GEORG FRIDRIX GENDEL HAYOTI VA IJODI ( 1685-1759) Reja: 1. GEORG FRIDRIX GENDEL HAYOTI VA IJODI 2. GEORG FRIDRIX GENDEL OPERALARI 3. GEORG FRIDRIX GENDEL HAQIDA QIZIQARLI FAKTLAR Iogann Sebastyan Bax qatorida musiqiy barokko uslubining yana bir yorqin vakili - Georg Fridrix Gendelning bahaybat timsoli yonma-yon turadi. Ushbu ikki kompozitorlar ikki asrlar bo‘sag‘asida yashab ijod qilganlar. Ularning ijodi o‘z ichida dastlabki davrlarning eng yuksak yutuqlarini aks ettirgan holda avj nuqtasini namoyish etadi. Ikki kompozitor uchun ular yashagan davrda hukm surgan diniy mavzu bosh asosiy obekt o‘rnida turgan: ular hamisha xristianlarning muqaddas kitobi - Injil obrazlariga murojaat qiladilar. Aynan mazkur ikki kompozitor polifoniya musiqa tarixiga o‘z ijodi bilan salmoqli bob kiritib, ushbu san’atning yuksak cho‘qqisini anglatdilar. Gendelning tarjimayi holi uning buyuk ichki kuch va ishonchli odam ekanligidan dalolat beradi. Bernard Shou u haqida aytganidek: "Siz biron kishini va hamma narsani xo‘rlashingiz mumkin, lekin siz Gendelga qarshi chiqishga ojizsiz". Dramaturgning so‘zlariga ko‘ra, hatto qotib qolgan ateistlar ham uning musiqasi sadosida indamay qolishgan. Georg Fridrix Gendel nafaqat Yevropa, balki jahon miqyosidagi yirik kompozitor bo‘lib, ijodida turli milliy maktablar - nemis, italyan, ingliz va fransuz uslublarini birlashtirishga muvaffaq bo‘ldi. U o‘z vaqtida Gamburg opera boshlig‘i - Reynxard Kayzer, nemis olimi, musiqa nazariyotchisi - Iogann Mattezon, italyan kompozitorlari Alessandro va Domeniko Skarlatti, Arkandjelo Korelli bilan yaqin muloqotda bo‘lgan. U lirik tragediya muallifi Jan Batist Lyulli ijodidan yaxshi xabardor bo‘lgan, negaki, Gendel bir vaqtlar xizmat qilgan Gannover gersogi saroyida fransuz musiqasiga alohida e’tibor qaratilgan. Yana bir qatlam - ingliz xalq va professional musiqasi, ayniqsa turli janrdagi Genri Pyorsel ijodi еtuk Gendel ijodiy ilhomini hamisha boyitib kelgan. Britaniya bilan bo‘lgan uzviy rishtalari kompozitorning faol ijodi, o‘z vaqtining yirik madaniyat markazi bo‘lmish - Londonda o‘tgani va shu bilan jamiyatni o‘ziga katta qiziqish uyg‘otganini guvohi bo‘lamiz. Katta murakkab hayotiy voqelik va hodisalarga boy ijodiy davomida kompozitor qahramonona kuch - asl san’atning uslub va shakli, monumental yirik masshtabi va ommaviy demokratik g‘oyaviyligi uchun kurash olib borgan. Va bu shiddatli va dramatik kurash davomida u xalq mehri va e’tiborini qozongan. Romen Rolanning ta’kidlashicha, kompozitor tabiatdan juda qiziquvchan va har tomonlama iste’dodli shaxs bo‘lgan. U musiqadan tashqari tasviriy san’at shaydosi bo‘lgani va badiiy еtuk rang-tasvir polotnolarni o‘z shaxsiy kolleksiyalarida jamlagani ma’lum. Kompozitor vafotidan so‘ng ushbu kolleksiyada Rembrandning asarlari ham o‘rin olgani ma’lum bo‘lgan. “Kompozitor asarlari еngil va bir nafasda go‘yo badiha qilib yozilgan” deb ta’riflanadi. Shu bilan birga, u asarlarning shakl tamoyilini juda yaxshi his qilgan. Kompozitor ko‘plab janrlarda samarali ijod qildi, ammo ijodining markaziy qismini oratoriyalar tashkil qiladi. Kompozitor oratoriyalarining adabiy poydevorini Bibliyaning dastabki qismi tashkil qiladi. Nega kompozitor ijodi davomida hamisha bu muqaddas kitobga murojaat qilib, ijod qilish uchun ilhom olgan? degan savol tug‘iladi. Bu savolning javobi bir qator sabablarga borib taqaladi. Xususan, yoshlik chog‘ilarida jonajon Germaniyasini tark etib, Angliyada hayotining asosiy qismini o‘tashiga majbur bo‘lgan. Aynan shu еrda uning taniqli oratoriyalari dunyoga keldi. Ushbu “tuman Albioni mamlakatida” yoshligidanoq nafaqat qadimgi ertak va afsonalar, folklor bilan tanishish, balki Bibliya qahramonlarini yaqindan bilish odat tusiga kirgan. GEORG FRIDRIX GENDEL HAYOTI VA IJODI Georg Fridrix Gendel 1685 yil 23-fevralda tug‘ilgan, ota-onasi Galleda yashagan. Kelajakdagi bastakorning otasi sartarosh-jarroh bo‘lgan, uning xotini ruhoniy oilasida o‘sgan. Bola musiqaga juda erta qiziqib qoldi, ammo erta bolaligida uning sevimli mashg‘ulotlariga katta e’tibor berilmadi. Ota-onalar bu shunchaki bolalarcha o‘yin deb ishonishdi. Dastlab, bola klassik maktabga yuborildi, u еrda kelajakdagi bastakor ustozi Pretoriusdan ba’zi musiqiy tushunchalarni qabul qila oldi. Haqiqiy musiqa biluvchisi, u o‘zi uchun maktab uchun operalar yaratgan. Gendelning birinchi o‘qituvchilari orasida organist Kristian Ritter ham bor edi, u bolaga klavikordda o‘ynashni o‘rgatgan va uyga tez-tez tashrif buyurgan. Yosh Gendelning iste’dodi Iogan Adolf bilan tasodifiy uchrashuvdan so‘ng yuqori baholandi va bolaning taqdiri darhol keskin o‘zgarishni boshladi. Musiqa san’atining ashaddiy muxlisi ajoyib improvizatsiyani eshitib, Gendelning otasini o‘g‘liga tegishli ta’lim berishga ishontirdi. Natijada, Georg Galledagi ulug‘vorlikka ega bo‘lgan organist va bastakor Fridrix Saxuaning o‘quvchilaridan biriga aylandi. Uch yil davomida u musiqa bastakorligini o‘rgangan, shuningdek, bir nechta asboblarda erkin o‘ynash mahoratini egallagan - u skripka, goboy va klavesinni yaxshi o‘zlashtirgan. 1702 yilda Gandel Galliy Universitetiga o‘qishga kirdi va tez orada Galle Kalvinistik soboriga organist sifatida tayinlandi. Shu tufayli otasi shu vaqtgacha vafot etgan yigit pul topishga muvaffaq bo‘ldi va boshidan tom topdi. Shu bilan birga, Gendel protestant gimnaziyasida nazariya va qo‘shiq o‘qituvchisi bo‘lgan. Bir yil o‘tgach, yosh bastakor o‘sha paytda Germaniyadagi yagona opera teatri joylashgan Gamburgga ko‘chishga qaror qildi (shahar hatto "Germaniya Venesiyasi" deb nomlangan). Keyinchalik Gendelga o‘rnak bo‘lgan shaxs Reynxard Kayzer teatr orkestrining rahbari bo‘ldi. Kollektivga skripkachi va klavesinchi sifatida qo‘shilgan Gendel operalarda italyan tilidan foydalanish afzalroq degan fikrni o‘rtoqlashdi. Gamburgda Gendel o‘zining birinchi asarlarini - "Almira", "Neron", "Dafna" va "Florindo" operalarini yaratadi. 1706 yilda Georg Gendel Toskana Buyuk shahzodasi Ferdinando de Medichining taklifiga binoan Italiyaga keldi. Bastakor Italiyada mashhur bo‘lib, tomoshabinlar uning "Rodrigo" va "Agrippina" operalarini juda iliq qabul qilishadi. Bastakor 1710 yildan hayotining oxirigacha Londonda o‘tkazadi va u еrda shahzoda Jorjga dirijyor sifatida boradi (keyinchalik u Buyuk Britaniya va Irlandiya qiroli bo‘ladi). Har yili Qirollik musiqa akademiyasi, Qirollik teatri, Kovent-Garden teatri uchun bir nechta operalar yaratib, bastakor ish joyini o‘zgartirishga majbur bo‘ldi - seriya operasining o‘sha paytdagi izchil tuzilishida buyuk musiqiy shaxsning tasavvurlari tor edi. Bundan tashqari, Gendel doimo zodagonlar bilan kelishmovchiliklarga duch kelishi kerak edi. Natijada u asta-sekin oratoriyalarni yozishga o‘tdi. 1737 yilning bahorida Gendel qon tomirini boshidan kechirdi, shu tufayli uning o‘ng qo‘li qisman falaj bo‘lib qoldi va keyinchalik ruhiy chalkashliklarni ko‘rishni boshladi.Ammo bastakor bir yil ichida o‘zini tikladi, ammo u endi opera yaratmadi. O‘limidan to‘qqiz yil oldin, Gendel halokatli avariya irodasi bilan butunlay ko‘r bo‘lib qoldi va o‘sha yillarni zulmatda o‘tkazishga majbur bo‘ldi. 1759 yil 7-aprelda bastakor o‘zi yaratgan "Messiya" oratoriyasi ijro etilgan konsertni dirijyorlik va bu butun Yevropaga mashhur bo‘lgan ustozning so‘nggi chiqishidir. Bir hafta o‘tgach, 14 aprel kuni Jorj Fridrix Gendel bu dunyoni tark etdi. Uning oxirgi vasiyatiga ko‘ra, dafn marosimi Vestminster abbatligida bo‘lib o‘tdi. Dafn marosimi Angliyaning eng muhim davlat arboblari singari dabdabali tashkil etildi. Buyuk nemis kompozitori va organchisi. Yarim asr davomida Londonda ijod qilib yashagan. Muqaddas Bibliya syujetlariga asoslangan monumental oratoriyalar ustasi hisoblanadi. Oratoriya janrida o‘ttizga yaqin asar yaratgan - “Saul”, “Misrdagi Isroil”, (1739), “Messiya” (1742), “Samson” (1743), “Iuda Makkavey” (1747) va boshqalar. Qirqdan ziyod operalar, organ konsertlar, orkestr uchun koncherto grosso, cholg‘u sonata va syuitalar muallifi. Yoshligida aniqlangan yorqin musiqiy qobiliyatiga qaramay, Georg Fridrix Gendel faqat 1694-yili Xalle shahrida joylashgan avliyo Mariya cherkovining organchisi F.V. Saxaudan musiqadan professional ta’lim olishni boshlaydi. O‘n еtti yoshida Gendel klavinist cherkovining organchisi qilib tayinlanadi, shuningdek, u birinchi operasi “Almira”ni yaratishga bor shijoati bilan kirishib ketadi. Yarim oydan so‘ng, “Neron” operasi yaratiladi. 1705-yildan Gendel Italiya shaharlari bo‘ylab to‘rt yil safarda bo‘ladi. Florensiya, Rim, Neapol, Venetsiyada faoliyat olib boradi, barcha shaharlarda uning opera- serialari, Rimda – oratoriyalari (“Yakshanba”) sahnalashtiriladi. Kompozitor hayotining Italiyadagi davri bir qator maishiy kantatalar yaratilishi bilan ko‘zga tashlanadi (asosan yakkaxon ovoz va raqamli bas uchun). Mazkur asarlarda Gendel italyan matniga vokal kuylar yaratish bo‘yicha mahoratini oshiradi. Rimda cherkov uchun lotin tilida bir necha asarlar yozadi. 1710-yillar boshlarida Gendel Italiyadan Gannoverga ko‘chib, u еrda kapelmeyster lavozimida ishlaydi. So‘ng ta’tilga chiqib, Londonga boradi va u еrda 1711-yil boshlarida “Rinaldo” operasi muvaffaqiyatli sahnalashtiriladi. Gannoverga qaytgach, 1712-yilning kuz oylarigacha ishlab, yana Londonga qaytadi va u еrda 1716- yilning yozigacha qoladi. Bu vaqt davomida u to‘rtta opera, cherkov va qirol saroyida ijro etish uchun mo‘ljallangan bir necha asarlar yaratadi. Kompozitor o‘z faoliyati uchun qirol nafaqasiga loyiq deb topiladi. 1716-yilning yozida Gendel Georg I - ingliz qiroli a’zolari tarkibida yana bir bor Gannoverga safar qiladi (aynan shu vaqtda uning nemis librettosiga asoslangan “Brokes bo‘yicha iztiroblari” asarini yozganligi haqida taxminlar mavjud), shu yilning oxirida Londonga qaytadi. 1715—1717-yillar mobaynida Gendel orkestr uchun uchta syuitadan iborat “Suv ustidagi musiqa” asarini yaratadi. Ulami Temza daryosi bo‘ylab qirol floti paradi vaqtida ijro etilishi maqsad qilingan. 1717—1718- yillarda kompozitor graf Karnarvon xizmatida bo‘lib, uning London atrofida joylashgan Kennons saroyida musiqiy ijrochilarning rahbari etib tayinlanadi. O‘sha yillarda u o‘n bitta anglikan (ingliz cherkovi uchun) diniy madhiya-antemlar yozadi (“Chandos-antem”lar nomi bilan mashhur), shuningdek, ingliz niqob teatr janrida yaratilgan “Atsis va Galateya”, “Esfir” (“Aman va Mardoxey”) sahna asarlarini yaratadi. Mazkur bu ikki asar ixcham ijro ansambli tarkibiga moslanib yozilgan (Kennon saroyi imkoniyatidan kelib chiqqan holda). 1718—1719-yillarda Londonda qirol saroyiga tegishli zodagonlar doirasida italyan opera an’analarini mustahkamlash niyatida yangi opera tashkiloti - Qirol musiqa akademiyasi tashkil qilinadi. Gendel ushbu akademiyaning badiiy rahbari sifatida Drezdenga, opera uchun xonandalar tanlab olish uchun yo‘l oladi. Tashkilot 1720-yil aprelida rasman ochiladi. 1720-1727-yillar Gendel ijodining eng gullagan davri bo‘ldi. “Radamist”dan (Qirol akademiyasi uchun maxsus yozilgan opera) so‘ng “Otton”, “Yuliy Sezar”, “Rodelinda”, “Tamerlan”, “Admet” va boshqa qator asarlar yaratildi va opera-seriya eng yuksak namunalariga aylandi. Qirol akademiyasi repertuari o‘z ichiga kompozitorning raqobatchisi bo‘lgan Djovanni Bononchining (1670-1747) asarlarini ham kiritgan. Spektakllarda ko‘plab davlatning mashhur xonandalari, xususan, soprano Francheska Kussoni (1696-1778), kastrat Senezino (1686-1758) ishtirok etgan. Biroq yangi tashkilot faoliyati bir tekis ketmagan. “Qashshoqlar operasi” xalq orasida katta shuhrat qozonadi. Biroq I. Pepush (1667-1752) kompozitor operalarini qabul qilinishiga to‘sqinlik qiladi. O‘sha yillarda Gendel ingliz fuqaroligini oladi va Georg II ga toj kiydirish marosimiga atab to‘rtta antemlar yaratadi (undan oldin 1723-yili Qirol kapellasi kompozitori unvoniga muyassar bo‘ldi). 1729-yili Gendel italyan opera mavsumlarming tashkilotchisi sifatida London Qirol teatri mavsumlarini ochadi. Shu yili u opera xonandalarini tanlab olish niyatida Italiya va Germaniyaga safarga boradi. Bu birinchi tashkilot sakkiz yil mobaynida faoliyat olib bordi, uning muvaffaqiyatli chiqishlari teng baravar inqirozga uchragan spektakllar bilan almashib turdi. 1732-yildagi “Esfir” oratoriyasining yangi nashri Londonda ikki marotaba Gendel rahbarligida ijro etildi. So‘ng uni raqobatdosh guruh ham ijro qiladi. Gendel mazkur asari qirol teatrida qo‘yishni rejalashtirgan, biroq London еpiskopi Bibliya syujetini teatr sahnasiga ko‘chirishni man etadi. 1733-yili Gendel Oksfordga o‘zining musiqa festivaliga taklif qilinadi. Oksford Sheldon teatrida maxsus ijro etilishi uchun u “Ataliya” oratoriyasini yaratadi. Shu vaqtda Londonda boshqa tashkilot - Dvoryan operasi tashkil etilib, Gendel teatriga raqobatda turadi . Yaqindagina kompozitorning sevimli xonandasi bo‘lgan Senezino mazkur teatrning bosh yakkaxoniga aylanadi. Ushbu ikki teatr o‘rtasidagi raqobat dramatik kechib, oxir-oqibat ikki teatrning moliyaviy inqirozi - bankrotlik bilan barham topadi (1737). Shunga qaramay, kompozitor 1730-yil o‘rtalarida “Roland”, “Ariodant” va “Alexina” (ikki oxirgisi yoyilgan balet sahnalariga ega) operalarini yaratishga muvaffaq bo‘ladi. 1737-1741-yillar kompozitor tarjimai holida, italyan opera-seria va ingliz matnlariga asoslangan shakllar, ayniqsa, oratoriya orasida arosatda qolishi bilan belgilanadi. Ushbu ikki janr orasida yakuniy xulosani chiqarishga 1941- yil Londonda inqirozga uchragan “Deidamiya” operasi va Dublinda katta muvaffaqiyat bilan o‘tgan "Messiya" oratoriyasini ijro etilishi sabab bo‘ladi (1742). Kompozitor oratoriyalarining so‘nggi premeralari yangi London teatri - Kovent-Gardenda ijro etiladi. Hayotining so‘nggi o‘n yili davomida muntazam ravishda uning “Messiya”si ijro etiladi (16 ta xonanda va 40 ta cholg‘uchilar kuchi bilan). Barcha ijrolar hayriya konsertlar sifatida, Londondagi bolalar uyi tarbiyalanuvchilariga bag‘ishlab o‘tkazilgan. 1749-yil “Qirol feerverki uchun musiqa” syuitasini bastalaydi (Grin parkida o‘tkazilishi uchun). 1751- yilda Gendel ko‘zi ojiz bo‘lib qoladi, biroq bu hodisa bir yildan so‘ng yangi oratoriya - “Ievfay”ni yaratilishiga to‘sqinlik qilmaydi. Kompozitorning so‘nggi oratoriyasi “Vaqt va Adolat tantanasi” (1757) avval yaratilgan musiqiy matnlardan yig‘ib tashkil etilgan. Umuman olganda, kompozitor ijodida o‘z asarlarini qayta ishlash yoki o‘zga kompozitorlar musiqasini o‘z uslubiga moslashtirish holati tez-tez uchrab turadi. Gendel vafoti inglizlar tomonidan yirik xalq qahramoni bilan ayriliq deb qabul qilindi. Kompozitor Vestminster abbatligida dafn etilgan. Opera ijodi. Buyuk nemis kompozitori G.F. Gendel sermahsul faoliyatining qariyb 34 yili opera asarlari ustida ish olib borishga bag‘ishlangan bo‘lib, jamiki 40 dan ortiq operalaming aksariyat qismi italyan opera-seria andozasiga qaratilgan. G.F. Gendelning “Tamerlan” operasi еtuklik ijod davrida yaratilgan asarlar qatorida alohida o‘rin egallaydi. Mazkur operani yaratishga qadar kompozitor opera ijodida katta yoini bosib o‘tgan bo‘lib, shu yillarda yuqori dramatizm, ta’sir etish kuchining chuqurligi jihatidan mukammal asarlar yaratdi. (“Yuliy Sezar” (1724), “Tamerlan” (1724), “Rodelinda” (1725), “Skipion” (1726), “Admet” (1726)). Ma’lum bo‘lishicha, N.F. Xayme o‘sha vaqtda Londonda ijro etilgan ko‘plab italiyan matndagi operalarni qayta ishlab, ularni pastichchiolarga moslab bergan. Shunday qilib, “Tamerlan” operasi Nikola Franchesko Xayme librettosiga asoslangan bo‘lib, o‘z vaqtida Yevropa mamlakatlarini hayratga solgan Anqara atrofidagi 1402-yilda bo‘lib o‘tgan Amir Temur va turk sultoni Boyazid Yildirim I o‘rtasidagi jangning asoratlari haqida bayon etadi. “Tamerlan” asari G.F. Gendelning ijodini eng yuksak, opera seria andozasidagi namunani tashkil etadi. Operada o‘rin olgan “ishq- muhabbat” mavzusi operani dramaturgik rivojlovida muhim ahamiyat kasb etadi. Aynan “muhabbat” qahramon obrazini transformatsiya etilishida muhim vazifani o‘taydi. Operaning bosh qahramonlari - buyuk, bahaybat Amir Temur shahsiga undan qolishmaydigan, gohida undan ustun turgan jasur qahramon - Boyazid shaxsi taqqoslanadi. Opera uch aktdan iborat bo‘lib, ularning har biri bir necha sahnalarga bo‘lingan. Oratoriyalar - G.F. Gendel ijodining eng yuksak pallasi. Georg Fridrix Gendel o‘ttiz ikkita oratoriya yaratgan bo‘lib, ularning aksariyati Bibliya syujetlariga asoslangan. Eng mashhurlari qatorida - “Misrdagi Isroil” (1739), “Messiya” (1742), “Samson” (1743), “Iuda Makkavey” (1747) oratoriyalarini qayd etish mumkin. Mazkur oratoriyalarning syujetlari bir-biriga o‘xshab ketadi. Dramatik voqeliklar markazida iztirob va qiyinchiliklarga bardosh bergan bosh qahramon obrazi turadi, u barcha to‘sqinliklarni еngib, qayta tug‘iladi. Xususan, “Samson” oratoriyasi markazida injilning sahifalarida yaxudiy qahramon Samsonning filistimlyanlarga qarshi jasorati va bu lavhalarni yorituvchi hikoya yotadi. "Messiya” oratoriyasi. “Messiya” Gendelning eng ko‘p ijro etiluvchi oratoriyasi hisoblanadi. Mazkur asar Irlandiyada uyushtirilgan konsertlarida eng yuksak olqishlarga sazovor boidi. “Messiya” - Iso Payg‘ambarga bag‘ishlangan yagona London oratoriyasidir. Messiya (Najot beruvchi) - shunday nuqtaki, unda Injil va Tavrot bir-biriga o‘tib ketadi. Payg‘ambarlar bilan bashorat qilingan Isoning kelishi va kelajakda qaytishi tavsiflanadi. I qism - Messiya kelishi. Iso Payg‘ambarning mo‘jizakor dunyoga kelishi va uning sharafini nishonlanishi bayon qilinadi. II qism - iztirobli hafta va Pasxa voqeliklarini gavdalaydi: Isoning osilishi va uning tirilishi; uni tantanali yakunlovchi xor “Alliluyya” yakunlaydi. Georg I qaroriga binoan, mazkur xor davlat mavqeyiga ko‘tarilib, barcha Britaniya cherkov va ibodatxonalarida turib, duo sifatida tinglanishi belgilangan. III qism - eng falsafiy qism. Bu bo‘limdan Iso Payg‘ambarning hayoti haqida o‘y-fikrlar o‘rin olgan. Kompozitor biograflari muallif jon berayotgan vaqtida ushbu qism ariyasining matnini “ bilaman, mening najotkorim hayot” deb o‘qib, jon berganini ta’kidlaydilar. Mazkur so‘zlar va unga bitilgan kuy Vestminster abbatligida joylashgan Gendel qabr toshida bitilgan (ma’lumki, ushbu qabristonda Angliyaning eng ulug‘ insonlari va qirollari dafn etilgan). Kompozitorni shu joyda dafn etilganligi unga bo‘lgan hurmat va ehtiromdan dalolat beradi. GEORG FRIDRIX GENDEL OPERALARI: “Almira, Kastiliya qirolichasi “Rodrigo” “Agrippina” “Rinaldo” “Vafodor cho‘pon “Tezey “Radamist “Mutsiy Ssevola” “Floridant” “Flaviy” “Yuliy Sezar Misrda” “Tamerlan” “Rodelinda” “Ssipion” “Aleksandr” “Partenopa” “Kuyla hind qiroli” “Roland” “Ariodant” “Alsina” GEORG FRIDRIX GENDEL ORATORIYaLARI: “Евангелию от Иоанна” “Воскресене” “Атсис Галатея и Полифем” “Страсти по Броксу” “Дебора” “Аталия” “Праздник Александра” “Саул” Израил в Египте” “Семела” “Иосиф и его бартя” “Геракл” “Ораторий на случай” “Иуда Маккавей” “Иисус Навин” “Теодора” “Выбор Геркулеса” “Иевфай” GEORG FRIDRIX GENDEL HAQIDA QIZIQARLI FAKTLAR: Gendel tarjimayi holini o‘rgangan tadqiqotchilar qiziq bir voqeaga o‘z e’tiborini qaratdilar. Gendel o‘z davrida mashhur bo‘lgan Domeniok Skarlatti va Iogan Sebastyan Bax bilan bir yilda tavallud topgan. Ushbu insonlar butun jahonga mashhur bo‘lgan insonlardir. Gendelning tarjimayi holida yozilishicha otasi uning musiqaga paydo bo‘la boshlagan bo‘lgan ishtiyoqidan tashvishga tushgan va uyida biror bir musiqa cholg‘usi bo‘lishini man etgan. Shuningdek, musiqa asbobi bo‘lgan xonadonlarga kirishni man etgan. Ammo, natija umuman teskarisi bo‘ldi. Gendel tasviriy san’atni sevadigan inson bo‘lgan. Ko‘rish qobiliyati yo‘qolmasidan avval, u o‘zining kolleksiyasidagi suratlarni tomosha qilib zavqlangan. Uning kolleksiyasida tarixiy voqeliklar, dengiz peyzaji, tabiat manzaralarini aks etuvchi 70 dan ortiq surat va 10 ta naqsh qilib, o‘yib chizilgan san’at asarlari bor edi. Georg II ning buyrug‘iga ko‘ra, Gendelning “Messiya” oratoriyasidagi “Alliluyya” xori barcha ingliz cherkovlarida ibodat vaqtida majburiy ijro etiladigan asarlar sirasiga kiritilgan. Gendel o‘lim to‘shagida yotgan vaqtda “Messiya” oratoriyasidagi “ Men bilaman, mening xaloskorim tirik” kabi so‘zlarni shivirlab aytgan ekan. Keyinchalik ushbu so‘zlar uning qabr toshiga o‘yib yozilgan. Aytishlaricha, ota-onasi uyquga ketgan vaqtda kichik Gendel tom cherdagida saqlanib kelayotgan klavikord cholg‘usini chalgan ekan. Gendel tarjimayi holini o‘rgangan tadqiqotchilar qiziq bir voqeaga o‘z e’tiborini qaratdilar. Gendel o‘z davrida mashhur bo‘lgan Domeniok Skarlatti va Iogan Sebastyan Bax bilan bir yilda tavallud topgan. Ushbu insonlar butun jahonga mashhur bo‘lgan insonlardir. Gendelning tarjimayi holida yozilishicha otasi uning musiqaga paydo bo‘la boshlagan bo‘lgan ishtiyoqidan tashvishga tushgan va uyida biror bir musiqa cholg‘usi bo‘lishini man etgan. Shuningdek, musiqa asbobi bo‘lgan xonadonlarga kirishni man etgan. Ammo, natija umuman teskarisi bo‘ldi. Gendel tasviriy san’atni sevadigan inson bo‘lgan. Ko‘rish qobiliyati yo‘qolmasidan avval, u o‘zining kolleksiyasidagi suratlarni tomosha qilib zavqlangan. Uning kolleksiyasida tarixiy voqeliklar, dengiz peyzaji, tabiat manzaralarini aks etuvchi 70 dan ortiq surat va 10 ta naqsh qilib, o‘yib chizilgan san’at asarlari bor edi. Georg II ning buyrug‘iga ko‘ra, Gendelning “Messiya” oratoriyasidagi “Alliluyya” xori barcha ingliz cherkovlarida ibodat vaqtida majburiy ijro etiladigan asarlar sirasiga kiritilgan. Gendel o‘lim to‘shagida yotgan vaqtda “Messiya” oratoriyasidagi “ Men bilaman, mening xaloskorim tirik” kabi so‘zlarni shivirlab aytgan ekan. Keyinchalik ushbu so‘zlar uning qabr toshiga o‘yib yozilgan. Aytishlaricha, ota-onasi uyquga ketgan vaqtda kichik Gendel tom cherdagida saqlanib kelayotgan klavikord cholg‘usini chalgan ekan. Germaniyada tavallud topgan Gendel hayoti davomida bir qancha mamlakatlarda yashab o‘tgan. Italiyada musiqadan saboq olgan bo‘lsa, keyinchalik Buyuk Britaniya nemis fuqaroligini ingliz fuqaroligiga o‘zgartirib, yashab o‘tgan. Gendelning Yevropa bo‘ylab mashhur operachi-kompozitor sifatida tanilgan. Londonda o‘zining zamondoshi bo‘lgan Kristof Glyuk bilan tanishgan, o‘z navbatida Glyuk Gendelning ijodiga hurmat bilan qaragan. Gendelning o‘ta qobiliyatligi bolalik chog‘idan ma’lum bo‘la boshlagan. U 4 yoshligida mustaqil ravishda klavesin cholg‘usini chala boshlagan. 7 yoshida esa murakkab cholg‘ulardan biri hisoblangan organ cholg‘usi ijrosini o‘zlashtirgan. Gendel yoshlik chog‘idan boshlab turli xil musiqa asboblarida ijro eta olgan. U puflama va torli musiqa cholg‘ularida va goboy , skripka cholg‘ularida mukammal ijro eta olgan. Bir kuni Gendel jiddiy tarzda kasal bo‘lib qoldi, chap qo‘lining 4 ta barmog‘i falaj bo‘lib ishlamay qolgan. Yaqinlari uning ruhiy holatida o‘zgarishlar bo‘layotganini payqadilar, ammo bir yil o‘tib Gendel salomatligini tiklab oldi. Gendel umrining oxirgi 9 yilini ko‘zi ojizlik bo‘lgani uchun zulmatda o‘tkazdi. Kompozitor Baxning ko‘ziga jarrohlik amaliyoti o‘tkazgan shifokor Jon Teylor Gendelning ko‘zlariga ham jarrohlik amaliyoti o‘tkazdi, amaliyot natija bermadi. Ko‘pchilik tadqiqotchilarning fikrlariga ko‘ra shifokor Jon Teylor tovlamachi va firibgar edi. Ko‘zi ojiz bo‘lishiga qaramay Gendel ijod qilishdan to‘xtamagan, vafotidan bir necha kun avval Gendel o‘zining “Messiya” oratoriyasiga dirijyorlik qilgan. Konsert vaqtida holdan toygan kompozitor bir hafta o‘tib olamdan ko‘z yumdi.