Epitelial to’qima. Epidermis, gastrodermis, ichak. Biriktiruvchi to’qima. Skeletlar: gidroskelet; qattiq skelet. Harakat va tana o’lchamlari. Muskul hujayralar va muskul to’qima. Nerv hujayralari va nerv to’qima (Nerv tizimi)

Time

Yuklangan vaqt

2025-11-08

Downloads

Yuklab olishlar soni

0

Pages

Sahifalar soni

4

File size

Fayl hajmi

27,5 KB

Sotib olish Sotib olish (4900so'm)

Epitelial to’qima. Epidermis, gastrodermis, ichak. Biriktiruvchi to’qima. Skeletlar: gidroskelet; qattiq skelet. Harakat va tana o’lchamlari. Muskul hujayralar va muskul to’qima. Nerv hujayralari va nerv to’qima (Nerv tizimi) R E J A 1. Epitelial to’qima. Epidermis, gastrodermis haqida tushuncha. 2. Biriktiruvchi to’qima. Skeletlar: gidroskelet; qattiq skelet. Harakat va tana o’lchamlari. 3. Muskul hujayralar va muskul to’qimani tuzilishi. 4. Nerv hujayralari va nerv to’qima (nerv tizimi) haqida tushuncha. Tuzilishi va funksiyalari bilan o’xshash bo’lgan hujayralar to’qimalarni hosil qiladi. Hayvonlar organizmida epiteliy (qoplovchi), biriktiruvchi, muskul va nerv to’qimalari bo’ladi. Epiteliy to’qimasi yassi kubsimon yoki silindrsimon hujayralardan iborat. Uning hujayralari o’zaro zich joylashgan bo’lib, oraliq modda juda kam bo’ladi. Bu to’qima hayvon tanasi sirtini qoplab turuvchi terini hosil qiladi. Tana bo’shlig’i, ichak devori va ichki organlar bo’shlig’ining ichki yuzasi ham shu to’qima bilan qoplangan. Epiteliy organizmni tashqi va ichki muhitning zararli ta’siridan himoya qiladi. Chuvalchanglar tanasi sirtidagi kutikula, bo’g’imoyoqlilaming xitin qoplag’ichi, umurtqali hayvonlarning juni, patlari va tirnoqlari teri epiteliysidan hosil bo’ladi. Epiteliy sekretsiya funksiyasini ham bajaradi. Masalan, ichak va oshqozon devori bezlari hazm fermentlari, ichki sekretsiya bezlari epiteliysi gormonlar ishlab chiqaradi. Teridagi maxsus epiteliy hujayralari teri sirtiga ter va yog’ ishlab chiqaradi. Biriktiruvchi to’qima hujayralar orasidagi moddasining ko’pligi bilan boshqa to’qimalardan farq qiladi. Oraliq modda qattiq yoki suyuq bo’lishi mumkin. Logotip
Epitelial to’qima. Epidermis, gastrodermis, ichak. Biriktiruvchi to’qima. Skeletlar: gidroskelet; qattiq skelet. Harakat va tana o’lchamlari. Muskul hujayralar va muskul to’qima. Nerv hujayralari va nerv to’qima (Nerv tizimi) R E J A 1. Epitelial to’qima. Epidermis, gastrodermis haqida tushuncha. 2. Biriktiruvchi to’qima. Skeletlar: gidroskelet; qattiq skelet. Harakat va tana o’lchamlari. 3. Muskul hujayralar va muskul to’qimani tuzilishi. 4. Nerv hujayralari va nerv to’qima (nerv tizimi) haqida tushuncha. Tuzilishi va funksiyalari bilan o’xshash bo’lgan hujayralar to’qimalarni hosil qiladi. Hayvonlar organizmida epiteliy (qoplovchi), biriktiruvchi, muskul va nerv to’qimalari bo’ladi. Epiteliy to’qimasi yassi kubsimon yoki silindrsimon hujayralardan iborat. Uning hujayralari o’zaro zich joylashgan bo’lib, oraliq modda juda kam bo’ladi. Bu to’qima hayvon tanasi sirtini qoplab turuvchi terini hosil qiladi. Tana bo’shlig’i, ichak devori va ichki organlar bo’shlig’ining ichki yuzasi ham shu to’qima bilan qoplangan. Epiteliy organizmni tashqi va ichki muhitning zararli ta’siridan himoya qiladi. Chuvalchanglar tanasi sirtidagi kutikula, bo’g’imoyoqlilaming xitin qoplag’ichi, umurtqali hayvonlarning juni, patlari va tirnoqlari teri epiteliysidan hosil bo’ladi. Epiteliy sekretsiya funksiyasini ham bajaradi. Masalan, ichak va oshqozon devori bezlari hazm fermentlari, ichki sekretsiya bezlari epiteliysi gormonlar ishlab chiqaradi. Teridagi maxsus epiteliy hujayralari teri sirtiga ter va yog’ ishlab chiqaradi. Biriktiruvchi to’qima hujayralar orasidagi moddasining ko’pligi bilan boshqa to’qimalardan farq qiladi. Oraliq modda qattiq yoki suyuq bo’lishi mumkin.
Biriktiruvchi to’qima organlar va to’qimalami bir-biri bilan tutashtirib turish, tayanch skelet hosil qilish, organizmni oziq moddalar va kislorod bilan ta’minlash, zahira oziq to’plash va boshqa bir qancha vazifalami bajaradi. Bo’shliqichlilar tipiga mansub hayvonlaming shilimshiq moddaga o’xshash biriktiruvchi to’qimasida oziqni taqsimlash, skelet hosil qilish, jinsiy hujayralar hosil qilish kabi turli vazifalami bajaruvchi har xil hujayralar bo’ladi. Yassi chuvalchanglar tanasidagi ichki organlar oralig’ini to’ldirib turuvchi parenxima g’ovak tolali biriktiruvchi to’qimaga misol bo’ladi. Bu to’qima ichki muhit vazifasini bajaradi. Ba’zi umurtqasiz hayvonlar va hamma umurtqalilarning turli organlari va teri-osti qavati tarkibiga zich biriktiruvchi to’qima kiradi. Nafas olish organlari, qon tomirlari devori va terining qayishqoqligi ana shu to’qimaning oraliq moddasida joylashgan tolalar xossasiga bog’liq bo’ladi. Tayanch - skelet vazifasini bajaruvchi tog’ay, suyak, xorda tig’iz tolali biriktiruvchi to’qimaga misol bo’ladi. Qon suyuq biriktiruvchi to’qimadan iborat. Umurtqali hayvonlar qoni hujayralardan va qon zardobidan iborat. Qon zardobi hujayralararo moddani, qon hujayralari (eritrotsitlar, leykotsitlar va boshqalar) to’qima hujayralarini hosil qiladi. Umurtqasiz hayvonlarning qoni ko’pincha rangsiz, kislorod tashuvchi gemoglobin oqsili esa qon zardobi tarkibiga kiradi. Ko’pchilik hayvonlar (hasharotlar va umurtqalilar) uchun xos bo’lgan yog’ to’qimasi ham o’zining tuzilish xususiyatiga ко’ra biriktiruvchi to’qimaga kiradi. Yog’ to’qimasi hujayralarida zahira oziq modda yog’ to’planadi. Muskul to’qimasi qisqarish xususiyatiga ega bo’lgan tolalardan tashkil topgan. Muskul to’qimasi silliq va ko’ndalang chiziqli bo’ladi. Silliq muskullar duksimon, bitta yadroli hujayralardan tashkil topgan. Ular bir hujayralilar va bo’shliqichlilardan tashqari barcha umurtqasiz hayvonlarni va umurtqali hayvonlarning ichki organlari tarkibiga kiradi, Bu muskullar kuchsiz, lekin bir maromda qisqaradi. Ko’ndalang chiziqli muskullar ko’p yadroli uzun tolali hujayralardan iborat. Bu xildagi muskullar bo’g’imoyoqlilar, qisqichbaqasimonlar, o’rgimchaksimonlar va hasharotlaming harakat organlari, umurtqali hayvonlarning skeleti bilan bog’langan. Ko’ndalang chiziqli muskullar har xil kuch bilan qisqarishi mumkin. Logotip
Biriktiruvchi to’qima organlar va to’qimalami bir-biri bilan tutashtirib turish, tayanch skelet hosil qilish, organizmni oziq moddalar va kislorod bilan ta’minlash, zahira oziq to’plash va boshqa bir qancha vazifalami bajaradi. Bo’shliqichlilar tipiga mansub hayvonlaming shilimshiq moddaga o’xshash biriktiruvchi to’qimasida oziqni taqsimlash, skelet hosil qilish, jinsiy hujayralar hosil qilish kabi turli vazifalami bajaruvchi har xil hujayralar bo’ladi. Yassi chuvalchanglar tanasidagi ichki organlar oralig’ini to’ldirib turuvchi parenxima g’ovak tolali biriktiruvchi to’qimaga misol bo’ladi. Bu to’qima ichki muhit vazifasini bajaradi. Ba’zi umurtqasiz hayvonlar va hamma umurtqalilarning turli organlari va teri-osti qavati tarkibiga zich biriktiruvchi to’qima kiradi. Nafas olish organlari, qon tomirlari devori va terining qayishqoqligi ana shu to’qimaning oraliq moddasida joylashgan tolalar xossasiga bog’liq bo’ladi. Tayanch - skelet vazifasini bajaruvchi tog’ay, suyak, xorda tig’iz tolali biriktiruvchi to’qimaga misol bo’ladi. Qon suyuq biriktiruvchi to’qimadan iborat. Umurtqali hayvonlar qoni hujayralardan va qon zardobidan iborat. Qon zardobi hujayralararo moddani, qon hujayralari (eritrotsitlar, leykotsitlar va boshqalar) to’qima hujayralarini hosil qiladi. Umurtqasiz hayvonlarning qoni ko’pincha rangsiz, kislorod tashuvchi gemoglobin oqsili esa qon zardobi tarkibiga kiradi. Ko’pchilik hayvonlar (hasharotlar va umurtqalilar) uchun xos bo’lgan yog’ to’qimasi ham o’zining tuzilish xususiyatiga ко’ra biriktiruvchi to’qimaga kiradi. Yog’ to’qimasi hujayralarida zahira oziq modda yog’ to’planadi. Muskul to’qimasi qisqarish xususiyatiga ega bo’lgan tolalardan tashkil topgan. Muskul to’qimasi silliq va ko’ndalang chiziqli bo’ladi. Silliq muskullar duksimon, bitta yadroli hujayralardan tashkil topgan. Ular bir hujayralilar va bo’shliqichlilardan tashqari barcha umurtqasiz hayvonlarni va umurtqali hayvonlarning ichki organlari tarkibiga kiradi, Bu muskullar kuchsiz, lekin bir maromda qisqaradi. Ko’ndalang chiziqli muskullar ko’p yadroli uzun tolali hujayralardan iborat. Bu xildagi muskullar bo’g’imoyoqlilar, qisqichbaqasimonlar, o’rgimchaksimonlar va hasharotlaming harakat organlari, umurtqali hayvonlarning skeleti bilan bog’langan. Ko’ndalang chiziqli muskullar har xil kuch bilan qisqarishi mumkin.