IKKI IGNADONLI MASHINALARIDA XALQA XOSIL QILISH JARAYONINING O’ZIGA XOSLIGI Lastikli xalqa xosil qilish jarayoni. Ikki ignadonli aylana ignadonli mashinalarda xalqa xosil qilish jarayoni ketma- ketligi va moxiyati. Xalqa hosil qilishning to’quv usulida asosan tilchasi bor ignali ikki ignadonli mashinalar ishlaydi [10, 13]. Bu mashinalarda xalqa hosil qilish taqsimlash yo’li bilan yoki ketma-ket bajarilishi mumkin. Misol tariqasida lastik aylana to’quv mashinalarida xalqa hosil qilish jarayonini ko’rib chiqamiz. Bu mashinadagi silindr ignalarida xalqalar ketma-ket taqsimlash yo’li bilan hosil qilinadi. Dastlab xalqalar silindr ignalarida, so’ngra ripshayba ignalarida hosil qilinadi. Shunga ko’ra mashinaning silindr ignadoni aktiv ignadon, ripshayba ignadoni esa passiv ignadon deb hisoblanadi. Silindr ignadoni ignalaridagi xalqalar iping ortiqchasini ripshayba ignalari olishini hisobga olib, silindr ignalarida katta o’lchamli xalqalar hosil qilinadi. Shunday qilib, ripshayba ignalari katta o’lchamdagi silindr ignalari xalqalar ipini ikkita bir-biriga teng xalqalarga taqsimlaydi, u xalqalardan biri silindr ignasida ikkinchisi ripshayba ignasida hosil qilinadi. Tilchali ignalarda xalqa hosil qilish jarayoni to’quv usulida xalqa hosil qilishning bajarilish tartibi kabi amalga oshiriladi va har bir ignadonda o’nta operatsiyadan iborat bo’ladi. 1. Tugallash 6. Xalqalarning birlashishi 2. Ipni qo’yish 7. Ipni egish 3. Ipni kiritish 8. Eski xalqani yangi xalqa ustiga tashlash 4. Siqish 9. Shakllantirish 5. Eski xalqani surish 10. Tortish Tugallash (3.2, a-rasm). Tugallash jarayonini bajarishda silindr ignalari 1 yuqoriga ko’tariladi, ripshayba ignalari 2 esa mashina markazidan oldinga suriladi. Ularning surilish darajasi shu bilan aniqlanadiki, bunda eski xalqalar 1 va 2 ignalar ilgaklari ostidan chiqishlari va ularning ochiq tilchalaridan igna o’zagiga o’tishlari lozim. Ipni qo’yish (3.2, b-rasm). Tugallash jarayonidan keyin silindr ignasi pastga tusha boshlaydi, ripshayba ignasi esa mashina markazi tomon qaytadi. Ip esa ip yo’naltirgich (нитенаправитель) yordamida silindr va ripshayba ignadonlarining aylanma harakati davrida avval silindr ignalariga, keyin ripshayba ignalariga qo’yiladi. Siqish (3.2, d-rasm). Silindr ignasida siqish jarayoni ignaning pastga tushishi davomida, eski xalqa igna tilchasini yopishi bilan amalga oshiriladi. Yangi qo’yilgan ip yopiq tilcha ostiga joylashadi. Ipni kiritish. Eski xalqani surish. Ipni kiritish jarayonini bajarishda tsilindr ignasi pastga harakatlanishini davom ettiradi. Ip asta-sekin ilgak ostiga surila boshlaydi. 3.2-rasm. To’quv usulida xalqa hosil qilish jarayoni Eski xalqani yopiq tilcha ustiga surish ignaning pastga harakatlanishi davomida amalga oshiriladi (3.2, e-rasm). Bu vaqtda rippshayba ignasi mashina markaziga qayta harakatlana boshlaydi, uning tilchasi eski xalqa yordamida yopiladi, yangi ip esa igna ilgagi ostiga kiritiladi, ya’ni ipni kiritish va eski xalqani surish operatsiyalari bajariladi. Xalqalarning birlashishi. Ipni egish. Eski xalqani yangi xalqa ustiga tashlash (3.2, f-rasm). Eski xalqaning silindr ignasi ilgagining ostida joylashgan yangi ip bilan birlashishi ignani pastga harakatlanishini davom ettirishda sodir bo’ladi, so’ngra yangi ip egiladi va bir yo’la eski xalqa yangi xalqa ustiga tashlanadi, ya’ni ipni egish va eski xalqani tashlash operatsiyalari bajariladi. Silindr ignasi yanada pastga tushadi va o’lchami kattaroq bo’lgan xalqa hosil qilish uchun zarur bo’lgan uzunlikdagi ipni o’zining ilgagi bilan tortib oladi. Silindr ignasida eski xalqani tashlash jarayoni bajarilganidan keyin, ripshayba ignasi mashina markazi tomon harakatini davom ettiradi va unda eski xalqani surish, xalqalarni birlashish va eski xalqani yangi xalqa ustiga tashlash operatsiyalari bajariladi. Buning o’ziga xosligi shundan iboratki, yuqorida ko’rsatilgan operatsiyalar bajarilishida ip silindr va ripshayba ignalari orasida taqsimlanadi, ya’ni ripshayba ignasida xalqa silindr ignasidagi xalqa ipidan tortib olingan ip hisobiga hosil qilinadi. Shakllantirish (3.2, g-rasm). Eski xalqani ripshayba ignasidan tashlangandan keyin, tsilindr ignasi biroz ko’tariladi va buning natijasida igna xalqasi ipining tarangligi kamaytiriladi. Shunga ko’ra tsilindr va ripshayba ignalarida yangi hosil qilingan xalqalar normal o’lchamga kelguncha shakllantiriladi va tenglashtiriladi. Tortish (3.2, g-rasm). Tsilindr va ripshayba ignalarida shakllangan yangi xalqalar, tortish mexanizmlari yordamida pastga tortiladi, bu esa keyingi xalqalar qatorini hosil qilishda yangi xalqalar yana ignalarga to’g’ri kelib qolmasligining oldini oladi. Xalqa hosil qilish jarayonining tahlili shuni ko’rsatadiki, xalqalar qatori bitta to’quv tizimida hosil qilinadi.