buyruq uchun esa mehnat shartnomasi asos bo‘ladi. Xodimni alohida lavozimlarga tayinlanayotganda boshqa normativ-huquqiy hujjat, masalan, qaror, farmon asos bo‘ladi. Fuqaroning davlat xizmatiga kirishda mehnat shartnomasi tuziladi. O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga binoan mehnat shartnomasi xodim bilan ish beruvchi o‘rtasida muayyan mutaxassislik, malaka, lavozim bo‘yicha ishni ichki mehnat tartibiga bo‘ysungan holda taraflar kelishuvi, shuningdek mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir. Mehnat shartnomasini tuzish haqidagi kelishuvdan oldin qo‘shimcha holatlar (tanlovdan o‘tish, lavozimga saylanish va boshqalar) bo‘lishi mumkin. Xodim o‘rindoshlik asosida ishlash to‘g‘risida, basharti bu qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan bo‘lsa, mehnat shartnomalari tuzishi mumkin. Mehnat shartnomasi yozma shaklda, ikki nushada tuziladi. Mehnat shartnomasining shakli O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan belgilangan tartibda tasdiqlanadigan namunaviy shartnomani hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Mehnat shartnomalari: nomuayyan muddatga; besh yildan ortiq bo‘lmagan muayyan muddatga; muayyan ishni bajarish vaqtiga mo‘ljallab tuzilishi mumkin. Agar mehnat shartnomasida uning amal qilish muddati ko‘rsatilmagan bo‘lsa, mehnat shartnomasi nomuayyan muddatga tuzilgan deb hisoblanadi. Ko‘pgina davlat organlariga, jumladan, davlatning alohida funksiyalari va vazifalarini bajaradigan maxsus organlarga dastlabki ishga qabul qilinayotgan jarayonning yana bir muhim va ramziy belgisi davlat xizmatchisining qasamyodidir. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan normativ-huquqiy hujjatlar davlat xizmatchisining davlat oldidagi huquq va majburiyatlarini, javobgarligini yuridik tomondan mustahkamlasa, qasamyod esa davlat xizmatchisining o‘z davlati, xalqi, Konstitutsiyasiga sodiq bo‘lishi, Konstitutsiya va qonunlarga qatʼiy rioya etishi, mavjburiyatlarini to‘la va qonuniy bajarishi hamda xizmat davomida baʼzi bir xatti- harakatlardan o‘zini tiyishini kafolatlaydi. Shu bilan birga davlat xizmatchilari xizmatni o‘tash, xarakatlanish yoki rotatsiya qilinishi jarayonida attestatsiyadan xam o‘tkaziladi. Davlat xizmatini o‘tash jarayonida davlat xizmatchilarini attestatsiyadan o‘tkazish muhim iqtisodiy va siyosiy ahamiyatlarga egadir. Attestatsiya qoidalarini ishlab chiqish va o‘tkazish tartibi hamda xizmat bo‘yicha harakatlanish bevosita bog‘liq bo‘lgan jarayonlardir. Davlat xizmatini o‘tashda davlat xizmatchilarining attestatsiyasidan o‘tkazish huquqiy instituti katta ahamiyatga egadir. Mazkur huquqiy institut O‘zbekiston Respublikasining turli qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. Davlat xizmatchilarini attestatsiyadan o‘tkazishning huquqi asoslari O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida, shuningdek har bir davlat organini xizmato‘tash tartibi to‘g‘risidagi hamda attestaatsiyadan o‘tkazish haqidagi nizolardi belgilanadi. Xukukshunos olim Yu.N.Starilovning fikricha, davlat xizmatchilarini attestatsiyadan o‘tkazish - davlat xizmatchisining professional tayyorgarlik darajasini va egallagan davlat mansabi talablariga loyiqligini tekshirish, shuningdek davlat xizmatchisiga malaka razryad berish masalasini hal etish maqsadida o‘tkaziladi. Demak, qonun chiqaruvchi tomonidan attestatsiyaning ikki asosiy vazifasi belgilab qo‘yilgan: birinchidan, xizmatchining egallagan mansabiga loyiqligini belgilash (yaʼni professional tayyorgarlik darajasini aniqlash); ikkinchidan, malaka razryadini berish1. Davlat organlarida davlat xizmatchilarni attestatsiyadan o‘tkazish, asosan, o‘z ichki nizomlari bilan tartibga solinadi. Attestatsiya o‘tkazish usullari davlat 1 Старилов Ю.Н. Служебное право. – М.: БЕК, 1996. – С.398-413. organi tomonidn belgilanadi. Jumladan, suhbat, test yoki tegishli hujjatlarnitekshirish usullari orali ham amalga oshiriladi. Attestatsiya natijalariga ko‘ra attestatsiya komissiyasi davlat organi rahbariga: davlat xizmatchisini yuqori mansabga ko‘tarish; navbatdagi malaka darajasini berish; xizmatning maxsus sharoitlari (mushkulligi, ishning maxsus tartibi va h.k.lar) uchun qo‘shimcha haqni o‘zgartirish; yuqori mansabga ko‘tarish uchun zahiraga kiritish kabi asoslantirilgan tavsiyalarni berishi mumkin. Attestatsiya natijalariga ko‘ra davlat xizmatchilariga quyidagi uch turdagi baho berilishi mumkin: birinchidan, egallagan davlat mansabiga loyiqligi; ikkinchidan, xizmat faoliyati yuzasidan attestatsiya komissiyasi ko‘rsatmalarini bajargan taqdirda, egallagan mansabiga loyiqligi; uchinchidan, egallagan davlat mansabiga loyiq emasligi. Agar davlat xizmatchisi egallab turgan davlat mansabiga noloyiq deb topilgan bo‘lsa, u malakasini oshirishga yoki qayta tayyorlanishga yoxud boshqa davlat mansabiga o‘tkazilishi mumkin. Korrupsiya va boshqa suiisteʼmolchiliklarning paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik va oldini olish, xodimning shaxsiy va ishchanlik fazilatlarini, uning faoliyati samaradorligini tizimli o‘rganish, shuningdek, soliq organlari faoliyatining turli yo‘nalishlarida bilim va tajribaga ega kadrlar zaxirasini shakllantirish maqsadida xodimlar rotatsiya qilinadi. Davlat xizmatchisini rotatsiyasi tegishli davlat organlarining xizmatni o‘tash tartibi to‘g‘risidagi nizomlar bilan belgilanadi. Davlat xizmatchilarining rotatsiyasi davlat xizmati samaradorligini oshirish va korrupsiyaga qarshi kurashish maqsadida davlat xizmatchisini boshqa davlat lavozimiga o‘tkazish yoki boshqa davlat organi va tashkilotining davlat lavozimiga o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Rotatsiya davlat fuqarolik xizmatchicining malaka martabasi va darajasiga muvofiq lavozimlar bo‘yicha amalga oshiriladi.