DNK- saqlovchi viruslar keltirib chiqaradigan kasalliklar. Gepatit viruslari. Gerpes viruslari Virusli gepatit A va Bkasalliklari. Virusli gepatit yuqumli kasallik bo‘lib jigarni zararlanishi va umumiy intoksikatsiya bilan o‘tadigan kasallikdir. Kasallikning gepatit A virusi infeksion gepatit, gepatit B yoki zardobli gepatiti, bulardan tashqari gepatit A ga ham B ga ham tegishli bo‘lmagan boshqa turi tafovut qilinadi. Sharqning buyuk allomasi Abu Ali Ibn Sino sariq kasalligini o‘rganishda juda katta xissa qo‘shdi. U sariqlik jigarning jarohatlanishiga bog‘liq ekanligini zikr etdi. Shuning bilan birga u sariqlik bilan kechadigan turli kasalliklar klassifiksayasini tuzdi va ularni kelib chiqish sabablarini aniqlashga harakat qildi. 1888 yilda buyuk rus olimi S. P. Botkin kasalligining klinik belgilarini bemor organizmida kechadigan patologik jarayonlarni mufassal bayon etdi, shu bilan birga uningyuqumli ekanliginiisbotlabberdi. Shuning uchun hambu hastalik Botkin kasalligi deb ataladigan bo‘ldi. Lekin kasallikni paydo qiluvchilar ko‘p yillargacha aniqlanmay kelindi. 1940 yilda rus olimlaridan P. G. Sergeev, Ye. M. Taraeev va boshqalar birinchi marotaba kasallikni filtrlanuvchi viruslar qo‘zg‘atsa kerak degan tahminni bildirdilar. Keyingi 30 yillar davomida butun dunyo olimlari kasallik virusini aniqlash va uni o‘rganish sohasida keng ko‘lamda ish olib bordilar. Gepatit A virusini 1973 yilda Fayistaun najas ekstraktini elektron mikroskopik tekshirishishlarini olib borib aniqlagan. Morfologiyasi. Gepatit A virusi kasallikni yashirin davrini oxirida va o‘tkir stadiyasida bemorni najasida, plazmasida, o‘tida, oshqozon suyuqligida aniqlanadi. Gepatit A virusi RNK genomli virus hisoblanadi. Virus kichik sferik shaklga ega bo‘lib, kattaligi 25-32 nm. Fizik kimyoviy xossalari bo‘yicha enteroviruslarga o‘xshash. Gepatit B virusi nukleoid va tashqi qobiqdan iborat murakkab tuzilishiga ega bo‘lgan virus hisoblanadi. Deyn zarrachalari yoki virionlar gepatit B bilan og‘rigan bemorlarni qon zardobida va virus tashuvchilarida aniqlanadi. Viruslar sferik formada bo‘lib, kattaligi 42 nm. Gepatit B virusi qo‘sh ipli DNK genomli virus hisoblanib, shundan bir ipi defektli hisoblanadi. Virusni tashqi qavati virus va hujayra oqsillaridan iborat murakkab tuzilishiga ega. O‘stirish. Gepatit A virusi Janubiy Amerika maymuni marmozet va shimpanze organizmida ko‘payadi va jigar hujayralarida uzoq vaqt saqlanib qoladi. Gepatit B virusi reproduksiyasi asosan shimpanze maymuni organlari va to‘qimalarida yana odam gepatotsitlarida bo‘ladi. Chidamliligi. A virus tashqi muhitga ancha chidamli 1000S haroratda 5 minut, 1,1 vatt kuchlanishli ultrabinafsha nur ta’sirida 1 minutda, 05- 1% li yangi tayyorlangan xloramin eritmasida 30 minutda aktivligini yo‘qotadi. Efirga va turlikislotalar ta’siriga chidamli hisoblanib, 2100S temperaturada bir necha yil saqlanadi. B virusi kimyoviy hamda fizikaviy ta’sirlarga juda ham chidamli hisoblanadi. 600S gacha qizdirilganda 4 soat, 1000S issiqikda esa 30-40 minutgacha, 200S sovuqda muzlatilganda ma’lum vaqtgacha o‘lmaydi, avtoklavda 1200S da 45 minutdan so‘ng, quruq issiq bilan 1800S haroratda sterillash o‘tkazilganda bir soatdan so‘ng yoki qaynatilganda kamida yarim soatdan so‘ng o‘z faolligini yo‘qotadi. Antigen tuzilishi. Gepatit A virusi yagona oqsil tabiatli NA-Ad ga ega bo‘lib najas ekstraktidayuqori sezgir indikatsiyametodibilan aniqlashmumkin. Gepatit B virusi 3 ta antigen determinantlariga ega. 1)NV s AD ya’ni yuza antigeni virus yuzasida joylashgan, o‘lchami 20-22 nm bo‘lib sferik yoki tubulyar shaklga ega. NVAD nm bir nechta serotiplaria, d, y, w, r va ularni kombinatsiyalari- adw, ayw, adr, ayr aniqlangan bo‘lib bulardan birinchi uchalasi odamda kasallik keltirib chiqarishda muhim ahamiyatga ega. Yuza antigenini ilgari Avstraliya antigeni deb atalardi. U kasallik yuqqandan keyin 2-6 hafta o‘tgach kasallik va tashuvchilik davrining boshidan oxirigacha gepatotsitlar biologik suyuqliklarda topish mumkin. Kasallik boshlangandan 3-4 oydan keyin MVAD ga qarshi antitela paydo bo‘ladi. Qon zardobida anti NVAD ni bo‘lishi sog‘ayish ko‘rsatkichi va immunitetdan dalolat beradi. 2) NV s AD yadro antigeni bo‘lib virus yadrosida aniqlangan NV s Ad ya’ni o‘zak antigeni Deyn zarrachasi ichki qismida joylashgan. NV s AD sferik tuzilishga ega bo‘lib, diametri 27 nm. Infeksion jarayonida uni faqat gepatotsitlar yadrolarida topish mumkin. Gepatit B bilan kasallangan bemorda NVs AD ga qarshi anti NV s AD paydo bo‘ladi. Anti NVs AD virus miyani erta bosqichida paydo bo‘lib, sog‘ayish davrigacha va immunitet shakllanguncha saqlanadi. 3)NVe AD belgilanadigani antigen faqat Deyi zarrachasida bo‘libgina qolmay, balki qonda ham ozod xolda yoki immunoglobulin bilan aloqada aylanib yuradi. NVe AD ning 3 haftadan ortiq vaqt bo‘lishi kasallikning surunkali formaga o‘tganidan dalolat beradi. Kasallik patogenezi. A virusi enteral yo‘l bilan organizmga tushganda uni birlamchi ko‘payishi me’da ichak yo‘llari shilliq qavatlarida, so‘ngra regional limfa tugunlarida bo‘ladi va bu kasallikning yashirin davriga to‘g‘ri keladi. Sariqlikdan oldingi davrning boshlang‘ich davrida virus qonga o‘tib, virusemiya keltirib chiqaradi. Qon yo‘li orqali u parenximatoz a’zolarga asosan jigarga o‘tganda bu yerda makrofaglar va gepatitlar sistemasi ko‘payib ularni xalok qiladi. Parenteral yuqishda gepatit B virusi qonga tushadi va immunitet yetarlicha barqaror bo‘lganda organizm virusdan tez xoli bo‘ladi. Agar organizm virusdan xoli bo‘lishi yuzbermasa u jigarga va boshqa organlarga tushadi. Virusning makrofaglar sistemasi hujayralariga va gepatotsitlarga tushishi yuzaga kelishi kuzatiladi. Ko‘pchilik bemorlarda qonida leykotsitlar formulada o‘zgarishsiz kechuvchi leykopeniya kuzatiladi. Sariqlikdan oldingi davrning boshidan oxirigacha bemor qoni zardobida alanin aminotransferaza AlAT va AsAT faolligi yuqori bo‘ladi. Sariqlikdan oldingi davrning so‘nggi kunlari jigar kattalashadi, urobilogen ko‘payishi hisobiga siydik rangi to‘qlashadi. Ba’zan ahlat rangi oqaradi tuproqsimon ko‘rinda, qon zardobida bilirubin, ayniqsa bevosita bilirubin ko‘payadi. Ko‘z sklera qavati sarg‘aya boshlashidan sariqlik davri boshlanadi. Sariqlik davri kasallikning avjlanishi davri bo‘lib skleraning sarg‘ayishiga teri va ko‘zga ko‘ringan shilliq pardalar sarg‘ayishi qo‘shiladi. Sariqlik davri kasallik avjiga chiqqan davr bo‘lib, sarg‘aygan ko‘z oqiga shilliq qavatlari va teri yuzasidan sarg‘ayishi qo‘shiladi, qolgan belgilar kamayadi yoki batamom yo‘qoladi. Jigar kattalashuvi davom etadi, chetlari sezuvchan bo‘lib qorin paypaslanganda 2-4 nm ga qovurg‘a yoyi ostidan chiqib turadi, ko‘pincha qorataloq ham kattalashadi. Arterial bosim kamayib ketishi va bradikardiya kuzatiladi. Qonda limfa va monotsitozl ileykopeniya kuzatiladi. Kasallikning o‘tkir davrida Sog 2-4 mm soatgacha tushibketadi, sariqlik kamayib borishi bilan 18-24 mm soatgacha ko‘tariladi va keyinchalik normaga kamayadi. Jigar faoliyati buzilishi bilan sariqlik orta boradi va qon zardobida bilirubin miqdori ko‘payadi. Timol sinamasi ko‘rsatkichi ham ortib boradi. Sariqlik davri asosan 7-15 kun bo‘ladi. Sariqlik davridan rekonvalessent davriga o‘tishda sariqlik darajasi kamayib boradi va butunlay yo‘qolib teri rangiga kiradi, ahlat o‘zini normal tusini oladi va ko‘p miqdorda rangsiz siydik ajrala boshlaydi. Rekonvalessentlik davri boshlanishi bilan kasalllikning klinik belgilari tezda yo‘qoladi. Qon zardobida bilirubin miqdori va AlAT faolligi ko‘rsatkichi ham normallashadi. Lekin timol sinamasi ko‘rsatkichi uzoq vaqt normadan ortiq xolda qoladi. Kasallikning qaytalanishi aksariyat jismoniy zo‘riqish o‘rnida yotish rejimiga amal qilmaslik davolash parxezning buzilishi va boshqalar bilan bog‘liq. B gepatitda kasallik yashirin davri 60-120 kun eng kami 6 hafta, ko‘pi bilan 6 oyni tashkil etadi. Sariqlikdan oldingi davr bir kunda bir nechta haftagacha ba’zi bemorlarda umuman bo‘lmasligi mumkin. Ayrim bemorlarda sariqlikdan oldingi davrning oxirgi kunlarida harorat ko‘tariladi. A genotitiga nisbatan dispeptik va asteno va gepativartrapgiya belgilari ko‘proq rivojlangan bo‘ladi va tez-tez uchraydi. Jigar hajmi kattalashadi ba’zi bemorlar terisida qichishish paydo bo‘ladi, allergik qichib turuvchi eshakemga o‘xshash toshmalar bo‘ladi. Periferik qonda asosan A gepatitida bo‘lganidek o‘zgarishlar bo‘ladi. Kasallik og‘ir kechganda AlAT aktivligi AsAT dan yuqorigi perbilirubinemiya sulema sinamasi ko‘rsatkichining birmuncha pasayishi 1,4 1,5 ml normada 1,8-2,2 ml albuminlar miqdorini pasayishi 45-47 gacha globulin darajasi oshishi 26-29 qayd qilinadi. Timol sinemasi 2-4 tb ni tashkil qiladi va 90-95% xollarda oshadi. Intoksikatsiya orta borib bosh aylanishi, holsizlik, adinamiya, ko‘ngil behuzur bo‘lishi, ko‘p marta qusish, eyforiya, gemorragikdiatez, toxikardiya belgilari paydo bo‘ladi. Rekonvalessent davri A gepatitiga nisbatan ancha uzoq davom etadi. Kasallik nihoyatda og‘ir kechib ko‘pincha cho‘zilib, surunkali faolgepatit XAG yoki surunkali persistirplangan gepatit XPG formalariga aylanadi. Diagnozi. Diganostika klinik va epidemiologik ma’lumotlarga asoslanadi. B gepatiti diagnostikasi epidemiologik anamnez asosida (operatsiya bo‘lib o‘tgan: gemotransfuziya, takroriy in’eksiyalar va teri yoki shilliq qavatlar butunligini buzilish bilan bog‘liq boshqa xildagi muolajalar) klinik ma’lumotlar va laboratoriya tekshirishlarning spesifik metodlariga asoslanadi. Laboratoriya diagnostikasining spefitsik metodi B gepatiti virusining marker antigenlari NVs Ad- NVs- Ad va NVs Ad va bemor qoni zardobida anashularga xos antitelolar anti NV s anti NV s va anti NVs borligini aniqlashga asoslangan. B gepatitida ko‘proq amaliy ahamiyatga gel presipitatsiyasi reaksiyasi (RPG) va bir-biriga qarshi qo‘yilgan immunoelektroforez (VPEF) eng sezgir passiv gemaglyutinatsiya reaksiyasiga ega bo‘ladi. Radioimmun va immuno yenziimetodlari o‘ta sezgir hisoblanadi. Nve Ad bemor qonida NV s Ad bilan birgalikda yashirin davrda paydo bo‘lib, sariqlik boshlanishi bilan yo‘qoladi. Kasallik boshlanmasdan oldin 3 haftailgari Nve Ad yo‘qoladi, anti Nve paydo bo‘ladi. Bunday holat B virusli gepatitning o‘tkir formasiga xos bo‘ladi. Nvega tegishli tarzda va anti Nve paydo bo‘ladi, bu esa virusli gepatitning o‘tkir formasi va kasallikning yengil kechganligidan dalolat beradi. Bemor qoni va jigarida Nbe Ad 3 haftadan ortiq muddatda NV s Ad esa 6 haftadan ortiq persisterlanib, kasallikning surunkali formaga o‘tayotganligining ko‘rsatkichi sifatida namoyon bo‘ladi. Davolash. Spesifik terapiyasi yo‘q. Kasallikning o‘tkir bosqichida virusli gepatitlar yengil kechganda rejimga rioya qilgan xolda parxez saqlash, jigarga ortiqcha yuk bermaslik lozim. Sariqlik davrning dastlabki 7-10 kunlarida bemor o‘rnidan turmay yotishi keyinrok esa o‘tirishi mumkin. Sutkasiga ya’ni sutkalik ratsionga kamida 100 gr oqsil, 30-40 gr gacha bo‘lgan sariyog‘ uglevodlar kirishi kerak. Qovurilgan, dudlangan, alkogol man etiladi. O‘rtacha og‘irlikda kechuvchi kasallik formalarida intoksikatsiya mavjud bo‘lib, ko‘ngil aynishi tufaylibemor suyuqlikiste’molqila olmasadezintoksikatsiya terapiyani tavsiyaqilinadi. Bunda vena ichiga asta-sekinlik bilan tomchilab 5-10 foizli glyukozaning Ringer suyuqligidagi eritmasi, 250-500 ml dan 5 foizli 10 ml askarbin kislotasi bilan qo‘shilgan xolda yuboriladi. Zaruriyat tug‘ilganda gemodez yoki reonoliglyukin, 200-400 ml plazma, 100- 150 ml sorbital va xakozalar yuboriladi. VG ning og‘ir formalarida bemorlar jadallashtirilgan terapiya bo‘limiga o‘tkaziladi va nevrologik o‘zgarishlar suv, tuz almashinuvi, kislota-asos holati koagulogramma o‘zgarishlari bir sutkalik diurez ustidan vrachlarning atroflicha nazorati tashkil qilinadi. Dezintoksikatsiya vositalari yuboriladi. Diurez manfiy bo‘lganda veroshpiron 0,025 g bilan birgalikda furoselid 0,02-0,04gdan sutkasiga 3-4 marta tayinlanadi. Ginoglikamiyaning oldini olish uchun panangin 10-20 ml gemorregiya holatlarida mushak orasiga 2-5 ml 1% livinesol yuboriladi. Asoratlarni oldini olish uchun antibiotiklar tavsiya etiladi. Miya shishi belgilari paydo bo‘lganda dezintoksikatsiya terapiyasi bilan birgalikda degidratatsiya terapiyasi tayinlanadi va laziks bilan birgalikda 60 mg dan sutkasiga 3-4 marta vena ichiga prednizalon yuboriladi. Profilaktikasi va kurash choralari. VG ga qarshi kurash infeksiya manbaini aniqlash va ajratib qo‘yish infeksiya o‘tkazish yo‘llarini uzish yo‘llari bilan olib boriladi. A gepatiti bilan og‘rib o‘tganlarni bir oydan so‘ng statsionar vrachlari dispanser ko‘rigidan o‘tkazadilar. Kasallik asoratlari bo‘lgan bemorlar va rekonvalessentlar keyinchalik nazorat etilishi uchun poliklnikalarning yuqumli kasalliklar kabinetiga o‘tkazilib 3 oydan so‘ng qayta dispanser ko‘rigidan o‘tadilar. B gepatiti bilan og‘rigan bemorlar kasalxonadan chiqqanlaridan so‘ng 1 oy davomida statsionar vrachi nazoratida bo‘ladilar. Kasallik yaxshi kechganda yuqumli kasalliklar kabinetida takroriy tekshiruv ishlari kasalxonadan chiqqach har 3,6,9,12 oyda boriladi. B gepatit bilan og‘rib o‘tgan rekonvalessitlar surunkali gepatiti o‘tmagan bo‘lsa va NV antigen NVs Ad bilan 10 kun oralig‘ida 2 marta o‘tkazilgan tekshiruvlar manfiy xulosaberganda hisobdan chiqariladi. Donorlikdan VG ni boshidan kechirgan etiologiyasi noaniq gepatiti bo‘lgan so‘nggi 2 yilichida qon yoki plazma quyilgan giyohvandlik yoki alkogolizm bilan kasallangan shaxslar chetlatiladi. Donorlardan qon olishda bioximiyaviy ko‘rsatkichlar va NVs Ad borligi aniqlanadi. Nvs Ad tashuvchiligi aniqlangan odamlar poliklinikalarning infeksion kasalligi kabinetlarida hisobda turadilar, aniqlangan 3 oy o‘tgach va keyinchalik yiliga 2 marta tekshiriladilar. 2 yil kuzatuv davomida 4 marta manfiy natija olingandan keyingina ular hisobdan chiqariladilar. VG ni aniqlash maqsadida oziq-ovqat korxonalari ustidan vodoprovod va boshqa suv ta’minoti manbalarining qurilishi va ishi ustidan sanitariya nazorati olib boriladi: aholi yashaydigan joylarni tozalash kanalizatsiya qurilishi, chiqindilarni yuqumsizlantirish, pashshalarga qarshi kurash ustidan sanitariya nazorati olib boriladi. Parenteral yuqish profilaktikasi tibbiy asbob uskunalardan foydalanish tozalash va sterilillash ustidan puxta nazorat olib borish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Turli muolajalarni o‘tkazish uchun alohida steril shprislar, ignalar, skarifikatorlar, pipetkalar va shu kabilardan foydalaniladi. Xozirgi vaqtda bir marta ishlatiladigan shprislar, ignalar va qon quyish sistemalaridan keng foydalanilmoqda. A virusi gepatit profilaktikasi maqsadida yoshbolalar kollektivida epidemiya oldi oylarida 1 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalarga 1 ml miqdorida immunoglobulin yuboriladi. Infeksiya o‘chog‘idagi tadbirlar. Kasallik topilgan hamma holatlarda A va B virusli gepatitni alohida hisobi qayd etilib, epidemiologik tekshiruv kartasi formasi to‘ldirilib epidemiologik tekshiruv o‘tkaziladi. Bunda bemor atrofida oshadi, kvartirada, bolalar muassasalarida, maktabda, ish joyida virusli gepatit holatlari bor yo‘qligi yoki gepatitga ehtimoli bo‘lgan kasalliklar gripp, angina, o‘tkir respiratda kasalliklari xolesistit va xokazolar borligi aniqlandi. Kasallangan bemorni keyingi 6 oy davomida biror davolash muassasida bo‘lgan-bo‘lmaganligi, ularga qon, plazma yoki qonning boshqa komnonentlari quyilganligi aniqlanadi. Kasallanganlarga avval biror davolash dori-darmonlari jo‘natilgan-mi yo‘qmi, teriga, teri ostiga, teri ustiga, mushaklarga, venaga yoki boshqa davomi tadbirlari o‘tkazilganligi venalardan yoki barmoqlardan laboratoriyada tekshirish maqsadida qon olinganligi, bemor donor bo‘lganmi, yo‘qmi shu kabilarni bilish benihoya zarardir. VG o‘chog‘ida bemor gospitalizatsiya qilishiga qadar kundalik dezinfeksiya so‘ngra ya’ni gospitalizatsiya qilingach yakunlovchi dezinfeksiya o‘tkaziladi. Bemor bilan aloqada bo‘lganlar ular aloqasi uzilgan va infeksiya o‘chog‘ida dezinfeksiya o‘tkazilgan vaqtdan boshlab 35 kun davomida kamida haftada bir marta meditsina ko‘rigidan o‘tkaziladi. A virusigepatit bilan aloqada bo‘lgan bolalar muassasalariga qatnovchi bolalarga o‘z vaqtida immunoglobulin qilingan xolda ular ustidan doimiy meditsina nazorati tashkil qilinib, kasallik belgilari paydo bo‘lishi bilan darxol kollektivdan chetlashtirish va gospitalizatsiya qilish sharti bilan faqat epidemiolog tomonidan ushbu kollektiva qatnashga ruhsat beriladi. Vrach ko‘rsatmasi bilan ayrim holatlarda o‘tkir respirator kasalliklar kuchayganda, ayniqsa ular jigar kattalashuvi bilan kechganda va tushunarsiz harorat ko‘tarilishi holatlari va xokazalarda statsionar yoki poliklinika bioximik laboratoriyalarda 10-15 kunlik oraliq bilan qonda mikrousul yordamida fermentlar faolligi aniqlanadi. Epidemik ko‘rsatmaga muvofiq 1 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalarga va homilador ayollarga kasallik boshlangan vaqtning 7-10 kuni davomida immunoglobulin yuboriladi. Immunoglobulin quyidagi dozalarda 1 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalarga 1 ml, 10 yoshdan yuqori bo‘lgan bolalar va homilador ayollarga 1,5 mldan yuboriladi. Bolalar kollektivi o‘rtasida oxirgi bemor chetlashtirilgan vaqtdan boshlab 2 oy davomida hech qanday planli emlashlar diagnostik reaksiyalar va stomatologik tekshirishlar o‘tkazilmaydi. VG o‘choqlarida infeksiya profilaktikasi masalasida sanitariya tushuntirish ishlari olib boriladi. OITS qo‘zg‘atuvchisi va uning laboratoriya tashxisi. Insonlar qadim zamonlardan beri davolashni iloji bo‘lmagan chinchechak, vabo, o‘lat va boshqa ko‘pgina shunga o‘xshash yuqumli kasalliklar ustidan g‘alaba qozonib, ularni qattiq nazorat ostiga olabildi. Shu bilan yuqumli kasalliklar muammosi xal qilinganday faqatgina ba’zi davolash qiyin bo‘layotgan kasalliklar muolaja ishlari rivojlantirilsa kifoya, bu muammo kun tartibidan olinganday edi. Bu davrda asosiy e’tibor insonlarni ko‘pchiligini umriga zavol bo‘layotgan o‘sma va yurak-tomir kasalliklariga karatilgan edi. Inson hayoti bizni o‘rab turgan olamni turli tumanligi va rang-barangligi bilan mazmunlidir. Afsuski insonnning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasiatrof muhitning sezilarli va ko‘z ilg‘amaydigan o‘zgarishlariga sabab bo‘lmoqda. Ekologik muvozanatning buzilishiga yaqqol misol qilib hammaga ma’lum bo‘lgan Orol dengizining qurib borishi misol qilishimiz mumkin. Yashash tarzini o‘zgari shahar qanday tirik organizmning shart sharoitlarga moslashuviga majbur qiladi. Tabiatda biologik bo‘shliq bo‘lmasligi ma’lum narsa. Masalan turli dorilar ta’sirida kasallik uyg‘otuvchi biror mikrob yo‘qotilsa uning ustiga albatta boshqasi vujudga keladi. Keyingi yillarda jamiyatimiz butun insoniyatga xavf soluvchi yangi infeksiyaning paydo bo‘lishiga butunlay tayyor emasligi namoyon bo‘ldi. O‘rta asrlarda o‘lat, chinchechak, zaxmi nsonlar boshiga qanchalar xavf solgan bo‘lsa yangi paydo bo‘lgan infeksiya shunchalik xavflidir. Bu OITS odam immuntanqislik sindromi hisoblanadi. Keyingi yillar mobaynida jamiyat birorta kasallikka ham OITS ga ko‘p e’tibor qaratgandek e’tibor bermagan. Kasalikga e’tibor esa quyidagi omillarga bog‘liq: - OITS ni xozirgi tibbiyot vositalari yordamida davolashning iloji yo‘q va u doimo o‘lim bilan tugaydi. - Qanchalik sa’iy harakatlar qilinmasin afsuski uni davolash va oldini olish uchun samarali vositalar haligacha topilmagan. OITS bu limfotrop viruslar qo‘zg‘atadigan va organizmni immun sistemasi zararlanishi bilan o‘tadigan davrimizning eng dahshatli kasalligidir. Terminologiyasi. OITS termini odam immuntanqislik sindromi ma’nosini bildiradi. Virusni birinchi bo‘lib Parijdagi Paster institutining professori Lyuk Montane rahbarligidagi ilmiy tekshirish guruhi tomonidan ajratib olindi va bu virus LAV limfoadenopatiyaga bog‘lik virus deb ataldi. 1984-yilda Merilend shahrida AQShda joylashgan onkologik tekshirish institutidagi Robert Gallo boshchilik qilgan ilmiy guruh tomonidan bu virus identifikatsiya qilindi. I va II lamchi odam O leykemiya virusi (NLTV ) subguruhlariga o‘xshash bo‘lgani uchun unga BLTVIII nomi berildi. OITS muammosi bo‘yicha bo‘lib o‘tgan xalqaro kongressda ilgari ishlatib kelingan LAV/BLAV-III murakkab nomlashish BLV, o‘zbek tilida esa OIV odam immuntankislik virusi, rus tilida esa VICh-virus immunodefitsita cheloveka termini bilan almashtirishga qaror qilindi. Xozirgi vaqtda OITS chaqiradigan 3ta virus ma’lum OIV-1 OIV-2 OIV-3.