HIMOYALANGAN YER SHAROITIDA EKINLARNI O‘G‘ITLASH Reja 1.Issiqxonalarda sabzavot yetishtirishning o’ziga xos tomonlari. 2.Sabzavot ekinlarining tuproq eritmasi konsentrasiyasiga munosabati. 3.Gidroponika usulida sabzavot yetishtirish–davr talabi. 4.Issiqxona tuproklarining kimyoviy tahlili. Kalit so’zlar: Issiqxona tuproqlarining tarkibi va xossalari, ularni madaniylashtirish. Sabzavot ekinlari yetishtirishga tayyorlash. Ko’chat tuvakchalari uchun ishlatiladigan oziq aralashmalari va ularning tarkibi. Sabzavot ekinlari (karam, bodring, pomidor) ko’chati ostiga qo’llaniladigan o’g’itme’yorlari. Tuzlar konsentrasiyasiga chidamliligi. Tuproqeritmasi muhitining reaksiyasini ta’siri. Tuproqlarni oziq elementlari bilan ta’minlanganligi. Bodring va pomidor ekinlarini tuproq, gidroponika va somonli bog’lamlarda yetishtirish jarayonida o’g’itlash. Issiqxonalarda qo’llanilgan o’g’itlarni iqtisodiy samaradorligi. 1. Yopiq tuproq sharoitida yetishtiriladigan ekinlardan, dalada yetishtirilganiga nisbatan bir necha barobar yuqori hosil olinadi. Shuning uchun bunday sharoitda o’g’itlash tizimi boshqacharoq harakterga ega. O’g’itlarni qo’llash miqdori gektariga 6 dan to 21 t. gacha to’g’ri keladi. Uning asosiy qismi vegetasiya davrida qo’llaniladi. Chunki, oldindan qo’llash, tuproq eritmasini konsentrasiyasini oshirib yuboradi. Bunday sharoitda o’simlik va tuproq holatini tekshirish har oyda o’simlikni butun vegetasiyasi davomida o’tkazilib turiladi. Yopiq tuproq sharoitidagi ekinlar tomonidan tuproqdan oziq moddalarni o’zlashtirish koeffisiyenti qo’yidagicha: suvda eriydigan oziq elementlari – 100 %, harakatchan P2O5 – 15-20, kaliyni – 30-40 % ni o’zlashtirsa, qo’llaniladigan mineral o’g’itlardan N ni 50-70%, P2O5 ni – 20-40% ni, K2O ni 60-70% ni, Mg ni 60-70 % ni o’zlashtiradi. 10 s hosili bilan (kg hisobida) bodring - 0,25 N, 0,13 P, 0,51 K, pomidor - 0,33 N, 0,12 R, 0,63 K ni o’zlashtirib ketadi. Yopiq teplisalarda tuproq qatlamini qalinligi 25-30 sm bo’lib, 1 m2 uchun kamida 0,20- 0,25 m3 tuproqtayyorlash kerak. Hozirgi vaqtda teplisalardagi tuproqlardan 15-20 yilgacha foydalanish choralari ko’rilmoqda. Buning uchun dezinfeksiyalash, sho’rdan tozalash va boshqa ishlar o’tkazilishi kerak. Teplisa uchun tuproqtayyorlashda, chirindiga boy bo’lgan haydalma qatlam olinib, unga yaxshi chirigan go’ng, g’ovaklikni oshirish uchun qipik, somon, daraxt qobiqlari qo’shiladi. Tuproqlarni suv-fizik xususiyatini yaxshilash uchun 15-20 sm chuqurlikda, tuproqmassasiga nisbatan 0,1-0,5 % hisobida polimer (krilium) solinib, tuproqbilan aralashtirib yuboriladi. Yopiq sharoitdagi tuproq eritmasining reaksiyasi neytralga yaqin bo’lib, rN – 6,5-6,8 dan oshmasligi kerak. Tuproqtarkibidagi organik modda miqdoriga qarab, ular kam ta’minlangan – 30%, o’rtacha – 30-60, yukori – 60% dan ortik bo’ladi. Tuproqdagi tuzlarning chegaralangan konsentrasiyasi undagi organik modda miqdoriga bog’liq bo’lib, u qo’yidagi formula yordamida hisoblab topiladi: 10015 2 С П Bunda, P – tuzlarni chegaralangan konsentrasiyasi, % S – ko’ydirish yo’li bilan aniqlangan organik modda miqdori, % Yopiq sharoitda pomidor yetishtirilganda tuproqtarkibidagi xlor miqdori 0,024, bodring ekilganda – 0,007% oshmasligi kerak. Xlorli kaliyni 1 m2 100 g