HOZIRGI ZAMONNING GEOSIYOSIY MUAMMOLARI Reja: 1. Rossiyadagi hozirgi geosiyosiy vaziyat 2. Rossiyaning yangi geosiyosiy sifati Sayyoramizda ikki qutbli dunyoning o’rniga bir qutbli dunyoning paydo bo’lishi unda mavjud muammolar sonining sezilarli darajada kamayishiga olib kelmadi. Bugungi kunda, dunyoda yangi-yangi muammolar vujudga kela boshladiki, ularning ba’zilari insoniyatning qiyin ahvolga tushib qolishiga sabab bo’lmoqda. Bunday muammolar qatoriga demografik, ekologik, davlatlarni iqtisodiy qoloqlikdan chiqarish va geosiyosiy muammolar ham kiritilmoqda. Geosiyosiy muammolarning kelib chiqishi va chuqurlashishi avvalo jahonda yirik hisoblangan, katta harbiy qudratga ega bo’lgan davlatlar bilan bog’liq (Rossiya, AQSH, Xitoy). Shuning uchun ham bunday muammolarning mavjudligi yoki mavjud emasligi mamlakatimizning ushbu davlatlar bilan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy aloqalariga ko’p jihatdan bog’liq. Bundan tashqari O’zbekistonga madaniyati yaqin, dini bir bo’lgan mamlakatlarning dunyo geosiyosiy tizimida egallagan o’rni ham katta ahamiyatga egadir. 1. Rossiyadagi hozirgi geosiyosiy vaziyat Geostrategik nuqtayi nazardan Rossiya Yevrosiyo bilan bir mazmunga ega deb hisoblanadi. U esa o’z navbatida Xartlend tushunchasi yoki Makinder fikri bo’yicha, “Tarixning geografik o’qi” bilan bir mazmunga egadir. Rossiya Yevrosiyo g’arbi bilan Yevrosiyo sharqini birlashtiradi va o’ziga xos madaniyati bilan ajralib turadi. Sobiq Ittifoqning 1991-yilda parchalanib ketishini bugungi kun nuqtayi nazaridan baholash nihoyatda mushkul. Chunki 1991-yildan keyingi davr juda qisqa vaqtni o’z ichiga oladi. Parchalanishdan keyin vujudga kelgan davlatlarning bozorlari necha o’n yillar mobaynida o’zlari ishlab chiqargan tovarlarga moslashgan bo’lib,bu tovarlar G’arb mamlakatlari va jahon talablariga javob bermas edi. Rossiyadagi iqtisodiy o’zgarishlar asosini mineral resurslar,avvalo neft va tabiiy gaz eksportidan olinayotgan daromad qoplamoqda. Sobiq Ittifoq parchalanashi natijasida Rossiyaga xos “yo’qotishlar” quyidagilardan iborat: a) Boltiq va Qora dengizlarga chiqish yo’llari va ularda mavjud portlar soni keskin qisqardi; b) Qora,Kaspiy va Boltiq dengizlaridagi shelflar qisman yo’qotildi; d) Markaziy va G’arbiy Yevropaga to’g’ri olib boradigan yo’llar yo’qotildi; e) Rossiya asosan past darajada rivojlangandavlatlar bilan chegaralanmoqda; f) Rossiya sharqidagi o’ziga xos demografik vakuum xitoylik va vyetnamliklar tomonidan to’ldirilmoqda; j) chegaralari mustahkamlanmagan. Undan tashqari, Rossiyada aholi turmush darajasidagi mintaqaviy farq (hozir 1:14 nisbatni tashkil etadi) tobora kattalashib bormoqda. Buning asosiy sabablari quyidagilardan iborat: iqtisodiyotning xomashyoga yo’naltirilganligi; Moskvadagi moliyaviy markazlar va yoqilg’i-energetika majmuasi hamda oligarx-axborot tizimlari rahbarlarining mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri; moliya resurslarining 95 %dan ortiq qismi Moskva, Sankt-Peterburg va Yekaterinburg kabi shaharlarida to’planishidir. Shuning 80 % Moskva shahriga to’g’ri keladi. Bu vaqtning o’zida Shimoliy Kavkaz respublikalari juda kam miqdordagi moliyaviy resurslarga ega. Ularda har bir ish joyiga salkam 200 ishsiz to’g’ri keladi. Shunday qilib, Rossiya yangi, XXI asrga juda ko’p pozitsiyalardan mahrum bo’lgan holda, iqtisodiy muammolari mavjud davlat sifatida kirdi. Rossiyaning erkin mablag’lari yo’q, u dunyo miqyosida katta tadbirlarni amalga oshirishga qodir emas, lekin Rossiya qudratli harbiy-sanoat majmuiga ega. Aholining turmush darajasi – aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi ichki mahsulot.