“Harakat va holat fe’llari”
mavzusida tayyorlagan
TAQDIMOTI
HARAKAT VA HOLAT
FE’LLARI
Fe’lning ta’rifi
Shaxs
yoki
narsalarning
harakat-
holatini
bildirib,
nima
qildi?
nima
qilyapti?
Nima
qilmoqchi?
so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar
fe’l deyiladi.
Fе’l
Harakat va holat fe’llari
Nima qildi?
Nima qilyapti?
Nima qilmoqchi?
FE’LNING MA’NO
GURUHLARI
Fe’llar qanday harakat-holat ifodalashni jihatidan quyidagi ma’noviy
guruhlarga bo’linadi:
Nutqiy faoliyat fe’llari. Gapirmoq, pichirlamoq, demoq, so’zlamoq,
so’ramoq…
Aqliy faoliyat fe’llari. O’ylamoq, fikrlamoq, xayol qilmoq…
Jismoniy faoliyat fe’llari: chizmoq, yozmoq, yasamoq, qurmoq…
Holat fe’llari: titramoq, javdiramoq, sevinmoq…
“Klaster” metodi
nisbat
zamon
Mayl
xususiyatlari
Shaxs-son
O’timli
o’timsizlik
Bo’lishli
bo’lishsizlik
Fe’lga
xos
xususiyatlar
Fe’lning shaxs-son shakllari
Shaxs
Birlik
Ko’plik
1-shaxs
Yozdim,
yozaman,
yozay(in)
Yozdik, yozamiz,
yozaylik
2-shaxs
Yozding,
yozasan,
yoz(gin)
Yozdingiz,
yozasiz,
yozing(iz)
3-shaxs
Yozdi, yozadi,
yozsin
Yozdilar,
yozadilar,
yozsinlar
Qo’shimcha
Misollar
Qo’shimcha
Misollar
-la
Ishla, oqla,
sekinlamoq,
shivirlamoq
senlamoq
-lan
-lash
Faxrlanmoq,
ikkilanmoq
ko’maklashmoq
suhbatlashmoq
-illa
chirqilla
-ira
yarqiramoq
-a
Tuna, bo’sha,
o’yin+a-o’yna
-sira
-sa
Sensira
suvsa
-(a)r
Qisqar, ko’kar
-(a)y
Qoray, kuchay
-(i)k
-(i)q
Birikmoq
Yo’liqmoq
-(I,o)t
Yo’qot, to’lat,
berkit
-I
Boyi, tinchi
-ir
Gapir, tupir
FE’LNING MA’NO TURLARI
Nomi
ekmoq
Ijod
qilmoq
gapirmoq
fikrlamoq
yurmoq
Qizar-
moq
Aqliy
faoliyat
Nutqiy
faoliyat
Jismoniy
faoliyat
Holat
