Fosfororganikalıq birikpeler (FOB)
Reje:
1. Ximiyalıq preparatlar toparınıń ulıwma qásiyetleri.
2. Fosfororganikalıq pesticidlerdiń tásir etiw mexanizmi.
3. Qollanıw múddetleri hám usılları.
Pestitsidlerdi klassifikatsiyalawda ja`nliklerdin` (nasekoma) awıl xojalıg`ı
eginlerine
zıyan
beretug`ın
tu`rlerine
qarsı
qollanılatug`ın
preapatlardı
insektitsitler, kenelerge qarsı isletiletug`ın tu`rlerine akaratsidler, sonday-aq
shırınjalarg`a qarsı qollanılatug`ın preparatlarg`a afitsidler dep atalatug`ınlıg`ın
tolıq bilemiz. Preparatlardın` ta`sir etiw mexanizmlerine baylanıslı ruxsat etilgen
tu`rleri qollanıw waqtına, mug`darına, biologiyalıq organizmlerdin` fazalarına
baylanıslı ta`sir etiw da`rejesi belgilenedi.
Insektitsidler toparına kiretug`ın pestitsidlerdin` ta`sir etiwshi zatları
ja`nliklerden kemiriwshi sovkalarg`a, g`awasha sovkası, karadrina, fitonomus
qon`ızı, aq qanat, kenelerge, kapusta mo`line, qawın shıbınına qarsı ta`sir etedi.
Bunday insektitsidlerden bizin` jag`dayımızda en` ko`p qolllanılatug`ın tu`rlerine
avaunt, 15 % s.k. (ta`sir etiwshi zatı indoksakarb), applaud, 25 % a.p. (buprofezin),
benzofosfat, 30 % a.p., zolon 35 % k.e., fozalon (fozalon) , Bi -58, 40 % k.e
(dimtetoat), buldok, 25 % k.e. (beta tsiflutrin), detsis, 25 % k.e. (deltametrin),
karate, 5 % k.e. (lyambdatsigalotrin), karboros, 50 % k.e., fufanon, 57 %
k.e.(malation), konfidor, 20 % k.e. (imidakloprid), nurell-D, 55 % k.e.
(tsipermetrin+ xlorprifos), sumi-alfa, 5 % k.e. (esfenvalerat), tsiraks 25 % k.e.
(tsipermetrin) h.t.b. atap o`tiw mu`mkin. Preparatlardın` ko`pshiligi insektitsidlik
qa`siyetlerinen tısqarı bir waqıtta afitsidler bolıp esaplanadı. Zıyankeslerdin`, olar
zıyan keltiretug`ın o`simliklerinin` tu`rlerine baylanıslı ha`r qıylı mug`darları
qollanıladı.
Pestitsidlerdi qollanılatug`ın ob`ektlerine baylanıslı arnawlı akaratsidler ha`m
insektoakaratsidler bolıp bo`linedi. Quramındag`ı ta`sir etiwshi zatı kenelerge ta`sir
etetug`ın arnawlı akaritsidlerden o`rmekshi kene, tomattın zan kenesine,
miywelerde ushırasatug`ın ha`r qıylı kenelerge qarsı to`mendegi preparatlar ken`
qollanıladı. Rogor-S, 40 % k.e. (dimetoat), vertimek, 18 % k.e. (abamektin), grizli,
36 % k.e. (xlorfenopir), zum, 10 % k.e. (etoksazol), mitak, 20 % k.e. (amitrats),
nissoran, 5 % k.e. (geksitiazoks), omayt, 57 % k.e., uzmayt, 30 % s.p. (propargit),
segra, 80 % s.p. (sera), h.t.b . payda bolg`an keselliklerge qarsı qollanılıp kiyatır.
Ko`rsetilgenlerden
ayırımları
(Bi
-58,
benzofosfat,
nurell-D
h.t.b.)
insektoakaratsidlik qa`siyetine iye pestitsidler esaplanıp, bir waqıtta ja`nliklerdin`,
kenelerdin` zıyanlı tu`rlerine ku`shli ta`sir etedi..
Pestitsidlerdin` joqarıdag`ı qoyılg`an talaplar tiykarında, na`tiyjeli qollanıw
ushın olardın` ximiyalıq quramın esapqa alıw za`ru`r. Bizin` jag`dayımızda
organik zatlardan alıng`an xlororganik, fosfororganik insektoakaritsidler ximiyalıq
gu`res ilajının` rawajlanıw etapları boyınsha ken` tu`rde qollanılıp kiyatır.
Fosfororganik (bazudin, dursban, karbofos, fosfamid, fozalon, mitaq, neoron,
omayt h.t.b.) preparatlar fosfat, pirofosfat ha`m tiofosfat kislotalarının` quramalı
efirleri yaki amidlerinen turadı. Insektoakaritsidlik qa`siyetlerine iye bolıp ta`sir
etiw arqalı ken`, tez tarqalıp zıyansız zatqa aylanadı. Ko`pshiligi sistemlı ta`sir
etkenlikten paydalı entomofaglardı kemirek zıyanlaydı. Organizmde toplanıw
qa`siyeti kemirek, sarıplanıw mug`darı azıraq, kemshilik tamanı ıssı qanlı
haywanlarg`a, adamg`a ku`shli ta`sir etedi, zıyankeslerde shıdamlı populyatsiyası
tez payda bolg`an. Sonlıqtanda bul toparg`a kiretug`ın preparatlardın` biologiyalıq
paydalılıg`ı pa`seyip atırg`anlıg`ı baqlanbaqta.
Pestitsidlerden eritpe tayarlaw ushın olardın` tu`rlerine, ta`sir etiwshi
zatlarına, isletiw usıllarına ha`m apparaturalarg`a baylanıslı ha`r qıylı usıllar
