Davlatning maqsadli jamg’armalari Reja: 1. Davlat maqsadli jamg’armalari tushunchasi va turlari. 2. Davlatnining byudjetdan tashqari jamg’armalari tizimi. 3. Davlat maqsadli jamg`armalari manbalari va shakllantirish tartibi. 1. Davlat maqsadli jamg’armalari tushunchasi va turlari Davlat maqsadli jamg’armalari bu davlatning ijtimoiy va moliyaviy funksiyalarini amalga oshirish maqsadida davlat byudjetidan yoki soliq va yig’imlardan tushadigan to’lovlarning alohida hisobini yuritish uchun tashkil etilgan markazlashgan pul fondi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksi 36-moddasiga ko’ra mablag’lari soliqlar, majburiy to’lovlar va jarimalar, shuningdek byudjet subsidiyalaridan shakllantiriladigan davlat maqsadli jamg’armalari davlat funksiyalarini amalga oshirish uchun tashkil etiladi. Davlat maqsadli jamg’armalari O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan tashkil etiladi. Davlat maqsadli jamg’armalari yuridik shaxs shaklida yoki yuridik shaxs tashkil etmasdan tuzilishi mumkin. O’zbekiston Respublikasining konsolidatsiyalashgan byudjeti tarkibiga kiradigan davlat maqsadli jamg’armalarining ro’yxatini tasdiqlash hamda davlat maqsadli jamg’armalari va byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari jamg’armalari g’aznachilik ijrosi bilan to’liq qamrab olinishini ta’minlash maqsadida va O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 46- moddasiga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qaror 2019 yil 19 noyabrdagi 917-son qarori bilan davlat maqsadli jamg’armalari ro’yxati tasdiqlangan. Unga ko’ra 18 ta davlat maqsadli jamg’armalari konsolidatsiyalashgan byudjeti tarkibiga kiradi. 2. Davlatnining byudjetdan tashqari jamg’armalari tizimi 1. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi davlat va jamiyat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarining olib qo’yilishi munosabati bilan jismoniy va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash bo’yicha markazlashtirilgan jamg’arma 2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat xizmatini rivojlantirish agentligining «El-yurt umidi» jamg’armasi 3. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi 4. O’zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi 5. O’zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Xorijda mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslarni qo’llab- quvvatlash hamda ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish jamg’armasi 6. O’zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Jamoat ishlari jamg’armasi 7. Kichik biznes va tadbirkorlikni rivojlantirish agentligi huzuridagi Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo’llab-quvvatlash davlat jamg’armasi 8. O’zbekiston Respublikasi davlat aktivlarini boshqarish agentligi huzuridagi byudjetdan tashqari Davlat aktivlarini boshqarish, transformatsiya va xususiylashtirish jamg’armasi 9. O’zbekiston yoshlar ittifoqi huzuridagi «Yoshlar — kelajagimiz» jamg’armasi 10. Xotin-qizlarni va oilani qo’llab-quvvatlash jamoat fondi 11. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish jamg’armasi 12. O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Respublika maqsadli kitob jamg’armasi 13. O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi huzuridagi Tez tibbiy yordamni rivojlantirish jamg’armasi 14. O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi huzuridagi Nogironligi bo’lgan shaxslarni qo’llab-quvvatlash jamg’armasi 15. O’zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo’mitasi huzuridagi byudjetdan tashqari Turizm sohasini qo’llab-quvvatlash jamg’armasi 16. O’zbekiston Respublikasi Qishloq xo’jaligi vazirligi huzuridagi Bog’dorchilik va issiqxona xo’jaligini rivojlantirish agentligi qoshidagi Bog’dorchilik va issiqxona xo’jaligini rivojlantirish jamg’armasi 17. O’zbekiston Respublikasi Qishloq xo’jaligi vazirligi huzuridagi Uzumchilik va vinochilikni rivojlantirish agentligining Uzum yetishtiruvchilar va vino tayyorlovchilarni qo’llab-quvvatlash 18. «O’zbekbaliqsanoat» uyushmasining Baliqchilikni rivojlantirish jamg’armasi 3. Davlat maqsadli jamg`armalari manbalari va shakllantirish tartibi. Vazirlar Mahkamasining 2010 yil 19 fevraldagi 30-son qarori bilan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi to’g’risida nizom tasdiqlangan. Unga ko’ra jamg’arma idoraviy jihatdan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga qarashli hamda o’z faoliyati to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirning o’rinbosariga, Jamg’armaning kuzatuv kengashi raisiga hisob beradi. Jamg’armaning asosiy vazifalari va funksiyalari hisoblanadi:  qonun hujjatlarida belgilangan tartibda fuqarolarning davlat pensiya ta’minotini tashkil etish, fuqarolarga pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar, kompensatsiya to’lovlari va boshqa to’lovlarni tayinlash, pensiyalar va boshqa to’lovlar miqdorlarining qayta hisoblab chiqilishini ta’minlash;  pensiyalar va boshqa to’lovlarni to’liq hajmda moliyalashtirish va to’lanishini tashkil etish, ular bo’yicha hisob va hisobotni yuritish;  tizimli asosda pensiyalar tayinlash va ularni qayta hisoblashning doimiy tahlilini o’tkazish va monitoringini olib borish, fuqarolarning pensiya ta’minotiga yo’naltiriladigan mablag’lardan qat’iy maqsadli foydalanilishini ta’minlash;  boquvchisini yo’qotgan taqdirda, shuningdek mehnatda mayib bo’lganlik yoki xodim mehnat majburiyatlarini bajarishi bilan bog’liq kasb kasalligi oqibatidagi nogironlik tufayli tayinlangan pensiyalarga to’langan mablag’larni da’volar bo’yicha aybdor yuridik va jismoniy shaxslardan belgilangan tartibda undirib olishni tashkil etish. O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligining tibbiy-mehnat ekspertizasi xizmatlari bilan birgalikda nogironlikni belgilash monitoringini olib boradi. Majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to‘lovlardan tushgan mablag‘larni jamlash yo‘li bilan ijtimoiy ta’minot tizimida davlat kafolatlarini amalga oshirish, shuningdek mablag‘larning pensiyalar, nafaqalar va kompensatsiyalarni to‘lashga maqsadli va samarali sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish Jamg‘arma faoliyatining maqsadi hisoblanadi. Quyidagilar Jamg‘armaning asosiy vazifalari hisoblanadi:  fuqarolarning ijtimoiy ta’minotga va ijtimoiy sug‘urtaga bo‘lgan davlat tomonidan kafolatlangan huquqlarini amalga oshirish;  respublikada pensiya ta’minotini yanada takomillashtirish;  majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to‘lovlarni Jamg‘armaning budjetdan tashqari maxsus hisob raqamida markazlashtirilgan tartibda jamlash;  pensiyalar, nafaqalar va kompensatsiyalarni to‘lashga xarajatlarni moliyalashtirish;  Jamg‘arma mablag‘larining maqsadli va samarali sarflanishi ustidan nazoratni ta’minlash;  Jamg‘arma mablag‘larini ko‘paytirishni tashkil etish;  davlat ijtimoiy sug‘urtasi sohasida xalqaro aloqalarni amalga oshirish, chet el tajribasini o‘rganish va undan foydalanish. Tarkibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan Jamg‘armani boshqarish kengashi Jamg‘armani boshqarishning yuqori organi hisoblanadi. Jamg‘armani boshqarish kengashi majlislari har yarim yilda kamida bir marta o‘tkaziladi. Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi Jamg‘armani boshqarish kengashining ishchi organi hisoblanadi. Quyidagilar Jamg‘armani boshqarish kengashining funksiyalari hisoblanadi:  Jamg‘arma daromadlari va xarajatlarining prognoz ko‘rsatkichlarini ko‘rib chiqish va tasdiqlash;  Jamg‘arma ijro etuvchi direksiyasining amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risidagi hisobotlarini eshitish va tasdiqlash;  O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to‘lovlarning Jamg‘armaga to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishini ta’minlash to‘g‘risidagi axborotlarini eshitish;  O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, “O‘zbekiston pochtasi” ochiq aksiyadorlik jamiyati va Xalq banki bo‘linmalari tomonidan Jamg‘arma mablag‘laridan maqsadli foydalanilishi masalalarini ko‘rib chiqish;  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga Jamg‘arma faoliyatini takomillashtirish va uning mablag‘laridan foydalanish to‘g‘risida takliflar kiritish;  Jamg‘arma ijro etuvchi direksiyasining faoliyatini, ayniqsa daromadlar manbalarini shakllantirish, Jamg‘arma mablag‘larining o‘z vaqtida moliyalashtirilishi va maqsadli foydalanilishiga doir faoliyatini nazorat qilish;  Jamg‘arma daromadlarining shakllantirilishi hamda fuqarolarning ijtimoiy ta’minotga va ijtimoiy sug‘urtaga bo‘lgan davlat tomonidan kafolatlangan huquqlarining amalga oshirilishi bilan bog‘liq boshqa funksiyalarni amalga oshirish. Jamg‘armaning ijro etuvchi organi Tuzilmasi va xodimlarining soni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan Jamg‘armaning ijro etuvchi direksiyasi (keyingi o‘rinlarda Ijro etuvchi direksiya deb ataladi) Jamg‘armaning ijro etuvchi organi hisoblanadi.Ijro etuvchi direksiyaning ta’minoti respublika budjeti mablag‘lari hisobiga amalga oshiriladi. Jamg‘armaning Ijro etuvchi direktori O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining taqdimnomasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tayinlanadi va vazir o‘rinbosariga tenglashtiriladi. Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasining Ijro etuvchi direktori, zarurat bo‘lganda, Ijro etuvchi direksiya tuzilmasiga xodimlarning umumiy soni doirasida o‘zgartirishlar kiritish huquqiga ega. Ijro etuvchi direktor o‘rinbosari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vaziri tomonidan lavozimga tayinlanadi va lavozimdan ozod qilinadi. Ijro etuvchi direksiya:  majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to‘lovlar miqdorlarini belgilash to‘g‘risida takliflar ishlab chiqadi;  har yili O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi bilan birgalikda — daromadlar manbalari bo‘yicha tushumlar prognozi, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi bilan birga — Jamg‘arma mablag‘lari xarajatlari loyihasini ishlab chiqadi;  Jamg‘arma mablag‘laridan pensiyalar, nafaqalar va kompensatsiyalarni moliyalashtiradi;  Jamg‘arma mablag‘larini o‘z vaqtida moliyalashtirish va ulardan samarali foydalanish monitoringini amalga oshiradi;  Aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi bo‘linmalari, korxonalar va tashkilotlar tomonidan pensiyalar, nafaqalar va kompensatsiyalarning to‘g‘ri hisoblanishi bo‘yicha rejali tekshirishlarni amalga oshiradi;  Davlat soliq xizmati organlari tomonidan Jamg‘armaga majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to‘lovlarning to‘liq va o‘z vaqtida yig‘ilishini ta’minlash bo‘yicha doimiy monitoringni amalga oshiradi;  “O‘zbekiston pochtasi” ochiq aksiyadorlik jamiyati hamda Xalq banki bo‘linmalarida pensiyalar, nafaqalar va kompensatsiyalarning to‘liqligini va o‘z vaqtida to‘lanishini tekshiradi;  davlat ijtimoiy sug‘urta tizimining barqarorligini ta’minlash va yanada takomillashtirish bo‘yicha oldini oluvchi chora-tadbirlarni ishlab chiqish maqsadida Jamg‘arma daromadlari va xarajatlarining o‘rta va uzoq muddatli prognozlarini tayyorlaydi hamda ko‘rib chiqish uchun Jamg‘armani boshqarish kengashiga kiritadi;  aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha yozma ko‘rsatmalar yuboradi;  Jamg‘armani boshqarish kengashiga Jamg‘armaning pensiyalar, nafaqalar va to‘lovlarning barqarorligini va o‘z vaqtida to‘lanishini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan aylanma — kassa mablag‘larining yildan-yilga o‘tuvchi miqdorlari to‘g‘risida takliflar kiritadi;  Jamg‘armani boshqarish kengashiga Jamg‘arma budjetining ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarni tayyorlaydi va belgilangan tartibda taqdim etadi;o‘z vakolatlari doirasida Jamg‘arma vazifalarini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan yo‘riqnoma va metodik hujjatlarni ishlab chiqadi;  Jamg‘armaning vaqtinchalik bo‘sh mablag‘larini O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklaridagi depozitlarga va davlat qimmatli qog‘ozlariga joylashtiradi;  topshiriqnomalar, vedomostlar va pochta jo‘natmalari bo‘yicha to‘lanadigan pensiyalar hamda nafaqalarni jo‘natganlik va yetkazib berganlik uchun O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan taqdim etilgan tariflar miqdorlarini ko‘rib chiqadi va tasdiqlaydi. 4.Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 31 dekabrdagi 1066-son qarori bilan O’zbekiston Respublikasi Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi mablag’larini shakllantirish va ulardan foydalanish tartibi to’g’risida nizom tasdiqlangan. Unga ko’ra O’zbekiston Respublikasi Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi mehnat, bandlik va mehnatni muhofaza qilish sohasidagi davlat siyosatini amalga oshirishga doir tadbirlarni moliyalashtirishni samarali tashkil etishni ta’minlash, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligining, uning hududiy tashkilotlarining va idora bo’ysunuvidagi tashkilotlari faoliyatining ustuvor yo’nalishlarini va loyihalarini rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan. Bandlik jamg’armasining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat:  mehnat bozorining barqaror va mutanosib ravishda rivojlanishini ta’minlash, aholi bandligi darajasini oshirish va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish bo’yicha aniq maqsadli kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilishini moliyalashtirish;  ishsizlarni, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar, oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini, shuningdek, ish izlashda qiyinchiliklarga duch kelayotgan va mehnat bozorida teng shartlar asosida raqobatlasha olmaydigan shaxslarni ishga joylashtirish bo’yicha qonun hujjatlarida belgilangan kafolatlarni amalga oshirishni moliyalashtirishda ishtirok etish;  ishsizlarni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va ularni ijtimoiy himoya qilishga hamda mehnat organlarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga doir sifatli xizmatlarning ishsizlar va band bo’lmagan aholiga, birinchi navbatda, yoshlarga, xotin-qizlarga va nogironligi bo’lgan shaxslarga ko’rsatilishini tashkil etishga sarflanadigan xarajatlarni moliyalashtirish. Moliya huquqi moduli I. ТO‘G‘RI JAVOBNI TANLANG: 1. Davlat maqsadli jamg’armalari kim tomonidan tashkil etiladi? 6. Davlat maqsadli jamg’armalari ro’yxati kim tomonidan tasdiqlanadi? a) O’zbekiston Respublikasi Prezidenti a) Oliy Majlis b) O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri c) O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi d) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi b) Vazirlar Mahkamasi c) Moliya vazirligi d) Soliq qo’mitasi 2. Davlat maqsadli jamg’armalari qanday shaklda tashkil etiladi? 7. Pensiya jamg’armasining moliyalashtirish manbaini ko’rsating a) yuridik shaxs b) yuridik shaxs takshil etmasdan c) davlat unitar korxonasi d) yuridik shaxs va yuridik shaxs tashkil etmasdan a) belgilangan miqdorlardagi yagona ijtimoiy to’lov tushumlari; jismoniy shaxslar ayrim toifalarining yagona ijtimoiy to’lovlari. b) pensiya ajratmasi va jismoniy shaxslardan olinadigan soliq c) pensiyaga majburiya ajratma va ixtiyoriy badal d) boquvchisini yo’qotganlik uchun to’lov 3. Davlat maqsadli jamg’armalarining moliyaviy manbalari qaysi? 8. Pensiya jamg’armasi mablag’lari nimalarga yo’naltiriladi? a) soliqlar, ssudalar, subvensiya b) soliq, majburiy to’lov, jarima, byudjet subsidiyalari c) jarima, dotatsiya, subvensiya d) majburiy to’lovlar, yig’imlar, bojlar a) pensiya turlari va kompensatsiya to’lovlariga b) pensiya va ishsizlik nafaqasiga c) pensiya va nafaqaga d) pensiya va boquvchisini yo’qotganlik uchun 4. Konsolidatsiyalashgan byudjet nima maqsadda tuziladi? 9. Bandlikka ko’maklashish jamg’armasining moliyalashtirish manbalarini ko’rsating? a) soliqlarlar tushumi hisobini olib borish uchun b) moliya yakunlari bo’yicha tahliliy maqsadlar uchun c) harajatlar hisobini olib borish uchun d) byudjet intizomini ta’minlash uchun a) yagona ijimoiy to’lovdan ajratma b) yagona ijtimoiy to’lov va subsidiya c) yagona ijtimoiy to’lovdan ajratma va byudjetdan ajratmalar d) soliq va yig’imlar 5. O’zbekiston Respublikasining konsolidatsiyalashgan byudjeti tarkibi qanday? 10. Bandlikka ko’maklashish jamg’armasi nimalarga yo’naltiriladi? a) Davlat byudjeti; davlat maqsadli jamg’armalarining byudjetlari; b) Davlat byudjeti; davlat maqsadli jamg’armalarining byudjetlari, Pensiya jamg’armasi. c) Davlat byudjeti; davlat maqsadli a) ishsiz maqomiga ega shaxs sifatida ro’yxatdan o’tgan shaxslarni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish b) bandlikka ko’maklashish markazi tomonidan to’lanadigan stipendiyalarni