HUQUQNING SHAKLI (MANBAYI)

Yuklangan vaqt

2025-09-05

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

31

Faytl hajmi

1,4 MB


HUQUQNING SHAKLI  
(MANBAYI)
Logotip
HUQUQNING SHAKLI (MANBAYI)
O‘rganiladigan masalar:
Huquq shakli
Huquqiy odat va 
uning tarixiy 
manbayi
Yuridik 
pretsedent
Logotip
O‘rganiladigan masalar: Huquq shakli Huquqiy odat va uning tarixiy manbayi Yuridik pretsedent
Huquq - davlat tomonidan o’rnatiladigan
hamda u tomonidan muhofaza qilinadigan
va majburiy xulq-atvor qoidalari tizimi.
Huquq shakli – huquqning amalga oshirish
va tartibga solish shakllarini ifodalovchi
tushuncha .
Shakl – arabcha “ko’rinish, rasm, tarz”
biror bir narsaning tashqi ko’rinishi ya’ni
mazmunini ko’rsatadi.
Logotip
Huquq - davlat tomonidan o’rnatiladigan hamda u tomonidan muhofaza qilinadigan va majburiy xulq-atvor qoidalari tizimi. Huquq shakli – huquqning amalga oshirish va tartibga solish shakllarini ifodalovchi tushuncha . Shakl – arabcha “ko’rinish, rasm, tarz” biror bir narsaning tashqi ko’rinishi ya’ni mazmunini ko’rsatadi.
Logotip
-
huquqning qaysi asosiy manbaalaridan kelib chiqishini
yoki qaysi usulda ifodalanish usuliga ko‘ra 6 turga bo‘lib o‘rganish mumkin.
Logotip
- huquqning qaysi asosiy manbaalaridan kelib chiqishini yoki qaysi usulda ifodalanish usuliga ko‘ra 6 turga bo‘lib o‘rganish mumkin.
Davlat tomonidan qabul qilingan qonunlar, farmonlar, qarorlar, kodekslar
kabi rasmiy hujjatlar huquqning asosiy shakllaridan biridir.
Masalan: Konstitutsiya va kodekslar.
Logotip
Davlat tomonidan qabul qilingan qonunlar, farmonlar, qarorlar, kodekslar kabi rasmiy hujjatlar huquqning asosiy shakllaridan biridir. Masalan: Konstitutsiya va kodekslar.
Logotip
Logotip
.
Ayrim hollarda xalqaro huquqda yoki davlat ichida shartnomalar huquqiy shakl 
sifatida tan olinadi. Masalan, xalqaro shartnomalar yoki davlat va shaxslar 
o'rtasidagi shartnomalar.
– xalqaro huquqning ikki yoki bir necha subyekti  
tomonidan qabul qilingan bitim bo’lib, huquq va majburiyatlarni belgilovchi, 
o’zgartiruvchi yoki bekor qiluvchi hujjatdir. 
Logotip
. Ayrim hollarda xalqaro huquqda yoki davlat ichida shartnomalar huquqiy shakl sifatida tan olinadi. Masalan, xalqaro shartnomalar yoki davlat va shaxslar o'rtasidagi shartnomalar. – xalqaro huquqning ikki yoki bir necha subyekti tomonidan qabul qilingan bitim bo’lib, huquq va majburiyatlarni belgilovchi, o’zgartiruvchi yoki bekor qiluvchi hujjatdir.
5.Musulmon huquqi (diniy huquq).
Ayrim davlatlarda diniy normalar huquq 
manbasi bo'lib xizmat qiladi. Masalan, 
Islom huquqi (shariat) yoki yahudiy huquqi 
(halakha).
Logotip
5.Musulmon huquqi (diniy huquq). Ayrim davlatlarda diniy normalar huquq manbasi bo'lib xizmat qiladi. Masalan, Islom huquqi (shariat) yoki yahudiy huquqi (halakha).
Yuridik olimlarning nazariyalari va ilmiy izlanishlari asosida shakllangan 
huquqiy fikrlar. Bu shakl ko'proq huquqni tushunish va rivojlantirishda 
qo'llaniladi.
Xorijiy huquqshunosh 
ning huquq manbai haqidagi tushunchasi
Rus huquqshunosi 
huquq shakli haqidagi fiklari mavjud.
Logotip
Yuridik olimlarning nazariyalari va ilmiy izlanishlari asosida shakllangan huquqiy fikrlar. Bu shakl ko'proq huquqni tushunish va rivojlantirishda qo'llaniladi. Xorijiy huquqshunosh ning huquq manbai haqidagi tushunchasi Rus huquqshunosi huquq shakli haqidagi fiklari mavjud.
Huquqning manbayi nima?
Huquqning manbasi deganda — bu huquq normalarining
shakllanishi, ifodalanishi va amalga oshirilishiga asos
bo‘ladigan manbalar yoki shakllar. Huquq manbalari
huquqning qayerdan kelib chiqqanini, uning asoslari va
mazmunini tushuntiradi.
MANBAA –
lug’aviy jihatdan(arabcha-boshlanish,
ibtido)
ko’chma ma’noda esa biror narsa ,ish harakatning
yuzaga kelishi, faoliyati uchun asos bo’luvchi narsa,
sabab degan ma’noni bildiradi.
Logotip
Huquqning manbayi nima? Huquqning manbasi deganda — bu huquq normalarining shakllanishi, ifodalanishi va amalga oshirilishiga asos bo‘ladigan manbalar yoki shakllar. Huquq manbalari huquqning qayerdan kelib chiqqanini, uning asoslari va mazmunini tushuntiradi. MANBAA – lug’aviy jihatdan(arabcha-boshlanish, ibtido) ko’chma ma’noda esa biror narsa ,ish harakatning yuzaga kelishi, faoliyati uchun asos bo’luvchi narsa, sabab degan ma’noni bildiradi.
Yuridik hodisa sifatida huquq manbasi 3 xil ma’noda tushunish mumkin.
1. Moddiy ma’noda;
2. Mafkuraviy ma’noda;
3. Maxsus yuridik ma’noda;
Logotip
Yuridik hodisa sifatida huquq manbasi 3 xil ma’noda tushunish mumkin. 1. Moddiy ma’noda; 2. Mafkuraviy ma’noda; 3. Maxsus yuridik ma’noda;
Moddiy ma’noda – bu jamiyatdagi mulkchillik shakllari, moddiy shart-
sharoitlar, jamiyat a’zolarining qiziqishlari va manfaatlari va boshqa narsalar 
tushiniladi. 
Logotip
Moddiy ma’noda – bu jamiyatdagi mulkchillik shakllari, moddiy shart- sharoitlar, jamiyat a’zolarining qiziqishlari va manfaatlari va boshqa narsalar tushiniladi.
Mafkuraviy ma’noda – bu turli
huquqiy
mafkura
ta’limotlar
va
huquqiy ong bo’la oladi.
Logotip
Mafkuraviy ma’noda – bu turli huquqiy mafkura ta’limotlar va huquqiy ong bo’la oladi.
Maxsus
yuridik
ma’noda
esa
huquqning
shakllari
tushuniladi.
Bularga
yuqorida
aytib
o’tilgan
shakllar jumladan;
Huquqiy odat
Normativ – huquqiy aktlar
Huquqiy pretsedent
Normativ shartnomalar va boshqalar.
Logotip
Maxsus yuridik ma’noda esa huquqning shakllari tushuniladi. Bularga yuqorida aytib o’tilgan shakllar jumladan; Huquqiy odat Normativ – huquqiy aktlar Huquqiy pretsedent Normativ shartnomalar va boshqalar.
Jamiyatda uzliksiz amal qiladigan 
huquqiy normalar tizimi.
Ushbu manba huquqni dastlabki tarixi 
ya’ni manbai  sifatida vujudga kelgan.
Jamoa yoki jamiyat azolari tomonidan 
uzliksiz amalda bo’lishi orqali qaror 
topgan.
Huquqiy odatda ko’pincha odat normalari 
ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda 
asosiy rol o’ynagan. 
Logotip
Jamiyatda uzliksiz amal qiladigan huquqiy normalar tizimi. Ushbu manba huquqni dastlabki tarixi ya’ni manbai sifatida vujudga kelgan. Jamoa yoki jamiyat azolari tomonidan uzliksiz amalda bo’lishi orqali qaror topgan. Huquqiy odatda ko’pincha odat normalari ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda asosiy rol o’ynagan.
Odat nima deganda doiy 
takrorlanish natijasida kishilar 
ongida singan yoki shakllangan 
xulq-atvor qoidasi.
Odat va huquqiy odatni farqlash 
kerak.
- Odat-takroriy harakat (refleks)
- Huquqiy odat- odatiy qoidalar
Logotip
Odat nima deganda doiy takrorlanish natijasida kishilar ongida singan yoki shakllangan xulq-atvor qoidasi. Odat va huquqiy odatni farqlash kerak. - Odat-takroriy harakat (refleks) - Huquqiy odat- odatiy qoidalar
Odat normalaridan, ibtidoiy jamiyatdagi
ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda
foydalanilgan.
Ushbu
normalarni
3
ta
bosqichga bo’lish mumkin
1. Odatning mutloq hukmronlik davri;
2. Odat va huquqning birgalikda amal
qilgan davri;
3. Huquqning mutloq hukmronlik qilgan
davri.
Logotip
Odat normalaridan, ibtidoiy jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda foydalanilgan. Ushbu normalarni 3 ta bosqichga bo’lish mumkin 1. Odatning mutloq hukmronlik davri; 2. Odat va huquqning birgalikda amal qilgan davri; 3. Huquqning mutloq hukmronlik qilgan davri.
Huquqiy odat
o’zining ijtimoiy normalari davlat tomonidan tasdiqlangani,
bajarilishi majburiyligi va davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlanishi bilan
ajralib turadi.
Ya’ni odatlarni.... Davlat qo’llab quvatlaydi.
Bundan kelib chiqadiki odat- uzoq davr mobaynida qo’llanilishi orqali
shakllanadi hamda davlat tomonidan umummajburiy qoidalarni o’zida jamlagan
yurish turish qoidasi.
Logotip
Huquqiy odat o’zining ijtimoiy normalari davlat tomonidan tasdiqlangani, bajarilishi majburiyligi va davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlanishi bilan ajralib turadi. Ya’ni odatlarni.... Davlat qo’llab quvatlaydi. Bundan kelib chiqadiki odat- uzoq davr mobaynida qo’llanilishi orqali shakllanadi hamda davlat tomonidan umummajburiy qoidalarni o’zida jamlagan yurish turish qoidasi.
Mamlakatimizda odat qoidalari sifatida turli xil qoidalarni olishimiz mumkin.
Masalan: umumiy jamoat ishlari 
Turli bayramlar Hayit bayrami, Navro’z va boshqa....
turli mamlakatlarda huquqiy odatning o’rni va roli masalan ANGLIYA..
Davlat kuchi sifatida qo’llab quvvatlanadi.
Davlatning umummajburiy qoidalari orqali barcha uchun bajarilishi shart 
bo’lgan talabga aylanadi.
Logotip
Mamlakatimizda odat qoidalari sifatida turli xil qoidalarni olishimiz mumkin. Masalan: umumiy jamoat ishlari Turli bayramlar Hayit bayrami, Navro’z va boshqa.... turli mamlakatlarda huquqiy odatning o’rni va roli masalan ANGLIYA.. Davlat kuchi sifatida qo’llab quvvatlanadi. Davlatning umummajburiy qoidalari orqali barcha uchun bajarilishi shart bo’lgan talabga aylanadi.