ESSE. ESSE TURLARI. Esse (fransuzcha: essai - urinish, sinash, ocherk) - erkin kompozitsiyali, uncha katta boʻlmagan nasriy asar. Esse orqali narsa va hodisalarga yoki shaxsga oid subʼyektiv fikr bayon qilinadi. Esselar falsafiy, tarixiybiografik, publitsistik, adabiy-tanqidiy, ilmiyommabop yoki sof belletristik xarakterda boʻladi. Esse uslubi obrazliligi, aforistikligi, jonli tilga yaqinligi bilan ajralib turadi. Mazmuni muayyan sabab yoki masalaga oid tugal tafsilotni yoki aniqlikni talab qilmaydigan individual taassurot va mulohazalardan iborat boʻladi. Mustaqil janr sifatida A. Montel ijodida tarkib topdi. Uzbek adabiyotida XX-asrning 70-80-yillaridan Esse yaratila boshlandi. Bugungi kunda ko'pchilik "insho" tushunchasini, "insho yozish" iborasini eshitishadi. Bu so'z frantsuzcha bo'lib, "tajriba, eskiz, insho" degan ma'noni anglatadi. Insholar bir nechta mezonlarga ko'ra tasniflanadi:  insho elementining mavjudligi;  muallifning mavzuga munosabati;  muallifning muayyan fan sohasida bilimga ega ekanligini ko'rsatadigan asosiy tushunchalar, jumlalar - ta'riflar (ta'riflar) kiritilishi;  qisqalik, to'liq javobni talab qilmaydi. Ushbu janr so'nggi yillarda mashhur bo'ldi. M. Montaigne ("Tajribalar", 1580) insho janrining yaratuvchisi hisoblanadi . Bugungi kunda insho ko'pincha topshiriq sifatida taklif etiladi. Bu hujjatlar to'plamining asosiy tarkibiy qismlaridan biri (ta'lim muassasasiga yoki ishga kirish uchun). Insholar tanlovi eng yaxshilar orasidan eng yaxshisini tanlashga yordam beradi! Demak, insho - bu ma'lum bir mavzu bo'yicha sub'ektiv munosabatlarni, bilimlarni ifoda etuvchi, uni ochib berishni to'liq da'vo qilmasdan, erkin kompozitsiyali kichik hajmdagi insho. Insho yozish texnikasi. Ish bosqichlari Shunday qilib, inshoni to'g'ri yozish uchun umumiy qabul qilingan qoidalarga rioya qilish va ularga rioya qilish kerak, xususan:  agar u oldindan belgilanmagan bo'lsa (USE tizimi tomonidan taklif qilinganidek) insho mavzusini shakllantirish kerak;  ushbu mavzuni o'ylab ko'ring, nima o'rganilganligini, qanday ta'riflar va kalit so'zlar uni ochishi mumkinligini eslang;  inshoning asosiy qismidan kontur yozishni boshlang, chunki u muhimroq va taqdimotning mohiyatini qoldiradi;  dastlab ular qo'pol eskizlarni erkin shaklda yozadilar, aslida, xayolga kelgan fikrlar;  konturlar qisqa tezislar, argumentlar shaklida bo'lishi kerak;  mavzudan chetga chiqmaslik uchun yozganlaringizni bir necha marta qayta o'qib chiqishingiz va qo'shimcha kiritish talab qilinadigan joyga savol belgilarini qo'yishingiz kerak;  masalani ko'rsatish uchun inshoning butun matnini paragraflar va kichik paragraflarga ajratish maqsadga muvofiqdir, dalillar, misollar kichik paragraflarga aylanishi mumkin. Insho uch qismdan iborat. Kirish qismida mavzuning asosiy g'oyasi aytiladi yoki olim, siyosatchi, faylasuf va boshqalarning nufuzli so'zlari keltiriladi.Mavzuga munosabat bildirish kerak (qo'shilaman / rozi emasman, mos keladi / ). rozi emasman). Asosiy qismda muallif muhokama qilinayotgan mavzu bo'yicha bilimga tayanadi, ko'rib chiqilayotgan muammo bo'yicha o'z nuqtai nazarini beradi. U tezis tuzadi, uni dalillar, misollar bilan asoslaydi, bahsli yoki isbotlanishi mumkin bo'lgan hukmlarga javob beradi. Aniq hayotiy vaziyatlardan misollar keltirmasa, insho mazmunan to‘liq bo‘lmaydi. U faqat nazariy jihatdan yozilmasligi kerak. Inshoning yakuniy qismida muallif tom ma'noda isbotlanayotgan taklifni takrorlamasligi kerak, shunda tavtologiya bo'lmaydi. U taqdimotning asosiy g'oyasini (yoki g'oyalarini) tasdiqlovchi boshqa iboralar, xulosalar yordamida ishonchli tarzda yozishi kerak. Esse ko'p turlari mavjud. Ular falsafiy, tarixiy, diniy, adabiy-tanqidiy, axloq va axloq, jamiyat taraqqiyotining iqtisodiy muammolari va boshqa mini esse turlarilar yozadilar. Ular o'z shakllarida notalar, xatlar, lirik miniatyuralar, falsafiy nutqlar shaklida bo'lishi mumkin. Taqdimot uslubiga ko'ra - erkin, deyarli so'zlashuv, tahliliy, tavsifli va boshqalar. Mavzuning eng oddiy taqdimotini esse turlari tavsifida uchratamiz. Darhaqiqat, sub'ektga qandaydir ob'ekt yoki munosabat hissiyotlar va kechinmalar prizmasi orqali tasvirlanadi (muhabbat esse turlarisi, e'tirof maktubi). Bu yerda tanqidga o‘rin yo‘q, aksincha, muallif tasvirlangan ob’ekt/mavzuga munosabatga e’tibor berishga harakat qiladi, epitet, metaforalardan foydalanadi. Masalan, tongning barcha jozibasi yoki ov lahzalari va boshqalarning tavsifi. Esse turlari - tavsif nafaqat tarixiy (etnografiya, balki etnografiya) ni o'rganishda marosim, marosim, hodisani aniqlash usuli sifatida juda mos keladi. arxeologiya va boshqalar), shuningdek, geografik, biologik va boshqa fanlar. Esse turlari hikoyasi . Bu erda diqqat voqea, vaqt va harakat yo'nalishiga qaratiladi. Xulosa qilib aytganda, voqeaning ahamiyati va unda aktyorning roli ko'rsatilishi kerak. Esse-ta'rif u yoki bu tushunchani tahlil qilish zarurligini ko'rsatadi, bu esa aniqlangan. Tahlil qilinayotgan tushunchalar qiyoslanganda, ular o‘rtasida parallelliklar o‘tkazilganda, o‘xshashlik va farqlar qayd etilganda taqqoslash esse turlari yoziladi. Bunday holda, muallif misollarga o'z munosabatini ko'rsatishi kerak. Agar u bu rivoyatni illyustratsiyalar (sinov misollari) bilan mustahkamlasa, u illyustratsion esse turlariga aylanadi. Esse turlari tasnifi Siz o‘qiyotgan matnni cho‘zilgan esse turlari tasnifi deb atash mumkin. Biz kontseptsiyani olamiz, printsipni ajratamiz, tasnifni yaratamiz. Shunday qilib , biz mavzuni chuqurroq ko'rib chiqamiz. Esse turlari illyustratsiyasiBu erda hamma narsa oddiy: sizning maqsadingiz bayonotni isbotlashdir. Buning uchun siz tanlaysiz va misollar keltirasiz. Bu misollar sizning so'zlaringizni isbotlashi juda muhimdir. Esse turlari- argumentatsiya Agar siz rasmda misollar keltirsangiz, esse turlari- argumentda - bayonotingizni tasdiqlovchi faktlar. Bu faktlarni mantiqiy tartibga solish muhimdir. Tasvirdan farqli o'laroq, bu erda muallif his-tuyg'ularga emas, balki oqilona havolaga bosadi. tahlili Sabab → natija. Sizning esse turlariingiz bunga asoslanishi mumkin. Siz endi shunchaki faktlarni keltirmaysiz, balki ularni tahlil qilasiz va mantiqiy zanjirga aylantirasiz. Ko'rib turganingizdek, matn har xil tuzilishga va turli maqsadlarga ega bo'lishi mumkin. Muayyan janr yoki taqdimot usuli foydasiga tanlov maqsadlarga bog'liq. Turli xil usullar va janrlar bilan tanishib, siz o'zingizning holatingizda esse turlarini qanday qilib to'g'ri yozishni allaqachon tushunishingiz mumkin. Mustaqil ta’lim: 1-topshiriq . Taqdim etilgan tarkibdan birini tanlang va insho yozing . • falsafiy, • adabiy-tanqidiy, • tarixiy, • badiiy, • badiiy va publitsistik, • ma'naviy va diniy va boshqalar. Vazifa 2 . Radiotexnika tarixi haqida o'qing. O'qishdan oldin, radiotexnika haqida javob olmoqchi bo'lgan savollarni tuzing. RADIOTEXNIKA TARIXI Radiotexnika (radio... va texnika) - 1) elektromagnit tebranishlar va radiodiapazondagi (3-31012 Gs) toʻlqinlar, ularni generatsiyalash, kuchaytirish, nurlatish, qabul qilish hamda toʻlqinlardan foydalanish haqidagi fan; 2) texnikaning axborotlarni uzatishda - radioaloka, radioeshittirish, televideniye, radiolokatsiya va radionavigatsiyada; mashina, mexanizm hamda texnologik jarayonlarni boshqarish va nazorat qilishda radiodiapazondagi toʻlqinlar bilan elektromagnit tebranishlarni qoʻllaydigan tarmogʻi. U radiofizika, elektrotexnika, dielektriklar fizikasi, yarimoʻtkazgichlar fizikasi, elektroakustika, antenna texnikasi, elektronika va boshqalarning yutuqdariga asoslanadi. Radiotexnika tarixi M. Faradey, J. Maksvellarning ishlaridan boshlangan. Radiodiapazondagi elektromagnit toʻlqinlarni birinchi marta G. Gers hosil qilgan va oʻrgangan (1886—89). Gers tajribasida rezonans hodisasi katta rol oʻynagan. E. Branli (Fransiya) metall kukuniga elektr tebranishlari taʼsir qilganda ularning qarshiligi kamayishi hodisasini aniqladi (1890). O. Lodj (Buyuk Britaniya) bu hodisadan elektromagnit toʻlqinlarni aniqlashda foydalandi (1894). A. S. Popov elektromagnit toʻlqinlar yordamida simsiz aloqa oʻrnatishga harakat qildi va signallarni qayd qilish apparatniy yasadi. U 1895-yil 7 mayda dunyoda birinchi radiopriyomnigini yaratdi. Dastlab, uzatuvchi va qabul qiluvchi radiostansiyalar qisqa toʻlqinda — tez soʻnuvchi radiotoʻlqinlard a ishlagan. Uzun toʻlqinlarga oʻtish va uzatkichlar quvvatini, antenna oʻlchamlarini oshirish, detektorning qoʻllanilishi bilan radioaloqa uzokdigi sekinasta oshirilgan. Nemis fizigi K. F. Braun tomonidan berk konturning, M. Vin (Germaniya) tomonidan maxsus razryad hosil qilgichning kashf etilishi, shuningdek radio qurilmalarda yuqori chastotali yoy generatorlari va generator mashinalari bilan uygʻotiladigan soʻnmas toʻlqinlarning qoʻllanilishi Radiotexnikaning keyingi rivojida katta qadam boʻldi. 1925-yil rus ixtirochisi V. P. Vologdinning yuqori chastotali induktor mashinasi yordamida birinchi marta Moskva bilan Nyu-York orasida radioaloqa oʻrnatilgan. Elektron lampalarning yaratilishi Radiotexnikaning barcha sohalarida katta burilish yasadi, shu asosda soʻnmas tebranishli lampali generator yaratildi. Radiolampalarning qoʻllanilishi radiotoʻlqinlarni bir necha yuz m dan bir necha km gacha diapazonda samarali generatsiyalashga imkon berdi. 20-asr 20-yillari boshlariga kelib radiotelegraf aloka bilan birga radioeshittirish vujudga keldi. Qisqa va ultraqisqa toʻlqin diapazonlarida ishlaydigan radiolampalar, sxemalar, antennalar yaratildi. 20-asr oʻrtalarida elektron televideniyening yaratilishi Radiotexnika sohasida burilish yasadi. Radiolokatsiya, radionavigatsiya Radiotexnikaning alohida boʻlimlari hisoblanadi. Ularning usullari uzokdagi narsalarning oʻrni, tezligi va boshqalarni aniqlashga imkon beradi. Yarimoʻtkazgichli diodlar yaratilishi tranzistorlarning, elektronnur asboblari esa rangli televideniyening yaratilishiga olib keldi. Radiotexnika jamiyat taraqqiyotining barcha sohalariga kirib bordi. Yer sunʼiy yoʻldoshlari, kosmik apparatlar bilan radioaloqa qilishda, insonning kosmosga uchishini taʼminlashda, avtomatik boshqarish tizimida, xalq xoʻjaligida (metallarni vakuum va inert gazlar atmosferasida juda toza eritish uchun, poʻlatdan yasalgan detallarni toblash uchun, tibbiyot va boshqalar), radiometeorologiya, radioastronomiyaaa, elektroakustikala, tovushni yozib olish va boshqalarda Radiotexnikaning ahamiyati katta. 3-topshiriq. Ayting: a) qanday savollarga javob oldingiz, b) qanday savollarga javob olmadingiz. 4-topshiriq. Radiotexnika tarixi haqida savollar tuzing, ularga javob berishingiz mumkin . V.K.КABULOV V.K.Kabulov 1921-yil 5-sentabrda Toshkent shahrida tunukachi oilasida tug‘ilgan. Bu oilada ta’lim-tarbiya, bilim yuksak qadrlanardi. Ko‘p bolali oila boshlig‘i Qobiljon aka to‘rt o‘g‘il-qizning hammasiga oliy ma’lumot berdi, ularning o‘qishiga hamisha tushunarli munosabatda bo‘ldi, ularning oliy ma’lumot olishga intilishini rag‘batlantirdi, ular bilan faxrlanardi. Qobiljon akaning o'zi 20- yillarda. o‘tgan asrda bir muddat maktabda o‘qituvchi bo‘lib ishlagan, so‘ngra umrining oxirigacha tunukachilik hunari bilan shug‘ullanib, yoshlarga bu hunarni o‘rgatgan. Kichkina Vosilning tarbiyasiga, eng muhimi, bobosi Fozil-buva ta'sir ko'rsatdi . Bu g'ayrioddiy odam edi. Kasbi tunukachi, oʻz davrining ziyoli kishilaridan boʻlgan, fors va arab tillarini bilgan, Sharq adabiyotini yaxshi bilgan. Vasil Qobilovich bobosini katta mehr va hurmat bilan esladi: “ Fozil-buva dunyoviy ilmlar qatori diniy masalalarni ham yaxshi bilardi. Bekor gap-so‘zlarni, g‘iybatni yoqtirmas, faqat juma kunlari namoz o‘qish uchun masjidga borar, boshqa kunlarda esa uyda namoz o‘qir edi. Imonni daromad manbaiga aylantirganlarni ham yoqtirmasdi. U vazmin, xotirjam odam edi, hatto eng kichik nevaralari bilan ham, kattalardagidek jiddiy gapirardi . Shu yillarda oila Chorsu tumani Samarqand darboza ko‘chasidagi shahar uyida yashar edi . 1929 yilda u birinchi sinfga bordi. Birinchi ustozi bilan ham omad kulib boqdi. V.K.Kabulovning xotiralaridan : “Birinchi ustozim Ishanbek domla edi . U tabiatan kattakon, juda yumshoq odam edi. Men sinfning eng kichigi edim, chunki o‘sha paytlarda hatto 12-15 yoshli o‘g‘il-qizlar ham birinchi sinfdan dars bera boshlashgan. O'qituvchimiz har kimga individual yondashuvni topdi. Hammamiz uni juda hurmat qilardik, maktabdan keyin uyiga kelib shaxmat o‘ynashni o‘rganardik”. V.K.Kabulov o‘rta maktabni tugatgach, O‘rta Osiyo Davlat universitetining mexanika-matematika fakultetiga o‘qishga kiradi. Yoshlik yillaridayoq uning xarakterining maqsadlilik, o'jarlik, qat'iyatlilik kabi fazilatlari paydo bo'ldi. Fakultetda uch yillik o‘qishdan so‘ng V.K.Kabulov Moskva davlat universitetiga o‘qishga kirishga qaror qildi. Bir oy davomida u Moskvaga poezd chiptasini olishga urinib ko'rdi. Fozil-buva bilan otasi bundan xabar topib , chiptaga yordam berishdi. Moskvaga kelganida universitetga kirish imtihonlari tugagani ma’lum bo‘ldi. Shu bois u yana Toshkentga qaytib, o‘z fakultetida o‘qishni davom ettirdi. Biroq, 1941 yilda Ikkinchi jahon urushi boshlanishi sababli universitetda o'qish to'xtatildi. IKKINCHI TUG'ILGAN KUN