DAZAY OSAMUNING YAPON ADABIYOTIGA QO’SHGAN XISSASI

Yuklangan vaqt

2024-03-15

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

32

Faytl hajmi

237,5 KB


8* 0 DAZAY OSAMUNING YAPON ADABIYOTIGA QO’SHGAN XISSASI 8* 0 DAZAY OSAMUNING YAPON ADABIYOTIGA QO’SHGAN XISSASI
1 МUNDARIJA КIRISH…………………………………………………………………..............2 1-BOB. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi 1.1. Dazay Osamuning hayoti va ijodi……………………………………………5 1.2.Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi……………………..12 II BOB. Dazay Osamuning mashhur asarlari haqida 2.1.Dazay Osamuning ”Quyosh botishi” asari haqida ……………………….....23 2.2. Dazay Osamuning ” Yo’qolgan odam ” asariga e’tirof…………………….28 ХULOSA.................................................................................................................29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI..........................................30 1 МUNDARIJA КIRISH…………………………………………………………………..............2 1-BOB. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi 1.1. Dazay Osamuning hayoti va ijodi……………………………………………5 1.2.Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi……………………..12 II BOB. Dazay Osamuning mashhur asarlari haqida 2.1.Dazay Osamuning ”Quyosh botishi” asari haqida ……………………….....23 2.2. Dazay Osamuning ” Yo’qolgan odam ” asariga e’tirof…………………….28 ХULOSA.................................................................................................................29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI..........................................30
2 KIRISH “Bizning mamlakatimizda amalga oshirilayotgan Dastur – bu boshqa modellarni qandaydir takrorlash yoki ulardan nusxa ko’chirish emas, aksincha, birinchi navbatda, rivojlangan demokratik davlatlarda to’plangan tajribani o’zida mujassam etgan va ayni paytda shiddat bilan o’zgarib borayotgan hozirgi zamon talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan dasturdir 1”.Inson psixologiyasini o'rganish boshlanganidan beri va akademik sifatida psixologiyadan tashqari, biz doimiy ravishda inson psixologiyasi haqidagi aql-idrok darajasidagi donolik va bilimlarni shakllantirdik va bunday donolik va bilimlar insonning madaniy hayotiga, shu jumladan tilga xosdir va oddiy odamlarning ijtimoiy psixologik va xulq-atvor jarayonlariga bevosita ta'sir qiladi.. Inson ijtimoiy-madaniy mavjudotlarga aylanishi mumkin. Bunga sabab bo'lgan bir qator omillar mavjud, ammo eng muhimi, odamlar. Buning sababi shundaki, ularda aqliy dunyo tarkibini ramziy va lingvistik tizimlar, ya'ni til orqali bo'lishish uchun aql va vositalar mavjud. Insonning bu ijtimoiyligi va madaniyati jismoniy dunyoni ijtimoiy-madaniy dunyoga aylantirdi, bu insonga tarixiy va madaniy mahsulotlarni berdi(Choi Choong-jin, 1997). Darhaqiqat, O’zbekiston ta’lim sohasida ulkan yutuqlarni qo’lga kiritmoqda. 2012 yil 16-17 fevral kunlari Toshkentda “Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror ettirish va modernizatsiya qilishning muhim sharti” mavzuida xalqaro konferensiya bo’lib o’tdi. Anjumanda Osiyo taraqqiyot banki prezidenti Xaruxiko Kuroda, BMT Bosh kotibining o’rinbosari Noylin Xeyzer, Xalqaro Vestminster universiteti rektori Viktor Sadovnichiy, Islom taraqqiyot banki prezidenti Ahmad Muhammad Ali, Vebstersk universiteti prorektori Nansi Xellerud (AQSH) va boshqalar tarixan qisqa vaqt ichida mamlakatimiz ta’lim sohasida olib borilgan islohotlar tufayli ulkan yutuqlarga erishganini e’tirof etdilar. “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining maqsadi – ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev 2018 yil 16-17 fevral.nutqidan 2 KIRISH “Bizning mamlakatimizda amalga oshirilayotgan Dastur – bu boshqa modellarni qandaydir takrorlash yoki ulardan nusxa ko’chirish emas, aksincha, birinchi navbatda, rivojlangan demokratik davlatlarda to’plangan tajribani o’zida mujassam etgan va ayni paytda shiddat bilan o’zgarib borayotgan hozirgi zamon talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan dasturdir 1”.Inson psixologiyasini o'rganish boshlanganidan beri va akademik sifatida psixologiyadan tashqari, biz doimiy ravishda inson psixologiyasi haqidagi aql-idrok darajasidagi donolik va bilimlarni shakllantirdik va bunday donolik va bilimlar insonning madaniy hayotiga, shu jumladan tilga xosdir va oddiy odamlarning ijtimoiy psixologik va xulq-atvor jarayonlariga bevosita ta'sir qiladi.. Inson ijtimoiy-madaniy mavjudotlarga aylanishi mumkin. Bunga sabab bo'lgan bir qator omillar mavjud, ammo eng muhimi, odamlar. Buning sababi shundaki, ularda aqliy dunyo tarkibini ramziy va lingvistik tizimlar, ya'ni til orqali bo'lishish uchun aql va vositalar mavjud. Insonning bu ijtimoiyligi va madaniyati jismoniy dunyoni ijtimoiy-madaniy dunyoga aylantirdi, bu insonga tarixiy va madaniy mahsulotlarni berdi(Choi Choong-jin, 1997). Darhaqiqat, O’zbekiston ta’lim sohasida ulkan yutuqlarni qo’lga kiritmoqda. 2012 yil 16-17 fevral kunlari Toshkentda “Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror ettirish va modernizatsiya qilishning muhim sharti” mavzuida xalqaro konferensiya bo’lib o’tdi. Anjumanda Osiyo taraqqiyot banki prezidenti Xaruxiko Kuroda, BMT Bosh kotibining o’rinbosari Noylin Xeyzer, Xalqaro Vestminster universiteti rektori Viktor Sadovnichiy, Islom taraqqiyot banki prezidenti Ahmad Muhammad Ali, Vebstersk universiteti prorektori Nansi Xellerud (AQSH) va boshqalar tarixan qisqa vaqt ichida mamlakatimiz ta’lim sohasida olib borilgan islohotlar tufayli ulkan yutuqlarga erishganini e’tirof etdilar. “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining maqsadi – ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev 2018 yil 16-17 fevral.nutqidan
3 javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratish1”. Biz bugun mamlakatimizda yangi davlat, yangi jamiyat barpo etmoqdamiz. Lo’nda qilib aytganda, biz o’z oldimizga qo’ygan buyuk maqsadlar, ya’ni, dunyodagi rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, xalqimizning hayot darajasi va farovonligini oshirish, o’z erkinligimizni, o’z mustaqilligimizni himoya qilishga qodir bo’lish, jahon miqyosida o’zimizga munosib o’rin egallash – bunday ulug’vor vazifalar bugungi kunda, hech shubhasiz, barchamizga yaxshi ayondir. Albatta, bunday oliy maqsadlarga erishish barchamizdan og’ir va mashaqqatli mehnatni, katta sinovlardan o’tish, boshlagan yo’limizni davom ettirishni, fidoyilikni, bir yoqadan bosh chiqarib, birdamlik bilan harakat qilishni, kurashishni talab etadi. Hech shubhasiz aytish mumkin – bugungi kunda ona yurtimizda dunyodagi boshqa mamlakatlarning havasini tortayotgan zamonaviy ta’lim va tarbiya tizimi, o’quv maskanlari barpo etilgan. Bolalarimiz to’qqiz yillik umumta’lim maktablarini bitirib, qishloq va shaharlarimizda yangitdan qurilgan 1500 dan ziyod eng zamonaviy litsey va kollejlarda 3 yil davomida tahsil oladi. Bu o’quv yurtlari eng ilg’or ilm-fan va taraqqiyot sirlarini o’zlashtirishga, 2-3 ta kasb hunarni, xorijiy tillarni, Internet va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini puxta egallashga imkon yaratadi va bugungi zamon talabiga javob beradigan etuk mutaxassislarni tayyorlaydi2. Mavzuning dolzarbligi. SHu nuqtai-nazardan har bir inson o’zida tarixiy, ijtimoiy, madaniy-milliy ko’rsatgichlarni mujassamlashtiruvchi tarbiyaning mahsulidir. Modomiki, o’rganilayotgan xorijiy tilning og’zaki va yozma nutqini tahliliy tadqiq qilar ekanmiz, o’sha tilda so’zlashuvchi xalqning tilidagi so’zlarning ma’lum qismi shakl yoki ma’nosiga ko’ra o’zaro aloqador birlikni tashkil etadi. Bunday birliklarni tahliliy o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. SHu jihatdan o’rganilayotgan yapon tilining og’zaki va yozma nutq amaliyotida so’zlarning ma’lum qismi shakl yoki ma’nosiga ko’ra o’zaro aloqador birliklarni tadqiq etish kabi masalalar biz tanlagan mavzuning nechog’li dolzarbligidan dalolat beradi. Inson o’zining ijtimoiy-madaniy 1 O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi. Oliy ta’lim me’yoriy hujjatlar to’plami. –T.: Sharq, 2000 3 javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratish1”. Biz bugun mamlakatimizda yangi davlat, yangi jamiyat barpo etmoqdamiz. Lo’nda qilib aytganda, biz o’z oldimizga qo’ygan buyuk maqsadlar, ya’ni, dunyodagi rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, xalqimizning hayot darajasi va farovonligini oshirish, o’z erkinligimizni, o’z mustaqilligimizni himoya qilishga qodir bo’lish, jahon miqyosida o’zimizga munosib o’rin egallash – bunday ulug’vor vazifalar bugungi kunda, hech shubhasiz, barchamizga yaxshi ayondir. Albatta, bunday oliy maqsadlarga erishish barchamizdan og’ir va mashaqqatli mehnatni, katta sinovlardan o’tish, boshlagan yo’limizni davom ettirishni, fidoyilikni, bir yoqadan bosh chiqarib, birdamlik bilan harakat qilishni, kurashishni talab etadi. Hech shubhasiz aytish mumkin – bugungi kunda ona yurtimizda dunyodagi boshqa mamlakatlarning havasini tortayotgan zamonaviy ta’lim va tarbiya tizimi, o’quv maskanlari barpo etilgan. Bolalarimiz to’qqiz yillik umumta’lim maktablarini bitirib, qishloq va shaharlarimizda yangitdan qurilgan 1500 dan ziyod eng zamonaviy litsey va kollejlarda 3 yil davomida tahsil oladi. Bu o’quv yurtlari eng ilg’or ilm-fan va taraqqiyot sirlarini o’zlashtirishga, 2-3 ta kasb hunarni, xorijiy tillarni, Internet va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini puxta egallashga imkon yaratadi va bugungi zamon talabiga javob beradigan etuk mutaxassislarni tayyorlaydi2. Mavzuning dolzarbligi. SHu nuqtai-nazardan har bir inson o’zida tarixiy, ijtimoiy, madaniy-milliy ko’rsatgichlarni mujassamlashtiruvchi tarbiyaning mahsulidir. Modomiki, o’rganilayotgan xorijiy tilning og’zaki va yozma nutqini tahliliy tadqiq qilar ekanmiz, o’sha tilda so’zlashuvchi xalqning tilidagi so’zlarning ma’lum qismi shakl yoki ma’nosiga ko’ra o’zaro aloqador birlikni tashkil etadi. Bunday birliklarni tahliliy o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. SHu jihatdan o’rganilayotgan yapon tilining og’zaki va yozma nutq amaliyotida so’zlarning ma’lum qismi shakl yoki ma’nosiga ko’ra o’zaro aloqador birliklarni tadqiq etish kabi masalalar biz tanlagan mavzuning nechog’li dolzarbligidan dalolat beradi. Inson o’zining ijtimoiy-madaniy 1 O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi. Oliy ta’lim me’yoriy hujjatlar to’plami. –T.: Sharq, 2000
4 rivojlanishi jarayonida o’z ajdodlarining milliy qadriyatlarini ijodiy o’zlashtiruvchi, zamonaviy-lashtiruvchi va boyituvchidir. O’zining ana shunday insoniy burchlarining har bir shaxs tomonidan mukammal bajarilishi ijtimoiy taraqqiyotning boy va rang- barang madaniy oqimlarini hosil qiladi. Kurs ishining maqsadi. Kurs ishimizning asosiy maqsadi Yaponiyaning buyuk yozuvchisi Dazay Osamuning asarlarini o’zbek o’zbek tiliga talqin etish, bu vazifani amalga oshirish uchun quyidagi maqsadlarni qo’ydik: -yapon, o’zbek tilida nashr qilingan darsliklar va o’quv-uslubiy adabiyotlarda asarlarni talqini. - tarixiy asarlarni tahlil qilish orqali biz ularning ma'lum bir tarix va madaniyatda yashovchi ijtimoiy tarkibiy qismlarda shaxs sifatida ishlaydigan insoniy qarashni aniqlashga hissa qo'shishini; Kurs ishining ob’ektlari va manbalari. Tadqiqotni bajarishda yapon yazuvchisi Dazay Osamuning “past odamning e'tirofi”, “Quyosh botishi” asarlar shuningdek yaponva o’zbek tilida nashr etilgan badiiy adabiyotlar asosiy manba bo’lib xizmat qildi. Turli xalqlarning bir-birlarini tanishda, bilishda, bilvosita va bevosita millatlararo muloqotlarda insonning o’ziga xos-milliy jihatlariga e’tibor berilgan. 4 rivojlanishi jarayonida o’z ajdodlarining milliy qadriyatlarini ijodiy o’zlashtiruvchi, zamonaviy-lashtiruvchi va boyituvchidir. O’zining ana shunday insoniy burchlarining har bir shaxs tomonidan mukammal bajarilishi ijtimoiy taraqqiyotning boy va rang- barang madaniy oqimlarini hosil qiladi. Kurs ishining maqsadi. Kurs ishimizning asosiy maqsadi Yaponiyaning buyuk yozuvchisi Dazay Osamuning asarlarini o’zbek o’zbek tiliga talqin etish, bu vazifani amalga oshirish uchun quyidagi maqsadlarni qo’ydik: -yapon, o’zbek tilida nashr qilingan darsliklar va o’quv-uslubiy adabiyotlarda asarlarni talqini. - tarixiy asarlarni tahlil qilish orqali biz ularning ma'lum bir tarix va madaniyatda yashovchi ijtimoiy tarkibiy qismlarda shaxs sifatida ishlaydigan insoniy qarashni aniqlashga hissa qo'shishini; Kurs ishining ob’ektlari va manbalari. Tadqiqotni bajarishda yapon yazuvchisi Dazay Osamuning “past odamning e'tirofi”, “Quyosh botishi” asarlar shuningdek yaponva o’zbek tilida nashr etilgan badiiy adabiyotlar asosiy manba bo’lib xizmat qildi. Turli xalqlarning bir-birlarini tanishda, bilishda, bilvosita va bevosita millatlararo muloqotlarda insonning o’ziga xos-milliy jihatlariga e’tibor berilgan.
5 1-BOB. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi 1.1. Dazai Osamuning hayoti va ijodi Dazai Osamu eng fojiali va shu bilan birga muhim shaxslardan biridir yapon adabiyoti. Uning asarlari avtobiografiya bilan ajralib turadi, har birida o'tkir psixologik va ijtimoiy muammolar qo'yiladi: qat'iy aytganda, bu yozuvchining qayg'uli taqdiri uni mashhur qildi. O'z hayoti bilan yashaydigan odam adabiyot haqidagi o'z g'oyasi bilan u o'z madaniyatiga yangi narsalarni kiritishga muvaffaq bo'ldi, o'z nasrida saqlab qolgan holda, millatni iloji boricha tabiiy tasvirlashga muvaffaq bo'ldi yapon adabiy an'analarining barcha go'zalligi. Yigirmanchi asrning boshlari ko'plab davlatlarda nishonlandi fojiali siyosiy to'ntarishlar, hamma narsada jamiyatning rivojlanishi uning hayoti sohalari va shu qadar tezki, ko'pchilik o'zgarishlarga moslasha olmadi, shuning uchun asta-sekin butun dunyo hamjamiyati ma'naviyatini yo'qotdi. Yaponiya yo'lga chiqdi Meiji vo restavratsiyasi boshlanishi bilan ayniqsa faol rivojlanish o'n to'qqizinchi asrning ikkinchi yarmida va birinchi o'n yillikda yigirmanchi asr nufuzli davlatga aylandi feodal tuzumdan kapitalistik tuzumga o'tish. Feodal Yaponiyada an'analar ko'p asrlar davomida rivojlanib kelgan va deyarli bir vaqtning o'zida ularning yo'q qilinishi xalqning qulashi bilan sodir bo'ldi mamlakatning porloq kelajagiga ishonish. Yaponlar nimani kutish kerakligini bilishmagan keyingi kun: siyosiy partiyalar birin-ketin paydo bo'ldi, ishchilar va talabalar ish tashlashlari to'xtamadi, jamiyatning bir qismi uchun kurashdi feodal tuzumni saqlab qolish, ba'zilari marksizm ideallarini qo'llab-quvvatladilar, ammo har doim urushlar va to'ntarishlardan charchaganlar bor edi. Ushbu qiyin davrda, 1909 yil 19 iyun kuni Prefekturaning Kanagi shahrida Aomori Yaponiya tarixiga kirgan Dazai Osamu tug'ildi adabiyot uning eng fojiali shaxslaridan biri sifatida. Haqiqiy ismi Tsushima Shuji. U zodagonlar oilasining o'ninchi farzandi bo'ldi, uning otasi nufuzli er egasi va faol siyosatchi edi shaxs sifatida. Dadzay qadimiylarga muvofiq tarbiyalangan, asl yapon buyurtmalari bilan unga an'anaviy g'oyalar singdirilgan inson va uning oilasining sharafi. Biroq, u kichik o'g'li bo'lib, ota-onalarning e'tibori unchalik katta emas, shuning uchun men bolaligimdan odatlanib qolganman o'zingizni ortiqcha his eting. Ota-onalar uyining tushkun atmosferasi yozuvchining 5 1-BOB. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi 1.1. Dazai Osamuning hayoti va ijodi Dazai Osamu eng fojiali va shu bilan birga muhim shaxslardan biridir yapon adabiyoti. Uning asarlari avtobiografiya bilan ajralib turadi, har birida o'tkir psixologik va ijtimoiy muammolar qo'yiladi: qat'iy aytganda, bu yozuvchining qayg'uli taqdiri uni mashhur qildi. O'z hayoti bilan yashaydigan odam adabiyot haqidagi o'z g'oyasi bilan u o'z madaniyatiga yangi narsalarni kiritishga muvaffaq bo'ldi, o'z nasrida saqlab qolgan holda, millatni iloji boricha tabiiy tasvirlashga muvaffaq bo'ldi yapon adabiy an'analarining barcha go'zalligi. Yigirmanchi asrning boshlari ko'plab davlatlarda nishonlandi fojiali siyosiy to'ntarishlar, hamma narsada jamiyatning rivojlanishi uning hayoti sohalari va shu qadar tezki, ko'pchilik o'zgarishlarga moslasha olmadi, shuning uchun asta-sekin butun dunyo hamjamiyati ma'naviyatini yo'qotdi. Yaponiya yo'lga chiqdi Meiji vo restavratsiyasi boshlanishi bilan ayniqsa faol rivojlanish o'n to'qqizinchi asrning ikkinchi yarmida va birinchi o'n yillikda yigirmanchi asr nufuzli davlatga aylandi feodal tuzumdan kapitalistik tuzumga o'tish. Feodal Yaponiyada an'analar ko'p asrlar davomida rivojlanib kelgan va deyarli bir vaqtning o'zida ularning yo'q qilinishi xalqning qulashi bilan sodir bo'ldi mamlakatning porloq kelajagiga ishonish. Yaponlar nimani kutish kerakligini bilishmagan keyingi kun: siyosiy partiyalar birin-ketin paydo bo'ldi, ishchilar va talabalar ish tashlashlari to'xtamadi, jamiyatning bir qismi uchun kurashdi feodal tuzumni saqlab qolish, ba'zilari marksizm ideallarini qo'llab-quvvatladilar, ammo har doim urushlar va to'ntarishlardan charchaganlar bor edi. Ushbu qiyin davrda, 1909 yil 19 iyun kuni Prefekturaning Kanagi shahrida Aomori Yaponiya tarixiga kirgan Dazai Osamu tug'ildi adabiyot uning eng fojiali shaxslaridan biri sifatida. Haqiqiy ismi Tsushima Shuji. U zodagonlar oilasining o'ninchi farzandi bo'ldi, uning otasi nufuzli er egasi va faol siyosatchi edi shaxs sifatida. Dadzay qadimiylarga muvofiq tarbiyalangan, asl yapon buyurtmalari bilan unga an'anaviy g'oyalar singdirilgan inson va uning oilasining sharafi. Biroq, u kichik o'g'li bo'lib, ota-onalarning e'tibori unchalik katta emas, shuning uchun men bolaligimdan odatlanib qolganman o'zingizni ortiqcha his eting. Ota-onalar uyining tushkun atmosferasi yozuvchining
6 keyingi taqdirini ko'p jihatdan oldindan belgilab qo'ydi. O'qish boshlang'ich maktabda u o'rtoqlari oldida o'zini aybdor his qildi kam ta'minlangan oilalar. O'zingizning eksklyuzivligingizni anglash ko'pincha dazayni butun hayoti davomida umidsizlikka tushirdi. Adabiyotshunos Okuno Takeo shunday deb yozgan edi: "Dazai tug'ilganidan beri u haqiqatdan butunlay ajralgan dunyoda yashadi. Bu yopiq edi tashqi dunyodan butunlay ajralib turadigan dunyo. Sodir bo'layotgan barcha voqealar uning tashqarisida, u faqat eriganidan keyin qabul qilingan ularni o'z dunyosida, faqat ularni qayta qurgandan keyin, o'zi yaratgan tizimga bo'ysunish. U hech qanday hodisa va narsalarni ko'rmadi. Ijtimoiy tengsizlik muammosidan xavotirda va jamiyatdagi o'zining noaniq pozitsiyasi, allaqachon Dadzay Osamu maktabida o'qish demokratik va kommunistik g'oyalar bilan. Litsey yillarida u qiziqish uyg'otdi adabiyot: u Edo davri (1603-1868) asarlariga qiziqib qoldi va uning qiziqishlarining yangisidan uzoqligini anglashdan azob chekkan davrlar. 1930 yilda u Tokioga ko'chib o'tdi va u erda fakultetga qo'shildi teykoku universitetining frantsuz adabiyoti (o'zi bo'lishiga qaramay unga qiziqish ko'rsatmagan). Poytaxtda u ayniqsa keskin his qildi uning izolyatsiyasi, pastligi, natijada harakat qilish o'zingizning ajoyib g'oyangizni tasdiqlang maqsad, ijtimoiy harakatlarda faol ishtirok eta boshladi. Bu davrda u yozuvchi bilan uchrashadi Ibuse Masuji (1898-1993), u umrining oxirigacha o'zining ustozi va namunasi deb hisoblaydi ntaqlidlar. Ushbu uchrashuv Dadzayga adabiyotga yo'l ochdi. Yozuvchi hayotining 40 yilida kamida to'rt marta harakat qilgan o'z joniga qasd qilish, giyohvandlikdan ikki marta davolangan, u qo'llab-quvvatlagan kommunistik harakatdan hafsalasi pir bo'ldi talabalik yillariva sodir bo'lgan har qanday voqeani keskin boshdan kechirdi mamlakat. Butun hayoti davomida u bir yarim yoshga yaqin hikoyalar yozgan, bir nechta yirik asarlar va ko'plab insholar. Uning barcha asarlari ular syujetning chuqur psixologikligi va nafisligi bilan ajralib turadi hikoyalar, bu ularni bunday yirik ijod bilan bir qatorga qo'yadi. Ryunoske Akutagava (18921927) va Yukio Mishima (1925) kabi yozuvchilar– 1970). Bu, birinchi navbatda, ularning avtobiografiyasiga bog'liq. Dadzay Osamu haqli ravishda zamonaviy yapon ego romanining klassikasi hisoblanadi.(vatakusi sesetsu o'zi haqidagi roman). Birinchi yapon namunalari konfessiyaviy adabiyot X-XI asrlarga 6 keyingi taqdirini ko'p jihatdan oldindan belgilab qo'ydi. O'qish boshlang'ich maktabda u o'rtoqlari oldida o'zini aybdor his qildi kam ta'minlangan oilalar. O'zingizning eksklyuzivligingizni anglash ko'pincha dazayni butun hayoti davomida umidsizlikka tushirdi. Adabiyotshunos Okuno Takeo shunday deb yozgan edi: "Dazai tug'ilganidan beri u haqiqatdan butunlay ajralgan dunyoda yashadi. Bu yopiq edi tashqi dunyodan butunlay ajralib turadigan dunyo. Sodir bo'layotgan barcha voqealar uning tashqarisida, u faqat eriganidan keyin qabul qilingan ularni o'z dunyosida, faqat ularni qayta qurgandan keyin, o'zi yaratgan tizimga bo'ysunish. U hech qanday hodisa va narsalarni ko'rmadi. Ijtimoiy tengsizlik muammosidan xavotirda va jamiyatdagi o'zining noaniq pozitsiyasi, allaqachon Dadzay Osamu maktabida o'qish demokratik va kommunistik g'oyalar bilan. Litsey yillarida u qiziqish uyg'otdi adabiyot: u Edo davri (1603-1868) asarlariga qiziqib qoldi va uning qiziqishlarining yangisidan uzoqligini anglashdan azob chekkan davrlar. 1930 yilda u Tokioga ko'chib o'tdi va u erda fakultetga qo'shildi teykoku universitetining frantsuz adabiyoti (o'zi bo'lishiga qaramay unga qiziqish ko'rsatmagan). Poytaxtda u ayniqsa keskin his qildi uning izolyatsiyasi, pastligi, natijada harakat qilish o'zingizning ajoyib g'oyangizni tasdiqlang maqsad, ijtimoiy harakatlarda faol ishtirok eta boshladi. Bu davrda u yozuvchi bilan uchrashadi Ibuse Masuji (1898-1993), u umrining oxirigacha o'zining ustozi va namunasi deb hisoblaydi ntaqlidlar. Ushbu uchrashuv Dadzayga adabiyotga yo'l ochdi. Yozuvchi hayotining 40 yilida kamida to'rt marta harakat qilgan o'z joniga qasd qilish, giyohvandlikdan ikki marta davolangan, u qo'llab-quvvatlagan kommunistik harakatdan hafsalasi pir bo'ldi talabalik yillariva sodir bo'lgan har qanday voqeani keskin boshdan kechirdi mamlakat. Butun hayoti davomida u bir yarim yoshga yaqin hikoyalar yozgan, bir nechta yirik asarlar va ko'plab insholar. Uning barcha asarlari ular syujetning chuqur psixologikligi va nafisligi bilan ajralib turadi hikoyalar, bu ularni bunday yirik ijod bilan bir qatorga qo'yadi. Ryunoske Akutagava (18921927) va Yukio Mishima (1925) kabi yozuvchilar– 1970). Bu, birinchi navbatda, ularning avtobiografiyasiga bog'liq. Dadzay Osamu haqli ravishda zamonaviy yapon ego romanining klassikasi hisoblanadi.(vatakusi sesetsu o'zi haqidagi roman). Birinchi yapon namunalari konfessiyaviy adabiyot X-XI asrlarga
7 tegishli bo'lib, kundalik yozuvlar. XX asrning ikkinchi o'n yilligida bu janr ko'p jihatdan Dazay tufayli katta mashhurlik. U birlashtirildi qadimgi yapon nasrining qadimiy an'analari va g'arbiy konfessiya romanining an'analari. Uning qalamidan chiqdi bir nechta avtobiografiyalar. Uning birinchi romani "xotiralar" (1933) muallif xohlagan o'lim oldidagi asar sifatida yaratilgan bolaligingizdan boshlab butun hayotingizni yozib oling. Quyidagi avtobiografiya 1941 yilda "Tokioning sakkiz turi"nomi bilan nashr etilgan. "Erta bahorda, hayotning o'ttiz birinchi yilida men birinchi marta bo'lishni xohladim yozuvchi tomonidan. Agar o'ylab ko'rsangiz, kechiktirilgan istak. Va men bor kuchim bilan yozdim pansionatning mutlaqo bo'sh noqulay xonasi... bu safar men yozdim endi "o'lim haqidagi xabar" emas. Men yashash uchun yozganman. Biroq, uning boshqa avtobiografik xususiyatlari eng qiziq asarlar. Masalan, "Das Gemaine" (1940) romanida Dazai Osamu ismli belgi, yosh yozuvchi. . Hikoyada ushbu belgining mavjudligi shundan dalolat beradi Dadzay hayotining asosini tashkil etgan tinimsiz aks ettirish. O'z-o'zini yo'q qilish motivi bilan birlashtirilgan tan olish yozuvchi butun ijodiy yo'li davomida alohida e'tibor qaratgan, shuningdek "past odamning e'tirofi" (1948) romanida sezilarli. Tarix fonda yosh rassomning fojiali taqdiri haqida hikoya qiladi urushdan keyingi voqealar mamlakatda. Ushbu mahsulot misolidan foydalanib, siz shuningdek, ijtimoiy harakatlar va siyosiy mavzu ekanligiga ishonch hosil qiling. Yaponiyaning rivojlanishi asarlardagi eng muhim o'rinlardan birini egallaydi yozuvchi: Dadzay absurdlik va haddan tashqari vayronagarchilik haqida yozadi. U, uning fe'l-atvori singari, jamiyatning g'ayriinsoniyligidan nafratlanadi. Ichida Bosh qahramon yozo shaxsiyatining rivojlanish hikoyalari aniq muallif hayotidagi voqealardan "olingan" tafsilotlar bor. Masalan, Dadzay bolalik xotiralariga murojaat qiladi: bizning qishloq uyimizda tushlik qilish meni terlaydi. Bu qanday qaradi. Ikki qatorda past stol- tovoqlar bor, va bu – va biz oila o'n kishidan iborat edi-ular bir-biriga qarshi o'tirishdi, ularning har biri o'zlari uchun stol, men, eng kichigi, ikkinchisiga o'tiraman; xona qorong'i, hammasi bir so'z aytmasdan ovqatlanishardi". Qahramonning yoshligini tasvirlash yozuvchining xotiralari bilan ruhiy azob-uqubatlarga to'g'ri keladi: "Men boshqalar kabi yolg'iz emasligimdan qo'rqish. Men butun bilan aloqa qila olmayman 7 tegishli bo'lib, kundalik yozuvlar. XX asrning ikkinchi o'n yilligida bu janr ko'p jihatdan Dazay tufayli katta mashhurlik. U birlashtirildi qadimgi yapon nasrining qadimiy an'analari va g'arbiy konfessiya romanining an'analari. Uning qalamidan chiqdi bir nechta avtobiografiyalar. Uning birinchi romani "xotiralar" (1933) muallif xohlagan o'lim oldidagi asar sifatida yaratilgan bolaligingizdan boshlab butun hayotingizni yozib oling. Quyidagi avtobiografiya 1941 yilda "Tokioning sakkiz turi"nomi bilan nashr etilgan. "Erta bahorda, hayotning o'ttiz birinchi yilida men birinchi marta bo'lishni xohladim yozuvchi tomonidan. Agar o'ylab ko'rsangiz, kechiktirilgan istak. Va men bor kuchim bilan yozdim pansionatning mutlaqo bo'sh noqulay xonasi... bu safar men yozdim endi "o'lim haqidagi xabar" emas. Men yashash uchun yozganman. Biroq, uning boshqa avtobiografik xususiyatlari eng qiziq asarlar. Masalan, "Das Gemaine" (1940) romanida Dazai Osamu ismli belgi, yosh yozuvchi. . Hikoyada ushbu belgining mavjudligi shundan dalolat beradi Dadzay hayotining asosini tashkil etgan tinimsiz aks ettirish. O'z-o'zini yo'q qilish motivi bilan birlashtirilgan tan olish yozuvchi butun ijodiy yo'li davomida alohida e'tibor qaratgan, shuningdek "past odamning e'tirofi" (1948) romanida sezilarli. Tarix fonda yosh rassomning fojiali taqdiri haqida hikoya qiladi urushdan keyingi voqealar mamlakatda. Ushbu mahsulot misolidan foydalanib, siz shuningdek, ijtimoiy harakatlar va siyosiy mavzu ekanligiga ishonch hosil qiling. Yaponiyaning rivojlanishi asarlardagi eng muhim o'rinlardan birini egallaydi yozuvchi: Dadzay absurdlik va haddan tashqari vayronagarchilik haqida yozadi. U, uning fe'l-atvori singari, jamiyatning g'ayriinsoniyligidan nafratlanadi. Ichida Bosh qahramon yozo shaxsiyatining rivojlanish hikoyalari aniq muallif hayotidagi voqealardan "olingan" tafsilotlar bor. Masalan, Dadzay bolalik xotiralariga murojaat qiladi: bizning qishloq uyimizda tushlik qilish meni terlaydi. Bu qanday qaradi. Ikki qatorda past stol- tovoqlar bor, va bu – va biz oila o'n kishidan iborat edi-ular bir-biriga qarshi o'tirishdi, ularning har biri o'zlari uchun stol, men, eng kichigi, ikkinchisiga o'tiraman; xona qorong'i, hammasi bir so'z aytmasdan ovqatlanishardi". Qahramonning yoshligini tasvirlash yozuvchining xotiralari bilan ruhiy azob-uqubatlarga to'g'ri keladi: "Men boshqalar kabi yolg'iz emasligimdan qo'rqish. Men butun bilan aloqa qila olmayman
8 Qahramon obrazida romantiklar taxmin qilinadi motivlar: yozo - "yo'qolgan avlod" ning vakili, belgilar ushbu turdagi Dazay asarlarida tez-tez uchraydi, chunki, u o'zini shunday ko'rgan. Talabalik davrida yozo tez orada ko'ngli qolgan marksistik harakatga. Dadzay asarlarining avtobiografiyasiga erishadi: tark etish ijtimoiy harakat Yozoni o'lim haqidagi fikrlarga olib keladi. U shoshilib dengiz Tsuneko ismli ofitsiant sevgilisi bilan birga. Yozo omon qoladi. (Oshiqlarni ikki marta o'ldirish (yapon. shinju) ko'proq Dadzay nasrining romantik elementlaridan biri). Keling, tarjimai holiga murojaat qilaylik yozuvchi: 1930 yilda Dadzay o'z joniga qasd qilishga urindi, ginjodagi bardan ofitsiant bilan dengizga shoshilish. Yozuvchi biz qutqarishga muvaffaq bo'ldik, lekin qiz vafot etdi. Ushbu kuzatuvlarga asoslanib, psixologizm degan xulosaga kelishimiz mumkin Dazayning asarlari aynan shu sababli yuqori darajaga yetadi yozuvchining o'zi taqdirining fojiasi. Buning yordamida, shuningdek syujetning zamonaviy yapon jamoatchiligiga yo'naltirilganligi, Vatan taqdiridan xavotirlanib, uning kitoblari juda mashhur bo’ldi. Biroq, ba'zi tanqidchilar ularni qat'iy tanqid qildilar masalan, shiga Naoya (1883- 1971). "Siga ularni juda qadrlamadi zaif "hayot" mavjud bo'lgan san'at asarlari ritm", ya'ni zaif hayotiy material. "Roman yozishga urinish zaif material yaxshi narsalarni tayyorlashga tengdir buzilgan baliqdan tayyorlangan taom", dedi u. Shiga Naoya ham bunga ishongan agar yozuvchi noloyiq bo'lsa, asarlar zaiflashadi hayot. U, masalan, Dadzay Osamani qattiq tanqid qildi". Biroq, noo'rin turmush tarzi bilan, yozuvchi mag'rurlik va sharaf tushunchalariga muvofiq tarbiyalangan, shuning uchun u hali ham o'z izdoshlariga ega edi. Dadzay Osamu ijodining yana bir muhim xususiyati tez- tez uchraydi. G'arb mualliflarining asarlari uchun eslatmalar. G'arbdan o'sha paytda yangi boshlagan yozuvchini Ibuse adabiyot bilan tanishtirdi Masuji. - qaniydi? Masujining maktublariga ko'ra, u Dazayga o'qishni maslahat bergan Pushkin yapon tiliga tarjima qilingan. U "Evgeniy Onegin" ni o'qidi va u juda xursand bo'ldi, shundan so'ng unga qiziqish uyg'ondi rus adabiyoti: Dadzay Gogol, Dostoevskiy, Tolstoyni ham o'rgangan va Chexova, uning hikoyalari ayniqsa sevilgan. "Tsugaru va Chexov tumani" inshosida (1946) u shunday deb yozadi: "men juda ko'p o'qidim, baribir men uchun eng qiziq edi 8 Qahramon obrazida romantiklar taxmin qilinadi motivlar: yozo - "yo'qolgan avlod" ning vakili, belgilar ushbu turdagi Dazay asarlarida tez-tez uchraydi, chunki, u o'zini shunday ko'rgan. Talabalik davrida yozo tez orada ko'ngli qolgan marksistik harakatga. Dadzay asarlarining avtobiografiyasiga erishadi: tark etish ijtimoiy harakat Yozoni o'lim haqidagi fikrlarga olib keladi. U shoshilib dengiz Tsuneko ismli ofitsiant sevgilisi bilan birga. Yozo omon qoladi. (Oshiqlarni ikki marta o'ldirish (yapon. shinju) ko'proq Dadzay nasrining romantik elementlaridan biri). Keling, tarjimai holiga murojaat qilaylik yozuvchi: 1930 yilda Dadzay o'z joniga qasd qilishga urindi, ginjodagi bardan ofitsiant bilan dengizga shoshilish. Yozuvchi biz qutqarishga muvaffaq bo'ldik, lekin qiz vafot etdi. Ushbu kuzatuvlarga asoslanib, psixologizm degan xulosaga kelishimiz mumkin Dazayning asarlari aynan shu sababli yuqori darajaga yetadi yozuvchining o'zi taqdirining fojiasi. Buning yordamida, shuningdek syujetning zamonaviy yapon jamoatchiligiga yo'naltirilganligi, Vatan taqdiridan xavotirlanib, uning kitoblari juda mashhur bo’ldi. Biroq, ba'zi tanqidchilar ularni qat'iy tanqid qildilar masalan, shiga Naoya (1883- 1971). "Siga ularni juda qadrlamadi zaif "hayot" mavjud bo'lgan san'at asarlari ritm", ya'ni zaif hayotiy material. "Roman yozishga urinish zaif material yaxshi narsalarni tayyorlashga tengdir buzilgan baliqdan tayyorlangan taom", dedi u. Shiga Naoya ham bunga ishongan agar yozuvchi noloyiq bo'lsa, asarlar zaiflashadi hayot. U, masalan, Dadzay Osamani qattiq tanqid qildi". Biroq, noo'rin turmush tarzi bilan, yozuvchi mag'rurlik va sharaf tushunchalariga muvofiq tarbiyalangan, shuning uchun u hali ham o'z izdoshlariga ega edi. Dadzay Osamu ijodining yana bir muhim xususiyati tez- tez uchraydi. G'arb mualliflarining asarlari uchun eslatmalar. G'arbdan o'sha paytda yangi boshlagan yozuvchini Ibuse adabiyot bilan tanishtirdi Masuji. - qaniydi? Masujining maktublariga ko'ra, u Dazayga o'qishni maslahat bergan Pushkin yapon tiliga tarjima qilingan. U "Evgeniy Onegin" ni o'qidi va u juda xursand bo'ldi, shundan so'ng unga qiziqish uyg'ondi rus adabiyoti: Dadzay Gogol, Dostoevskiy, Tolstoyni ham o'rgangan va Chexova, uning hikoyalari ayniqsa sevilgan. "Tsugaru va Chexov tumani" inshosida (1946) u shunday deb yozadi: "men juda ko'p o'qidim, baribir men uchun eng qiziq edi
9 Chexovning pyesalari. Chexovning aksariyat pyesalarining mavzusi viloyat hayoti. Men Yaponiyaning shimolidagi hozirgi hayot juda katta ekanligini his qila boshladim Chexov pyesalaridagi hayotga o'xshaydi. Chuqur G'arb adabiyotini qabul qilib, Dadzay yangicha qarashga muvaffaq bo'ldi yapon adabiyoti. 1947 yilda uning eng yaxshilaridan biri nashr etildi frantsuz Fransua Viyonga bag'ishlangan "Viyonning rafiqasi" hikoyalari XV asr shoiri va undan keyin - "Quyosh botishi" qissasi, ulardan biriga aylandi yozuvchining eng mashhur asarlari. Uning o'zi buni yaratish haqida yozgan asarlar: "men asar yozaman. Katta asar. Qasddan yaponcha "gilos bog'i"ni yozing. Bankrotlik fojiasi haqida aristokratlar ". Hikoyaning syujetida haqiqatan ham bor A. P. Chexovning asariga juda o'xshash: "Quyosh botishi" urushdan keyingi davrda qashshoq aristokratik oila haqida hikoya qiladi. Dadzay va Chexov qahramonlari obrazlari o'rtasida parallellik yaratib, siz bosh qahramonning onasining prototipi deb nomlangan aristokratlarning oxirgisi Lyubov Andreevna Ranevskaya: ikkalasi ham qahramonlar begunoh va mehribon, ikkalasi ham mukammal tasvirni ifodalaydi sof zodagon ayol. Bu, ayniqsa, matnning boshida ta'kidlangan Dadzayning hikoyasi: "biz tovuq bilan kurashganimizda, ishlab chiqarmasdan harakat qilamiz ortiqcha shovqin, go'shtni suyaklardan ajrating, ona, xotirjam va go'yo aytgancha, Barmoqlaringiz bilan suyakni ushlab, bir parcha ko'taradi og'iz va undan to'g'ridan- to'g'ri tishlab, suyaklarni muloyimlik bilan o'rab oladi. Agar shunday bo'lsa boshqa birov o'zini tutar edi, u vahshiy deb hisoblanar edi, lekin xuddi shunday bo'lsa ona qiladi, uning harakatlari nafaqat hayratlanarli xushbichimlik, shuningdek, ba'zi bir tushunarsiz erotiklik. Ha, haqiqiy anormallikning bir qismi har doim bo'lishi kerak" . Kazuko, uning qizi, Anya Ranevskayaga juda o'xshaydi: yosh va qizg'in, u porloq kelajakka ishonadi va unga nima bo'lishidan qat'iy nazar unga murojaat qiladi. Ular ikkalasi ham bog'liq bo'lgan yangi avlod vakillari rolini o'ynaydi umidlar. Va Kazukoning so'zlarida "mening hayotim quyosh kabi yorqin bo'ladi" anining onasiga: "quvonch" degan so'zlari yangraydi, sokin, chuqur quvonch kechqurun quyosh kabi qalbingizga tushadi soat va siz tabassum qilasiz, onam!" Kazuko va uning ukasi, Naoji, ular o'zlarini "yuqori toifadagi tilanchilar" deb atashadi bu sobiqlarning ijtimoiy qulashi mavzusini yana bir bor ta'kidlaydi aristokratlar. Hikoyada 9 Chexovning pyesalari. Chexovning aksariyat pyesalarining mavzusi viloyat hayoti. Men Yaponiyaning shimolidagi hozirgi hayot juda katta ekanligini his qila boshladim Chexov pyesalaridagi hayotga o'xshaydi. Chuqur G'arb adabiyotini qabul qilib, Dadzay yangicha qarashga muvaffaq bo'ldi yapon adabiyoti. 1947 yilda uning eng yaxshilaridan biri nashr etildi frantsuz Fransua Viyonga bag'ishlangan "Viyonning rafiqasi" hikoyalari XV asr shoiri va undan keyin - "Quyosh botishi" qissasi, ulardan biriga aylandi yozuvchining eng mashhur asarlari. Uning o'zi buni yaratish haqida yozgan asarlar: "men asar yozaman. Katta asar. Qasddan yaponcha "gilos bog'i"ni yozing. Bankrotlik fojiasi haqida aristokratlar ". Hikoyaning syujetida haqiqatan ham bor A. P. Chexovning asariga juda o'xshash: "Quyosh botishi" urushdan keyingi davrda qashshoq aristokratik oila haqida hikoya qiladi. Dadzay va Chexov qahramonlari obrazlari o'rtasida parallellik yaratib, siz bosh qahramonning onasining prototipi deb nomlangan aristokratlarning oxirgisi Lyubov Andreevna Ranevskaya: ikkalasi ham qahramonlar begunoh va mehribon, ikkalasi ham mukammal tasvirni ifodalaydi sof zodagon ayol. Bu, ayniqsa, matnning boshida ta'kidlangan Dadzayning hikoyasi: "biz tovuq bilan kurashganimizda, ishlab chiqarmasdan harakat qilamiz ortiqcha shovqin, go'shtni suyaklardan ajrating, ona, xotirjam va go'yo aytgancha, Barmoqlaringiz bilan suyakni ushlab, bir parcha ko'taradi og'iz va undan to'g'ridan- to'g'ri tishlab, suyaklarni muloyimlik bilan o'rab oladi. Agar shunday bo'lsa boshqa birov o'zini tutar edi, u vahshiy deb hisoblanar edi, lekin xuddi shunday bo'lsa ona qiladi, uning harakatlari nafaqat hayratlanarli xushbichimlik, shuningdek, ba'zi bir tushunarsiz erotiklik. Ha, haqiqiy anormallikning bir qismi har doim bo'lishi kerak" . Kazuko, uning qizi, Anya Ranevskayaga juda o'xshaydi: yosh va qizg'in, u porloq kelajakka ishonadi va unga nima bo'lishidan qat'iy nazar unga murojaat qiladi. Ular ikkalasi ham bog'liq bo'lgan yangi avlod vakillari rolini o'ynaydi umidlar. Va Kazukoning so'zlarida "mening hayotim quyosh kabi yorqin bo'ladi" anining onasiga: "quvonch" degan so'zlari yangraydi, sokin, chuqur quvonch kechqurun quyosh kabi qalbingizga tushadi soat va siz tabassum qilasiz, onam!" Kazuko va uning ukasi, Naoji, ular o'zlarini "yuqori toifadagi tilanchilar" deb atashadi bu sobiqlarning ijtimoiy qulashi mavzusini yana bir bor ta'kidlaydi aristokratlar. Hikoyada
10 Kazukoning o'zi oilasining taqdiri ekanligini tan oladi "gilos bog'i" ni eslatadi: "Kechirasiz. Men birdan esladim "Gilos bog'i". Bizning uyimizni sotib olasizmi?". Chekhovning Pyesasi, bundan tashqari, asarning o'zida va shaxsiy asarida bir necha bor eslatib o'tilgan Dadzayning maktublari. Hikoya unutilmas taassurot qoldirdi jamoatchilik. "Syaezoku" atamasi paydo bo'ldi, bu bankrot bo'lgan sobiq aristokratlar oilasi. Dadzayning romanlari va hikoyalari shu tariqa aralashtirish bilan ajralib turadi g'arbiy va yapon nasriy an'analari. G'arb adabiyotiga yapon jamoatchiligini o'qish keyinchalik yapon prozaikasining rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi maktablar. 50- yillarda allaqachon "past odamni tan olish" va " Quyosh botishi quyosh" ingliz tiliga tarjima qilingan va Amerikada nashr etilgan. Osamu asarlari bo'lgan birinchi yapon yozuvchilaridan biri edi urushdan keyin AQShda nashr etilgan, aynan qanday tabiiy va u mag'lub bo'lgan Yaponiyaning holatini yorqin tasvirlab berdi. 1968 yilda, dunyo bo'ylab talabalar tartibsizliklari vaqti, so'rovnoma Yaponiya gazetasi Asahi Shimbun, to'rt asosiy talabalar ko'rsatdi. Yaponiya universitetlarida "kamchilikni tan olish" romani mavjud "urush va tinchlik "bilan bir qatorda ularni ilhomlantirgan kitoblar ro'yxatiga kiritilgan. Tolstoy, Dostoevskiyning "Jinoyat va jazo", "begona". Kamyu va yigirma birinchi asrning ikkinchi o'n yilligida Dazai hali ham Yaponiyaning eng buyuk Nasr yozuvchilaridan biri hisoblanadi adabiyotlar. Ko'p jihatdan o'z tajribasidan kelib chiqib, Osamu o'zlarini tushunishga va nimani anglatishini tushunishga harakat qiladigan odamlar jamiyatlari inson bo'lish, atrofingizdagi dunyoni qanday sevish kerak. Uning ijodiy yo'li u kutilmagan ko'tarilishlar va tez tushishlardan iborat edi: u hayot eng munosib odam emas, lekin u o'ziga xos narsalarga amal qilgan go'daklik qadr-qimmat va sharaf haqidagi g'oyalarga. Odam, yarim o'n raz o'z joniga qasd qilishga uringan, u o'z maqsadini doimiy ravishda izlagan va yaxshi ko'rgan buning sababi faqat uning hayotini tashkil etuvchi adabiyotda mavjud. Bolaligidan Dadzay o'zining tanlanishiga ishongan, bu ba'zan unga faqat azob - uqubatlar keltirdi. U har doim kirib borishga intilgan uning ongining chuqurligi va ichki harakatlarni so'z bilan ifodalash inson ruhi. "Uning barcha harakatlari ongli o'yin", deb yozadi Okuno Takeo. – Uning butun hayoti drama bo'lib, uning qahramoni mukammal insondir, boshqalar uchun yashash, o'zi 10 Kazukoning o'zi oilasining taqdiri ekanligini tan oladi "gilos bog'i" ni eslatadi: "Kechirasiz. Men birdan esladim "Gilos bog'i". Bizning uyimizni sotib olasizmi?". Chekhovning Pyesasi, bundan tashqari, asarning o'zida va shaxsiy asarida bir necha bor eslatib o'tilgan Dadzayning maktublari. Hikoya unutilmas taassurot qoldirdi jamoatchilik. "Syaezoku" atamasi paydo bo'ldi, bu bankrot bo'lgan sobiq aristokratlar oilasi. Dadzayning romanlari va hikoyalari shu tariqa aralashtirish bilan ajralib turadi g'arbiy va yapon nasriy an'analari. G'arb adabiyotiga yapon jamoatchiligini o'qish keyinchalik yapon prozaikasining rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi maktablar. 50- yillarda allaqachon "past odamni tan olish" va " Quyosh botishi quyosh" ingliz tiliga tarjima qilingan va Amerikada nashr etilgan. Osamu asarlari bo'lgan birinchi yapon yozuvchilaridan biri edi urushdan keyin AQShda nashr etilgan, aynan qanday tabiiy va u mag'lub bo'lgan Yaponiyaning holatini yorqin tasvirlab berdi. 1968 yilda, dunyo bo'ylab talabalar tartibsizliklari vaqti, so'rovnoma Yaponiya gazetasi Asahi Shimbun, to'rt asosiy talabalar ko'rsatdi. Yaponiya universitetlarida "kamchilikni tan olish" romani mavjud "urush va tinchlik "bilan bir qatorda ularni ilhomlantirgan kitoblar ro'yxatiga kiritilgan. Tolstoy, Dostoevskiyning "Jinoyat va jazo", "begona". Kamyu va yigirma birinchi asrning ikkinchi o'n yilligida Dazai hali ham Yaponiyaning eng buyuk Nasr yozuvchilaridan biri hisoblanadi adabiyotlar. Ko'p jihatdan o'z tajribasidan kelib chiqib, Osamu o'zlarini tushunishga va nimani anglatishini tushunishga harakat qiladigan odamlar jamiyatlari inson bo'lish, atrofingizdagi dunyoni qanday sevish kerak. Uning ijodiy yo'li u kutilmagan ko'tarilishlar va tez tushishlardan iborat edi: u hayot eng munosib odam emas, lekin u o'ziga xos narsalarga amal qilgan go'daklik qadr-qimmat va sharaf haqidagi g'oyalarga. Odam, yarim o'n raz o'z joniga qasd qilishga uringan, u o'z maqsadini doimiy ravishda izlagan va yaxshi ko'rgan buning sababi faqat uning hayotini tashkil etuvchi adabiyotda mavjud. Bolaligidan Dadzay o'zining tanlanishiga ishongan, bu ba'zan unga faqat azob - uqubatlar keltirdi. U har doim kirib borishga intilgan uning ongining chuqurligi va ichki harakatlarni so'z bilan ifodalash inson ruhi. "Uning barcha harakatlari ongli o'yin", deb yozadi Okuno Takeo. – Uning butun hayoti drama bo'lib, uning qahramoni mukammal insondir, boshqalar uchun yashash, o'zi
11 yozgan drama. Hammasi Dadzayning hayotini u qanday qilib sevishga harakat qilgani haqidagi hikoya deb hisoblash mumkin boshqa odamlar .Yaponiya hali ham Evropa uchun juda tushunarsiz o'quvchi uning ko'p asrlik izolyatsiyasi tufayli sabab bo'ldi uning rivojlanishining mutlaqo eksklyuziv yo'lini shakllantirish. O'qing Dadzaya Osamu Yaponiyani biror narsa sifatida emas, balki ichkaridan ko'rishni anglatadi ekstremal va tushunarsiz, lekin ko'pincha odamlar Birlashgan millatining vatani sifatida qarama-qarshi ehtiyojlar. Dazai haqiqiy shaxslar haqida yozadi (so'zma-so'z, ko'pincha ularning haqiqiy ismlaridan foydalangan holda), ularning barchasi harakat qilishadi dunyoda o'z o'rningizni toping, bir-biringizni seving va xafa qiling. Hammasi uchun uning shaxsiyatidagi noaniqliklar Dazai eng muhimlaridan biri bo'lib qolmoqda va yapon tarixidagi daho shaxslar-va ehtimol dunyo – adabiyotlar. __________________ Yaponiya / Adabiyot // Buyuk rus ensiklopediyasi : [35 jildda] / ch. tahrir. Yu.SONOsipov . - M .: Buyuk rus ensiklopediyasi, 2004-2017y 102 b 11 yozgan drama. Hammasi Dadzayning hayotini u qanday qilib sevishga harakat qilgani haqidagi hikoya deb hisoblash mumkin boshqa odamlar .Yaponiya hali ham Evropa uchun juda tushunarsiz o'quvchi uning ko'p asrlik izolyatsiyasi tufayli sabab bo'ldi uning rivojlanishining mutlaqo eksklyuziv yo'lini shakllantirish. O'qing Dadzaya Osamu Yaponiyani biror narsa sifatida emas, balki ichkaridan ko'rishni anglatadi ekstremal va tushunarsiz, lekin ko'pincha odamlar Birlashgan millatining vatani sifatida qarama-qarshi ehtiyojlar. Dazai haqiqiy shaxslar haqida yozadi (so'zma-so'z, ko'pincha ularning haqiqiy ismlaridan foydalangan holda), ularning barchasi harakat qilishadi dunyoda o'z o'rningizni toping, bir-biringizni seving va xafa qiling. Hammasi uchun uning shaxsiyatidagi noaniqliklar Dazai eng muhimlaridan biri bo'lib qolmoqda va yapon tarixidagi daho shaxslar-va ehtimol dunyo – adabiyotlar. __________________ Yaponiya / Adabiyot // Buyuk rus ensiklopediyasi : [35 jildda] / ch. tahrir. Yu.SONOsipov . - M .: Buyuk rus ensiklopediyasi, 2004-2017y 102 b
12 1.2. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi Yapon adabiyoti ko'p asrlik rivojlanishga ega; uning birinchi yodgorliklari VII asrda yapon monarxiyasi mavjudligining boshlanishi bilan bog'liq. va qadimgi yapon yilnomalariga kiritilgan ba'zi qo'shiqlar yapon tadqiqotchilari tomonidan VI asrga to'g'ri keladi yoki hatto hozirgi Yaponiyaning zamonaviy aholisining ajdodlari tomonidan joylashishi, mahalliy aholiga qarshi kurash, Koreyaga eng qadimgi yurishlar va boshqalar bilan bog'liq. Yaponiyada Xitoydan olingan tipografiya allaqachon ma'lum bo'lgan va yapon adabiyoti juda aniq, o'ziga xos xususiyatga ega bo'lib, mualliflarning ko'plab adabiy asarlarida aks etgan, ularning ismlari va tarjimai hollari avlodlar uchun saqlanib qolgan. I. adabiyotining klassik davri IX asrdan XII asrgacha bo'lgan davrga to'g'ri keladi; keyin adabiy hayotning ko'tarilishining yangi davri — buddizmning oldingi ta'sirini mag'lub etgan ratsional tendentsiyalar ta'siri ostida — XVIII va XIX asr boshlarini qamrab oladi, uning ikkinchi yarmida Evropa ta'siri kuchayib, yapon adabiyotining avvalgi xususiyatini o'zgartirdi. Yapon adabiyotining rivojlanishi turli davrlarda ibtidoiy din — Shinto, ya'ni ajdodlarga sig'inish, keyin 6-asrning yarmida koreys rohiblari tomonidan Yaponiyaga birinchi marta kiritilgan buddizm ustunligi bilan bog'liq. (imperator Kimmei davrida, taxminan 552) va endi kuchayib, zaiflashdi va nihoyat konfutsiylik, ayniqsa ma'naviy hayotga kuchli ta'sir ko'rsatdi Yaponiya va yaponlarning ratsionalistik milliy xarakteriga eng mos keladi. Konfutsiylik Yaponiyada 17-asrdan boshlab paydo bo'lgan. va bir yarim asr davomida u adabiyotda (hayotda bo'lgani kabi) hech qanday diniy e'tiqod bilan bog'liq bo'lmagan axloq shaklida hukmronlik qildi. Yozuv Yaponiyada xitoylik yozuvlarning kiritilishi va Xitoy stipendiyasi va adabiyoti bilan birinchi tanishuvi bilan koreyalik musofirlar orqali paydo bo'ldi. Xitoy yozuvlari bilan tanishishdan oldin Yaponiyada hech qanday yozuv yo'q edi. Yaponiyada Xitoy tilini o'rganishning boshlanishi V asrga to'g'ri keladi; 405 yilda R. XP. koreyalik Van- yin (Vani) Xitoy tili o'qituvchisi tomonidan merosxo'r yapon shahzodasiga taklif 12 1.2. Dazay Osamuning Yapon adabiyotiga qo’shgan xissasi Yapon adabiyoti ko'p asrlik rivojlanishga ega; uning birinchi yodgorliklari VII asrda yapon monarxiyasi mavjudligining boshlanishi bilan bog'liq. va qadimgi yapon yilnomalariga kiritilgan ba'zi qo'shiqlar yapon tadqiqotchilari tomonidan VI asrga to'g'ri keladi yoki hatto hozirgi Yaponiyaning zamonaviy aholisining ajdodlari tomonidan joylashishi, mahalliy aholiga qarshi kurash, Koreyaga eng qadimgi yurishlar va boshqalar bilan bog'liq. Yaponiyada Xitoydan olingan tipografiya allaqachon ma'lum bo'lgan va yapon adabiyoti juda aniq, o'ziga xos xususiyatga ega bo'lib, mualliflarning ko'plab adabiy asarlarida aks etgan, ularning ismlari va tarjimai hollari avlodlar uchun saqlanib qolgan. I. adabiyotining klassik davri IX asrdan XII asrgacha bo'lgan davrga to'g'ri keladi; keyin adabiy hayotning ko'tarilishining yangi davri — buddizmning oldingi ta'sirini mag'lub etgan ratsional tendentsiyalar ta'siri ostida — XVIII va XIX asr boshlarini qamrab oladi, uning ikkinchi yarmida Evropa ta'siri kuchayib, yapon adabiyotining avvalgi xususiyatini o'zgartirdi. Yapon adabiyotining rivojlanishi turli davrlarda ibtidoiy din — Shinto, ya'ni ajdodlarga sig'inish, keyin 6-asrning yarmida koreys rohiblari tomonidan Yaponiyaga birinchi marta kiritilgan buddizm ustunligi bilan bog'liq. (imperator Kimmei davrida, taxminan 552) va endi kuchayib, zaiflashdi va nihoyat konfutsiylik, ayniqsa ma'naviy hayotga kuchli ta'sir ko'rsatdi Yaponiya va yaponlarning ratsionalistik milliy xarakteriga eng mos keladi. Konfutsiylik Yaponiyada 17-asrdan boshlab paydo bo'lgan. va bir yarim asr davomida u adabiyotda (hayotda bo'lgani kabi) hech qanday diniy e'tiqod bilan bog'liq bo'lmagan axloq shaklida hukmronlik qildi. Yozuv Yaponiyada xitoylik yozuvlarning kiritilishi va Xitoy stipendiyasi va adabiyoti bilan birinchi tanishuvi bilan koreyalik musofirlar orqali paydo bo'ldi. Xitoy yozuvlari bilan tanishishdan oldin Yaponiyada hech qanday yozuv yo'q edi. Yaponiyada Xitoy tilini o'rganishning boshlanishi V asrga to'g'ri keladi; 405 yilda R. XP. koreyalik Van- yin (Vani) Xitoy tili o'qituvchisi tomonidan merosxo'r yapon shahzodasiga taklif
13 qilindi va shundan so'ng Koreya va Xitoy olimlarining shoshqaloqligi Yaponiyadagi Xitoy ta'sirini mustahkam o'rnatdi. VII asrda imperator Tenzi (662-671) Xitoy qadimiy ashyolarini o'rganish uchun oliy maktablar tashkil etdi; yapon yoshlari Xitoyga mamlakat tili va madaniyatini o'rganish uchun borishdi; yaponlarning yuqori Xitoy madaniyatiga moyilligi va undan milliy maqsadlar uchun zarur bo'lgan hamma narsani olish qobiliyati, hozirgi zamonda ularning Evropa madaniyatini tez o'zlashtirgani bilan bir xil edi. Evropa adabiyoti uchun yunon va lotin klassiklari nima edi. Xitoy yozuvlaridan, ya'ni ierogliflardan qarz olib, yaponlar ularni uzoq vaqt yapon tilining xususiyatlariga moslashtirdilar. Dastlab, yozuv — ayniqsa Nasr-faqat yuqori, o'qimishli sinf uchun mavjud bo'lgan xitoycha edi. Tovushlar va bo'g'inlarni emas, balki butun so'zlarning ideografik belgilarini tashkil etuvchi xitoycha belgilar tegishli yapon so'zlarini ifodalash uchun ishlatila boshlandi; ieroglifning bir xil uslubi shu tarzda Xitoy va yapon tillarida har xil talaffuz qilingan, ya'ni.xitoycha matn yaponcha so'zlar bilan O'qilgan. Adabiy yapon tilini boyitishda ko'proq yozma belgilar talab qilindi-va xitoycha belgilar endi mafkuraviy jihatdan emas, balki butun kontseptsiyaning ifodasi sifatida emas, balki uning tovush ma'nosida, bo'g'inni, so'zning bir qismini belgilash sifatida ishlatila boshlandi. Bu fonetik yapon alifbosiga o'tishning boshlanishi: ierogliflar yapon so'zlarining fonetik tasvirchilariga aylandi. Eng qadimgi yapon adabiy yodgorliklarida bu Xitoy va yapon so'zlarining vahshiyona aralashishiga olib keldi, buning oldini olish uchun eng yaxshi yapon mualliflari sof Xitoy tilini afzal ko'rishdi. Asta-sekin 9-asr oxirida nihoyat o'rnatilgan yapon sillabik alifbosi ishlab chiqila boshlandi.va Xitoy belgilarining qisqartirilgan shakllaridan fonetik foydalanishdan iborat (yuqoriga qarang, Yapon tili). Ushbu mustaqil fonetik alifboning kiritilishi bilan (Xitoy poydevorida) adabiy maqsadlar uchun yapon tilidan erkin foydalanish imkoniyati paydo bo'ldi va bu yapon she'riyati va nasrining tez yorqin gullashiga olib keldi. Arxaik ya. adabiyotining eng qadimgi yodgorliklari Kojika va Nihonga qadimiy yilnomalariga kiritilgan qo'shiqlardir. Ushbu qo'shiqlar, ehtimol, VI va VII asrlarga tegishli bo'lib, faqat arxeologik qiziqish uyg'otadi va keyingi yapon she'riyatining asosiy xususiyatlariga begona-tabiat haqida xayolparast fikrlashga moyillik, gullarga, qushlarga muhabbat va boshqalar. ular 13 qilindi va shundan so'ng Koreya va Xitoy olimlarining shoshqaloqligi Yaponiyadagi Xitoy ta'sirini mustahkam o'rnatdi. VII asrda imperator Tenzi (662-671) Xitoy qadimiy ashyolarini o'rganish uchun oliy maktablar tashkil etdi; yapon yoshlari Xitoyga mamlakat tili va madaniyatini o'rganish uchun borishdi; yaponlarning yuqori Xitoy madaniyatiga moyilligi va undan milliy maqsadlar uchun zarur bo'lgan hamma narsani olish qobiliyati, hozirgi zamonda ularning Evropa madaniyatini tez o'zlashtirgani bilan bir xil edi. Evropa adabiyoti uchun yunon va lotin klassiklari nima edi. Xitoy yozuvlaridan, ya'ni ierogliflardan qarz olib, yaponlar ularni uzoq vaqt yapon tilining xususiyatlariga moslashtirdilar. Dastlab, yozuv — ayniqsa Nasr-faqat yuqori, o'qimishli sinf uchun mavjud bo'lgan xitoycha edi. Tovushlar va bo'g'inlarni emas, balki butun so'zlarning ideografik belgilarini tashkil etuvchi xitoycha belgilar tegishli yapon so'zlarini ifodalash uchun ishlatila boshlandi; ieroglifning bir xil uslubi shu tarzda Xitoy va yapon tillarida har xil talaffuz qilingan, ya'ni.xitoycha matn yaponcha so'zlar bilan O'qilgan. Adabiy yapon tilini boyitishda ko'proq yozma belgilar talab qilindi-va xitoycha belgilar endi mafkuraviy jihatdan emas, balki butun kontseptsiyaning ifodasi sifatida emas, balki uning tovush ma'nosida, bo'g'inni, so'zning bir qismini belgilash sifatida ishlatila boshlandi. Bu fonetik yapon alifbosiga o'tishning boshlanishi: ierogliflar yapon so'zlarining fonetik tasvirchilariga aylandi. Eng qadimgi yapon adabiy yodgorliklarida bu Xitoy va yapon so'zlarining vahshiyona aralashishiga olib keldi, buning oldini olish uchun eng yaxshi yapon mualliflari sof Xitoy tilini afzal ko'rishdi. Asta-sekin 9-asr oxirida nihoyat o'rnatilgan yapon sillabik alifbosi ishlab chiqila boshlandi.va Xitoy belgilarining qisqartirilgan shakllaridan fonetik foydalanishdan iborat (yuqoriga qarang, Yapon tili). Ushbu mustaqil fonetik alifboning kiritilishi bilan (Xitoy poydevorida) adabiy maqsadlar uchun yapon tilidan erkin foydalanish imkoniyati paydo bo'ldi va bu yapon she'riyati va nasrining tez yorqin gullashiga olib keldi. Arxaik ya. adabiyotining eng qadimgi yodgorliklari Kojika va Nihonga qadimiy yilnomalariga kiritilgan qo'shiqlardir. Ushbu qo'shiqlar, ehtimol, VI va VII asrlarga tegishli bo'lib, faqat arxeologik qiziqish uyg'otadi va keyingi yapon she'riyatining asosiy xususiyatlariga begona-tabiat haqida xayolparast fikrlashga moyillik, gullarga, qushlarga muhabbat va boshqalar. ular
14 ibtidoiy yaponlarni jangovar, o'ziga ishongan, quvnoq xalq sifatida, janglarda Jasur, ziyofatlarni yaxshi ko'radigan, oddiy, sodda tuyg'ular bilan yashagan ziyofat qo'shiqlari, tabrik va tabrik qo'shiqlari bilan bayramlar. Bu yapon arxaik she'riyatining umumiy xususiyati bo'lib, unda bayram, ziyofat, jangari, dafn marosimi, kulgili va asosan sevgi qo'shiqlari ustunlik qiladi, ular ba'zan kinizmga etib boradigan sodda shahvoniylikni ifodalaydi. Ko'pgina qo'shiqlar, ayniqsa harbiylar, Yaponiya monarxiyasining boshlanishining afsonaviy tarixiga tegishli bo'lib, odatda imperatorlar va turli olijanob shaxslarga tegishli; ko'plab qo'shiqlar Yaponiya monarxiyasining taxmin qilingan asoschisi (660 yilda), imperator Jimmu-tenno nomi bilan birlashtirilgan; eng yaxshi eski qo'shiqlardan biri mikado Odzinning asari hisoblanadi va yilnomalarga ko'ra 282 yilda Chr. (Odzin o'zining harami uchun go'zal kami-naga-ximeni tanlagan, uni sevgan o'g'lidan pastroq), ammo bu qo'shiqning she'riy fazilatlari, allegorik shaklning qat'iyligi va nozikligi uning keyingi davrga tegishli ekanligini ko'rsatadi-ehtimol VI asrga to'g'ri keladi. ritmik Nasr, tantanali uslubda uzoq davrlar. Ular uslubning badiiyligi bilan katta adabiy qiziqish uyg'otadi, lekin asosan ularning hujjatli tomoni uchun muhimdir, buddizm va konfutsiylik ta'siri boshlanishidan oldin yaponlarning diniy hayoti bilan tanishtiradi, ya'ni mikado va ularning ilohiy ajdodlariga sig'inish bilan. Noritoning mazmuni xudolarning maqtoviga, bayramlar tarixini etkazishga, xudolarning ishlari haqidagi hikoyalarga, qurbonliklar ro'yxatiga va boshqalarga to'g'ri keladi.Noritoning uslubi tantanali, dabdabali, takrorlanishlar va turli xil ritorik bezaklar, parallelizmlar, metaforalar, antitezalar, she'riy taqqoslashlar bilan. Noritoni tantanali o'qish ikki oila a'zolari- Nakatomi va Imibi tomonidan amalga oshirildi, ularda bu vazifa avloddan-avlodga o'tdi. Turli davrlardagi noritolar Yongi (901923) hukmronligida "tantanali qoidalar to'plami" da to'plangan, Yongi-siki (50 jild, nashr. 927 yilda), unda 75 norito mavjud bo'lib, ulardan 27 ta eng muhim marosimlar (Matsuri) matnli (8-jildda) keltirilgan. Bular oziq-ovqat jo'natuvchi ma'buda, shamol xudolari, imperator oilalarining ajdodlari sharafiga ibodatlar, hosil uchun ibodat qilish, saraton kasalligining oldini olish, yovuz xudolarni quvib chiqarish va boshqalar. Ushbu ibodatlarning eng mashhuri Oharai, buyuk poklanish uchun ibodat, katta ko'tarilish bilan yozilgan va 14 ibtidoiy yaponlarni jangovar, o'ziga ishongan, quvnoq xalq sifatida, janglarda Jasur, ziyofatlarni yaxshi ko'radigan, oddiy, sodda tuyg'ular bilan yashagan ziyofat qo'shiqlari, tabrik va tabrik qo'shiqlari bilan bayramlar. Bu yapon arxaik she'riyatining umumiy xususiyati bo'lib, unda bayram, ziyofat, jangari, dafn marosimi, kulgili va asosan sevgi qo'shiqlari ustunlik qiladi, ular ba'zan kinizmga etib boradigan sodda shahvoniylikni ifodalaydi. Ko'pgina qo'shiqlar, ayniqsa harbiylar, Yaponiya monarxiyasining boshlanishining afsonaviy tarixiga tegishli bo'lib, odatda imperatorlar va turli olijanob shaxslarga tegishli; ko'plab qo'shiqlar Yaponiya monarxiyasining taxmin qilingan asoschisi (660 yilda), imperator Jimmu-tenno nomi bilan birlashtirilgan; eng yaxshi eski qo'shiqlardan biri mikado Odzinning asari hisoblanadi va yilnomalarga ko'ra 282 yilda Chr. (Odzin o'zining harami uchun go'zal kami-naga-ximeni tanlagan, uni sevgan o'g'lidan pastroq), ammo bu qo'shiqning she'riy fazilatlari, allegorik shaklning qat'iyligi va nozikligi uning keyingi davrga tegishli ekanligini ko'rsatadi-ehtimol VI asrga to'g'ri keladi. ritmik Nasr, tantanali uslubda uzoq davrlar. Ular uslubning badiiyligi bilan katta adabiy qiziqish uyg'otadi, lekin asosan ularning hujjatli tomoni uchun muhimdir, buddizm va konfutsiylik ta'siri boshlanishidan oldin yaponlarning diniy hayoti bilan tanishtiradi, ya'ni mikado va ularning ilohiy ajdodlariga sig'inish bilan. Noritoning mazmuni xudolarning maqtoviga, bayramlar tarixini etkazishga, xudolarning ishlari haqidagi hikoyalarga, qurbonliklar ro'yxatiga va boshqalarga to'g'ri keladi.Noritoning uslubi tantanali, dabdabali, takrorlanishlar va turli xil ritorik bezaklar, parallelizmlar, metaforalar, antitezalar, she'riy taqqoslashlar bilan. Noritoni tantanali o'qish ikki oila a'zolari- Nakatomi va Imibi tomonidan amalga oshirildi, ularda bu vazifa avloddan-avlodga o'tdi. Turli davrlardagi noritolar Yongi (901923) hukmronligida "tantanali qoidalar to'plami" da to'plangan, Yongi-siki (50 jild, nashr. 927 yilda), unda 75 norito mavjud bo'lib, ulardan 27 ta eng muhim marosimlar (Matsuri) matnli (8-jildda) keltirilgan. Bular oziq-ovqat jo'natuvchi ma'buda, shamol xudolari, imperator oilalarining ajdodlari sharafiga ibodatlar, hosil uchun ibodat qilish, saraton kasalligining oldini olish, yovuz xudolarni quvib chiqarish va boshqalar. Ushbu ibodatlarning eng mashhuri Oharai, buyuk poklanish uchun ibodat, katta ko'tarilish bilan yozilgan va
15 juda she'riy. Y. adabiyotning arxaik davri mikadoning juda kambag'al qarorgohlari har bir yangi hukmdor bilan, har doim hukmron mikadodan alohida yashagan merosxo'rning yashash joyi bilan o'zgargan vaqtga to'g'ri keladi. Mikadoning bu ko'chmanchi hayoti 710 yilda Yamato provinsiyasidagi Nara shahrida poytaxtning tasdiqlanishi bilan to'xtadi.shu vaqtdan boshlab mikadoning rezidentsiyalari madaniyatning barcha tarmoqlari rivojlanishi tufayli tobora hashamatli va shu bilan mustahkam bo'ldi. Faqat Nara siyosiy maqsadlari uchun noqulay bo'lganligi sababli, qarorgoh avval Nagaokaga, 794 yilda esa Kiotoga (qadimgi nomi Geyankio, ya'ni dunyo poytaxti) ko'chirildi. Nara shahridagi mikado rezidentsiyasi davriga oid adabiyotlar VIII asrni o'z ichiga oladi va nar davri deb nomlanadi (Yaponiya adabiyoti tarixi odatda har bir vaqtda mikado rezidentsiyalariga mos keladigan davrlarga bo'linadi). Ushbu davrning asosiy xususiyatlari Xitoy ta'sirining rivojlanishi, buddizmning tarqalishi va shunga mos ravishda adabiyotning, shuningdek san'atning, ayniqsa me'morchilikning sezilarli darajada o'sishi (buddist ibodatxonalari va mikado uchun yam-yashil saroylar qurilishi). Ushbu davrga yapon tilidagi birinchi kitoblar kiradi. Ularning boshida Kojiki - tarixiy xronika, qadimgi voqealar, Yaponiya monarxiyasining yarim tarixiy, yarim afsonaviy o'tmishi haqidagi yozuvlar. Kojiki 712 va 720 yillar orasida nashr etilgan; ularda aytilgan voqealar 628 yilgacha (imperatrixa Sui-ko hukmronligiga qadar) yetkazilgan; so'nggi bir yarim asr haqidagi yozuvlar. ular faqat ismlarning lakonik ro'yxatidan iborat. Kojiki imperator Gemmio davrida va uning topshirig'i bilan Yasumaro tomonidan, Hieda-no-are (erkakmi yoki ayolmi noma'lum), ajoyib xotiraga ega bo'lgan odamning so'zlaridan tuzilgan; bu, shubhasiz, shunday nomlardan biri edi. kataribe-qadimgi afsonalarni tantanali marosimlarda bayon qilgan saroy hikoyachilari. Kojiki tili Xitoy va yapon tillarining aralashmasidir. Yasumaro xitoycha belgilarni ishlatgan, ba'zan ularning ma'nosi va tuzilishini saqlab qolgan, keyin ularni fonetik ravishda yapon tovushlarini tasvirlash uchun ishlatgan (o'sha paytda hali sillabik alifbolar bo'lmagan), natijada Kojiki uslubi juda rang-barang va noqulay (Xitoy va yapon konstruksiyalarining aralashmasi). Tarkibi Kojiki-Yaponiya tarixining birinchi asrlari, mikadoning ilohiy kelib chiqishi haqidagi sinto afsonalari. Ba'zi afsonalar yunonlarga o'xshaydi, masalan, Xudo xaya- 15 juda she'riy. Y. adabiyotning arxaik davri mikadoning juda kambag'al qarorgohlari har bir yangi hukmdor bilan, har doim hukmron mikadodan alohida yashagan merosxo'rning yashash joyi bilan o'zgargan vaqtga to'g'ri keladi. Mikadoning bu ko'chmanchi hayoti 710 yilda Yamato provinsiyasidagi Nara shahrida poytaxtning tasdiqlanishi bilan to'xtadi.shu vaqtdan boshlab mikadoning rezidentsiyalari madaniyatning barcha tarmoqlari rivojlanishi tufayli tobora hashamatli va shu bilan mustahkam bo'ldi. Faqat Nara siyosiy maqsadlari uchun noqulay bo'lganligi sababli, qarorgoh avval Nagaokaga, 794 yilda esa Kiotoga (qadimgi nomi Geyankio, ya'ni dunyo poytaxti) ko'chirildi. Nara shahridagi mikado rezidentsiyasi davriga oid adabiyotlar VIII asrni o'z ichiga oladi va nar davri deb nomlanadi (Yaponiya adabiyoti tarixi odatda har bir vaqtda mikado rezidentsiyalariga mos keladigan davrlarga bo'linadi). Ushbu davrning asosiy xususiyatlari Xitoy ta'sirining rivojlanishi, buddizmning tarqalishi va shunga mos ravishda adabiyotning, shuningdek san'atning, ayniqsa me'morchilikning sezilarli darajada o'sishi (buddist ibodatxonalari va mikado uchun yam-yashil saroylar qurilishi). Ushbu davrga yapon tilidagi birinchi kitoblar kiradi. Ularning boshida Kojiki - tarixiy xronika, qadimgi voqealar, Yaponiya monarxiyasining yarim tarixiy, yarim afsonaviy o'tmishi haqidagi yozuvlar. Kojiki 712 va 720 yillar orasida nashr etilgan; ularda aytilgan voqealar 628 yilgacha (imperatrixa Sui-ko hukmronligiga qadar) yetkazilgan; so'nggi bir yarim asr haqidagi yozuvlar. ular faqat ismlarning lakonik ro'yxatidan iborat. Kojiki imperator Gemmio davrida va uning topshirig'i bilan Yasumaro tomonidan, Hieda-no-are (erkakmi yoki ayolmi noma'lum), ajoyib xotiraga ega bo'lgan odamning so'zlaridan tuzilgan; bu, shubhasiz, shunday nomlardan biri edi. kataribe-qadimgi afsonalarni tantanali marosimlarda bayon qilgan saroy hikoyachilari. Kojiki tili Xitoy va yapon tillarining aralashmasidir. Yasumaro xitoycha belgilarni ishlatgan, ba'zan ularning ma'nosi va tuzilishini saqlab qolgan, keyin ularni fonetik ravishda yapon tovushlarini tasvirlash uchun ishlatgan (o'sha paytda hali sillabik alifbolar bo'lmagan), natijada Kojiki uslubi juda rang-barang va noqulay (Xitoy va yapon konstruksiyalarining aralashmasi). Tarkibi Kojiki-Yaponiya tarixining birinchi asrlari, mikadoning ilohiy kelib chiqishi haqidagi sinto afsonalari. Ba'zi afsonalar yunonlarga o'xshaydi, masalan, Xudo xaya-
16 Suso-no-Vu Persey va Andromeda afsonalariga yaqin bo'lgan ajdahoni o'ldirgani haqidagi afsona. Ushbu afsonalarda juda ko'p badiiy tasavvur mavjud (ayniqsa, suv tubidagi Xudo xaya-Suso-no-Vu va uning avlodi "buyuk erning xo'jayini va 8000 qilich" ning ekspluatatsiyalari haqidagi hikoyalarda); ammo birinchi mikado va ularning ilohiy ajdodlari haqidagi bu rivoyatlar tarixiy ahamiyatga ega emas. Bu borada nar davrining ikkinchi tarixiy asari Nihonglar 30 ta kitobdagi annallar bo'lib, ular Shahzoda toneri va boshqa olimlar tomonidan Xitoy tilida bir vaqtning o'zida Kojiki (720 yil) bilan yozilgan. Dastlabki ikkita kitobda qadimiy afsonalar to'plangan; ushbu kitoblar foydali qo'shimcha bo'lib xizmat qiladi Kojiki, asosiy sintoistik afsonalarning variantlari va uzoq ekspozitsiyasini taqdim etish. Keyin Jimmu-tenno davrida Yaponiya imperiyasining tashkil etilishi, asosiy orolning yaponlar tomonidan joylashishi, aynu mahalliy aholisiga qarshi kurash, Koreyaga eng qadimgi yurishlar va boshqalar haqidagi tarixiy ma'lumotlarga qaraganda ko'proq afsonaviy ma'lumotlar keltirilgan. hikoya 697 yilgacha yetkazilgan. Nihongi Xitoy tilidagi keyingi yapon yilnomalari kabi Xitoy namunalariga (ganshu, she-ki va boshqalar) va ulardan ko'p narsalarni oladi. Ushbu qarzlarga va yapon qadimiyligining ibtidoiy sharoitlariga ulug'vorlik berishga urinishlariga qaramay, Nihongi yapon madaniyatining boshlanishini sinto asosida o'rganish uchun manba sifatida katta hujjatli ahamiyatga ega. Adabiyot tarixi uchun fonetik uzatishda yozilgan Nihong va Kojikiga kiritilgan ibtidoiy she'riyat namunalari ayniqsa qimmatlidir. Keyinchalik Nihongining beshta davomi (Xitoy tilida) tuzilgan. Birinchisi, 797 yilda tugagan va 697 dan 791 yilgacha bo'lgan davrni o'z ichiga olgan "Sioku-Nihongi", ya'ni. butun nar davri (40 ta kitob, 20 jildda); ushbu asarning adabiy qiziqishi o'sha davrdagi yapon prozasining namunalari, turli rasmiy hujjatlar, mikado ediktlari va boshqalar bilan bog'liq.keyingi davomlari: nihon-koki, nashr. 841 yilda, "Sioku-nihon-koki" (869), "Montoku- itsuroku", imperiyalar tarixi. 841 yilda, "Sioku-nihon-koki" (869), "Montoku- itsuroku", imperiyalar tarixi. ____________________ A.N.Meshcheryakov.-M.Natalis, 2011 y Yapon tarixi 16 Suso-no-Vu Persey va Andromeda afsonalariga yaqin bo'lgan ajdahoni o'ldirgani haqidagi afsona. Ushbu afsonalarda juda ko'p badiiy tasavvur mavjud (ayniqsa, suv tubidagi Xudo xaya-Suso-no-Vu va uning avlodi "buyuk erning xo'jayini va 8000 qilich" ning ekspluatatsiyalari haqidagi hikoyalarda); ammo birinchi mikado va ularning ilohiy ajdodlari haqidagi bu rivoyatlar tarixiy ahamiyatga ega emas. Bu borada nar davrining ikkinchi tarixiy asari Nihonglar 30 ta kitobdagi annallar bo'lib, ular Shahzoda toneri va boshqa olimlar tomonidan Xitoy tilida bir vaqtning o'zida Kojiki (720 yil) bilan yozilgan. Dastlabki ikkita kitobda qadimiy afsonalar to'plangan; ushbu kitoblar foydali qo'shimcha bo'lib xizmat qiladi Kojiki, asosiy sintoistik afsonalarning variantlari va uzoq ekspozitsiyasini taqdim etish. Keyin Jimmu-tenno davrida Yaponiya imperiyasining tashkil etilishi, asosiy orolning yaponlar tomonidan joylashishi, aynu mahalliy aholisiga qarshi kurash, Koreyaga eng qadimgi yurishlar va boshqalar haqidagi tarixiy ma'lumotlarga qaraganda ko'proq afsonaviy ma'lumotlar keltirilgan. hikoya 697 yilgacha yetkazilgan. Nihongi Xitoy tilidagi keyingi yapon yilnomalari kabi Xitoy namunalariga (ganshu, she-ki va boshqalar) va ulardan ko'p narsalarni oladi. Ushbu qarzlarga va yapon qadimiyligining ibtidoiy sharoitlariga ulug'vorlik berishga urinishlariga qaramay, Nihongi yapon madaniyatining boshlanishini sinto asosida o'rganish uchun manba sifatida katta hujjatli ahamiyatga ega. Adabiyot tarixi uchun fonetik uzatishda yozilgan Nihong va Kojikiga kiritilgan ibtidoiy she'riyat namunalari ayniqsa qimmatlidir. Keyinchalik Nihongining beshta davomi (Xitoy tilida) tuzilgan. Birinchisi, 797 yilda tugagan va 697 dan 791 yilgacha bo'lgan davrni o'z ichiga olgan "Sioku-Nihongi", ya'ni. butun nar davri (40 ta kitob, 20 jildda); ushbu asarning adabiy qiziqishi o'sha davrdagi yapon prozasining namunalari, turli rasmiy hujjatlar, mikado ediktlari va boshqalar bilan bog'liq.keyingi davomlari: nihon-koki, nashr. 841 yilda, "Sioku-nihon-koki" (869), "Montoku- itsuroku", imperiyalar tarixi. 841 yilda, "Sioku-nihon-koki" (869), "Montoku- itsuroku", imperiyalar tarixi. ____________________ A.N.Meshcheryakov.-M.Natalis, 2011 y Yapon tarixi
17 Montoku, 850 yildan 858 yilgacha (878) va Sandai-itsuroki 859 yildan 887 yilgacha (901) uchta mikado, Seyva, Iozei, Koko hukmronligi tarixi. Nihonga tarkibidagi ushbu oltita tarkibiy qismlarning barchasi Rikokushining umumiy nomi — "oltita milliy tarix"bilan birlashtirilgan. Ya. adabiyotning ikkinchi davri Kioto shahri yoki Heyan-ju (tinchlik shahri) nomi bilan Heyan deb nomlanadi, u erda 794 yilda imperiya poytaxti Nara shahridan ko'chirilgan. Kioto 1868 yilgacha mikadoning qarorgohi bo'lib qoldi; ammo mikadoning kuchi arvohga aylanganda, Kamakura shahri ma'naviy hayotning markaziga aylandi, Sharqiy Y. Xeyan davri 800 dan 1186 yilgacha cho'zilgan va klassik hisoblanadi. Milliy adabiyotning yuksak gullab- yashnashi Xitoy adabiyoti va buddizm ta'siri bilan bog'liq edi. Yapon xalqining massasi hali ham jaholatda edi; ushbu davr adabiyoti aristokratik, uning vakillari yuqori sud doirasining a'zolari. Davrning o'ziga xos xususiyati ayol ijodining ustunligidadir. Ushbu davrning eng muhim asarlari o'sha paytda taniqli va mutlaqo mustaqil erkin pozitsiyani egallagan ayollar tomonidan yozilgan. Nozik adabiyot deyarli butunlay ayollar qo'lida edi (erkaklar Xitoy stipendiyasini o'rganishdi); shuning uchun uning xarakteri XVIII va XIX asrlarning pornografik ya.belletistikasidan farqli o'laroq, nozik va oilaviy — odobli. Heyan davri she'riyati "Kokin-Vaka-Syu" to'plami bilan taqdim etilgan (qisqartma. "Kokin-Syu"), mikado Daigo topshirig'i bilan tuzilgan va 922 yilda nashr etilgan.unda 1100 ga yaqin she'rlar mavjud bo'lib, ular" Manyosyu " dagi kabi rubrikalarga bo'lingan; ularning aksariyati tank. "Kokinshu" alohida she'rlarining mazmuni va afzalliklari boyligi bo'yicha "Manyosyu" dan pastda turadi; unda ko'plab tanklar mavjud bo'lib, ular she'riyat turnirlari paytida berilgan mavzularda yozilgan va shaklning tashqi bezaklari, so'zlarning aqlli o'yinlari bilan ajralib turadi. Ammo aynan shu "Kokinsyu" to'plami o'zining mashhurligi bilan bog'liq: uni XI asrda o'rganish.o'qimishli odamlar, ayniqsa qizlar uchun zarur edi. Keyinchalik Kokinshu Manyosyuga qaraganda ko'proq taqlid qilingan va bu antologiya hali ham Yaponiyada qattiq o'rganilmoqda. "Kokinsyu" da to'plangan tanklar orasida Evropa o'quvchilari uchun juda ko'p qiziqarli his-tuyg'ular va tarjimada sezilgan ixcham ekspressivlik mavjud. Bu erda, masalan., Geyn va qisman Aleksey Tolstoyning qo'shiqlarini eslatadigan bir nechta tanklar: "men seni 17 Montoku, 850 yildan 858 yilgacha (878) va Sandai-itsuroki 859 yildan 887 yilgacha (901) uchta mikado, Seyva, Iozei, Koko hukmronligi tarixi. Nihonga tarkibidagi ushbu oltita tarkibiy qismlarning barchasi Rikokushining umumiy nomi — "oltita milliy tarix"bilan birlashtirilgan. Ya. adabiyotning ikkinchi davri Kioto shahri yoki Heyan-ju (tinchlik shahri) nomi bilan Heyan deb nomlanadi, u erda 794 yilda imperiya poytaxti Nara shahridan ko'chirilgan. Kioto 1868 yilgacha mikadoning qarorgohi bo'lib qoldi; ammo mikadoning kuchi arvohga aylanganda, Kamakura shahri ma'naviy hayotning markaziga aylandi, Sharqiy Y. Xeyan davri 800 dan 1186 yilgacha cho'zilgan va klassik hisoblanadi. Milliy adabiyotning yuksak gullab- yashnashi Xitoy adabiyoti va buddizm ta'siri bilan bog'liq edi. Yapon xalqining massasi hali ham jaholatda edi; ushbu davr adabiyoti aristokratik, uning vakillari yuqori sud doirasining a'zolari. Davrning o'ziga xos xususiyati ayol ijodining ustunligidadir. Ushbu davrning eng muhim asarlari o'sha paytda taniqli va mutlaqo mustaqil erkin pozitsiyani egallagan ayollar tomonidan yozilgan. Nozik adabiyot deyarli butunlay ayollar qo'lida edi (erkaklar Xitoy stipendiyasini o'rganishdi); shuning uchun uning xarakteri XVIII va XIX asrlarning pornografik ya.belletistikasidan farqli o'laroq, nozik va oilaviy — odobli. Heyan davri she'riyati "Kokin-Vaka-Syu" to'plami bilan taqdim etilgan (qisqartma. "Kokin-Syu"), mikado Daigo topshirig'i bilan tuzilgan va 922 yilda nashr etilgan.unda 1100 ga yaqin she'rlar mavjud bo'lib, ular" Manyosyu " dagi kabi rubrikalarga bo'lingan; ularning aksariyati tank. "Kokinshu" alohida she'rlarining mazmuni va afzalliklari boyligi bo'yicha "Manyosyu" dan pastda turadi; unda ko'plab tanklar mavjud bo'lib, ular she'riyat turnirlari paytida berilgan mavzularda yozilgan va shaklning tashqi bezaklari, so'zlarning aqlli o'yinlari bilan ajralib turadi. Ammo aynan shu "Kokinsyu" to'plami o'zining mashhurligi bilan bog'liq: uni XI asrda o'rganish.o'qimishli odamlar, ayniqsa qizlar uchun zarur edi. Keyinchalik Kokinshu Manyosyuga qaraganda ko'proq taqlid qilingan va bu antologiya hali ham Yaponiyada qattiq o'rganilmoqda. "Kokinsyu" da to'plangan tanklar orasida Evropa o'quvchilari uchun juda ko'p qiziqarli his-tuyg'ular va tarjimada sezilgan ixcham ekspressivlik mavjud. Bu erda, masalan., Geyn va qisman Aleksey Tolstoyning qo'shiqlarini eslatadigan bir nechta tanklar: "men seni
18 orzularimda uxlab qoldim, shuning uchun, ehtimol, seni tushimda ko'rdim. "Bilingki, bu davom etadi,"men uyg'onishni xohlamayman." Yoki boshqa, allegorik tank: "bu bahor oqshomida, - shaklsiz zulmat kechasi, - olxo'ri gullarining ranglarini ko'rish mumkin emas, - lekin ularning hidini yashirish mumkinmi?». Bunday she'rlar juda ko'p va bu kayfiyat lirikasi x va XI asrlarda paydo bo'lgan deb o'ylash g'alati.ma'naviy hayotga zo'rg'a uyg'ongan odamlar orasida. Biroq, klassik Heyan davrining shon-sharafi she'riyat emas, balki ya.tiliga kirgan Xitoy so'zlari tufayli katta moslashuvchanlik va boylikka erishgan va juda nafis va badiiy bo'lgan nasrdir. Ushbu davrning birinchi mashhur prozaiklaridan biri shoir va nashriyotchi Ki-no-Tsurayuki (o'. 946). Uning "Kokinsyu" ga kirish so'zi uslubda namunali deb hisoblanadi va unda she'riyatning kelib chiqishi, tashqi bezaklarni ta'qib qilishning shovqinliligi, his- tuyg'ularning chuqurligi va samimiyligiga zarar yetkazish haqidagi fikrlari qiziqarli. Tsurayuki nar davri she'riyatini ko'rib chiqadi; uning alohida shoirlar va shoirlarga bo'lgan sharhlari nozik va badiiy adabiy tanqidning qiziqarli namunalari bo'lib, shaklning mahoratliligi bilan ko'r bo'lib qolmaydi, bu tarkibning chuqurlashishi va uslubning mustahkamligini eng yuqori darajaga ko'taradi. Ushbu tanqidiy tadqiqotlardagi Tsurayuki tili juda majoziy, she'riy, ko'pincha aniq istehzoli. Uning yana bir asari Tosaniki, sayohat yozuvlari, sayohat kundaligi Tosadan Shikoku oroliga, u erda Kiotoda 4 yil gubernator bo'lib ishlagan. Kundalik juda oqlangan tarzda yozilgan va sayohat paytida kundalik tafsilotlar va mayda-chuyda voqealarni katta hazil bilan tasvirlaydi, uni Tosada o'tkazayotganda va uning hamrohlarining ichkilikbozligini biroz masxara qiladi, bu holatda yozilgan yomon she'rlarni uradi, juda she'riy qayg'uli epizodlarni (yosh qizning o'limi) qayd etadi, bo'ronlar va qaroqchilar bilan xavfli uchrashuvlarni tasvirlaydi. Umuman olganda, bu juda jonli, aqlli va tasodifiy ibratli hikoya bo'lib chiqadi. Heyan davrining asosiy proza asarlari shunday nomlangan. monogatari, ya'ni. hikoyalar, ba'zida xayoliy, ertak xarakteridagi, ba'zida tarixiy yoki kundalik va memuar turiga yaqin. Ba'zan monogatari-bu umumiy qahramon bilan bog'liq bo'lgan qisqa, alohida hikoyalar to'plami; ba'zida bu katta hikoyalar, hatto romanlar. Ushbu turdagi asarlarning eng qadimiylari Takstori- monogatari va Ise-monogatari deb hisoblanadi, ular ikkalasi ham, eng malakali yapon 18 orzularimda uxlab qoldim, shuning uchun, ehtimol, seni tushimda ko'rdim. "Bilingki, bu davom etadi,"men uyg'onishni xohlamayman." Yoki boshqa, allegorik tank: "bu bahor oqshomida, - shaklsiz zulmat kechasi, - olxo'ri gullarining ranglarini ko'rish mumkin emas, - lekin ularning hidini yashirish mumkinmi?». Bunday she'rlar juda ko'p va bu kayfiyat lirikasi x va XI asrlarda paydo bo'lgan deb o'ylash g'alati.ma'naviy hayotga zo'rg'a uyg'ongan odamlar orasida. Biroq, klassik Heyan davrining shon-sharafi she'riyat emas, balki ya.tiliga kirgan Xitoy so'zlari tufayli katta moslashuvchanlik va boylikka erishgan va juda nafis va badiiy bo'lgan nasrdir. Ushbu davrning birinchi mashhur prozaiklaridan biri shoir va nashriyotchi Ki-no-Tsurayuki (o'. 946). Uning "Kokinsyu" ga kirish so'zi uslubda namunali deb hisoblanadi va unda she'riyatning kelib chiqishi, tashqi bezaklarni ta'qib qilishning shovqinliligi, his- tuyg'ularning chuqurligi va samimiyligiga zarar yetkazish haqidagi fikrlari qiziqarli. Tsurayuki nar davri she'riyatini ko'rib chiqadi; uning alohida shoirlar va shoirlarga bo'lgan sharhlari nozik va badiiy adabiy tanqidning qiziqarli namunalari bo'lib, shaklning mahoratliligi bilan ko'r bo'lib qolmaydi, bu tarkibning chuqurlashishi va uslubning mustahkamligini eng yuqori darajaga ko'taradi. Ushbu tanqidiy tadqiqotlardagi Tsurayuki tili juda majoziy, she'riy, ko'pincha aniq istehzoli. Uning yana bir asari Tosaniki, sayohat yozuvlari, sayohat kundaligi Tosadan Shikoku oroliga, u erda Kiotoda 4 yil gubernator bo'lib ishlagan. Kundalik juda oqlangan tarzda yozilgan va sayohat paytida kundalik tafsilotlar va mayda-chuyda voqealarni katta hazil bilan tasvirlaydi, uni Tosada o'tkazayotganda va uning hamrohlarining ichkilikbozligini biroz masxara qiladi, bu holatda yozilgan yomon she'rlarni uradi, juda she'riy qayg'uli epizodlarni (yosh qizning o'limi) qayd etadi, bo'ronlar va qaroqchilar bilan xavfli uchrashuvlarni tasvirlaydi. Umuman olganda, bu juda jonli, aqlli va tasodifiy ibratli hikoya bo'lib chiqadi. Heyan davrining asosiy proza asarlari shunday nomlangan. monogatari, ya'ni. hikoyalar, ba'zida xayoliy, ertak xarakteridagi, ba'zida tarixiy yoki kundalik va memuar turiga yaqin. Ba'zan monogatari-bu umumiy qahramon bilan bog'liq bo'lgan qisqa, alohida hikoyalar to'plami; ba'zida bu katta hikoyalar, hatto romanlar. Ushbu turdagi asarlarning eng qadimiylari Takstori- monogatari va Ise-monogatari deb hisoblanadi, ular ikkalasi ham, eng malakali yapon
19 tanqidchisi motori fikriga ko'ra, X asr boshlariga to'g'ri keladi (901 va 922 yillar orasida). Ulardan birinchisi sof yapon tilida yozilgan, ammo Xitoy manbalaridan olingan fantastik ertaklar to'plamidir; ulardagi barcha ajoyib narsalar buddistlikdir. Eng she'riy ertaklardan biri bu "yorqin qiz" (Kagua — hima), hech kim uning qo'liga erisha olmaganidan keyin osmonga ko'tarilganligi, ya'ni.uning qo'llariga da'vogarlarning talablarini bajarish; hatto u bilan nozik tanka almashgan mikado ham unga loyiq emas edi. Ise-monogatari-yosh saroyning sarguzashtlari haqida bir qator hikoyalar, unda uydirma sevgi sarguzashtlari bilan bir qatorda, qahramon boradigan Yaponiyaning turli viloyatlarining tavsiflari mavjud. Hikoya sevgi mavzularida ko'plab tanklar bilan to'ldirilgan. X-go va XI asr boshidagi boshqa asarlardan eng mashhurlari Utsubo-monogatari, Hamamatsu-tsunagon-monogatari va Yamato- monogatari. Klassik davrning eng mashhur romani-Genji-monogatari (XI asr boshlari); uning muallifi Murasaki — no-Shikibu, Yaponiyada ko'p asrlar davomida taniqli o'rinni egallab kelgan va bir qator mikado, davlat arboblari, olimlar va yozuvchilarni bergan Fujivara oilasining olijanob saroy xonimi. Murasaki o'zining ilmi va iste'dodi bilan mashhur edi. Uning romani mikadoning o'g'li Genji va uning sevimli kanizagi hayoti haqida hikoya qiladi va aristokratik yapon jamiyatining hayotini juda aniq, o'ziga xos tafsilotlar bilan tasvirlaydi. Xarakterlarni chinakam tasvirlash, erkaklar va ayollarni idealizatsiya va sentimentalliksiz, ularning barcha zaif tomonlari va illatlari bilan chizish, kundalik hayotning borishini payqash va to'g'ri tiklash qobiliyatiga ko'ra, Genji-monogatari Filding va Defoning realistik romanlari bilan taqqoslanadi. Ajablanarlisi shundaki, bunday kuchli realistik asar XI asrning boshlarida (taxminan 1004), shov-shuvli effektlarga moyil bo'lgan odamlar orasida, ibtidoiy fantaziyani vasvasaga soladigan dahshatli yoki karikaturali tasvirlarda paydo bo'lishi mumkin. Viktor Gyugoning romanlari bilan bir qatorda ba'zi tanqidchilar singari "Genji-monogatari" ni qo'yish mumkin emas, ammo bu ajoyib, chinakam iste'dodli asar bo'lib, muallifda hech qachon melodramatikaga tushmaydigan katta kuzatuvchanlik, hazil, pafos va tilning mukammalligini ochib beradi. "Genji-monogatari" ning o'lchamlari juda katta: roman 54 ta kitobdan iborat (Kogetsushioning eng yaxshi nashrida 4234 sahifa); aktyorlarning (mikado, Shahzoda 19 tanqidchisi motori fikriga ko'ra, X asr boshlariga to'g'ri keladi (901 va 922 yillar orasida). Ulardan birinchisi sof yapon tilida yozilgan, ammo Xitoy manbalaridan olingan fantastik ertaklar to'plamidir; ulardagi barcha ajoyib narsalar buddistlikdir. Eng she'riy ertaklardan biri bu "yorqin qiz" (Kagua — hima), hech kim uning qo'liga erisha olmaganidan keyin osmonga ko'tarilganligi, ya'ni.uning qo'llariga da'vogarlarning talablarini bajarish; hatto u bilan nozik tanka almashgan mikado ham unga loyiq emas edi. Ise-monogatari-yosh saroyning sarguzashtlari haqida bir qator hikoyalar, unda uydirma sevgi sarguzashtlari bilan bir qatorda, qahramon boradigan Yaponiyaning turli viloyatlarining tavsiflari mavjud. Hikoya sevgi mavzularida ko'plab tanklar bilan to'ldirilgan. X-go va XI asr boshidagi boshqa asarlardan eng mashhurlari Utsubo-monogatari, Hamamatsu-tsunagon-monogatari va Yamato- monogatari. Klassik davrning eng mashhur romani-Genji-monogatari (XI asr boshlari); uning muallifi Murasaki — no-Shikibu, Yaponiyada ko'p asrlar davomida taniqli o'rinni egallab kelgan va bir qator mikado, davlat arboblari, olimlar va yozuvchilarni bergan Fujivara oilasining olijanob saroy xonimi. Murasaki o'zining ilmi va iste'dodi bilan mashhur edi. Uning romani mikadoning o'g'li Genji va uning sevimli kanizagi hayoti haqida hikoya qiladi va aristokratik yapon jamiyatining hayotini juda aniq, o'ziga xos tafsilotlar bilan tasvirlaydi. Xarakterlarni chinakam tasvirlash, erkaklar va ayollarni idealizatsiya va sentimentalliksiz, ularning barcha zaif tomonlari va illatlari bilan chizish, kundalik hayotning borishini payqash va to'g'ri tiklash qobiliyatiga ko'ra, Genji-monogatari Filding va Defoning realistik romanlari bilan taqqoslanadi. Ajablanarlisi shundaki, bunday kuchli realistik asar XI asrning boshlarida (taxminan 1004), shov-shuvli effektlarga moyil bo'lgan odamlar orasida, ibtidoiy fantaziyani vasvasaga soladigan dahshatli yoki karikaturali tasvirlarda paydo bo'lishi mumkin. Viktor Gyugoning romanlari bilan bir qatorda ba'zi tanqidchilar singari "Genji-monogatari" ni qo'yish mumkin emas, ammo bu ajoyib, chinakam iste'dodli asar bo'lib, muallifda hech qachon melodramatikaga tushmaydigan katta kuzatuvchanlik, hazil, pafos va tilning mukammalligini ochib beradi. "Genji-monogatari" ning o'lchamlari juda katta: roman 54 ta kitobdan iborat (Kogetsushioning eng yaxshi nashrida 4234 sahifa); aktyorlarning (mikado, Shahzoda
20 va Malika, saroy ahli va boshqalar) faqat oila daraxti 80 sahifadan iborat. Ushbu o'lchamlar hikoyaga kiritilgan ko'plab epizodik hikoyalar bilan izohlanadi; ammo ular qiziqarli va o'quvchining e'tiborini tortmaydi. "Genji-monogatari" tili juda gulli va tantanali bo'lib, bu romanda tasvirlangan yapon jamiyatining yuqori doiralarida nutqning nafis muloyimligi bilan izohlanadi. Romanning asosiy vazifasi turli xil ayol turlarini tasvirlashdir; qahramonning sarguzashtlari haqidagi hikoyalardagi ularning galereyasi juda katta, portretlar juda xilma-xil va haqiqiydir. "Genji-monogatari" markazi sana-sadame boshlig'i (ya'ni ayollarni tanqid qilish) hisoblanadi, u erda chiroyli rohiba va uning yosh qizi biroz qayg'uli ohangda tasvirlangan. Murasaki yana bir kundalikni yozdi (Murasaki no-Shikibu-niki) mashhur, ammo uning mashhur romani bilan bir xil emas. Murasaki-no-sikibu bilan bir qatorda, boshqa bir ayol, shuningdek, oliy doiraga tegishli bo'lgan, ilm-fan va iste'dod bilan mashhur bo'lgan, imperatriza davrida stats-dame lavozimini egallagan Sey-sionagan klassik yozuvchi sifatida mashhur. Uning asari makura-no-sosi (harflar. "yostiqli insholar"); bu muallifning shaxsiy hayotidan hikoyalar, tavsiflar, mulohazalar, kundalik rasmlar bilan almashinadigan xotiralar turiga kiradi. "Makura-no-sosi" uslubi Yaponiyada juda mashhur bo'lib, dzuyhitsu (cho'tkaga ergashish) deb nomlangan. Bu aqlga kelgan hamma narsani tasodifiy yozib olish: yoqimli va yoqimsiz narsalar va taassurotlar ro'yxati, keyin axloq yoki shaxsiy tajribalar haqida insholar, keyin tabiatning tavsiflari, keyin atrof-muhit haqidagi fikrlar. "Makura-no-sosi" - dzuyxitsuning eng yaxshi namunasi. Bu," Genji-monogatari " singari, katta hajmli kompozitsiya (12 jild, 6460 sahifa) va XI asrga ham tegishli.tarkib juda xilma-xil va Murasaki-nosikibu epik hikoyasidan ko'ra muallifning shaxsiyatining katta iziga ega. Sey-sionagan-axloq masalalarida beparvo bo'lgan (uning hayoti, mavjud ma'lumotlarga ko'ra, uning insholari ohangiga mos keladi), topqir, masxara qiluvchi va tabiatning go'zalliklariga katta qobiliyat bilan aqlli, kuzatuvchan dunyoviy ayol. "Makura-no-sosi" sud hayotining juda chiroyli tasvirlangan sahnalarini (imperatorning saroyga tashrifi, mikadoning sevimli itining mushukka hujumi, shuningdek imperatorning sevimlisi va boshqalar) mikado va uning sudining kostyumlari, jihozlari va odatlari haqida batafsil ma'lumot beradi; tabiat tavsiflarida haqiqiy lirizm namoyon bo'ladi; asl aforizmlar 20 va Malika, saroy ahli va boshqalar) faqat oila daraxti 80 sahifadan iborat. Ushbu o'lchamlar hikoyaga kiritilgan ko'plab epizodik hikoyalar bilan izohlanadi; ammo ular qiziqarli va o'quvchining e'tiborini tortmaydi. "Genji-monogatari" tili juda gulli va tantanali bo'lib, bu romanda tasvirlangan yapon jamiyatining yuqori doiralarida nutqning nafis muloyimligi bilan izohlanadi. Romanning asosiy vazifasi turli xil ayol turlarini tasvirlashdir; qahramonning sarguzashtlari haqidagi hikoyalardagi ularning galereyasi juda katta, portretlar juda xilma-xil va haqiqiydir. "Genji-monogatari" markazi sana-sadame boshlig'i (ya'ni ayollarni tanqid qilish) hisoblanadi, u erda chiroyli rohiba va uning yosh qizi biroz qayg'uli ohangda tasvirlangan. Murasaki yana bir kundalikni yozdi (Murasaki no-Shikibu-niki) mashhur, ammo uning mashhur romani bilan bir xil emas. Murasaki-no-sikibu bilan bir qatorda, boshqa bir ayol, shuningdek, oliy doiraga tegishli bo'lgan, ilm-fan va iste'dod bilan mashhur bo'lgan, imperatriza davrida stats-dame lavozimini egallagan Sey-sionagan klassik yozuvchi sifatida mashhur. Uning asari makura-no-sosi (harflar. "yostiqli insholar"); bu muallifning shaxsiy hayotidan hikoyalar, tavsiflar, mulohazalar, kundalik rasmlar bilan almashinadigan xotiralar turiga kiradi. "Makura-no-sosi" uslubi Yaponiyada juda mashhur bo'lib, dzuyhitsu (cho'tkaga ergashish) deb nomlangan. Bu aqlga kelgan hamma narsani tasodifiy yozib olish: yoqimli va yoqimsiz narsalar va taassurotlar ro'yxati, keyin axloq yoki shaxsiy tajribalar haqida insholar, keyin tabiatning tavsiflari, keyin atrof-muhit haqidagi fikrlar. "Makura-no-sosi" - dzuyxitsuning eng yaxshi namunasi. Bu," Genji-monogatari " singari, katta hajmli kompozitsiya (12 jild, 6460 sahifa) va XI asrga ham tegishli.tarkib juda xilma-xil va Murasaki-nosikibu epik hikoyasidan ko'ra muallifning shaxsiyatining katta iziga ega. Sey-sionagan-axloq masalalarida beparvo bo'lgan (uning hayoti, mavjud ma'lumotlarga ko'ra, uning insholari ohangiga mos keladi), topqir, masxara qiluvchi va tabiatning go'zalliklariga katta qobiliyat bilan aqlli, kuzatuvchan dunyoviy ayol. "Makura-no-sosi" sud hayotining juda chiroyli tasvirlangan sahnalarini (imperatorning saroyga tashrifi, mikadoning sevimli itining mushukka hujumi, shuningdek imperatorning sevimlisi va boshqalar) mikado va uning sudining kostyumlari, jihozlari va odatlari haqida batafsil ma'lumot beradi; tabiat tavsiflarida haqiqiy lirizm namoyon bo'ladi; asl aforizmlar
21 hayot haqidagi bilimlarni, kuzatuvchanlikni, ta'sirchanlikni va hazilni ochib beradi, ba'zida kinizmga qadar erkin (bu sionagan, masalan, qayg'uli narsalar qatoriga kiradi., "hech qanday yangilik bo'lmagan uydan xat"; jirkanch "siz yashirishga harakat qilayotgan va umuman joyi bo'lmagan joyda uxlashga ketgan odamning horlamasi"; hayajonli — "bolalar o'ynaydigan joydan o'tish" va boshqalar). Yuqorida aytib o'tilgan monogatarilardan tashqari yana ko'plab boshqalar mavjud, ulardan eng mashhurlari uji-monogatari (uning muallifi, Minamoto-no-Takakuni, o'. 1077 yilda), xalq e'tiqodlari va afsonalari to'plami va Sagoromo-monogatari va Sarasina-niki (sayohat tavsifi), ikkalasi ham ayollar tomonidan yozilgan. Ushbu romanlar, hikoyalar va ertaklarning barchasi realistik ijodning yuqori rivojlanishidan dalolat beradi va Heyan davri madaniyati va urf-odatlarini o'rganish uchun qimmatli materiallar beradi. Yapon adabiyotining Xeyan gullab-yashnagan davri o'zgargan davlat tizimi ta'siri ostida asrlar davomida badiiy ijodning pasayishi bilan almashtirildi. Intellektual rivojlangan saroy arboblari, nafis nafis adabiyot yaratgan erkaklar va ayollarning bekorchiligini qo'llab — quvvatlagan mikadoning kuchi harbiy sinf-siogunlarning hukmronligi bilan almashtirildi. Mikadoning qarorgohi, Kioto, aqliy hayotning markazi bo'lishni to'xtatdi; hokimiyatni o'z qo'liga olgan siogunlarning o'zgargan joylari birinchi o'ringa chiqdi. Siogunatning KAMAKURDA, XII asr oxirida, uning ikki o'g'li meros qilib olgan siogun Ioritomo tomonidan tasdiqlanishi ya.adabiyotning Kamakur davrining boshlanishi edi (1186-1332). Ioritomo oilasidan keyin Yaponiya taqdirini Xojio oilasi boshqargan, uning a'zolari siogunlar emas, balki siogunlarning yordamchilari sikkenlar edi; ammo ularning kuchi shunday ediki, Kiotoda yashagan mikadolar ham, Kamakurada yashashni davom ettirgan siogunlar ham faqat nominal ravishda o'z unvonlaridan foydalanganlar va haqiqiy kuchga ega emas edilar. Siogunat davrining o'ziga xos xususiyatlari: buddizmning ulkan o'sishi (Kioto yaqinidagi 3000 buddist monastirlari), stipendiyalarning rohiblar qo'lida to'planishi, adabiyotning jangovar va qo'polroq tabiati, chunki siogun tarafdorlari bo'lgan rohiblar ko'pincha qurol olib, fuqarolik nizolarida qatnashishgan. Ushbu davr yozuvchilari orasida ayollar deyarli yo'q; she'riyat va romanlar beparvolikda. Kamakur davridagi adabiy asarlar orasida tarixiy 21 hayot haqidagi bilimlarni, kuzatuvchanlikni, ta'sirchanlikni va hazilni ochib beradi, ba'zida kinizmga qadar erkin (bu sionagan, masalan, qayg'uli narsalar qatoriga kiradi., "hech qanday yangilik bo'lmagan uydan xat"; jirkanch "siz yashirishga harakat qilayotgan va umuman joyi bo'lmagan joyda uxlashga ketgan odamning horlamasi"; hayajonli — "bolalar o'ynaydigan joydan o'tish" va boshqalar). Yuqorida aytib o'tilgan monogatarilardan tashqari yana ko'plab boshqalar mavjud, ulardan eng mashhurlari uji-monogatari (uning muallifi, Minamoto-no-Takakuni, o'. 1077 yilda), xalq e'tiqodlari va afsonalari to'plami va Sagoromo-monogatari va Sarasina-niki (sayohat tavsifi), ikkalasi ham ayollar tomonidan yozilgan. Ushbu romanlar, hikoyalar va ertaklarning barchasi realistik ijodning yuqori rivojlanishidan dalolat beradi va Heyan davri madaniyati va urf-odatlarini o'rganish uchun qimmatli materiallar beradi. Yapon adabiyotining Xeyan gullab-yashnagan davri o'zgargan davlat tizimi ta'siri ostida asrlar davomida badiiy ijodning pasayishi bilan almashtirildi. Intellektual rivojlangan saroy arboblari, nafis nafis adabiyot yaratgan erkaklar va ayollarning bekorchiligini qo'llab — quvvatlagan mikadoning kuchi harbiy sinf-siogunlarning hukmronligi bilan almashtirildi. Mikadoning qarorgohi, Kioto, aqliy hayotning markazi bo'lishni to'xtatdi; hokimiyatni o'z qo'liga olgan siogunlarning o'zgargan joylari birinchi o'ringa chiqdi. Siogunatning KAMAKURDA, XII asr oxirida, uning ikki o'g'li meros qilib olgan siogun Ioritomo tomonidan tasdiqlanishi ya.adabiyotning Kamakur davrining boshlanishi edi (1186-1332). Ioritomo oilasidan keyin Yaponiya taqdirini Xojio oilasi boshqargan, uning a'zolari siogunlar emas, balki siogunlarning yordamchilari sikkenlar edi; ammo ularning kuchi shunday ediki, Kiotoda yashagan mikadolar ham, Kamakurada yashashni davom ettirgan siogunlar ham faqat nominal ravishda o'z unvonlaridan foydalanganlar va haqiqiy kuchga ega emas edilar. Siogunat davrining o'ziga xos xususiyatlari: buddizmning ulkan o'sishi (Kioto yaqinidagi 3000 buddist monastirlari), stipendiyalarning rohiblar qo'lida to'planishi, adabiyotning jangovar va qo'polroq tabiati, chunki siogun tarafdorlari bo'lgan rohiblar ko'pincha qurol olib, fuqarolik nizolarida qatnashishgan. Ushbu davr yozuvchilari orasida ayollar deyarli yo'q; she'riyat va romanlar beparvolikda. Kamakur davridagi adabiy asarlar orasida tarixiy