Harakat va holat fe’llari

Yuklangan vaqt

2024-03-08

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

14

Faytl hajmi

1,1 MB


“Harakat va holat fe’llari” mavzusida tayyorlagan TAQDIMOTI “Harakat va holat fe’llari” mavzusida tayyorlagan TAQDIMOTI HARAKAT VA HOLAT FE’LLARI HARAKAT VA HOLAT FE’LLARI Fe’lning ta’rifi Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi. Fe’lning ta’rifi Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi. Fе’l Harakat va holat fe’llari  Nima qildi?  Nima qilyapti?  Nima qilmoqchi? Fе’l Harakat va holat fe’llari  Nima qildi?  Nima qilyapti?  Nima qilmoqchi? FE’LNING MA’NO GURUHLARI  Fe’llar qanday harakat-holat ifodalashni jihatidan quyidagi ma’noviy guruhlarga bo’linadi:  Nutqiy faoliyat fe’llari. Gapirmoq, pichirlamoq, demoq, so’zlamoq, so’ramoq…  Aqliy faoliyat fe’llari. O’ylamoq, fikrlamoq, xayol qilmoq…  Jismoniy faoliyat fe’llari: chizmoq, yozmoq, yasamoq, qurmoq…  Holat fe’llari: titramoq, javdiramoq, sevinmoq… FE’LNING MA’NO GURUHLARI  Fe’llar qanday harakat-holat ifodalashni jihatidan quyidagi ma’noviy guruhlarga bo’linadi:  Nutqiy faoliyat fe’llari. Gapirmoq, pichirlamoq, demoq, so’zlamoq, so’ramoq…  Aqliy faoliyat fe’llari. O’ylamoq, fikrlamoq, xayol qilmoq…  Jismoniy faoliyat fe’llari: chizmoq, yozmoq, yasamoq, qurmoq…  Holat fe’llari: titramoq, javdiramoq, sevinmoq… “Klaster” metodi nisbat zamon Mayl xususiyatlari Shaxs-son O’timli o’timsizlik Bo’lishli bo’lishsizlik Fe’lga xos xususiyatlar “Klaster” metodi nisbat zamon Mayl xususiyatlari Shaxs-son O’timli o’timsizlik Bo’lishli bo’lishsizlik Fe’lga xos xususiyatlar Fe’lning shaxs-son shakllari Shaxs Birlik Ko’plik 1-shaxs Yozdim, yozaman, yozay(in) Yozdik, yozamiz, yozaylik 2-shaxs Yozding, yozasan, yoz(gin) Yozdingiz, yozasiz, yozing(iz) 3-shaxs Yozdi, yozadi, yozsin Yozdilar, yozadilar, yozsinlar Fe’lning shaxs-son shakllari Shaxs Birlik Ko’plik 1-shaxs Yozdim, yozaman, yozay(in) Yozdik, yozamiz, yozaylik 2-shaxs Yozding, yozasan, yoz(gin) Yozdingiz, yozasiz, yozing(iz) 3-shaxs Yozdi, yozadi, yozsin Yozdilar, yozadilar, yozsinlar Qo’shimcha Misollar Qo’shimcha Misollar -la Ishla, oqla, sekinlamoq, shivirlamoq senlamoq -lan -lash Faxrlanmoq, ikkilanmoq ko’maklashmoq suhbatlashmoq -illa chirqilla -ira yarqiramoq -a Tuna, bo’sha, o’yin+a-o’yna -sira -sa Sensira suvsa -(a)r Qisqar, ko’kar -(a)y Qoray, kuchay -(i)k -(i)q Birikmoq Yo’liqmoq -(I,o)t Yo’qot, to’lat, berkit -I Boyi, tinchi -ir Gapir, tupir Qo’shimcha Misollar Qo’shimcha Misollar -la Ishla, oqla, sekinlamoq, shivirlamoq senlamoq -lan -lash Faxrlanmoq, ikkilanmoq ko’maklashmoq suhbatlashmoq -illa chirqilla -ira yarqiramoq -a Tuna, bo’sha, o’yin+a-o’yna -sira -sa Sensira suvsa -(a)r Qisqar, ko’kar -(a)y Qoray, kuchay -(i)k -(i)q Birikmoq Yo’liqmoq -(I,o)t Yo’qot, to’lat, berkit -I Boyi, tinchi -ir Gapir, tupir FE’LNING MA’NO TURLARI Nomi ekmoq Ijod qilmoq gapirmoq fikrlamoq yurmoq Qizar- moq Aqliy faoliyat Nutqiy faoliyat Jismoniy faoliyat Holat FE’LNING MA’NO TURLARI Nomi ekmoq Ijod qilmoq gapirmoq fikrlamoq yurmoq Qizar- moq Aqliy faoliyat Nutqiy faoliyat Jismoniy faoliyat Holat VENN DIAGRAMMASI  Harakat Holat Shaxs va narsaning jismoniy harakatini bildiruvchi fe’llarga harakat fe’llari deyiladi. Yurmoq, o’ynamoq, harakat qilmoq Shaxslarning ichki kechinmalari va narsalarning bir holatdan ikkinchi bir holatga o’tish jarayonini ifodalovchi fe’llar holat fe’llari deyiladi. Qizarmoq, eshitilmoq, o’smoq O’xshash Mustaqil ma’noga ega. Ish harakatni va holatni bildiradi. Taralmoq, ochilmoq VENN DIAGRAMMASI  Harakat Holat Shaxs va narsaning jismoniy harakatini bildiruvchi fe’llarga harakat fe’llari deyiladi. Yurmoq, o’ynamoq, harakat qilmoq Shaxslarning ichki kechinmalari va narsalarning bir holatdan ikkinchi bir holatga o’tish jarayonini ifodalovchi fe’llar holat fe’llari deyiladi. Qizarmoq, eshitilmoq, o’smoq O’xshash Mustaqil ma’noga ega. Ish harakatni va holatni bildiradi. Taralmoq, ochilmoq YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH:  l-topshiriq. Ishladim, o‘qidim, uxladim, o‘yladim so‘zlarini harakat va holat ma’nolarini bildirishiga ko‘ra ikki guruhga ajrating.  2-topshiriq. Quyida berilgan so‘zlar nimasi bilan farq qilishini ayting. Kulmoq, hursand bo’lmoq, kulimsiramoq. YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH:  l-topshiriq. Ishladim, o‘qidim, uxladim, o‘yladim so‘zlarini harakat va holat ma’nolarini bildirishiga ko‘ra ikki guruhga ajrating.  2-topshiriq. Quyida berilgan so‘zlar nimasi bilan farq qilishini ayting. Kulmoq, hursand bo’lmoq, kulimsiramoq. MATN USTIDA ISHLASH  Gaplarni daftaringizga ko‘chirib yozing va fe’llarga izoh bering.  Suvni iflos qilmang. Uning har bir tomchisi aziz. Suv shahar va qishloqlarga, bog‘-rog‘larga, dalalarga obihayot eltadi, jon bag‘ishlaydi. Usiz hayotning bo‘lishi mumkin emas. Afsuski, ayrim odamlar chiqindilami suvga tashlashadi. Bu eng og‘ir gunoh sanaladi.  Aziz bolalar! Siz aslo bunday qilmang. Suvni hamisha aziz tuting. MATN USTIDA ISHLASH  Gaplarni daftaringizga ko‘chirib yozing va fe’llarga izoh bering.  Suvni iflos qilmang. Uning har bir tomchisi aziz. Suv shahar va qishloqlarga, bog‘-rog‘larga, dalalarga obihayot eltadi, jon bag‘ishlaydi. Usiz hayotning bo‘lishi mumkin emas. Afsuski, ayrim odamlar chiqindilami suvga tashlashadi. Bu eng og‘ir gunoh sanaladi.  Aziz bolalar! Siz aslo bunday qilmang. Suvni hamisha aziz tuting.  Hikoyatni o‘qing. Fe’llarni topib, ularni izohlang. Donishmandning gaplari bo‘yicha bahslashing.  Bir odam maslahat so‘rab donishmandning huzuriga boribdi. -Ey ulug‘ zot,-debdi u.-Mening farzandlarim ko‘p. Nima qilsam, ulardan mehr-oqibat, e’tibor ko‘raman. Donishmand o‘ylab turib javob beribdi: -Mehr ko‘ray desang, farzandlaring qalbiga mehrigiyo urug‘ini soch. (Rivoyat)  Hikoyatni o‘qing. Fe’llarni topib, ularni izohlang. Donishmandning gaplari bo‘yicha bahslashing.  Bir odam maslahat so‘rab donishmandning huzuriga boribdi. -Ey ulug‘ zot,-debdi u.-Mening farzandlarim ko‘p. Nima qilsam, ulardan mehr-oqibat, e’tibor ko‘raman. Donishmand o‘ylab turib javob beribdi: -Mehr ko‘ray desang, farzandlaring qalbiga mehrigiyo urug‘ini soch. (Rivoyat) O’QUVCHILARNI BAHOLASH. Uyga topshiriq. 102-mashq “Mehnat baxt keltirar” mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan fe’llarga diqqat qiling. O’QUVCHILARNI BAHOLASH. Uyga topshiriq. 102-mashq “Mehnat baxt keltirar” mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan fe’llarga diqqat qiling.