GEOGRAFIYANI O`QITISH METODLARI (Geografiyani o`qitishda foydalaniladigan metodlar tasnifi, o`qitishning og`zaki metodlari)

Yuklangan vaqt

2024-05-17

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

19,5 KB


Ilmiybaza.uz GEOGRAFIYANI O`QITISH METODLARI Reja: 1. Metodlar klassifikasiyasi. 2. Geografiyani o`qitishda foydalaniladigan metodlar tasnifi, o`qitishning og`zaki metodlari. Ilmiybaza.uz GEOGRAFIYANI O`QITISH METODLARI Reja: 1. Metodlar klassifikasiyasi. 2. Geografiyani o`qitishda foydalaniladigan metodlar tasnifi, o`qitishning og`zaki metodlari. Ilmiybaza.uz Tayanch tushunchalar: Metodlar, uslublar, Tasviriy qurollar, tabiiy qurollar, takrorlovchi suhbat, grafik, pedagogik texhologiya. I-reja. Metodlar klassifikasiyasi. Ta`lim-tarbiya jarayoni-bu o`qituvchining o`rgatuvchilik faoliyati bilan o`quvchilarning o`qish faoliyatining uyg`unlashishidir. O`qitish metodi - o`qituvchining bilimlar berish va ularni o`quvchilar o`zlashtirib olish usuli. O`qitish metodlari haqidagi masalalar-Geografiyani o`qitishda eng muhim masalalardan biri hisoblanadi. U Geografiya tasavvurlari, yuqori ta`lim va tarbiya ishlarida katta imkon yaratadi. Geografiyani o`qitish metodlari 3 ta guruxga bo`linadi: 1.Og`zaki metodlar (o`qituvchining matyerialni og`zaki bayon qilish, suxbat, kitob bilan ishlash). 2. Ko`rgazmali metodlar (namoyish qilish) (ko`rsatish), mustaqil kuzatishlar, ekskursiya jarayonida kuzatishlar olib borish). 3. Amaliy metodlar (og`zaki va yozma mashqlar, grafik) (chizma) va (laboratoriya ishlari). Metodik uslub- bu faqat metodning unsurlaridan biri, uning tarkibiy qismi (ko`rgazmali qurollarni, kinofilmlarning fragmentlarini, diafilm, diapozitivlarni ko`rsatish, doskadagi temalarni, rasmlarni foydalanish tajribalarini namoyish qilish, maktab oldi maydonchasidagi amaliy ishlar faoliyatini ko`rsatish va boshqalar). Metodlar va metodik uslublar bir-birlari bilan chambar-chas bog`liq. Masalan, didaktik birligini olsak o`quvchilar bajaradigan tajribalar o`qitish metodi hisoblanadi, tajribani o`qituvchi tomonidan hikoya vaqtida namoyish qilinishi metodik usul. YOki metod va uslublar bir-birlarini to`ldiradi va o`rganilayotgan tabiat jismlari va hodisalarini bolalarning qabul qilishini yaxshilaydi, to`g`ri shakllanishiga katta yordam qiladi. II-reja. Geografiyani o`qitishda foydalaniladigan metodlar tasnifi, O`qitishning og‘zaki metodlari. Ilmiybaza.uz Tayanch tushunchalar: Metodlar, uslublar, Tasviriy qurollar, tabiiy qurollar, takrorlovchi suhbat, grafik, pedagogik texhologiya. I-reja. Metodlar klassifikasiyasi. Ta`lim-tarbiya jarayoni-bu o`qituvchining o`rgatuvchilik faoliyati bilan o`quvchilarning o`qish faoliyatining uyg`unlashishidir. O`qitish metodi - o`qituvchining bilimlar berish va ularni o`quvchilar o`zlashtirib olish usuli. O`qitish metodlari haqidagi masalalar-Geografiyani o`qitishda eng muhim masalalardan biri hisoblanadi. U Geografiya tasavvurlari, yuqori ta`lim va tarbiya ishlarida katta imkon yaratadi. Geografiyani o`qitish metodlari 3 ta guruxga bo`linadi: 1.Og`zaki metodlar (o`qituvchining matyerialni og`zaki bayon qilish, suxbat, kitob bilan ishlash). 2. Ko`rgazmali metodlar (namoyish qilish) (ko`rsatish), mustaqil kuzatishlar, ekskursiya jarayonida kuzatishlar olib borish). 3. Amaliy metodlar (og`zaki va yozma mashqlar, grafik) (chizma) va (laboratoriya ishlari). Metodik uslub- bu faqat metodning unsurlaridan biri, uning tarkibiy qismi (ko`rgazmali qurollarni, kinofilmlarning fragmentlarini, diafilm, diapozitivlarni ko`rsatish, doskadagi temalarni, rasmlarni foydalanish tajribalarini namoyish qilish, maktab oldi maydonchasidagi amaliy ishlar faoliyatini ko`rsatish va boshqalar). Metodlar va metodik uslublar bir-birlari bilan chambar-chas bog`liq. Masalan, didaktik birligini olsak o`quvchilar bajaradigan tajribalar o`qitish metodi hisoblanadi, tajribani o`qituvchi tomonidan hikoya vaqtida namoyish qilinishi metodik usul. YOki metod va uslublar bir-birlarini to`ldiradi va o`rganilayotgan tabiat jismlari va hodisalarini bolalarning qabul qilishini yaxshilaydi, to`g`ri shakllanishiga katta yordam qiladi. II-reja. Geografiyani o`qitishda foydalaniladigan metodlar tasnifi, O`qitishning og‘zaki metodlari. Ilmiybaza.uz Hikoya O`quvchilarga bilim berishning yetakchi metodi o`qituvchining jonli so`zi – hikoyadir. O`qitish amaliyotida hikoyaning bir necha turi mavjud: aytib berish, ta`riflash, xaraktyerlash, tushuntirish, muxokama qilish. Aytib berish- bayonning shunday turiki, unda konkret fakt va voqea, jarayon yoki xarakatlar haqidagi ravon gapirib beriladi. Hikoya O`qituvchi tomonidan olib boriladi. Ta`riflash- muallif borliq jismlar va hodisalarning xususiyatlari haqida izchil bayon qilinadi. Xaraktyerlash- jism va hodisaning belgi va xususiyatlarini sanab o`tishdan iborat. Tushuntirish- bayonning bir turi, unda yangi tushunchalar, atamalar ochib beriladi, sabab- oqibatlar bog`lanishi, tobe`lik belgilanadi (hodisani mantiqiy tabiati ochib beriladi). Muhokama qilish- bayon qilish bo`lib, unda o`quvchilarni xulosa va xotimaga olib keluvchi qoida va isbotlarning izchil rivojlanishi beriladi. Hikoyaning bu turida o`rganilayotgan hodisani taxlil qilish zarur bo`lganda foydalaniladi. Hikoyaning har qanday turi ushbu didaktik talablarga: tanlangan matyerialning ilmiyligi va yuqori g`oyaviyligiga; mantiqiy izchillik va isbotlanuvchanligiga; o`qituvchi nutqini tasviriy va hisobiy bo`lishligiga javob berishi kerak. Suhbat metodi Geografiya darslarida hikoyaga qaraganda ko`proq qo`llaniladi. Bu metodning mohiyati shundaki, u o`qituvchiga o`quvchilarni yaxshiroq bilib olishga imkon beradi, ularni mustaqil fikrlashga o`rgatadi, jamoa ishiga jalb qiladi. Suhbat yangi matyerialni o`rganishda, kuzatishlar yoki amaliy ishga yakun chiqarishda, ekskursiyalar o`tkazishda, o`rganilgan matyerialni takrorlashda, shuningdek, tajribalarni qo`yish va namoyish qilishda, tabiiy, tasviriy hamda ekran vositalari, darslik, sinfdan tashqari o`qish uchun adabiyot bilan ishlashda qo`llaniladi. Suhbar qanday didaktik masalalarni yechishiga qarab: kirish suhbati, takrorlovchi suxbat, bayon qiluvchi suhbat va yakunlovchi Ilmiybaza.uz Hikoya O`quvchilarga bilim berishning yetakchi metodi o`qituvchining jonli so`zi – hikoyadir. O`qitish amaliyotida hikoyaning bir necha turi mavjud: aytib berish, ta`riflash, xaraktyerlash, tushuntirish, muxokama qilish. Aytib berish- bayonning shunday turiki, unda konkret fakt va voqea, jarayon yoki xarakatlar haqidagi ravon gapirib beriladi. Hikoya O`qituvchi tomonidan olib boriladi. Ta`riflash- muallif borliq jismlar va hodisalarning xususiyatlari haqida izchil bayon qilinadi. Xaraktyerlash- jism va hodisaning belgi va xususiyatlarini sanab o`tishdan iborat. Tushuntirish- bayonning bir turi, unda yangi tushunchalar, atamalar ochib beriladi, sabab- oqibatlar bog`lanishi, tobe`lik belgilanadi (hodisani mantiqiy tabiati ochib beriladi). Muhokama qilish- bayon qilish bo`lib, unda o`quvchilarni xulosa va xotimaga olib keluvchi qoida va isbotlarning izchil rivojlanishi beriladi. Hikoyaning bu turida o`rganilayotgan hodisani taxlil qilish zarur bo`lganda foydalaniladi. Hikoyaning har qanday turi ushbu didaktik talablarga: tanlangan matyerialning ilmiyligi va yuqori g`oyaviyligiga; mantiqiy izchillik va isbotlanuvchanligiga; o`qituvchi nutqini tasviriy va hisobiy bo`lishligiga javob berishi kerak. Suhbat metodi Geografiya darslarida hikoyaga qaraganda ko`proq qo`llaniladi. Bu metodning mohiyati shundaki, u o`qituvchiga o`quvchilarni yaxshiroq bilib olishga imkon beradi, ularni mustaqil fikrlashga o`rgatadi, jamoa ishiga jalb qiladi. Suhbat yangi matyerialni o`rganishda, kuzatishlar yoki amaliy ishga yakun chiqarishda, ekskursiyalar o`tkazishda, o`rganilgan matyerialni takrorlashda, shuningdek, tajribalarni qo`yish va namoyish qilishda, tabiiy, tasviriy hamda ekran vositalari, darslik, sinfdan tashqari o`qish uchun adabiyot bilan ishlashda qo`llaniladi. Suhbar qanday didaktik masalalarni yechishiga qarab: kirish suhbati, takrorlovchi suxbat, bayon qiluvchi suhbat va yakunlovchi Ilmiybaza.uz suhbat turlariga bo`linadi. Kirish suhbati yangi bo`lim yoki yangi mavzu o`rganish oldidan foydalaniladi. Uning maqsadi o`quvchilardagi darsda o`rganiladigan masala bo`yicha tasavvurlarini aniqlash yoki tiklash.Takrorlovchi suhbat o`rganilingan matyerialni mustaxkamlash va faxmlab olishga yordam beradi. U yangi matyerialni o`rganilgandan keyin shu darsning o`zida, yoki mavzu, yoki bo`lim o`rganilgandan keyin o`tkaziladi va 5 daqiqadan 25 daqiqagacha vaqt olishi mumkin. Bayon qiluvchi suhbat o`quvchilarning o`zlari tomonidan borliqni jism va hodisalarni kuzatishini nazarda tutadi. O`qituvchi tomonidan yo`naltirilgan o`quvchilar o`zlari uchun yangi ob`ekt va hodisalar bilan tanishadilar. Bayon qiluvchi suhbat tadqiqiy xaraktyerga egadir, chunki u o`quvchilarning tabiiy ob`ektlarini kuzatishlariga asoslanadi.Yakunlovchi suhbat o`quvchilar o`rganilgan mavzu bo`yicha xulosa chiqara olishlari uchun o`tkaziladi.Bundan tashqari tasviriy qurollarni ko`rsatish asosida va o`qilgan darslik maqolasi asosida suhbatlar o`tkazish mumkin.Tasviriy qurollarni ko`rsatish asosidagi suhbat surat va rasmlardan foydalanilganda, yordamchi savollar bilan suratni taxlil qilish orqali yangi ma`lumotlar oladi.O`qilgan darslik maqolasi asosida suhbatning maqsadi-tabiat hodisalarni bolalar tomonidan to`g`ri tushunilganligini aniqlash, Geografiya maqolasini o`qitishdan olingan yangi bilimlarni mustahkamlash va tizimga solish. Pedagogik texnologiya — ma'lumotlarni o‘zlashtirish uchun qulay shakl va usullardir. Pedagogik texnologiya insonga oldindan belgilangan maqsad bo‘yicha ta'sir o‘tkazish faoliyati demakdir.Muammoli o‘qitishning asosi — o‘quvchilar bilish faolligini rivojlantirishdir. Muammoli o‘qitishni o‘z ichiga olgan darslarda o‘quvchilarga yangi ma'lumotlarni o‘zida saqlagan masalalarni hal qilish taklif etiladi, yoki ular bilimlarni o‘zlashtirish va ularni amalda mustaqil qo‘llanish usullarini egallab olsinlar. Muammoli dars quyidagi bosqichlarga bo‘linadi: darsda qo‘yilgan muammoga o‘quvchilarda qiziqish, yangi bilimlar olishga ehtiyoj uyg‘otish, uning bilim olish tizimidagi ahamiyatini ko‘rsatish. Adabiyotlar. Ilmiybaza.uz suhbat turlariga bo`linadi. Kirish suhbati yangi bo`lim yoki yangi mavzu o`rganish oldidan foydalaniladi. Uning maqsadi o`quvchilardagi darsda o`rganiladigan masala bo`yicha tasavvurlarini aniqlash yoki tiklash.Takrorlovchi suhbat o`rganilingan matyerialni mustaxkamlash va faxmlab olishga yordam beradi. U yangi matyerialni o`rganilgandan keyin shu darsning o`zida, yoki mavzu, yoki bo`lim o`rganilgandan keyin o`tkaziladi va 5 daqiqadan 25 daqiqagacha vaqt olishi mumkin. Bayon qiluvchi suhbat o`quvchilarning o`zlari tomonidan borliqni jism va hodisalarni kuzatishini nazarda tutadi. O`qituvchi tomonidan yo`naltirilgan o`quvchilar o`zlari uchun yangi ob`ekt va hodisalar bilan tanishadilar. Bayon qiluvchi suhbat tadqiqiy xaraktyerga egadir, chunki u o`quvchilarning tabiiy ob`ektlarini kuzatishlariga asoslanadi.Yakunlovchi suhbat o`quvchilar o`rganilgan mavzu bo`yicha xulosa chiqara olishlari uchun o`tkaziladi.Bundan tashqari tasviriy qurollarni ko`rsatish asosida va o`qilgan darslik maqolasi asosida suhbatlar o`tkazish mumkin.Tasviriy qurollarni ko`rsatish asosidagi suhbat surat va rasmlardan foydalanilganda, yordamchi savollar bilan suratni taxlil qilish orqali yangi ma`lumotlar oladi.O`qilgan darslik maqolasi asosida suhbatning maqsadi-tabiat hodisalarni bolalar tomonidan to`g`ri tushunilganligini aniqlash, Geografiya maqolasini o`qitishdan olingan yangi bilimlarni mustahkamlash va tizimga solish. Pedagogik texnologiya — ma'lumotlarni o‘zlashtirish uchun qulay shakl va usullardir. Pedagogik texnologiya insonga oldindan belgilangan maqsad bo‘yicha ta'sir o‘tkazish faoliyati demakdir.Muammoli o‘qitishning asosi — o‘quvchilar bilish faolligini rivojlantirishdir. Muammoli o‘qitishni o‘z ichiga olgan darslarda o‘quvchilarga yangi ma'lumotlarni o‘zida saqlagan masalalarni hal qilish taklif etiladi, yoki ular bilimlarni o‘zlashtirish va ularni amalda mustaqil qo‘llanish usullarini egallab olsinlar. Muammoli dars quyidagi bosqichlarga bo‘linadi: darsda qo‘yilgan muammoga o‘quvchilarda qiziqish, yangi bilimlar olishga ehtiyoj uyg‘otish, uning bilim olish tizimidagi ahamiyatini ko‘rsatish. Adabiyotlar. Ilmiybaza.uz 1. D. Sharipova, D.P. Xodiyeva, M. K. Shirinov Tabiatshunoslik va uni o`qitish metodikasi Toshkent, “Barkamol fayz media” nashriyoti, 2018-yil. 2. M.Nuriddinova. Tabiatshunoslik o`qitish metodikasi” Toshkent, O`qituvchi 2005y 3. A.Baxronov, Tabiatshunoslik 3-sinf umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y. 4. A.Baxronov Tabiatshunoslik 4-sinf umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun darslik. T; Sharq NMIU 2011 y. 5. P. G`ulomov, Mirzaaxmatova Sh. Atrofimizdagi olam 2-sinf uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y. 6. A.G. Grigoryans, Atrofimizdagi olam 1-sinf uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y. Ilmiybaza.uz 1. D. Sharipova, D.P. Xodiyeva, M. K. Shirinov Tabiatshunoslik va uni o`qitish metodikasi Toshkent, “Barkamol fayz media” nashriyoti, 2018-yil. 2. M.Nuriddinova. Tabiatshunoslik o`qitish metodikasi” Toshkent, O`qituvchi 2005y 3. A.Baxronov, Tabiatshunoslik 3-sinf umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y. 4. A.Baxronov Tabiatshunoslik 4-sinf umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun darslik. T; Sharq NMIU 2011 y. 5. P. G`ulomov, Mirzaaxmatova Sh. Atrofimizdagi olam 2-sinf uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y. 6. A.G. Grigoryans, Atrofimizdagi olam 1-sinf uchun darslik. T; Cho`lpon NMIU 2012 y.