GEOMETRIK VA TO‘LQIN OPTIKASI (Yorug'likning tabiati. Geometrik optika qonunlari, Linzalar, Optik asboblar, Yorug'likning dispersiyasi)

Yuklangan vaqt

2024-05-11

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

17

Faytl hajmi

1,5 MB


Ilmiybaza.uz GEOMETRIK VA TO‘LQIN OPTIKASI REJA: 1. Yorug’likning tabiati. Geometrik optika qonunlari. 2. Linzalar. 3. Optik asboblar 4. Yorug’likning dispersiyasi Ilmiybaza.uz GEOMETRIK VA TO‘LQIN OPTIKASI REJA: 1. Yorug’likning tabiati. Geometrik optika qonunlari. 2. Linzalar. 3. Optik asboblar 4. Yorug’likning dispersiyasi
Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: yorug’lik; linza; optika;dispersiya; difraksiya; nur; fotonlar; fokus;interfrensiya. 1. Yorug’likning tabiati. Geometrik optika qonunlari. Optika fizika fanining bir bo’limi bo’lib, u yorug’likning tabiati, yorug’lik hodisalarining qonuniyatlari va yorug’likning modda bilan o’zaro ta’sirini o’rganadi. Optika so’zining lug’aviy ma’nosi yunonchadan “ko’raman” degan ma’noni anglatadi. Inson atrof muhit haqidagi ma’lumotlarning katta qismini (90 foizga yaqin) ko’rish tuyg’usi orqali oladi. Uzoq vaqtlar davomida yorug’lik tabiati haqida turli fikrlar hukm surdi. 17-asr oxirida yorug’likning tabiati haqida bir – biriga zid bo’lgan ikkita nazariya vujudga keldi. 1) Nyutonning korpuskulyar nazariyasi. Bu nazariya yorug’likning zarrachalar oqimidan iborat, deb hisoblanadi. 2) Gyugensning to’lqin nazariyasiga muvofiq esa yorug’lik to’lqindan iborat. Yorug’likning interferensiyasi, difraksiyasi singari hodasalar Nyuton nazariyasini rad qilib, Gyugens nazariyasini isbotladi. Ammo keyinchalik ochilgan Kompton hodisasi, fotoeffekt singari hodisalar Nyuton nazariyasining to’g’riligini ko’rsatdi. Hozirgi zamon fani yorug’likni o’zida ham to’lqin, ham zarracha xususiyatini mujassam qilgan murakkab elektromagnit jarayoni deb hisoblaydi. Yorug’likning to’lqin uzunligi 3800-7600 0 A oralig’ida yotadi. Fizo, Fuko, Maykelson va boshqa olimlarning tajribalari yorug’likning elektromagnit nazariyasini isbotladi. Ular tajribada olgan yorug’lik tezligining qiymati Maksvell nazariyasidan chiqarilgan elektromagnit to’lqinlar tezligiga mos tushdi, ya’ni s m С  3108 . Bu yorug’likning vakuumda tarqalish tezligi. Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: yorug’lik; linza; optika;dispersiya; difraksiya; nur; fotonlar; fokus;interfrensiya. 1. Yorug’likning tabiati. Geometrik optika qonunlari. Optika fizika fanining bir bo’limi bo’lib, u yorug’likning tabiati, yorug’lik hodisalarining qonuniyatlari va yorug’likning modda bilan o’zaro ta’sirini o’rganadi. Optika so’zining lug’aviy ma’nosi yunonchadan “ko’raman” degan ma’noni anglatadi. Inson atrof muhit haqidagi ma’lumotlarning katta qismini (90 foizga yaqin) ko’rish tuyg’usi orqali oladi. Uzoq vaqtlar davomida yorug’lik tabiati haqida turli fikrlar hukm surdi. 17-asr oxirida yorug’likning tabiati haqida bir – biriga zid bo’lgan ikkita nazariya vujudga keldi. 1) Nyutonning korpuskulyar nazariyasi. Bu nazariya yorug’likning zarrachalar oqimidan iborat, deb hisoblanadi. 2) Gyugensning to’lqin nazariyasiga muvofiq esa yorug’lik to’lqindan iborat. Yorug’likning interferensiyasi, difraksiyasi singari hodasalar Nyuton nazariyasini rad qilib, Gyugens nazariyasini isbotladi. Ammo keyinchalik ochilgan Kompton hodisasi, fotoeffekt singari hodisalar Nyuton nazariyasining to’g’riligini ko’rsatdi. Hozirgi zamon fani yorug’likni o’zida ham to’lqin, ham zarracha xususiyatini mujassam qilgan murakkab elektromagnit jarayoni deb hisoblaydi. Yorug’likning to’lqin uzunligi 3800-7600 0 A oralig’ida yotadi. Fizo, Fuko, Maykelson va boshqa olimlarning tajribalari yorug’likning elektromagnit nazariyasini isbotladi. Ular tajribada olgan yorug’lik tezligining qiymati Maksvell nazariyasidan chiqarilgan elektromagnit to’lqinlar tezligiga mos tushdi, ya’ni s m С  3108 . Bu yorug’likning vakuumda tarqalish tezligi.
Ilmiybaza.uz 1900 yil nemis olimi Plank elektromagnit jarayonlarning kvant nazariyasini, 1905 yil esa Eynshteyn yorug’likning kvant nazariyasini ishlab chiqdi. Bu nazariyaga muvofiq yorug’lik fotonlar deb ataluvchi yorug’lik zarrachalaridan iborat, shuningdek energiyaning nurlanishi, tarqalishi va yutilishi diskret harakterga ega. Yorug’likning tarqalish yo’nalishini ko’rsatadigan to’g’ri chiziqqa nur deyiladi. Yorug’lik nurlari to’plamiga yorug’lik dastasi deyiladi. Optikaning nurlar bilan ishlaydigan qismiga geometrik optika deyiladi. Uning 4 ta asosiy qonuni mavjud. 1) Yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalish qonuni. Bir jinsli muhitda yorug’lik to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Optik zichligi barcha nuqtalarida bir xil bo’lgan muhitda bir jinsli muhit deyiladi. 2) Yorug’lik dastalarining mustaqillik qonuni: agar ikkita manbadan chiqayotgan nurlar dastasi fazoda bir – birini kesib o’tsa, ular bir – biriga mutlaqo ta’sir qilmaydi. 3) Yorug’likning qaytish qonuni: agar ikki muhit chegarasiga yorug’lik nuri kelib tushsa, uning bir qismi birinchi muhitning o’ziga qaytadi. Qaytish burchagi tushish burchagiga teng. 4) Yorug’likning sinish qonuni. Bu qonunni keyingi mavzuda alohida qarab o’tamiz. Yorug’likning sinish qonuni. Agar yorug’lik nuri ikki muhit chegarasiga kelib tushsa, uning bir qismi birinchi muhitga qaytib ketadi. Yana bir qismi esa sinib, ikkinchi muhitga o’tadi. Ilmiybaza.uz 1900 yil nemis olimi Plank elektromagnit jarayonlarning kvant nazariyasini, 1905 yil esa Eynshteyn yorug’likning kvant nazariyasini ishlab chiqdi. Bu nazariyaga muvofiq yorug’lik fotonlar deb ataluvchi yorug’lik zarrachalaridan iborat, shuningdek energiyaning nurlanishi, tarqalishi va yutilishi diskret harakterga ega. Yorug’likning tarqalish yo’nalishini ko’rsatadigan to’g’ri chiziqqa nur deyiladi. Yorug’lik nurlari to’plamiga yorug’lik dastasi deyiladi. Optikaning nurlar bilan ishlaydigan qismiga geometrik optika deyiladi. Uning 4 ta asosiy qonuni mavjud. 1) Yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalish qonuni. Bir jinsli muhitda yorug’lik to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Optik zichligi barcha nuqtalarida bir xil bo’lgan muhitda bir jinsli muhit deyiladi. 2) Yorug’lik dastalarining mustaqillik qonuni: agar ikkita manbadan chiqayotgan nurlar dastasi fazoda bir – birini kesib o’tsa, ular bir – biriga mutlaqo ta’sir qilmaydi. 3) Yorug’likning qaytish qonuni: agar ikki muhit chegarasiga yorug’lik nuri kelib tushsa, uning bir qismi birinchi muhitning o’ziga qaytadi. Qaytish burchagi tushish burchagiga teng. 4) Yorug’likning sinish qonuni. Bu qonunni keyingi mavzuda alohida qarab o’tamiz. Yorug’likning sinish qonuni. Agar yorug’lik nuri ikki muhit chegarasiga kelib tushsa, uning bir qismi birinchi muhitga qaytib ketadi. Yana bir qismi esa sinib, ikkinchi muhitga o’tadi.
Ilmiybaza.uz 23-rasm Tushgan nur, singan nur va nurning tushish nuqtasidan ikki muhit chegarasiga o’tkazilgan normal bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga bo’lgan nisbati bu muhitlar uchun o’zgarmas kattalik bo’lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko’rsatkichi deyiladi. 1 2 sin sin n   n  (1) Moddaning vakuumga nisbatan olingan sindirish ko’rsatkichiga absolyut sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Biror moddaning ikkinchi moddaga nisbatan olingan sindirish ko’rsatkichiga nisbiy sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Quyida ayrim moddalarning absolyut sindirish ko’rsatkichlari keltirilgan Agar yorug’lik nuri biror moddaga vakuumdan kelib tushayotgan bo’lsa, sinish qonuni quyidagi ko’rinishga keladi.   n  sin sin (2) Modda n Vakuum 1,000 Havo 1,0003 Suv 1,33 Shisha 1,5 Spirt 1,36 Olmos 2,42 Ilmiybaza.uz 23-rasm Tushgan nur, singan nur va nurning tushish nuqtasidan ikki muhit chegarasiga o’tkazilgan normal bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga bo’lgan nisbati bu muhitlar uchun o’zgarmas kattalik bo’lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko’rsatkichi deyiladi. 1 2 sin sin n   n  (1) Moddaning vakuumga nisbatan olingan sindirish ko’rsatkichiga absolyut sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Biror moddaning ikkinchi moddaga nisbatan olingan sindirish ko’rsatkichiga nisbiy sindirish ko’rsatkichi deyiladi. Quyida ayrim moddalarning absolyut sindirish ko’rsatkichlari keltirilgan Agar yorug’lik nuri biror moddaga vakuumdan kelib tushayotgan bo’lsa, sinish qonuni quyidagi ko’rinishga keladi.   n  sin sin (2) Modda n Vakuum 1,000 Havo 1,0003 Suv 1,33 Shisha 1,5 Spirt 1,36 Olmos 2,42
Ilmiybaza.uz Agar yorug’lik biror moddadan vakuumga o’tsa n 1 sin sin    (3) Sindirish ko’rsatkichining fizik ma’nosi: moddaning absolyut sindirish ko’rsatkichi son jihatdan shu moddada yorug’likning tarqalish tezligi vakuumdagi tezligidan necha marta kichik ekanligini ko’rsatuvchi birliksiz kattalikdir v n  c (4) bu yerda C – yorug’likning vakuumdagi tezligi, v – moddadagi tezligi. Har doim C>v. shuning uchun barcha moddalarning sindirish ko’rsatkichi 1 dan katta. Nyuton moddada yorug’likning tarqalish tezligi uning optik zichligiga to’g’ri proporsional, deb hisoblaydi. 2 1 2 1 n n v v  (5) Gyugens esa buning teskarisini e’tirof etdi. 1 2 2 1 n n v v  (6) Tajribalar Gyugensning fikrini isbotladi. To’la ichki qaytish hodisasi. Agar yorug’lik nuri optik zichligi kichik bo’lgan moddadan optik zichligi katta bo’lgan moddaga o’tsa, singan nur normalga yaqinlashadi (24 rasm), agar optik zichligi katta bo’lgan moddadan optik zichligi kichik bo’lgan moddaga o’tsa, singan nur normaldan uzoqlashadi (25 rasm). Ilmiybaza.uz Agar yorug’lik biror moddadan vakuumga o’tsa n 1 sin sin    (3) Sindirish ko’rsatkichining fizik ma’nosi: moddaning absolyut sindirish ko’rsatkichi son jihatdan shu moddada yorug’likning tarqalish tezligi vakuumdagi tezligidan necha marta kichik ekanligini ko’rsatuvchi birliksiz kattalikdir v n  c (4) bu yerda C – yorug’likning vakuumdagi tezligi, v – moddadagi tezligi. Har doim C>v. shuning uchun barcha moddalarning sindirish ko’rsatkichi 1 dan katta. Nyuton moddada yorug’likning tarqalish tezligi uning optik zichligiga to’g’ri proporsional, deb hisoblaydi. 2 1 2 1 n n v v  (5) Gyugens esa buning teskarisini e’tirof etdi. 1 2 2 1 n n v v  (6) Tajribalar Gyugensning fikrini isbotladi. To’la ichki qaytish hodisasi. Agar yorug’lik nuri optik zichligi kichik bo’lgan moddadan optik zichligi katta bo’lgan moddaga o’tsa, singan nur normalga yaqinlashadi (24 rasm), agar optik zichligi katta bo’lgan moddadan optik zichligi kichik bo’lgan moddaga o’tsa, singan nur normaldan uzoqlashadi (25 rasm).
Ilmiybaza.uz 24-rasm 25-rasm Birinchi holda α>β, ikkinchi holda esa α<β bo’ladi. Biz ikkinchi holni qarab chiqamiz. Tabiiyki, tushish burchagi α oshirilgani sari sinish burchagi β ham orta boradi. Tushish burchagining biror α0 qiymatida singan nur ikki muhit chegarasi bo’ylab tarqaladi, ya’ni bu hol uchun   900 bo’ladi. Tushish burchagining bu α0 qiymatiga chegaraviy burchak deyiladi. 26-rasm Agar tushish burchagining qiymati yana biroz oshirilsa, nur sinib, ikkinchi muhitga o’tmasdan to’lasicha birinchi muhitga qaytib ketadi. Bunga to’la ichki qaytish deyiladi. Ikkinchi muhit vakuum bo’lgan hol uchun chegaraviy burchakni hisoblaymiz. Ma’lumki bu holda sinish qonuni quyidagicha n 1 sin sin    (1) sinish burchagi β=90 bo’lgani uchun n 1 sin 0  (2) Ilmiybaza.uz 24-rasm 25-rasm Birinchi holda α>β, ikkinchi holda esa α<β bo’ladi. Biz ikkinchi holni qarab chiqamiz. Tabiiyki, tushish burchagi α oshirilgani sari sinish burchagi β ham orta boradi. Tushish burchagining biror α0 qiymatida singan nur ikki muhit chegarasi bo’ylab tarqaladi, ya’ni bu hol uchun   900 bo’ladi. Tushish burchagining bu α0 qiymatiga chegaraviy burchak deyiladi. 26-rasm Agar tushish burchagining qiymati yana biroz oshirilsa, nur sinib, ikkinchi muhitga o’tmasdan to’lasicha birinchi muhitga qaytib ketadi. Bunga to’la ichki qaytish deyiladi. Ikkinchi muhit vakuum bo’lgan hol uchun chegaraviy burchakni hisoblaymiz. Ma’lumki bu holda sinish qonuni quyidagicha n 1 sin sin    (1) sinish burchagi β=90 bo’lgani uchun n 1 sin 0  (2)
Ilmiybaza.uz n 1 0  arcsin (3) To’la ichki qaytish sodir bo’lishi uchun quyidagi 2 ta shart bajarilishi kerak: 1. Yorug’lik nuri optik zichligi katta muhitdan optik zichligi kichik bo’lgan muhitga o’tishi; 2. Tushish burchagi chegaraviy burchak α0 dan kattaroq bo’lishi lozim. To’la ichki qaytish hodisasidan amalda keng foydalaniladi. Masalan optik tolalarning ishlash prinsipi shu hodisaga asoslangan. 2. Linzalar. Optik asboblarda linzalar keng ishlatiladi. Ikkita sferik sirt bilan, yoki bitta sferik va bitta yassi sirt bilan chegaralangan shaffof jismga linza deyiladi. Qalinligi egrilik radiusidan juda kichik bo’lgan linzaga yupqa linza deyiladi. Qavariq linza nurni to’playdi, botiq linza esa nurni tarqatadi. Linzani hosil qilgan sferik sirtlarning egrilik markazlarini birlashtiruvchi 001 o’qqa linzaning bosh optik o’qi deyiladi (27 rasm). Bu yerda R1 va R2 linzaning egrilik radiuslari. Ilmiybaza.uz n 1 0  arcsin (3) To’la ichki qaytish sodir bo’lishi uchun quyidagi 2 ta shart bajarilishi kerak: 1. Yorug’lik nuri optik zichligi katta muhitdan optik zichligi kichik bo’lgan muhitga o’tishi; 2. Tushish burchagi chegaraviy burchak α0 dan kattaroq bo’lishi lozim. To’la ichki qaytish hodisasidan amalda keng foydalaniladi. Masalan optik tolalarning ishlash prinsipi shu hodisaga asoslangan. 2. Linzalar. Optik asboblarda linzalar keng ishlatiladi. Ikkita sferik sirt bilan, yoki bitta sferik va bitta yassi sirt bilan chegaralangan shaffof jismga linza deyiladi. Qalinligi egrilik radiusidan juda kichik bo’lgan linzaga yupqa linza deyiladi. Qavariq linza nurni to’playdi, botiq linza esa nurni tarqatadi. Linzani hosil qilgan sferik sirtlarning egrilik markazlarini birlashtiruvchi 001 o’qqa linzaning bosh optik o’qi deyiladi (27 rasm). Bu yerda R1 va R2 linzaning egrilik radiuslari.
Ilmiybaza.uz 27-rasm Agar yig’uvchi linzaga uning bosh optik o’qiga parallel bo’lgan parallel nurlar tashlansa, ular linzadan sinib o’tib, bosh optik o’qda joylashgan F nuqtada to’planadi. Bu nuqtaga linzaning fokusi deyiladi. Fokus nuqtadan linza markazigacha bo’lgan f masofaga linzaning fokus masofasi deyiladi. Fokus masofaga teskari bo’lgan D kattalikka linzaning optik kuchi deyiladi. f D  1 (1) Linzaning optik kuchi dioptriyalarda o’lchanadi. 1-dioptriya – fokus masofasi 1m bo’lgan yig’uvchi linzaning optik kuchidir. Botiq linzaning optik kuchi manfiy, deb qabul qilingan. Qavariq linzada biror AB buyumning tasvirini yasaymiz. Buyum fokus masofa tashqarisida joylashgan bo’lsin. Ilmiybaza.uz 27-rasm Agar yig’uvchi linzaga uning bosh optik o’qiga parallel bo’lgan parallel nurlar tashlansa, ular linzadan sinib o’tib, bosh optik o’qda joylashgan F nuqtada to’planadi. Bu nuqtaga linzaning fokusi deyiladi. Fokus nuqtadan linza markazigacha bo’lgan f masofaga linzaning fokus masofasi deyiladi. Fokus masofaga teskari bo’lgan D kattalikka linzaning optik kuchi deyiladi. f D  1 (1) Linzaning optik kuchi dioptriyalarda o’lchanadi. 1-dioptriya – fokus masofasi 1m bo’lgan yig’uvchi linzaning optik kuchidir. Botiq linzaning optik kuchi manfiy, deb qabul qilingan. Qavariq linzada biror AB buyumning tasvirini yasaymiz. Buyum fokus masofa tashqarisida joylashgan bo’lsin.
Ilmiybaza.uz 28-rasm Bu holda buyumning haqiqiy, kattalashgan va teskari tasviri hosil bo’ladi. Buyumdan linzagacha bo’lgan α1, linzadan tasvirgacha bo’lgan α2 masofalar va linzaning fokus masofasi f orasida quyidagi bog’lanish mavjud. 2 1 1 1 1 a a f   (2) bunga linzaning umumiy formulasi deyiladi. Linzaning chiziqli kattalashtirishi 1 2 1 1 a a AB A B K   (3) Yupqa linzalar uchun quyidagi formula bajariladi 1 ) 1)( 1 ( 2 1 R R n D l    (4) bu yerda nl – linza materialining sindirish ko’rsatkichi, R1 va R2 linzaning egrilik radiuslari. Agar linza sindirish ko’rsatkichi nm bo’lgan biror moddaga joylashgan bo’lsa 1 ) 1)( 1 ( 2 1 R R n n D m l    (5) Optik asbobolarda linzalar bilan bir qatorda ko’zgular ham ishlatiladi. Sferik ko’zgular ikki xil bo’ladi: botiq va qavariq. Botiq ko’zgu nurni to’playdi. Ilmiybaza.uz 28-rasm Bu holda buyumning haqiqiy, kattalashgan va teskari tasviri hosil bo’ladi. Buyumdan linzagacha bo’lgan α1, linzadan tasvirgacha bo’lgan α2 masofalar va linzaning fokus masofasi f orasida quyidagi bog’lanish mavjud. 2 1 1 1 1 a a f   (2) bunga linzaning umumiy formulasi deyiladi. Linzaning chiziqli kattalashtirishi 1 2 1 1 a a AB A B K   (3) Yupqa linzalar uchun quyidagi formula bajariladi 1 ) 1)( 1 ( 2 1 R R n D l    (4) bu yerda nl – linza materialining sindirish ko’rsatkichi, R1 va R2 linzaning egrilik radiuslari. Agar linza sindirish ko’rsatkichi nm bo’lgan biror moddaga joylashgan bo’lsa 1 ) 1)( 1 ( 2 1 R R n n D m l    (5) Optik asbobolarda linzalar bilan bir qatorda ko’zgular ham ishlatiladi. Sferik ko’zgular ikki xil bo’ladi: botiq va qavariq. Botiq ko’zgu nurni to’playdi.
Ilmiybaza.uz 29-rasm Sferik ko’zguda f  R 2 bo’lgani uchun uning formulasi 2 1 1 1 2 a a R   (6) Linzalarning kamchiliklari. Odatda barcha real optik sistemalar, jumladan linzalar ham bir qator kamchiliklarga ega. Linzalarning eng ko’p uchraydigan kamchiliklariga sferik va xromatik aberatsiyalar kiradi. Agar linzaning diametri katta bo’lsa, uning chetki qismlariga tushgan nurlar ko’proq sinadi, markazga yaqinlashgani sari kamroq sinadi (30 rasm). Buning natijasida tasvir buziladi. Masalan S nuqtaning tasviri bir nuqtada emas, balki S1 va S2 nuqtalarda hosil bo’ladi. Bu esa tasvirning aniq bo’lishiga halaqit beradi. Bunga sferik aberratsiya deyiladi. 30-rasm 31-rasm Agar linzaga oq yorug’lik tashlansa, tasvirning chekkalari ayrim hollarda har – xil rangli bo’lib ko’rinadi. Bu yorug’likning dispersiyasi bilan bog’liq bo’lib, unga xromatik abberatsiya deyiladi. Linzalarning bunday Ilmiybaza.uz 29-rasm Sferik ko’zguda f  R 2 bo’lgani uchun uning formulasi 2 1 1 1 2 a a R   (6) Linzalarning kamchiliklari. Odatda barcha real optik sistemalar, jumladan linzalar ham bir qator kamchiliklarga ega. Linzalarning eng ko’p uchraydigan kamchiliklariga sferik va xromatik aberatsiyalar kiradi. Agar linzaning diametri katta bo’lsa, uning chetki qismlariga tushgan nurlar ko’proq sinadi, markazga yaqinlashgani sari kamroq sinadi (30 rasm). Buning natijasida tasvir buziladi. Masalan S nuqtaning tasviri bir nuqtada emas, balki S1 va S2 nuqtalarda hosil bo’ladi. Bu esa tasvirning aniq bo’lishiga halaqit beradi. Bunga sferik aberratsiya deyiladi. 30-rasm 31-rasm Agar linzaga oq yorug’lik tashlansa, tasvirning chekkalari ayrim hollarda har – xil rangli bo’lib ko’rinadi. Bu yorug’likning dispersiyasi bilan bog’liq bo’lib, unga xromatik abberatsiya deyiladi. Linzalarning bunday
Ilmiybaza.uz kamchiliklarini bartaraf qilish uchun linzalar sistemasidan, ya’ni axromatik linzalardan foydalaniladi. Shu o’rinda linzalarda tasvir yasash usullarini qisqacha qarab o’tamiz. Avvalgi mavzuda biz qavariq linzada buyum fokusidan tashqari turgan hol uchun tasvir yasash usuli bilan tanishgan edik. Hozir yana ikki holni qarab chiqamiz. 1) Buyum qavariq linza fokusining ichida bo’lgan hol. 32-rasm Tasvir kattalashgan, mavhum va to’g’ri holda hosil bo’ladi. 2) Botiq linzada tasvir yasash. 33-rasm Tasvir mavhum, kichiklashgan va tog’ri holda hosil bo’ladi. 3. Optik asboblar. Ilmiybaza.uz kamchiliklarini bartaraf qilish uchun linzalar sistemasidan, ya’ni axromatik linzalardan foydalaniladi. Shu o’rinda linzalarda tasvir yasash usullarini qisqacha qarab o’tamiz. Avvalgi mavzuda biz qavariq linzada buyum fokusidan tashqari turgan hol uchun tasvir yasash usuli bilan tanishgan edik. Hozir yana ikki holni qarab chiqamiz. 1) Buyum qavariq linza fokusining ichida bo’lgan hol. 32-rasm Tasvir kattalashgan, mavhum va to’g’ri holda hosil bo’ladi. 2) Botiq linzada tasvir yasash. 33-rasm Tasvir mavhum, kichiklashgan va tog’ri holda hosil bo’ladi. 3. Optik asboblar.