Fibrosement plitalar ishlab chiqarish
Reja
5.1. Fibrosement plitalar xaqida umumiy ma’lumotlar.
5,2. Fibrosement plitalar ishlab chiqarish texnologiyalari.
5.1. Fibrosement plitalar xaqida umumiy ma’lumotlar.
Fibrosement - sement, mineral to‘ldiruvchilar, mustahkamlovchi tolalar va
kimyoviy qo‘shimchalar (qotiruvchilar, plastifikatorlar) dan iborat kompozitsion
qurilish materiali hisoblanadi. Maqsadga qarab, plita yoki panellar shaklida taqdim
etiladigan sun’iy tosh turi - deb ham hisoblash mumkin. Fibrosement mustahkamlik
va egiluvchan-moslashuvchanligi bilan tavsiflanadi. Odatda devor panellari va
plitalari ishlab chiqarish, pardozlash materiallari ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Undan foydalanish bo‘yicha hech qanday cheklovlar yo‘q.
Fibrosement olish uchun dastlabki harakatlar avstriyalik Lyudvig Gacek tomonidan
XIX asr oxirida temir-sement asosidagi mahsulot olishdan boshlangan
. Fibrosement plitalari fuqarolik, harbiy va sanoat qurilishi sohasida, arxitektura,
mebel ishlab chiqarish, binolarni ichki ta’mirlashda ham qo‘llanib kelinmoqda.
Ushbu materialning qo‘llanish doirasi doimiy ravishda kengayib bormoqda va
hozirgi kunda u nafaqat quruvchi hamda me’morlar, balki dizaynerlar,
haykaltaroshlar, rassomlar tomonidan ham qo‘llanilmoqda.
Har xil qalinlikdagi va o‘lchamdagi (katta va kichik) fibrosement plitalari ichki
bezatish, shu jumladan namligi yuqori bo‘lgan (hammom, suzish havzalari) va
yong‘in xavfi (saunalar) yuqori bo‘lgan
joylarni eng yuqori darajada pardozlash
uchun qoplamalar sifatida ishlatiladi.
Fibrosement plitalari o‘zining “nafas
olish” ko‘rsatkichlari tufayli tibbiyot,
farmatsevtika muassasalari, ta’lim va
madaniy muassasalar binolarining tashqi
va
ichki
devorlarini
bezash
uchun
foydalanishga uchun ruxsat etiladi.
Qurilishda fibrosement plitalaridan havo-
shamollatish tizimlarining fasad qismlarini qoplashda eng ko‘p foydalaniladi.
Fibrosement plitalari zamonaviy ko‘rinishga ega, turli xil ranglar va to‘qimalardan
tashqi hamda ichki pardozlash ishlarida to‘liq foydalanish erkinligini ta’minlaydi.
Fibrosement plitalarining xususiyatlari:
Qalinligi 7 mm dan 20 mm gacha;
1 m2 fibrosement plitalarining og‘irligi 13 kg dan 20 kg gacha;
Ultrabinafsha nurlariga qarshilik;
Foydalanish muddati 20 yildan ortiq;
Suvning shimilish darajasi 10 foizgacha;
Fibrosement plitalari yonmaydi;
Panellarning uzunligi va kengligi 0,45 m dan 3,5 m gacha;
Yuqori va past haroratga chidamlilik: -60S dan + 80℃gacha;
Zichligi: 1650 kg/m3;
Panellarning egilishdagi mustahkamligi: kamida 21,5 MPa;
Iqlim omillarining agressiv ta’siriga chidamlilik: 90 sikl;
Sovuqqa chidamlilik: kamida 150 sikl.
Qalinligi 8 mm, o‘lchamlari 1.2x1.5, 1.5x3, shuningdek 1.5x3.6 bo‘lgan fibrosement
plitalari istemolchilar orasida juda mashxur.
Bugungi kunda respublikamizda fibrosement plitalari ishlab chiqarish va uni sotish
bozori o‘z rivojlanishining dastlabki bosqichida. Mamlakatimizda fibrosement
plitalaridan uy-joy qurilishida foydalanish rivojlangan mamlakatlarga nisbatan
pastligi, ushbu mahsulot bozorining o‘sish ko‘rsatkichlari istiqbolli ekanligini
ko‘rsatadi.
Hozirda mamlakatimizda “Ecoplit” MCHJ (ishlab chiqarish quvvati kuniga 9000
m2 ni tashil etadi) va boshqa bir qator ishlab chiqarish korxonalar tomonidan
fibrosement plitalari ishlab chiqarilmoqda.
5,2. Fibrosement plitalar ishlab chiqarish texnologiyalari.
Fibrosement Yevropa standarti asosida gi texnologik qoidalarga muvofiq ishlab
chiqariladi. Ushbu qurilish materiali tsement, kvarts qumi va yog'och tolasidan
iborat.
1970-yillarga kelib asbestni nafas olish tizimi uchun xavfi ma'lum bo'lganidan
so'ng, Yevropada uni o'rnini bosuvchi material topish uchun keng tadqiqot dasturi
joriy etildi. Birinchi sinovlar va dastlabki ishlab chiqarish 1981 yildan 1989 yilgacha
bo'lgan davrda amalga oshirildi. 1990 yil dan boshlab Yevropadagi ko’plab
fabrikalarda ishlab chiqarilgan barcha qurilish mahsulotlarida asbestdan voz
kechildi. Bundan buyon maqsad yengil va mustaxkam; qurilish materialini ishlab
chiqarish edi. Shunday qilib, ob-havo, korroziya, sovuq, ultrabinafsha nurlanish va
chirishga chidamli tolali tsement yaratildi.
Fibrosement listi 85% sellyuloza tolalari, qum va sementdan iborat. Ushbu tarkibiy
qismlarning barchasi aniq dozalanadi va bir hil aralashma olinmaguncha suv bilan
aralashtiriladi. Oldin, sellyuloza to’plari suvda eritiladi va kerakli darajada
maydalanadi. Ushbu suspenziya sellyuloza va sintetik tolalarga qo'shiladi.
Aralashma katta idishlarda tayyorlanadi, shunda kimyoviy jarayon ingredientlarni
bir-biriga bog'lab turadigan vodorod ko'priklarini hosil qiladi. So’ngra, sement
yuqori quvvatli mikserdaaylanayotgan aralashmaga qo'shiladi. Shunday qilib,
dastlabki tolali tsement qatlami hosil bo'ladi (taxminiy qalinligi 0,2 mm).
Shundan so'ng, u ishlab chiqarish matosiga, so'ngra qolip valiga o'tkaziladi. Bu
yerda qatlamlar yig'iladi va tolali sement listi 6-8 mm qalinlikka yetguncha
aylanadi..Panel mashinasi ishlab chiqarish ob'ektining yuragi hisoblanadi. Uchta
silindrsimon elak sement-tolali suv suspenziyasida aylanadi. Ushbu jarayon
panelning o'lchamiga va formatiga qarab 20 dan 100 soniyagacha davom etadi.
Formatlash rulonining diametri mos keladigan kesish pichog'i yordamida asl
formatga etib boradigan listning uzunligini aniqlaydi.
Kesilgan listblar avtomatik ravishda yig'ilib, quritishga yuboriladi (havo yoki
avtoklav). Birinchi usulda quritish ikki-to'rt hafta davom etadi, intensiv avtoklavni
quritish jarayoni esa 2 dan 12 soatgacha davom etadi. Havoda quritilgan tolali
sement plitalarining tarkibi qumni o'z ichiga olmaydi. Avtoklavlangan plitalar, o'z
navbatida, faqat sellyuloza tolalari bilan tayyorlanadi.
So’ngra, panellar ortiqcha suvni chiqarish uchun po'lat listlar bilan 10000
tonnagacha bosim ostida bosiladi. Ularning suv miqdori 28 dan 15% gacha
kamayadi va panellarning zichligi oshadi. Sement suv bilan kimyoviy reaktsiya
natijasida qotishda davom etadi. Ushbu jarayon davomida issiqlik ajrab chiqadi.
Material namlash va qotish bosqichi uchun etarli vaqtga ega. Panellardagi suv
miqdori 7-8% ga etganidan so'ng, ular foydalanishga tayyor bo'ladi.
Yuqorida ta’kidlanganidek, tolali tsement ishlab chiqarish jarayonida avtoklav
texnologiyasi ham qo'llaniladi, bunda polimer asosidagi kompozitlar namlikni
yo'qotish uchun kuchli isitish va bosim yordamida tayyorlanadi. Bu tolali
sementning siqilishiga olib keladi va natijada juda kuchli tolali material paydo
bo'ladi.
Yuqori bosimli kompozitning tarkibi va shakllanishi materialning yuqori zichligi va
chidamliligini ta'minlaydi. Shunga ko'ra, plitalar 100 dan ortiq muzlash va eritish
davrlariga bardosh bera oladi.
Fibrosement plitalarini ishlab chiqarish kerakli qalinlikdagi tayyor mahsulotni
olishdan oldin materialning bo’ylama va ko'ndalang monoqatlamlarini doimiy
ravishda qo'llash usuliga asoslangan. Ushbu texnologiyasidan foydalanish
mustahkamlovchi tolalarni panel tekisligida joylashtirishga va tayyor mahsulotning
egilish kuchini oshirishga imkon beradi. Yo'l davomida, tolalarda havo teshiklari
mavjudligi sababli, tolali sement mahsulotining issiqlik o'tkazuvchanligi pasayadi
va sintetik va tsellyuloza tolalarining ma'lum nisbati bilan namlik pasayadi, suv
shimuvchanligi va yong'inga chidamliligi oshadi.
Fibrosementining issiqlik o'tkazuvchanligi operatsion(muvozanat) namlik holatida
0,22 Vt/(m*K) dan. Bu polistirol ko'pik, mineral jun plitalarining issiqlik
o'tkazuvchanligidan 5 baravar, poliuretan ko'pik va ko'pikli plitalardan 4,4 baravar
ko'p. Maksimal standart qalinligi 10 mm bo'lgan eng" issiq " panelning issiqlik
uzatish qarshiligi 0,046 m2·°C/Vt ni tashkil qiladi.
Fibrosementini ishlab chiqarish va qayta ishlash jarayoni uzoq, tayyorlangan
texnologik jarayonlar zanjiri bo'lib, chiqadigan xom ashyo sifatini doimiy nazorat
qiladi va mustaqil laboratoriyalarda majburiy sinovlar o'tkaziladi. Bu kelajakdagi
material bo'lib, u sizga qurilish jarayonini eng qisqa vaqt ichida va ortiqcha
xarajatlarsiz amalga oshirishga imkon beradi.