Demokratik yangilanish va mamlakatni modernizatsiyalashtirish ijtimoiy barqarorlik va havfsizlik siyosatida yangi davr.(2010-2016 yy.) Reja: 1. O‘zbekistonning xavfsizlik siyosatida ro‘y bergan muhim jarayonlar va o‘zgarishlar (SHXTga a’zolik va boshq.). 2. Markaziy Osiyoda yadro qurollaridan holi hudud barpo etish siyosati. Mintaqaviy xavfsizlik arxitekturasi yaratishda O‘zbekistonning faol ishtiroki. 3. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlar va tuzilmalar faoliyatidagi ishtiroki. Xalqaro hamjamiyat oldida turgan dolzarb muammolarni hal etish ishiga O‘zbekistonning qo‘shgan salmoqli hissasi. 4. Mustaqillikni asrash va mustahkamlashda milliy xavfsizlikni ta’minlashning ahamiyati. 5. Xozirgi zamon va jahon hamjamiyatining rivojlanish tamoyillari, globallashuv va ko‘pqutbli dunyoning siyosiy manzarasi.. 6. “O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati Konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qonun mamlakatimizning tashqi siyosat strategiyasini belgilab beruvchi muhim hujjat. - O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010-yil 27-yanvardagi qo‘shma majlisida O‘zbekiston tashqi siyosatining asosiy vazifalari quyidagicha belgilandi: - Mintaqada va butun dunyoda yuzaga kelayotgan murakkab geosiyosiy sharoitda O‘Zbekiston xukumati zimmasida mamlakat xavfsizligi va barqarorligini ta’minlash, - shu muqaddas zaminda hukm surayotgan tinch- osoyishta hayotni saqlash - eng muhimi o‘zbek farzandlarini bugungi va ertangi kunini tinch va osotsishta bo‘lishi uchun shart-sharoitlar yaratish. - Bu davrda fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurishning O‘zbek modeli asosidagi islohotlarni chuqurlashtirish jarayonida davlatimiz tashqi siyosatining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat holda belgilandi: - birinchidan, yaqin va uzoq davlatlar bilan o‘zaro manfaatli va teng huquqli hamkorlik munosabatlarini har tomonlama rivojlantirish va mustahkamlash. O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga asta-sekin va har tomonlama integratsiyalashishida, siyosiy, iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy, ilmiy-texnikaviy va boshqa sohalarda ochiq va konstruktiv xalqaro hamkorlikni amalga oshirishda ikki tomonlama va ko‘p tomonlama diplomatiya mexanizmlaridan samarali foydalanish; - ikkinchidan, O‘zbekiston rahbariyatining mintaqaviy va xalqaro siyosatning dolzarb yo‘nalishlari xususidagi, jumladan, «Afg‘onistondagi vaziyatni tinchyo‘l bilan hal etish bo‘yicha «6+3» muloqot guruhini tuzish, «Markaziy Osiyo — Fors qo‘ltig‘i» transport-tranzit yo‘lini tuzish, mintaqadagi transchegaraviy daryolarning suv resurslaridan oqilona foydalanish va boshqa xalqaro tashabbuslarini ilgari surish; - uchinchidan, Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash, mintaqani barqaror xavfsizlik hududiga aylantirish bilan bog‘liq siyosiy-diplomatik va xalqaro-huquqiy masalalarni hal etish. Uzoq va yaqin davlatlar bilan munosabatlarda siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, millatlararo va boshqa muammoli ziddiyatlami o‘z vaqtida oldini olish, mojaroli vaziyatlar va boshqa salbiy holatlaming avj olishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun diplomatik choralar ko‘rish; - to‘rtinchidan, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan chuqur demokratik islohotlarni, jamiyatni va iqtisodiyotni modernizatsiyalashning dinamik jarayonlarini samarali amalga oshirish uchun qulay tashqi siyosiy sharoitlami yaratish. Jahondagi mamlakatlar bilan savdo-iqtisodiy munosabatlarni muntazam rivojlantirish, milliy iqtisodiyotning ustuvor yo‘nalishlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri chet el sarmoyalarini va ilg‘or texnologiyalarni jalb qiiish bilan bogiiq siyosiy-diplomatik va xalqaro-huquqiy masalalarni amalga oshirish; - beshinchidan, jahon hamjamiyatida O‘zbekistontashqi va ichki siyosatining asosiy jihatlarini aks ettiradigan, uning xalqaro tashabbuslarining mazmuri va mohiyatini ifodalovchi obektiv va ishonchli ma’lumotlarni tarqalishiga erishish. - Prezident I.A.Karimovning tashabbusi bilan 2012-yil sentabrda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi»da O‘zbekistontashqi siyosatining asosiy prinsiplari sifatida quyidagilar belgilandi: - dunyoda tinchlik va xavfsizlikni saqlashga hamda umume’tirof etilgan xalqaro norma va prinsiplarga rioya etishga sodiqlik; - mafkuraviy qarashlardan qat’iy nazar hamkorlik uchun ochiqlik; - teng huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlik, davlatlarning suvereniteti, hududiy yaxlitligi, chegaralar daxlsizligi, ichki ishlarga aralashmaslik, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid solmaslik. - O‘zbekiston pragmatik, oqilona va maqsadga muvofiq siyosat yuritish tarafdori bo‘lib, tashqi siyosat maqsad va vazifalari davlatning uzoq muddatli manfaatlariga, uning resurslari va salohiyatiga mos kelishi prinsiplariga sodiq qoladi. - 2010-2016 yillarda Respublikaning Tashqi siyosat sohasidagi islohotlarini amalga oshirish davrida O‘zbekistonning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo‘lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta’minladi. O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini 165 ta davlat tan oldi. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi jahonning 142 davlati bilan diplomatik aloqalarni o‘rnatdi. Toshkentda 43 ta mamlakatning elchixonalari, 3 ta savdo vakolatxonasi (Vengriya, Belgiya, AQSH savdo palatasi), 10 ta xalqaro tashkilotning vakolatxonasi ishlab turibdi. Mamlakatimizda 7 ta faxriy konsullar ishlab kelmoqda. O‘zbekiston Respublikasining xorijiy davlatlardagi elchixonalarining soni esa 30 tani tashkil etadi. Shuningdek, 11 ta bosh konsulxonasi mavjud. Respublikada 88 ta xorijiy mamlakat vakolatxonalari akkreditatsiya qilingan. O‘zbekiston 41 ta nufuzli xalqaro iqtisodiy va moliya tashkilotlarining teng huquqli a’zosi bo‘ldi., ulardan beshtasining vakolatxonasi respublikada faoliyat ko‘rsata boshlagan. - O‘zbekiston hukumati Mingyillik rivojlanish maqsadlarining muhimligini e’tirof etgan holda Mingyillik rivojlanish maqsadlarini «Aholi farovonligini oshirish strategiyasi bo‘yicha oraliq hujjat»ga moslashtirgan tarzda amalga oshirmoqda. Mingyillik deklaratsiyasida qo‘yilgan maqsad va vazifalarni bajarilishi, bu jarayondagi muammolar va ularni hal etish masalalari 2010-yil 20-sentabrda bo‘lib o‘tgan BMT Bosh Assambleyasining 65-sessiyasida muhokama qilindi. Sessiya mingyillik rivojlanish maqsadlariga erishishga doir qator qarorlar qabul qildi. BMT Bosh Assambleyasi sessiyasida Prezident l.A.Karimov nutq so‘zladi. U o‘zining nutqida quyidagi global muammolarga barham berishga doir masalalarni ko‘tardi: - 30 yildan buyon harbiy harakatlar davom etayotgan jafokash Afg‘oniston muammosi va bu muammoni hal etishni harbiy yoi bilan emas, balki uning boshqa muqobil yoilarini topish; - 2010-yilning iyunida Qirgizistonda ro‘y bergan fojiali voqealar Markaziy Osiyo mintaqasidagi vaziyatni izdan chiqarishga jiddiy xavf solmoqda. Buni oldini olish uchun o‘z vaqtida xolis va mustaqil xalqaro tekshiruvlarni o‘tkazish, xalqaro hamja- miyatning bu boradagi qat’iy prinsipial pozitsiyasi Qirg‘iziston janubida qirg‘iz va kamsonli o‘zbeklarning murosaga kelishi va totuvligini ta’minlash uchun yoi ochib berishi mumkinligi; - Markaziy Osiyoda ekologik muvozanatni buzilishiga olib kelayotgan Orol muammosi. Orol bo‘yi hududi ikkita asosiy manba — Amudaryo va Sirdaryo hisobidan suv bilan ta’minlanadi. Bu daryolar oqimining kamayishi mazkur keng mintaqaning shundoq ham zaif ekologik muvozanatini butunlay o‘zgartirib yuborishi mumkin. «Qurib borayotgan Orol muammosi — ushbu mintaqada yashayotgan BMT dek nufuzli tashkilotlarga umid bilan yordam so‘rab murojaat qilayotgan millionlab odamlarning muammosidir»; - 2010-yilning aprelida BMT Bosh kotibi Pan Gi Mun shaxsan Orol bo‘yi hududlariga tashrif buyurdi. U Orol muammosini hal qilishga ko‘mak berishga tayyor ekanligini bildirib, ekologik halokat oqibatlarini tugatishga yordamlashish maqsadida ekspertlar salohiyati, moliyaviy va boshqa resurslari jo‘natishga qaror qildi. Shundan kelib chiqib, BMT Bosh assambleyasi 63-sessiyasi muhim hujjatlaridan biri — bu «Orolni qutqarish xalqaro fondiga Bosh assambleyadagi kuzatuvchi maqomini berish» rezolutsiyasi boidi. Bu rezolutsiyaning hammuallifi O‘zbekiston davlati edi. - Umuman, O‘zbekistonbilan BMT o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari yildan yilga mustahkamlanib bormoqda. Mustaqillik davrida O‘zbekistondavlati BMT bilan samarali hamkorlikni yoiga qo‘ya oldi, balki BMT faoliyati va obro‘sini yanada o‘sishiga o‘zining katta hissasini qo‘shdi, dunyo hamjamiyatidan o‘ziga munosib o‘rin egalladi. - 2012-yilning 1—2-oktabrida Turkmaniston Prezidenti G.Berdimuhamedovning taklifi bilan Prezident I.A.Karimov Ashxobodga tashrif buyurdi. 0’zaro muzokaralar natijasida Prezidentlarning Qo‘shma Bayonoti qabul qilindi, shuningdek, 2013—2017-yillaiga mo‘ljallangan iqtisodiy hamkorlik to‘g‘risidagi Shartnoma, 2013—2014-yillarga mofljallangan tashqi siyosat muassasalarining o‘zaro hamkorlik dasturi kabi hujjatlar imzolandi. - O‘zbekistonTurkmanistonga mineral o‘g‘itlar, qurilish materiallari, meva- sabzavot mahsulotlari, elektr va mexanik uskunalari, transport vositalari, qora va rangli metall buyumlari eksport qiladi. Turkmaniston esa bizning mamlakatga neft mahsulotlari, propilen polimerlari, oltingugurt kislotasi kabi mahsulotlami eksport qiladi. So‘nggi besh yil ichida o‘zaro tovar aylanmasi uch martaga o‘sdi293. Ikki mamlakat o‘rtasida iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va do‘stlik aloqalari rivojlanib bormoqda. - O‘zbekiston— Qirg‘iziston o‘zaro diplomatik aloqalari 1993- yil 16-fevralda o‘matilgan. Har ikki mamlakat xalqaro terrorizm, fundamentalizm, separatizm, narkotrafikka qarshi kurashda yaqindan hamkorlik qilib kelmoqda. Hozirgi davrda har ikki mamlakat o‘rtasida o‘zaro hamkorlikka doir 137 ta hujjat imzolandi294. - Hozirgi davrga kelib O‘zbekiston— Qirg‘iziston o‘zaro diplomatik munosabatlarini yaxshilanishida 2014-yil aprelda o‘tkazilgan O‘zbekiston— Qirg‘iziston «Sharq — Antiterror — 2014» qo‘shma antiterror qo‘mondonlik-shtab harbiy mashqlari muhim ahamiyat kasb etdi. Harbiy mashqlar Shanxay hamkorlik tashkilotining 2014-yil 20-martda tasdiqlagan dasturi asosida o‘tkazildi. Unda ikki davlatning mudofaa, ichki ishlar, favqulodda vaziyatlar vazirliklari va fuqarolik mudofaasi tashkilotlari vakillari ishtirok etdi. Qozog‘iston, Xitoy, Rossiya, Tojikiston va SHHT vakillari kuzatuvchi sifatida qatnashdi295. - Umuman, O‘zbekiston— Qirg‘iziston o‘zaro munosabatlar ikki tomonlama va xalqaro tashkilotlardagi hamkorlik asosida rivojlanib bormoqda. - Mustaqillik davrida O‘zbekiston — Tojikiston diplomatik aloqalari rivojlanib kelmoqda. 0’zbekistonning Tojikiston davlatiga nisbatan ekologik masalalar — Tojik alumin zavodini atrof-muhit ekologiyasini halokatga olib kelganligi, Tojikistondagi Rog‘un GESning loyihasi qirq yil ilgari eskirgan loyiha, konstruktorlik va texnologik xulosalari asosida qurilayotganligi, uni qurilishi Orol halokati tufayli ekologik muvozanatni izdan chiqish yoqasida turgan mintaqaga katta ofat yetkazishi mumkinligiga doir e’tirozlariga ijobiy aks-sado berilmayotgan o‘zaro diplomatik munosabatlarda o‘z izini qoldirmoqda. - Lekin, shunga qaramay, har ikki tomonning o‘zaro aloqalari ikki tomonlama va xalqaro tashkilotlar faoliyatida namoyon boimoqda. Jumladan, 2011—2013- yillarda har ikki tomon ichki ishlar vazirlarining xalqaro tashkilotlar anjumanlaridagi uchrashuvlari kuzatilmoqda. 2014-yil iyulda har ikki davlat tashqi ishlar vazirlari Dushanbeda SHHT a’zo-davlatlari tashqi ishlar vazirlari yig‘ilishi munosabati bilan uchrashdi. Unda transport, eneigetika, madaniyat, chegara hududlaridagi hamkorlik sohalarida siyosiy muzokalami faollashtirishga kelishildi296. Shuningdek, har ikki tomon tashqi ishlar vazirlari SHHTni rivojlantirish, ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan qozonilgan g‘alabaning 70 yilligini nishonlashga doir qo‘shma qarorlar qabul qilish, mintaqaviy va xalqaro muammolarga doir o‘zaro fikrlar almashdi. - Xulosa qilib aytganda, 0’zbekistonda tarixiy jihatdan qisqa bir davrda xalqaro munosabatlarni yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish bobida asrlarga arziydigan ishlar amalga oshirildi. O‘zbekistono‘zining tinchliksevar, yaxshi qo‘shnichilik, o‘zaro foydali hamkorlikka qaratilgan siyosati va faoliyati bilan butun dunyoga tanildi, jahon hamjamiyatida o‘zining munosib o‘rnini egalladi, uning mavqeyi yildan yilga mustahkamlanib bormoqda.