Ич терлама – қорин тифи (typhus abdominalis)

Yuklangan vaqt

2025-09-05

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

44

Faytl hajmi

3,4 MB


Ич терлама – қорин тифи 
(typhus abdominalis)
Ич терлама – қорин тифи (typhus abdominalis) Logotip
Режа:
1. Кириш – 5 мин. 
2. Тарихий маълумотлар – 5 мин.
3. Этиологияси ва эпидемиологияси – 10 мин.
4. Патогенези ва патанатомияси – 10 мин.
5. Клиникаси – 30 мин.
6. Диагностикаси – 8 мин.
7. Даволаш – 10 мин.
8. Профилактикаси – 7 мин.
9. Якунлаш – 5 мин.
Режа: 1. Кириш – 5 мин. 2. Тарихий маълумотлар – 5 мин. 3. Этиологияси ва эпидемиологияси – 10 мин. 4. Патогенези ва патанатомияси – 10 мин. 5. Клиникаси – 30 мин. 6. Диагностикаси – 8 мин. 7. Даволаш – 10 мин. 8. Профилактикаси – 7 мин. 9. Якунлаш – 5 мин. Logotip
Корин тифи, паратиф  А ва В
Уткир инфекцион касаллик булиб, 
спородик, эндемик ва эпидемик таркалиш, 
бактериемия, клиникада – умумий 
интоксикация, типик иситмалаш, жигар ва 
талок катталашиши, меъда-ичак тракти 
дисфункцияси, патологоанотомик - асосан 
лимфатик аппарат зарарланиши ва ингичка 
ичакда яралар хосил булиши билан 
характерланади.
Корин тифи, паратиф А ва В Уткир инфекцион касаллик булиб, спородик, эндемик ва эпидемик таркалиш, бактериемия, клиникада – умумий интоксикация, типик иситмалаш, жигар ва талок катталашиши, меъда-ичак тракти дисфункцияси, патологоанотомик - асосан лимфатик аппарат зарарланиши ва ингичка ичакда яралар хосил булиши билан характерланади. Logotip
Кузгатувчиси – Salmonella 
typhi
• Оиласи – Enterobacteriaceae
• Авлод – Salmonella
• Туркуми – Salmonella enterica
• Тури – enterica, serovar typhi
Кузгатувчиси – Salmonella typhi • Оиласи – Enterobacteriaceae • Авлод – Salmonella • Туркуми – Salmonella enterica • Тури – enterica, serovar typhi Logotip
Қуғзатувчининг хусусиятлари
• L – турига ўтиш хусусияти
• Ташқи мухитга мухитга чидамлилиги — тупроқда 
ва сувда 1—5 ойгача, нажасда— 25 кунгача, 
кийим кечак ва чойшабларда — 2 хафтагача, 
озиқ овқат махсулотларида — бир неча кундан 
бир хафтагача, асосан — сутда,қиймада ва 
салатларда узоқроқ сақланади, харорат 18°С дан 
ошганда улар кўпайиш хусусиятига ҳам эга. 
• Қайнатилганда тез ўлади.
• Дезинфикцияловчи моддаларнинг одатдаги 
концентрациясида бир неча минутда нобуд 
бўлади (лизол, хлорамин, фенол, сулема).
Қуғзатувчининг хусусиятлари • L – турига ўтиш хусусияти • Ташқи мухитга мухитга чидамлилиги — тупроқда ва сувда 1—5 ойгача, нажасда— 25 кунгача, кийим кечак ва чойшабларда — 2 хафтагача, озиқ овқат махсулотларида — бир неча кундан бир хафтагача, асосан — сутда,қиймада ва салатларда узоқроқ сақланади, харорат 18°С дан ошганда улар кўпайиш хусусиятига ҳам эга. • Қайнатилганда тез ўлади. • Дезинфикцияловчи моддаларнинг одатдаги концентрациясида бир неча минутда нобуд бўлади (лизол, хлорамин, фенол, сулема). Logotip
Микроскопик кўриниши
• Грамманфий 
харакатчан 
таёқча. 
перитрихиаль
хивчинларга эга.
• спора ва капсула
хосил қилмайди.
Микроскопик кўриниши • Грамманфий харакатчан таёқча. перитрихиаль хивчинларга эга. • спора ва капсула хосил қилмайди. Logotip
ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ
• Касалликнинг манбаи ва 
резервуари фақат бемор ва 
бактерия ташувчи одам
• Юқиш механизми – фекал –
орал
• Ер юзининг барча иқлимларида 
учрайди
ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ • Касалликнинг манбаи ва резервуари фақат бемор ва бактерия ташувчи одам • Юқиш механизми – фекал – орал • Ер юзининг барча иқлимларида учрайди Logotip
Қорин тифи хасталигинниг ер 
юзида тарқалганлиги
Қорин тифи хасталигинниг ер юзида тарқалганлиги Logotip
ПАТОГЕНЕЗИ
(1924—1934 й. Ш. Ашар ва В. Лаверне )
• Қузғатувчининг инфицирловчи миқдори (доза) –
10 млн дан то 1 млрд микроб таёқчалари 
[Ногnick R. В.]
• Патогенез босқичлари:
• Қузғатувчининг организмга тушиши
• Лимфаденитнинг ривожланиши
• Бактериемия
• Интоксикация
• Паренхиматоз диффузияси 
• Қузғатувчининг организмдан чиқиши
• Иммунитетнинг шаклланиши ва гомеостазни 
тикланиши
ПАТОГЕНЕЗИ (1924—1934 й. Ш. Ашар ва В. Лаверне ) • Қузғатувчининг инфицирловчи миқдори (доза) – 10 млн дан то 1 млрд микроб таёқчалари [Ногnick R. В.] • Патогенез босқичлари: • Қузғатувчининг организмга тушиши • Лимфаденитнинг ривожланиши • Бактериемия • Интоксикация • Паренхиматоз диффузияси • Қузғатувчининг организмдан чиқиши • Иммунитетнинг шаклланиши ва гомеостазни тикланиши Logotip
ПАТОГЕНЕЗИ (давоми)
инфекцион-токсик энцефалопатия (status 
typhosus)
Ичак шиллиқ қаватининг трофикасининг 
бўзилиши (ичак яралари, метеоризм, баъзан
ич кетиши аломатлари)
Суяк кумигининг зарараланиши (лейкопения)
токсик миокардит
Ингичка ичакка 
кириши
солитар фолликулалар ва пейер пилакчалари
Мезентериал лимфа тугунлари
Кукрак лимфа йўли орқали қонга ўтиши
бактериемия (қорин 
тифининг бирламчи 
клиник белгилари)
Тиф таёқчаларининг нобуд бўлиши ва 
эндотоксинни ажралиши
ПАТОГЕНЕЗИ (давоми) инфекцион-токсик энцефалопатия (status typhosus) Ичак шиллиқ қаватининг трофикасининг бўзилиши (ичак яралари, метеоризм, баъзан ич кетиши аломатлари) Суяк кумигининг зарараланиши (лейкопения) токсик миокардит Ингичка ичакка кириши солитар фолликулалар ва пейер пилакчалари Мезентериал лимфа тугунлари Кукрак лимфа йўли орқали қонга ўтиши бактериемия (қорин тифининг бирламчи клиник белгилари) Тиф таёқчаларининг нобуд бўлиши ва эндотоксинни ажралиши Logotip
•Эндотоксин тупланиши МНСга токсик таъсирни 
келтириб чикаради. «Тифоз статус» учун 
характерли булган депрессия, адинамияга олиб 
келади. 
•Ичак харакат иннервациясининг парези ва хазм 
ферментлари ишлаб чикаришнинг пасайишидан 
кабзият ва метеоризм ривожланади.
•Микроциркуляциининг бузилиши, томир 
утказувчанлигининг ошиши, ичак лимфатик 
хосилаларида яраларнинг пайдо булиши, ичакдан 
кон кетиш ривожланиши учун шароит яратади.
•Тромбоцитопения, гипофибриногенемия, 
гипокальцемия кузатилади.
•Эндотоксин тупланиши МНСга токсик таъсирни келтириб чикаради. «Тифоз статус» учун характерли булган депрессия, адинамияга олиб келади. •Ичак харакат иннервациясининг парези ва хазм ферментлари ишлаб чикаришнинг пасайишидан кабзият ва метеоризм ривожланади. •Микроциркуляциининг бузилиши, томир утказувчанлигининг ошиши, ичак лимфатик хосилаларида яраларнинг пайдо булиши, ичакдан кон кетиш ривожланиши учун шароит яратади. •Тромбоцитопения, гипофибриногенемия, гипокальцемия кузатилади. Logotip
ИММУНИТЕТ
• 4—5- кунларда специфик IgM нинг 
шаклланиши
• 2—3- хафтада– О-антитела IgM ва IgG
•
пайдо бўлиши
• Т-хужайраларининг умумий дефицити ва 
Т-хелперларнинг ва Т-супрессорларнинг 
камайиши
• Постинфекцион иммунитет – 15-20 йилгача 
сақланади.
• 1,5-2 йил ичида қайтадан касалланиши 
мумкин
ИММУНИТЕТ • 4—5- кунларда специфик IgM нинг шаклланиши • 2—3- хафтада– О-антитела IgM ва IgG • пайдо бўлиши • Т-хужайраларининг умумий дефицити ва Т-хелперларнинг ва Т-супрессорларнинг камайиши • Постинфекцион иммунитет – 15-20 йилгача сақланади. • 1,5-2 йил ичида қайтадан касалланиши мумкин Logotip
ПАТАНАТОМИЯ 
•
А-миясимон бўкиши (1 хаф)
•
Б-некроз босқичи (2 хаф)
•
В-яраланиш босқичи (3 хаф)
•
Г-тоза яра босқичи ва яранинг битиш даври (4-5 хаф) 
ПАТАНАТОМИЯ • А-миясимон бўкиши (1 хаф) • Б-некроз босқичи (2 хаф) • В-яраланиш босқичи (3 хаф) • Г-тоза яра босқичи ва яранинг битиш даври (4-5 хаф) Logotip
КЛИНИК ТАСНИФИ
• Клиник турига қараб:
• Типик
• Атипик (абортив, билинар – билинмас ҳамда 
амбулатор) 
• Оғирлик даражсига қараб:
• Енгил
• Ўртача оғир
• Оғир
• Кечиш турига кура:
• Циклик
• Қайталанувчи (рецидивли)
• Асоратланишига кура:
• Асоратли 
• Асоратсиз 
КЛИНИК ТАСНИФИ • Клиник турига қараб: • Типик • Атипик (абортив, билинар – билинмас ҳамда амбулатор) • Оғирлик даражсига қараб: • Енгил • Ўртача оғир • Оғир • Кечиш турига кура: • Циклик • Қайталанувчи (рецидивли) • Асоратланишига кура: • Асоратли • Асоратсиз Logotip
КЛИНИКАСИ
•
Инкубацион даври – 9-14 кун
•
Касаллик даврлари: 
•
Бошланғич (продромал) даври
•
Авж олиш даври
•
Клиник белгиларнинг суниш даври
•
Соғайиш даври
КЛИНИКАСИ • Инкубацион даври – 9-14 кун • Касаллик даврлари: • Бошланғич (продромал) даври • Авж олиш даври • Клиник белгиларнинг суниш даври • Соғайиш даври Logotip
• Умумий симптомлар
• Умумий холсизлик 
• Тез чарчаш
• Адинамия
• Бош оғриши
• Баъзан эт увишиши.
• Касалликнинг 4—7-кунлари тана харорати энг чуққига 
кўтарилиши кузатилади.
• Интоксикация белгилари кучаяди
• Бош оғриши кучаяди 
• Иштаханинг пасайиши ёки йўқолиши
• Уйқунинг бузилиши (кундузи уйқучанлик, тунда 
уйқусизлик)
• Қабзиятга мойиллик, метеоризм кузатилади. 
• Касалликнинг 7—9- кунларида клиник белгилари яққол 
намоён бўлади.
КЛИНИКАСИ
• Умумий симптомлар • Умумий холсизлик • Тез чарчаш • Адинамия • Бош оғриши • Баъзан эт увишиши. • Касалликнинг 4—7-кунлари тана харорати энг чуққига кўтарилиши кузатилади. • Интоксикация белгилари кучаяди • Бош оғриши кучаяди • Иштаханинг пасайиши ёки йўқолиши • Уйқунинг бузилиши (кундузи уйқучанлик, тунда уйқусизлик) • Қабзиятга мойиллик, метеоризм кузатилади. • Касалликнинг 7—9- кунларида клиник белгилари яққол намоён бўлади. КЛИНИКАСИ Logotip
БОШЛАНҒИЧ ДАВРИ 
• Умумий интоксикация аломатлари
• Нисбий брадикардия
• Упкада тарқоқ қуруқ хириллашлар
• Тил одатда қуруқ, кулранг – жигарранг 
карашлар билан қопланган, катталашган, (тил 
четларида тиш излари)
• Қорин дам бўлиши (кепчиган - метеоризм)  
• Перкутор товушнинг буғиқлашиши, унг енбош 
сохада (симптом Падалка).
• Баъзан қорин тифи ўткир гастроэнтерит ёки  
энтерит белгилари билан бошланади.
БОШЛАНҒИЧ ДАВРИ • Умумий интоксикация аломатлари • Нисбий брадикардия • Упкада тарқоқ қуруқ хириллашлар • Тил одатда қуруқ, кулранг – жигарранг карашлар билан қопланган, катталашган, (тил четларида тиш излари) • Қорин дам бўлиши (кепчиган - метеоризм) • Перкутор товушнинг буғиқлашиши, унг енбош сохада (симптом Падалка). • Баъзан қорин тифи ўткир гастроэнтерит ёки энтерит белгилари билан бошланади. Logotip
ХАРОРАТ ЧИЗИҒИ
ХАРОРАТ ЧИЗИҒИ Logotip
АВЖ ОЛИШ ДАВРИ 
• Интоксикациянинг кучайиши:
• Беморларда тормозланиш
• Эс – хушнинг хиралашиши (инфекцион-токсик 
энцефалопатия)
• розеолез тошмалар (қорининг юқори қисмида ва 
кукракнинг пастки қисмларида)
• Тил қуруқ тиш излари билан, кулранг – туқ қунғир 
карашлар билан қопланган ҳамда чети ва учи 
қизарган карашдан холи  (фулигиноз тил).
• Диарея 
• Гепатоспленомегалия
• Нисбий брадикардия ва пульс дикротияси 
• Артериал босимнинг пасайиши (гипотония)
АВЖ ОЛИШ ДАВРИ • Интоксикациянинг кучайиши: • Беморларда тормозланиш • Эс – хушнинг хиралашиши (инфекцион-токсик энцефалопатия) • розеолез тошмалар (қорининг юқори қисмида ва кукракнинг пастки қисмларида) • Тил қуруқ тиш излари билан, кулранг – туқ қунғир карашлар билан қопланган ҳамда чети ва учи қизарган карашдан холи (фулигиноз тил). • Диарея • Гепатоспленомегалия • Нисбий брадикардия ва пульс дикротияси • Артериал босимнинг пасайиши (гипотония) Logotip
Logotip
Метеоризм, корни юмшок, пальпацияда унг ёнбош 
сохада огрикли, Падалка симптоми мусбат. 
Купинча кабзият, лекин ич кетиши хам булиши 
мумкин («нухат шурва»куринишидаги нажас).
Метеоризм, корни юмшок, пальпацияда унг ёнбош сохада огрикли, Падалка симптоми мусбат. Купинча кабзият, лекин ич кетиши хам булиши мумкин («нухат шурва»куринишидаги нажас). Logotip
Logotip
Беморнинг ташқи кўринши
Беморнинг ташқи кўринши Logotip
Тилнинг қалинлашиши ва 
карашланиши 
Тилнинг қалинлашиши ва карашланиши Logotip
СЎНИШ ДАВРИ
• Умумий интоксикация ва бош 
оғриқларининг йўқолиши
• Тана хароратининг литик пасайиши
• Иштаханинг очилиши 
• Тилнинг тозаланиши 
• Жигар ва талоқнинг кичиклашиши
СЎНИШ ДАВРИ • Умумий интоксикация ва бош оғриқларининг йўқолиши • Тана хароратининг литик пасайиши • Иштаханинг очилиши • Тилнинг тозаланиши • Жигар ва талоқнинг кичиклашиши Logotip
АТИПИК ШАКЛЛАРИ
• Абортив шакли:
• Хасталикнинг кам ёки купроқ белгиларининг тез  
ривожланиши билан характерланади (5—7 кунда 
ёки 2—3 кунда), купинча хароратнинг критик 
пасайиши, симптомларнинг йўқолиши ва соғайиш 
даврига ўтиши.
• Қорин тифини билинар-билинмас шакли:
• Қисқа субфебрил иситма 
• Кучсиз интоксикация ва касалликка хос 
симптомларнинг бўлмаслиги
• Касаллик давомида иситма 380С дан ошмайди.
• Брадикардия ва метеоризм кузатилмайди
• Тошмаларнинг йўқлиги.
АТИПИК ШАКЛЛАРИ • Абортив шакли: • Хасталикнинг кам ёки купроқ белгиларининг тез ривожланиши билан характерланади (5—7 кунда ёки 2—3 кунда), купинча хароратнинг критик пасайиши, симптомларнинг йўқолиши ва соғайиш даврига ўтиши. • Қорин тифини билинар-билинмас шакли: • Қисқа субфебрил иситма • Кучсиз интоксикация ва касалликка хос симптомларнинг бўлмаслиги • Касаллик давомида иситма 380С дан ошмайди. • Брадикардия ва метеоризм кузатилмайди • Тошмаларнинг йўқлиги. Logotip
•СПЕЦИФИК:
-Ичакдан кон кетиши
-Ичак яраси ёрилиши
-Инфекцион - токсик шок;
•НОСПЕЦИФИК:
-Пневмония
-Отитлар
-Пиелитлар
-Абсцесслар ва х.з.
АСОРАТЛАРИ
•СПЕЦИФИК: -Ичакдан кон кетиши -Ичак яраси ёрилиши -Инфекцион - токсик шок; •НОСПЕЦИФИК: -Пневмония -Отитлар -Пиелитлар -Абсцесслар ва х.з. АСОРАТЛАРИ Logotip
АСОРАТЛАРИ
•Ичак перфорациясининг клиникаси
•Одатда касалликнинг 3-хафтасида баъзан 11 – 12 
кунларида бўлади 
•Асосий белгиси қоринда оғриқнинг пайдо бўлиши 
(одатда қоринниг унг пастки қисмида)
•Қорин девори мушакларнинг таранглашиши. 
•Қорин пардасини таъсирланиш симптоми.
•Қорин сохасида эркин газларнинг аниқланиши
(жигар сохасида буғиқ тимпаник товуш, жигар 
буғиқлигини камайиши, рентгенологгик тасвирда 
жигар усти диафрагма сохасида хаво борлиги)
•Ёнбош  ичакнинг терминал сохасида купинча 
перфорация кузатилади. (20-30 см)
АСОРАТЛАРИ •Ичак перфорациясининг клиникаси •Одатда касалликнинг 3-хафтасида баъзан 11 – 12 кунларида бўлади •Асосий белгиси қоринда оғриқнинг пайдо бўлиши (одатда қоринниг унг пастки қисмида) •Қорин девори мушакларнинг таранглашиши. •Қорин пардасини таъсирланиш симптоми. •Қорин сохасида эркин газларнинг аниқланиши (жигар сохасида буғиқ тимпаник товуш, жигар буғиқлигини камайиши, рентгенологгик тасвирда жигар усти диафрагма сохасида хаво борлиги) •Ёнбош ичакнинг терминал сохасида купинча перфорация кузатилади. (20-30 см) Logotip
АСОРАТЛАРИ (давоми)
• Ичакдан қон кетиши:
•Хароратнинг тезда тушиши,
•Эс – хушнинг бироз тиниқлашиши, бош 
оғришининг камайиши, бемор ахволининг 
енгиллашиши.
•Кейин беморнинг ранги оқариб кетиши, пульс 
тезлашиши, гипотония, совуқ тер ажралиши.
•Куп қон кетганда коллапс холатига тушиши. 
•Ахлатда қоннинг бўлиши («қора мойсимон 
ахлат»). 
•Куп қон кетишида 1,5—2 соатдан сунг ахлат 
ўрнига тоза қон келиши. Периферик қонда 
гемоглобиннинг камайиши, эритроцит ва 
гематокрит кўрсаткичларининг камайиши, 
ретикулоцитлар сонини ошиши. 
АСОРАТЛАРИ (давоми) • Ичакдан қон кетиши: •Хароратнинг тезда тушиши, •Эс – хушнинг бироз тиниқлашиши, бош оғришининг камайиши, бемор ахволининг енгиллашиши. •Кейин беморнинг ранги оқариб кетиши, пульс тезлашиши, гипотония, совуқ тер ажралиши. •Куп қон кетганда коллапс холатига тушиши. •Ахлатда қоннинг бўлиши («қора мойсимон ахлат»). •Куп қон кетишида 1,5—2 соатдан сунг ахлат ўрнига тоза қон келиши. Периферик қонда гемоглобиннинг камайиши, эритроцит ва гематокрит кўрсаткичларининг камайиши, ретикулоцитлар сонини ошиши. Logotip
АСОРАТЛАРИ (давоми)
• Инфекцион-токсик шок (ИТШ) —
• Касалликнинг авж олиш даврида 
шаклланади (2—3-хаф). 
• Беморнинг ахволи тезда ёмонлашади.
• Тана хароратининг тез пасайиши нормал ёки 
субнормал сонларгача
• Акроцианоз, куз олмасининг кетиб қолиши
• Тахикардия шаклланиши
• Диурезнинг камайиши ануриягача
АСОРАТЛАРИ (давоми) • Инфекцион-токсик шок (ИТШ) — • Касалликнинг авж олиш даврида шаклланади (2—3-хаф). • Беморнинг ахволи тезда ёмонлашади. • Тана хароратининг тез пасайиши нормал ёки субнормал сонларгача • Акроцианоз, куз олмасининг кетиб қолиши • Тахикардия шаклланиши • Диурезнинг камайиши ануриягача Logotip