IKKI YOSHGACHA BO`LGAN BOLALARNING O`SISHI VA TARBIYASI (Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarning tarbiyasi, Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotining mazmuni va ular faoliyatini yo`lga qo`yish)

Yuklangan vaqt

2024-05-03

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

24,0 KB


Ilmiybaza.uz IKKI YOSHGACHA BO`LGAN BOLALARNING O`SISHI VA TARBIYASI Reja 1. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarning tarbiyasi 2. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarni tarbiyalash vazifalari A) Kundalik tartib B) ovqatlanish, uyquni o`tkazish qoidalari 3. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotining mazmuni va ular faoliyatini yo`lga qo`yish. Ilmiybaza.uz IKKI YOSHGACHA BO`LGAN BOLALARNING O`SISHI VA TARBIYASI Reja 1. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarning tarbiyasi 2. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarni tarbiyalash vazifalari A) Kundalik tartib B) ovqatlanish, uyquni o`tkazish qoidalari 3. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotining mazmuni va ular faoliyatini yo`lga qo`yish. Ilmiybaza.uz Tayanch so`zlar. Yosh davr, faoliyat, tarbiya, rivojlanish, bolalar, shaxs, 6yin, mashg`ulotlar, jismoniy tarbiya, ilk yosh, xususiyat, kun tartibi, analizatorlar 1.Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotida ancha o`zgarishlar ro`y beradi. Bir qator xususiyatlarga ko`ra bola hayotining ikki yoshgacha bo`lgan davri ikki bosqichga bo`linadi: 1 yoshdan 1 yosh-u 5-6 oylikkacha va 1 yosh-u 5-6 oylikdan 1 yosh-u 10-2 yoshgacha. Bolalarni tarbiyalashning konkret vazifalari va metodik usullari har bir bosqichda xilma-xil bo`ladi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolalarning rivojlanishi, garchi bir yoshgacha bo`lgan davrdan ancha sekinlik bilan bo`lsa-da, intensiv suratda davom etadi. Og`irligi bir oy davomida 170-190 grammdan, bo`yi 1 sm dan oshib boradi. Ikki yashar bolaning o`rtacha og`irligi 12,0-12,7 kg ga, bo`yi 85- 86 sm ga etadi. Ikki yoshga to`lganda bolaning 20 ta sut tishi chiqqan bo`ladi. Nerv sistemasining ishlash qobiliyati ortadi, buning natijasida 1 yosh-u 6 oylik bolaning uyg`oq yurish davri 4-4,5 soatga etadi. Bu yoshdagi bolalar, agar ular sog`lom bo`lsalar, juda harakatchan, ruhan tetik bo`ladilar, ularning chug`ur-chug`urlari ancha ko`payadi, hadeb kulaveradilar, kattalar bilan munosabatda bo`lganda juda yayrab ketishadi. Bola bir yarim yoshga to`lgunga qadar unda asosan bir yoshga to`lish oldidan hosil bo`lgan malakalar takomillashib va mustahkamlanib boradi. Avvalo yaxshi yuradigan bo`ladi. Bola mustaqil yurishga o`rganganidan so`ng, dastlabki 3-4 oylarda uyg`oqlik vaqtini harakatlar bilan o`tkazadi: qo`liga birorbuyumni ushlagan holda ko`p yuradi. So`zlarga taqlid qilish malakasi takomillashadi. So`zning buyum bilan bog`lanishi ham ancha mustahkamlanadi, buning natijasida esa nutqni tushunishi tez o`sib boradi. Umumlashtirish qobiliyati o`sadi, bu esa tafakkurning rivojlana boshlashini ko`rsatadi. Buyumlar bilan ish ko`rish-bularni bolalar bir yoshdalik davrida uqibolgan bo`ladi-ancha uyg`unlashgan buladi: bolalar biri ikkinchisining ichiga joylashadigan uiinchoqlar, kubiklar bilan bemalol o`ynaydigan bo`lib Ilmiybaza.uz Tayanch so`zlar. Yosh davr, faoliyat, tarbiya, rivojlanish, bolalar, shaxs, 6yin, mashg`ulotlar, jismoniy tarbiya, ilk yosh, xususiyat, kun tartibi, analizatorlar 1.Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotida ancha o`zgarishlar ro`y beradi. Bir qator xususiyatlarga ko`ra bola hayotining ikki yoshgacha bo`lgan davri ikki bosqichga bo`linadi: 1 yoshdan 1 yosh-u 5-6 oylikkacha va 1 yosh-u 5-6 oylikdan 1 yosh-u 10-2 yoshgacha. Bolalarni tarbiyalashning konkret vazifalari va metodik usullari har bir bosqichda xilma-xil bo`ladi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolalarning rivojlanishi, garchi bir yoshgacha bo`lgan davrdan ancha sekinlik bilan bo`lsa-da, intensiv suratda davom etadi. Og`irligi bir oy davomida 170-190 grammdan, bo`yi 1 sm dan oshib boradi. Ikki yashar bolaning o`rtacha og`irligi 12,0-12,7 kg ga, bo`yi 85- 86 sm ga etadi. Ikki yoshga to`lganda bolaning 20 ta sut tishi chiqqan bo`ladi. Nerv sistemasining ishlash qobiliyati ortadi, buning natijasida 1 yosh-u 6 oylik bolaning uyg`oq yurish davri 4-4,5 soatga etadi. Bu yoshdagi bolalar, agar ular sog`lom bo`lsalar, juda harakatchan, ruhan tetik bo`ladilar, ularning chug`ur-chug`urlari ancha ko`payadi, hadeb kulaveradilar, kattalar bilan munosabatda bo`lganda juda yayrab ketishadi. Bola bir yarim yoshga to`lgunga qadar unda asosan bir yoshga to`lish oldidan hosil bo`lgan malakalar takomillashib va mustahkamlanib boradi. Avvalo yaxshi yuradigan bo`ladi. Bola mustaqil yurishga o`rganganidan so`ng, dastlabki 3-4 oylarda uyg`oqlik vaqtini harakatlar bilan o`tkazadi: qo`liga birorbuyumni ushlagan holda ko`p yuradi. So`zlarga taqlid qilish malakasi takomillashadi. So`zning buyum bilan bog`lanishi ham ancha mustahkamlanadi, buning natijasida esa nutqni tushunishi tez o`sib boradi. Umumlashtirish qobiliyati o`sadi, bu esa tafakkurning rivojlana boshlashini ko`rsatadi. Buyumlar bilan ish ko`rish-bularni bolalar bir yoshdalik davrida uqibolgan bo`ladi-ancha uyg`unlashgan buladi: bolalar biri ikkinchisining ichiga joylashadigan uiinchoqlar, kubiklar bilan bemalol o`ynaydigan bo`lib Ilmiybaza.uz qoladilar. Ular ko`rsatiladigan ish-harakatlarga osongina taqlid qiladilar. Tarbiya to`g`ri yo`lga qo`yilgan bo`lsa, bolalarda bir yoshlaridayoq mustaqillikka intilish yaqqol ko`rinib turadi. 1 yosh-u 5-6 oylikdan 2 yoshgacha bo`lgan davrda avvallari hosil bo`lgan malakalar ortib boradi, yangi malakalar ortib boradi, Yangi malakalar paydo bo`ladi. Bolalar jismoniy jihatdan ancha baquvvat bo`lib boradilar. Nerv sistemasining ishlash qobiliyati ortadi. Ularning uyg`oqlik vaqti 5-5,5 soat davom etishi mumkun. Bolalar 1 esh-u 6-8oylik bo`lganlaridan keyin Yangi sharoitlarga oson moslashadilar. Bolalarning sensor va aqliy rivojlanishlarida ham katta o`zgarishlar ro`y beradi bolalar buyumlarni asosiy sifatlari- rangi, shakli, katta-kichikligi, taktil hususiyatlariga ko`ra taqqoslay va o`hshashlik tamonlarini aniqlay boshlaydilar. Ularning tafakkur ko`rsatma Amaliy harakterda bo`ladi.Bolalar tevarak-atrofni yahshi biladilar,bir qator mustahkam ko`nikmalarga ega bo`ladilar. Bolalar nutqining rivojlanishida jiddiy o`zgarishlar ro`y beradi. 1 esh- u 5-6 oylikda aktiv nutqning o`sishida katta o`zgarishlar kuzatiladi bola har kuni deyarli yangi so`zlarni bilib oladi. 2. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarni tarbiyalash vazifalari Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar bilan olib boriladigan ishlardagi asosiy vazifalar qo`yidagilardan iborat; a) bolalarning sog`lig`ini saqlash, organizimini chiniqtirish, asosiy harakatlarni (yurish, emaklab o`tish, yugurish,qo`llarni harakatlantirish) o`stirish; b) bolalarning tetik, aktiv va quvnoq kayfiyatda bo`lishi uchun sharoitlar yaratish; v) batartiblik va o`z – o`ziga hizmat ko`rsatish yuzasidan eng oddiy malakalar hosil qilish; Ilmiybaza.uz qoladilar. Ular ko`rsatiladigan ish-harakatlarga osongina taqlid qiladilar. Tarbiya to`g`ri yo`lga qo`yilgan bo`lsa, bolalarda bir yoshlaridayoq mustaqillikka intilish yaqqol ko`rinib turadi. 1 yosh-u 5-6 oylikdan 2 yoshgacha bo`lgan davrda avvallari hosil bo`lgan malakalar ortib boradi, yangi malakalar ortib boradi, Yangi malakalar paydo bo`ladi. Bolalar jismoniy jihatdan ancha baquvvat bo`lib boradilar. Nerv sistemasining ishlash qobiliyati ortadi. Ularning uyg`oqlik vaqti 5-5,5 soat davom etishi mumkun. Bolalar 1 esh-u 6-8oylik bo`lganlaridan keyin Yangi sharoitlarga oson moslashadilar. Bolalarning sensor va aqliy rivojlanishlarida ham katta o`zgarishlar ro`y beradi bolalar buyumlarni asosiy sifatlari- rangi, shakli, katta-kichikligi, taktil hususiyatlariga ko`ra taqqoslay va o`hshashlik tamonlarini aniqlay boshlaydilar. Ularning tafakkur ko`rsatma Amaliy harakterda bo`ladi.Bolalar tevarak-atrofni yahshi biladilar,bir qator mustahkam ko`nikmalarga ega bo`ladilar. Bolalar nutqining rivojlanishida jiddiy o`zgarishlar ro`y beradi. 1 esh- u 5-6 oylikda aktiv nutqning o`sishida katta o`zgarishlar kuzatiladi bola har kuni deyarli yangi so`zlarni bilib oladi. 2. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalarni tarbiyalash vazifalari Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar bilan olib boriladigan ishlardagi asosiy vazifalar qo`yidagilardan iborat; a) bolalarning sog`lig`ini saqlash, organizimini chiniqtirish, asosiy harakatlarni (yurish, emaklab o`tish, yugurish,qo`llarni harakatlantirish) o`stirish; b) bolalarning tetik, aktiv va quvnoq kayfiyatda bo`lishi uchun sharoitlar yaratish; v) batartiblik va o`z – o`ziga hizmat ko`rsatish yuzasidan eng oddiy malakalar hosil qilish; Ilmiybaza.uz g) bolalarning passiv va aktiv nutqlarini o`stirishga, tevarak – atrofdagi kishilarning nutqini tushinishga, o`z fikr va istaklarini so`z bilan, keyinchalik esa qisqa - qisqa gaplar bilan ifodalay bilishiga alohida etibor berish; d) idroklarni (ko`rish, eshitish, sezgi) takomillashtirish tevarak – atrofdagi narsa va hodisalar haqidagi tasavvurlarini rivojlantirish. Tarbiya programmasi bir eshdan 1 esh – u 5 – 6 oylikkacha va 1 esh – u 5 – 6 oylikdan 2 ehgacha bo`lgan davrda bolalarda qanday malaka, hulq - atvor hususiyatlari ko`nikmalar hosil qilishini, tevarak – atrofga bo`lgan munosabat tarkib toptirishni nazarda tutadi. Ikki eshgacha bo`lgan bolalar haetini yo`lga qo`yish (kundalik tartib, ovqatlantirish, tualet, uyquni tashkil etish qoydalari va tarbiyaviy ishlar). Kundalik tartib. Qatiy belgilangan kundalik tartib ikki eshgacha bo`lgan bolaning sog`lig`iga va jismoniy o`sishiga, o`zini yahshi his qilishiga va hatti – harakatiga katta tasir kursatadi hamda bolalarning o`z vaqtida ovqatlanishini,uyqu bilan hilma – hil faoliyatining to`g`ri navbatlashib turishini taminlaydi. Bolalarning nerv sistemasi o`sishi munosabati bilan ikki eshgacha bo`lgan bolalar kundalik tartibida uyg`oq yurish vaqti uzaytiriladi va kunduzgi uyquga ajratilgan vaqt qisqartiriladi. 1 yosh – u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar 2 marta 2 – 2,5 soatdan uhlaydilar va 3,5 – 4 soat uyg`oq yuradilar, 1 yosh – u 6 oyga to`lgandan keyin bir marta 2,5 – 3 soat uhlaydilar va 4,5 – 5 soat uyg`oq yuradilar. Bir gruppada tarbiyalanaetgan bolalar uchun ikkita kundalik tartib o`rnatiladi; 1 esh – u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar uchun alohida va 1 esh – u 6 oylik bo`lgan katta bolalar uchun alohida kundalik tartib joriy qilinadi. Har bir bola uchun kundalik tartib belgilashda faqat ularning eshi va salomatligini hisobga olib qolinmay,balki uning umumiy ham hisobga olinadi. 1 esh – u 6 oylikdan boshlab, agar u sog`lom bo`lsa va uhlashga etqizish oldidan o`zini juda tetik sezib yurgan bo`lsa, u holda bola faqat bir Ilmiybaza.uz g) bolalarning passiv va aktiv nutqlarini o`stirishga, tevarak – atrofdagi kishilarning nutqini tushinishga, o`z fikr va istaklarini so`z bilan, keyinchalik esa qisqa - qisqa gaplar bilan ifodalay bilishiga alohida etibor berish; d) idroklarni (ko`rish, eshitish, sezgi) takomillashtirish tevarak – atrofdagi narsa va hodisalar haqidagi tasavvurlarini rivojlantirish. Tarbiya programmasi bir eshdan 1 esh – u 5 – 6 oylikkacha va 1 esh – u 5 – 6 oylikdan 2 ehgacha bo`lgan davrda bolalarda qanday malaka, hulq - atvor hususiyatlari ko`nikmalar hosil qilishini, tevarak – atrofga bo`lgan munosabat tarkib toptirishni nazarda tutadi. Ikki eshgacha bo`lgan bolalar haetini yo`lga qo`yish (kundalik tartib, ovqatlantirish, tualet, uyquni tashkil etish qoydalari va tarbiyaviy ishlar). Kundalik tartib. Qatiy belgilangan kundalik tartib ikki eshgacha bo`lgan bolaning sog`lig`iga va jismoniy o`sishiga, o`zini yahshi his qilishiga va hatti – harakatiga katta tasir kursatadi hamda bolalarning o`z vaqtida ovqatlanishini,uyqu bilan hilma – hil faoliyatining to`g`ri navbatlashib turishini taminlaydi. Bolalarning nerv sistemasi o`sishi munosabati bilan ikki eshgacha bo`lgan bolalar kundalik tartibida uyg`oq yurish vaqti uzaytiriladi va kunduzgi uyquga ajratilgan vaqt qisqartiriladi. 1 yosh – u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar 2 marta 2 – 2,5 soatdan uhlaydilar va 3,5 – 4 soat uyg`oq yuradilar, 1 yosh – u 6 oyga to`lgandan keyin bir marta 2,5 – 3 soat uhlaydilar va 4,5 – 5 soat uyg`oq yuradilar. Bir gruppada tarbiyalanaetgan bolalar uchun ikkita kundalik tartib o`rnatiladi; 1 esh – u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar uchun alohida va 1 esh – u 6 oylik bo`lgan katta bolalar uchun alohida kundalik tartib joriy qilinadi. Har bir bola uchun kundalik tartib belgilashda faqat ularning eshi va salomatligini hisobga olib qolinmay,balki uning umumiy ham hisobga olinadi. 1 esh – u 6 oylikdan boshlab, agar u sog`lom bo`lsa va uhlashga etqizish oldidan o`zini juda tetik sezib yurgan bo`lsa, u holda bola faqat bir Ilmiybaza.uz marta uhlatiladi. Bir marta uhlashga ko`chirilgan bolada bir qancha vaqtdan keyin charchash alomatlari sezilsa, u holda uni vaqtincha, 2 -3 hafta davomida, kunduzi ikki marta uhlashga ko`chirmoq kerak. Bolani yangi kundalik rejimga ko`chirish vaqtida u odatlanmagan ovqatni berish tavsiya etilmaydi. Avval boshdan uni katta gruppa uchun tayerlangan menyu bo`yicha ovqatlanishga odatlantirmoq kerak, so`ngra esa yangi kundalik tartibga ko`chirish eki aksincha bulishi kerak, ammo har ikki tartibni bir yo`la amalga oshirmaslik lozim. Kichik bolalar uchun ularning uyg`oq yurishining birinchi qismida nonushtadan keyin 15 – 20 minut o`tgach, bitta mashg`ulot o`tkaziladi. Uyg`oq yurishlarining ikkinchi qismida esa ikkita mashg`ulot o`tkaziladi,chunki bu qismda bolalarning o`yin va mashg`ulot uchun vaqtlari ko`proq qoladi. Uyg`oq yurishining uchunchi qismida, ertalabdagi kabi bitta mashg`ulot o`tkaziladi,shunda ham faqat kech – tushki ovqatdan keyin uyiga ketmaydigan,balki gruppada 18 – 19 soatgacha qoladigan bolalar bilan o`tkaziladi. Katta gruppa bolalari bilan ularning ertalabki uyg`oqlik vaqtida ikki mashg`ulot va kechki uyg`oqlik vaqtida bir mashg`ulot o`tkaziladi, lekin bu mashg`ulot bunda ham kech – tushki ovqatdan keyin darhol uyiga ketmaydigan bolalar bilan o`tkaziladi. Havo sovuq kunlarda kichik bolalar har ikki galda ham kunduzi ochtq havoda uhlaydilar va faqat ota – onalari bilan sayr qiladilar. Bolalar muassasida esa bir yarim eshgacha bo`lgan bolalar bilan havo sovuq kunlarida sayr qilinmaydi, chunki qish kiyimini kiygan bolalar harakat qilishga qiynaladilar. Katta bolalar kunduzi ochiq havoda uhlaydilar va kuniga ikki marta ertalab ,bolalar muassasasida «tahminan bir soatcha», ikkinchi marta kechqurun ota – onalari bilan sayr qiladilar. Yoz oylarida, tegishli sharoitlar mavjud bo`lsa, bolalar butun kun bo`yi ochiq havoda bo`ladilar. Ilmiybaza.uz marta uhlatiladi. Bir marta uhlashga ko`chirilgan bolada bir qancha vaqtdan keyin charchash alomatlari sezilsa, u holda uni vaqtincha, 2 -3 hafta davomida, kunduzi ikki marta uhlashga ko`chirmoq kerak. Bolani yangi kundalik rejimga ko`chirish vaqtida u odatlanmagan ovqatni berish tavsiya etilmaydi. Avval boshdan uni katta gruppa uchun tayerlangan menyu bo`yicha ovqatlanishga odatlantirmoq kerak, so`ngra esa yangi kundalik tartibga ko`chirish eki aksincha bulishi kerak, ammo har ikki tartibni bir yo`la amalga oshirmaslik lozim. Kichik bolalar uchun ularning uyg`oq yurishining birinchi qismida nonushtadan keyin 15 – 20 minut o`tgach, bitta mashg`ulot o`tkaziladi. Uyg`oq yurishlarining ikkinchi qismida esa ikkita mashg`ulot o`tkaziladi,chunki bu qismda bolalarning o`yin va mashg`ulot uchun vaqtlari ko`proq qoladi. Uyg`oq yurishining uchunchi qismida, ertalabdagi kabi bitta mashg`ulot o`tkaziladi,shunda ham faqat kech – tushki ovqatdan keyin uyiga ketmaydigan,balki gruppada 18 – 19 soatgacha qoladigan bolalar bilan o`tkaziladi. Katta gruppa bolalari bilan ularning ertalabki uyg`oqlik vaqtida ikki mashg`ulot va kechki uyg`oqlik vaqtida bir mashg`ulot o`tkaziladi, lekin bu mashg`ulot bunda ham kech – tushki ovqatdan keyin darhol uyiga ketmaydigan bolalar bilan o`tkaziladi. Havo sovuq kunlarda kichik bolalar har ikki galda ham kunduzi ochtq havoda uhlaydilar va faqat ota – onalari bilan sayr qiladilar. Bolalar muassasida esa bir yarim eshgacha bo`lgan bolalar bilan havo sovuq kunlarida sayr qilinmaydi, chunki qish kiyimini kiygan bolalar harakat qilishga qiynaladilar. Katta bolalar kunduzi ochiq havoda uhlaydilar va kuniga ikki marta ertalab ,bolalar muassasasida «tahminan bir soatcha», ikkinchi marta kechqurun ota – onalari bilan sayr qiladilar. Yoz oylarida, tegishli sharoitlar mavjud bo`lsa, bolalar butun kun bo`yi ochiq havoda bo`ladilar. Ilmiybaza.uz Ovqatlanish, uyqu va tualetni o`tkazish qoidalari. Kichik va katta gruppa bolalari alohida – alohida ovqatlantiriladi, chunki kichik bolalar mustaqil suratda ovqatlana olmaydilar, ularni kattalar ovqatlantirib qo`yishlariga to`g`ri keladi. Bola bir eshga to`lgandan keyin uning ovqatlanishi ancha o`zgaradi – u ko`krakdan ajrat iladi va etarli miqdordagi hilma – hil quyuqroq va to`yimli ovqatlar eya boshlaydi. Bolalarni ovqatlantirish uchun tegishli sharoit yaratish zarur. Enaga oshhonadan ovqat keltirgandan so`ng, bolalarning qo`llarini yuva boshlaydilar. qo`llarini yuvaetganda, katta eshdagi kishilar bolalar bilan gaplashib, ularning hatti – harakatlarini rag`batlantiradilar. Tarbiyachi bolalarning qaysi birini birinchi navbatda ovqatlantirish kerakligini aniqlash uchun, u bolalardan kim vaqtli uyg`onganligini va uyda qay vaqtda nonushta qilganligini bilish lozim. Asosiy qoida bo`yicha bolalarni uyg`onganidan keyin kamida bir soat o`tgach ovqatlantirish kerak. Kichik gruppa bolalari ovqatlanish vaqtida unchalik baland bo`lmagan stol va oeq tiragichi bo`lgan tayanma kursichaga o`tkazib qo`yilish kerak. Tarbiyachi bolalarning qo`liga qoshiqni berib, oldiga ovqat qo`yib ovqatlanishini taklif etadi.Agar bolani uning eshiga muafiq keladigan ishlarni bajarishga jalb qilinsa, u 1 esh – u 6 oylik bo`lganda faqat quyuq ovqatni emas, balki suyuq ovqatlarni ham mustakqil eyaveradi. Ikki eshlarda esa mustaqil ovqatlanish bilan birga ancha batartib ovqatlanadi. Katta eshdagi kishilarning esh bolalarning oaqatlanishiga rahbarlik qilishi ularga bevosita yordam ko`rsatishda, ya'ni: bolaning ko`lidagi qoshiqni to`g`rilab qo`yish, qoshiqqa ovqat olishda yordamlashish, piyolani ikki qo`llab to`g`ri ushla shva hokazolarda ifodalanadi. Ovqatlanish protsessida kattalar o`z harakatlarini va bolalarning xatti-harakatlarini so`z bilan ifodalab turadilar. Katta guruh bolalari o`zlarining bo`ylariga mos bo`lgan to`rt o`rinli stollarda ovqatlanadilar. Bolalar ovqatni kutib qolmasliklari kerak. Bolalar Ilmiybaza.uz Ovqatlanish, uyqu va tualetni o`tkazish qoidalari. Kichik va katta gruppa bolalari alohida – alohida ovqatlantiriladi, chunki kichik bolalar mustaqil suratda ovqatlana olmaydilar, ularni kattalar ovqatlantirib qo`yishlariga to`g`ri keladi. Bola bir eshga to`lgandan keyin uning ovqatlanishi ancha o`zgaradi – u ko`krakdan ajrat iladi va etarli miqdordagi hilma – hil quyuqroq va to`yimli ovqatlar eya boshlaydi. Bolalarni ovqatlantirish uchun tegishli sharoit yaratish zarur. Enaga oshhonadan ovqat keltirgandan so`ng, bolalarning qo`llarini yuva boshlaydilar. qo`llarini yuvaetganda, katta eshdagi kishilar bolalar bilan gaplashib, ularning hatti – harakatlarini rag`batlantiradilar. Tarbiyachi bolalarning qaysi birini birinchi navbatda ovqatlantirish kerakligini aniqlash uchun, u bolalardan kim vaqtli uyg`onganligini va uyda qay vaqtda nonushta qilganligini bilish lozim. Asosiy qoida bo`yicha bolalarni uyg`onganidan keyin kamida bir soat o`tgach ovqatlantirish kerak. Kichik gruppa bolalari ovqatlanish vaqtida unchalik baland bo`lmagan stol va oeq tiragichi bo`lgan tayanma kursichaga o`tkazib qo`yilish kerak. Tarbiyachi bolalarning qo`liga qoshiqni berib, oldiga ovqat qo`yib ovqatlanishini taklif etadi.Agar bolani uning eshiga muafiq keladigan ishlarni bajarishga jalb qilinsa, u 1 esh – u 6 oylik bo`lganda faqat quyuq ovqatni emas, balki suyuq ovqatlarni ham mustakqil eyaveradi. Ikki eshlarda esa mustaqil ovqatlanish bilan birga ancha batartib ovqatlanadi. Katta eshdagi kishilarning esh bolalarning oaqatlanishiga rahbarlik qilishi ularga bevosita yordam ko`rsatishda, ya'ni: bolaning ko`lidagi qoshiqni to`g`rilab qo`yish, qoshiqqa ovqat olishda yordamlashish, piyolani ikki qo`llab to`g`ri ushla shva hokazolarda ifodalanadi. Ovqatlanish protsessida kattalar o`z harakatlarini va bolalarning xatti-harakatlarini so`z bilan ifodalab turadilar. Katta guruh bolalari o`zlarining bo`ylariga mos bo`lgan to`rt o`rinli stollarda ovqatlanadilar. Bolalar ovqatni kutib qolmasliklari kerak. Bolalar Ilmiybaza.uz stol atrofiga o`tirishlari bilanoq enaga ovqat keltiradi va ovqatlanishni taklif etadi. Bu yoshdagi bolalar tarbiyachi, enaganing: «Nonni tishlab egin», «piyolani ikki qo`llab ushla» va shu kabi ko`rsatmalariga muvofiq ish ko`ra oladilar. Har bir bola ovqatlanib bo`lgach, stoldan turadi va unga o`ynashga ruxsat beriladi. Enaga katta guruh bolalarini ovqatlantirish bilan band bo`lgan vaqtda, tarbiyachi kichik guruh bolalari bilan mashg`ulot o`tkazadi , so`ngra ularni uxlatishga tayyorlaydilar. Odatda, birinchi bo`lib kichik yoshli bolalarni uxlatish kerak. Biroq katta guruhda tez charchaydigan, kamquvvat bolalar bo`lsa, yoshidan qat'iy nazar, ularni boshqalardan oldin uxlatish zarur. 1 yosh-u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar, garchi ularda ba'zi bir malaka va mustaqil ish ko`rishga urinish istagi bo`lsa ham, o`zlari echina olmaydilar shu sababli ularga echinishga yordam berish lozim. Bolalarni uyg`onishiga qarab, bittadan turg`izib kiyintirish, hamma bolalarning uyg`onishini kutib o`tirmay, 3-4 bolani stol atrofiga o`tqazib ovqatlantirish kerak. Bolalar mustaqil bo`lganlarida (1 yosh-u 6 oylikdan boshlab) dastlab uyqudan turgazish hamda guruh bolalarini bir vaqtda ovqatlantirish zarur. Bolalarni echintirish va kiyintirishda bir xildagi izchillikka rioya qilish juda muhimdir. Katta guruh bolalarini echinish vaqtida o`z-o`ziga xizmat ko`rsatishga doir ko`ldan keladigan ishlarni bajarishga odatlantirish, ya'ni stulchani olib kelish, bog`ichlari bo`shatilgan botinkani echish va stul tagiga qo`yish, tugmalari echilgan ko`ylak yoki kamzulni, ishton, paypoqlarni echish va stulga qo`yish. Agar bolada mustaqillikka intilish aloiatlari ko`rinayotgan bo`lsa, tarbiyachining o`zi uning qo`lidan keladigan ishlarni bajarishga undashi kerak. Bolalarga qoshiqni qanday ushlash kerakligini, stol atrofida qanday o`tirish zarurligini, sochiq bilan artinish va hokazolarni chidam bilan ko`p marta ko`rsatish, ishni mustaqil ravishda oxiriga etkaza olmaydigan yokicharchagan bolalarga yordam berish lozim. Ilmiybaza.uz stol atrofiga o`tirishlari bilanoq enaga ovqat keltiradi va ovqatlanishni taklif etadi. Bu yoshdagi bolalar tarbiyachi, enaganing: «Nonni tishlab egin», «piyolani ikki qo`llab ushla» va shu kabi ko`rsatmalariga muvofiq ish ko`ra oladilar. Har bir bola ovqatlanib bo`lgach, stoldan turadi va unga o`ynashga ruxsat beriladi. Enaga katta guruh bolalarini ovqatlantirish bilan band bo`lgan vaqtda, tarbiyachi kichik guruh bolalari bilan mashg`ulot o`tkazadi , so`ngra ularni uxlatishga tayyorlaydilar. Odatda, birinchi bo`lib kichik yoshli bolalarni uxlatish kerak. Biroq katta guruhda tez charchaydigan, kamquvvat bolalar bo`lsa, yoshidan qat'iy nazar, ularni boshqalardan oldin uxlatish zarur. 1 yosh-u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar, garchi ularda ba'zi bir malaka va mustaqil ish ko`rishga urinish istagi bo`lsa ham, o`zlari echina olmaydilar shu sababli ularga echinishga yordam berish lozim. Bolalarni uyg`onishiga qarab, bittadan turg`izib kiyintirish, hamma bolalarning uyg`onishini kutib o`tirmay, 3-4 bolani stol atrofiga o`tqazib ovqatlantirish kerak. Bolalar mustaqil bo`lganlarida (1 yosh-u 6 oylikdan boshlab) dastlab uyqudan turgazish hamda guruh bolalarini bir vaqtda ovqatlantirish zarur. Bolalarni echintirish va kiyintirishda bir xildagi izchillikka rioya qilish juda muhimdir. Katta guruh bolalarini echinish vaqtida o`z-o`ziga xizmat ko`rsatishga doir ko`ldan keladigan ishlarni bajarishga odatlantirish, ya'ni stulchani olib kelish, bog`ichlari bo`shatilgan botinkani echish va stul tagiga qo`yish, tugmalari echilgan ko`ylak yoki kamzulni, ishton, paypoqlarni echish va stulga qo`yish. Agar bolada mustaqillikka intilish aloiatlari ko`rinayotgan bo`lsa, tarbiyachining o`zi uning qo`lidan keladigan ishlarni bajarishga undashi kerak. Bolalarga qoshiqni qanday ushlash kerakligini, stol atrofida qanday o`tirish zarurligini, sochiq bilan artinish va hokazolarni chidam bilan ko`p marta ko`rsatish, ishni mustaqil ravishda oxiriga etkaza olmaydigan yokicharchagan bolalarga yordam berish lozim. Ilmiybaza.uz 1 yosh-u 4-5 oylikkacha bo`lgan bolalarni, odatda, tarbiyachining o`zi kiyintiradi, echintiradi, yuvintiradi va hokazo, ular esa ayrim ishlardagina ko`maklashishlari mumkin. Biroq, 1 yosh-u 4-5 oylardan keyin ham agar bola charchagan bo`lsa, uni ovqatlantirish yoki uxlashidan oldin echintirib qo`yish kerak. Tarbiyachi o`zining va bolalarning xatti-harakatlarini, albatta, so`z bilan ifodalab borishi lozim. 3. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotining mazmuni va ular faoliyatini yo`lga qo`yish. Bola ikki yoshga qadam qo`yganda uni ng uyg`oqlik vaqti ancha ortadi. Bu esa bola faoliyatining yanada mazmunli va xilma-xil bo`lishiga imkon yaratadi. Yurishni o`rgangan bolalar ko`proq harakatchan bo`ladilar. Yurish ularning ehtiyojiga aylanadi. Bolalar xonasi etarlicha keng bo`lishi kerak, chunki tarbiyachi o`yin vaqtida bolalarni turli xil harakatlarga undaydi. O`yin uchun bolalarga turli kattalikdagi koptoklar, keng gardishlar, aravachalar, piramidalar, yig`ma o`yinchoqlar, mayda-cho`yda narsalar solingan qutichalar va boshqa shu kabilarni berish lozim. Bolalar mustaqil yura boshlaganlarida ular bilan maxsus harakatli o`yinlar va gimnastika mashqlari o`tkazib turiladi. Bir yoshga to`lish oldida bollarda payqash reaktsiyasi, qiziquvchanlik ortadi. Bola hayotining ikkinchi yilida payqash reaktsiyasi asta-sekin faoliyatining alohida turi- kuzatishga aylanadi. Ammo bolalardagi bu kuzatuvchanlik hali mukammal bo`lmaydi. Bola ko`p narsani faqat yuzaki ko`radi xolos. Shuning uchun u kuzatayotgan, ko`rgan narsasining asosiy mazmunini so`zlar bilan tushuntirish kerak. Bolaning ko`rgan narsasiga bo`lgan qiziqishini ko`chaytirish va uning diqqatini tevarak-atrofdagi narsa va hodisalarga jalb qilish lozim: «Mashina kelyapti. Qushcha uchib ketdi. Gulnora xola pol yuvmoqda». Ilmiybaza.uz 1 yosh-u 4-5 oylikkacha bo`lgan bolalarni, odatda, tarbiyachining o`zi kiyintiradi, echintiradi, yuvintiradi va hokazo, ular esa ayrim ishlardagina ko`maklashishlari mumkin. Biroq, 1 yosh-u 4-5 oylardan keyin ham agar bola charchagan bo`lsa, uni ovqatlantirish yoki uxlashidan oldin echintirib qo`yish kerak. Tarbiyachi o`zining va bolalarning xatti-harakatlarini, albatta, so`z bilan ifodalab borishi lozim. 3. Ikki yoshgacha bo`lgan bolalar hayotining mazmuni va ular faoliyatini yo`lga qo`yish. Bola ikki yoshga qadam qo`yganda uni ng uyg`oqlik vaqti ancha ortadi. Bu esa bola faoliyatining yanada mazmunli va xilma-xil bo`lishiga imkon yaratadi. Yurishni o`rgangan bolalar ko`proq harakatchan bo`ladilar. Yurish ularning ehtiyojiga aylanadi. Bolalar xonasi etarlicha keng bo`lishi kerak, chunki tarbiyachi o`yin vaqtida bolalarni turli xil harakatlarga undaydi. O`yin uchun bolalarga turli kattalikdagi koptoklar, keng gardishlar, aravachalar, piramidalar, yig`ma o`yinchoqlar, mayda-cho`yda narsalar solingan qutichalar va boshqa shu kabilarni berish lozim. Bolalar mustaqil yura boshlaganlarida ular bilan maxsus harakatli o`yinlar va gimnastika mashqlari o`tkazib turiladi. Bir yoshga to`lish oldida bollarda payqash reaktsiyasi, qiziquvchanlik ortadi. Bola hayotining ikkinchi yilida payqash reaktsiyasi asta-sekin faoliyatining alohida turi- kuzatishga aylanadi. Ammo bolalardagi bu kuzatuvchanlik hali mukammal bo`lmaydi. Bola ko`p narsani faqat yuzaki ko`radi xolos. Shuning uchun u kuzatayotgan, ko`rgan narsasining asosiy mazmunini so`zlar bilan tushuntirish kerak. Bolaning ko`rgan narsasiga bo`lgan qiziqishini ko`chaytirish va uning diqqatini tevarak-atrofdagi narsa va hodisalarga jalb qilish lozim: «Mashina kelyapti. Qushcha uchib ketdi. Gulnora xola pol yuvmoqda». Ilmiybaza.uz Ikki yoshga qadam qo`ygan bola xulq-atvorida buyumlar bilan muomalada bo`lish katta o`rin egallaydi. Ikki yoshga to`lish oldidan bu harakatlar mukammallashadi-bola endi duch kelgan halqani qo`liga olmaydi, balki ularning katta-kichikligiga qarab tanlashga intiladi, kattalarga taqlid qilib, mashina yasaydi va hokazo. Bu yoshda o`yin faoliyatining rivojlanishi bola aks ettirayotgan harakatlar doirasining kengayishi va harakatlar orasidagi oddiy bog`lanishlarni o`rnatish yo`nalishida boradi. Endilikda bola bir necha buyumlardan foydalanadi . O`yin asosan ko`p marta takrorlanadigan harakatlardan iborat bo`ladi. Kichik guruh bolalari uchun o`yinchohlarni xonaning ko`zga ko`rinarli joylariga ho`yib chihiladi, 1 yosh-u 6 oylikdan oshgan bolalarning o`yinchohlari esa yopiq shkaflarga, qutilarga solib qo`yiladi va ular ma'lum bir joyda saqlanadi. Bu esa bolalarga o`yinchohlarni osonlikcha topib olishlariga yordam beradi. O`yin komplektiga, didaktik o`yinlardan tashhari syujetli o`yinlar: qo`g`irchoqlar, uy hayvonlarini tasvirlovchi o`yinchohlar-mushuk, xo`roz, tovuq, shuningdek o`yinchoq qoshiqlar, tarelkalar, adyollar vash u kabilar kiritiladi. 1 yoshdan 1 yosh-u 6 oygacha bo`lgan bolalar o`yiniga rahbarlik o`yinchoqlar bilan xilma-xil harakat qilishga o`rgatishdan iboratdir. Barcha harakatlarni so`zlar bilan tushuntirib borish kerak. Bir yosh-u 6 oylikdan ikki yoshgacha bo`lgan bolalarga tarbiyachi boladagi malakalarni hisobga olgan holda ko`proq og`zaki yo`q-yo`riqlar berishdan foydalanadi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolaning nutqi ayniqsa tez rivojlanadi. Bu yoshdagi nutq o`sishi ikki bosqichda: birinchisi-bir yoshdan 1 yosh-u 5 oylikkacha va ikkinchisi -1 yosh-u 5 oylikdan 1 yosh-u 8-10 oylikkacha bo`lgan bosqichda davom etadi. Ilmiybaza.uz Ikki yoshga qadam qo`ygan bola xulq-atvorida buyumlar bilan muomalada bo`lish katta o`rin egallaydi. Ikki yoshga to`lish oldidan bu harakatlar mukammallashadi-bola endi duch kelgan halqani qo`liga olmaydi, balki ularning katta-kichikligiga qarab tanlashga intiladi, kattalarga taqlid qilib, mashina yasaydi va hokazo. Bu yoshda o`yin faoliyatining rivojlanishi bola aks ettirayotgan harakatlar doirasining kengayishi va harakatlar orasidagi oddiy bog`lanishlarni o`rnatish yo`nalishida boradi. Endilikda bola bir necha buyumlardan foydalanadi . O`yin asosan ko`p marta takrorlanadigan harakatlardan iborat bo`ladi. Kichik guruh bolalari uchun o`yinchohlarni xonaning ko`zga ko`rinarli joylariga ho`yib chihiladi, 1 yosh-u 6 oylikdan oshgan bolalarning o`yinchohlari esa yopiq shkaflarga, qutilarga solib qo`yiladi va ular ma'lum bir joyda saqlanadi. Bu esa bolalarga o`yinchohlarni osonlikcha topib olishlariga yordam beradi. O`yin komplektiga, didaktik o`yinlardan tashhari syujetli o`yinlar: qo`g`irchoqlar, uy hayvonlarini tasvirlovchi o`yinchohlar-mushuk, xo`roz, tovuq, shuningdek o`yinchoq qoshiqlar, tarelkalar, adyollar vash u kabilar kiritiladi. 1 yoshdan 1 yosh-u 6 oygacha bo`lgan bolalar o`yiniga rahbarlik o`yinchoqlar bilan xilma-xil harakat qilishga o`rgatishdan iboratdir. Barcha harakatlarni so`zlar bilan tushuntirib borish kerak. Bir yosh-u 6 oylikdan ikki yoshgacha bo`lgan bolalarga tarbiyachi boladagi malakalarni hisobga olgan holda ko`proq og`zaki yo`q-yo`riqlar berishdan foydalanadi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolaning nutqi ayniqsa tez rivojlanadi. Bu yoshdagi nutq o`sishi ikki bosqichda: birinchisi-bir yoshdan 1 yosh-u 5 oylikkacha va ikkinchisi -1 yosh-u 5 oylikdan 1 yosh-u 8-10 oylikkacha bo`lgan bosqichda davom etadi. Ilmiybaza.uz Birinchi bosqich bolaning nutqni juda tez tushunib olishi bilan xarakterlanadi. Bola endi ko`pchilik buyumlarning nomini, ular bilan muomala qilishni, o`ziga qilingan munosabatni tushunadi. Bolaning aktiv nutqi esa juda sekin rivojlanadi. Butun birinchi bosqichda 30-40 so`z o`rganadi, xolos. Bola to`g`ri tarbiyalanganda bir yarim yoshdan keyin uning so`z boyligi tez o`sadi va 2 yoshlarga kelib u 300 so`zni ishlata oladi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bola uchun nutq atrofdagi katta insonlar bilan aloqa qilish manbaiga aylanadi. Nutqni o`stirish va tevarak-atrofni bilishga doir ishlar bir vaqtda olib borilishi kerak. Bilim darajasini kengaytirish va nutqni o`stirishda, birinchi navbatda atrofdagi tabiiy narsalar: guruh xonasining jihozlari, kattalarning harakatlari, ovqatlantirish va tualet protsesslari, o`yinlar va maxsus o`yin- mashg`ulotlardan foydalanish lozim bo`ladi. Bola bilan muomalada bo`lish jarayonida uning tevarak-atrofdagi hamma narsani unga tushunarli formada gapirib berish lozim. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolalar bilan asosan, ular bevosita hozirgi daqiqada idrok qilayotgan narsalar haqida so`zlashish lozim.. Ammo 1 yosh-u 6 oylikdan boshlab ular bilan hozirda oldida bo`lmagan, lekin albatta bolaga tanish bo`lgan buyum va hodisalar haqida so`zlash kerak. Bu yoshdagi bolalar guruhi bilan har kuni ularning uyg`oqlik paytida mashg`ulot yoki nutqni o`stirish va tevarak-atrof haqidagi bilimlarini kengaytirish, harakatlarni rivojlantirish, buyumlar bilan muomalada bo`lish malakalarini o`stirish, ko`ngil ochar o`yinlariga doir maxsus tashkil qilingan o`yinlar, muzika mashg`ulotlari o`tkaziladi. 1 yosh-u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar bilan nutqni o`stirish va tevarak-atrofni chuqurroq bilishga doir ishlarda buyumlarni ko`rsatish bilan birga ularning nomi ham aytiladi: bolalar bilan uy hayvonlari, akvariumdagi baliqchalar, uy-ro`zg`or buyumlari va hokazolarni kuzatiladi. Ularga o`yinchoqlarning harakatlari ko`rsatiladi; rasmlarni ko`rsatib nomlarini Ilmiybaza.uz Birinchi bosqich bolaning nutqni juda tez tushunib olishi bilan xarakterlanadi. Bola endi ko`pchilik buyumlarning nomini, ular bilan muomala qilishni, o`ziga qilingan munosabatni tushunadi. Bolaning aktiv nutqi esa juda sekin rivojlanadi. Butun birinchi bosqichda 30-40 so`z o`rganadi, xolos. Bola to`g`ri tarbiyalanganda bir yarim yoshdan keyin uning so`z boyligi tez o`sadi va 2 yoshlarga kelib u 300 so`zni ishlata oladi. Ikki yoshga qadam qo`ygan bola uchun nutq atrofdagi katta insonlar bilan aloqa qilish manbaiga aylanadi. Nutqni o`stirish va tevarak-atrofni bilishga doir ishlar bir vaqtda olib borilishi kerak. Bilim darajasini kengaytirish va nutqni o`stirishda, birinchi navbatda atrofdagi tabiiy narsalar: guruh xonasining jihozlari, kattalarning harakatlari, ovqatlantirish va tualet protsesslari, o`yinlar va maxsus o`yin- mashg`ulotlardan foydalanish lozim bo`ladi. Bola bilan muomalada bo`lish jarayonida uning tevarak-atrofdagi hamma narsani unga tushunarli formada gapirib berish lozim. Ikki yoshga qadam qo`ygan bolalar bilan asosan, ular bevosita hozirgi daqiqada idrok qilayotgan narsalar haqida so`zlashish lozim.. Ammo 1 yosh-u 6 oylikdan boshlab ular bilan hozirda oldida bo`lmagan, lekin albatta bolaga tanish bo`lgan buyum va hodisalar haqida so`zlash kerak. Bu yoshdagi bolalar guruhi bilan har kuni ularning uyg`oqlik paytida mashg`ulot yoki nutqni o`stirish va tevarak-atrof haqidagi bilimlarini kengaytirish, harakatlarni rivojlantirish, buyumlar bilan muomalada bo`lish malakalarini o`stirish, ko`ngil ochar o`yinlariga doir maxsus tashkil qilingan o`yinlar, muzika mashg`ulotlari o`tkaziladi. 1 yosh-u 6 oylikkacha bo`lgan bolalar bilan nutqni o`stirish va tevarak-atrofni chuqurroq bilishga doir ishlarda buyumlarni ko`rsatish bilan birga ularning nomi ham aytiladi: bolalar bilan uy hayvonlari, akvariumdagi baliqchalar, uy-ro`zg`or buyumlari va hokazolarni kuzatiladi. Ularga o`yinchoqlarning harakatlari ko`rsatiladi; rasmlarni ko`rsatib nomlarini Ilmiybaza.uz aytadilar, kichik-kichik sher'lar aytib beriladi. Shuningdek didaktik o`yinlardan ham foydalaniladi, masalan, «tingla va kuchukchaning qanday vovullashi, soatning chiqillashini aytib ber» va hokazo. Bu mashg`ulotlarning mazmuni va maqsadi asta-sekin murakkablashib boradi. Endi bolalarga alohida buyumlarni emas, balki osonroq syujetlar ko`rsatiladi.Ularga rasmlar asosida oddiy syujetlarni aytib berish, sayr vaqtida ko`rganlari, tushlikda qanday ovqat eganlari haqida hikoya qiluvchi suhbatlar o`tkazish mumkin. Shuningdek, didaktik o`yinlar ham murakkablashadi, bolalarga bir xil buyumlarning turli vazifadagi rasmlari tasvirlangan juft-juft suratlar, turli kattalikdagi buyumlar beriladi. Bolalarga faqat ma'lum bir ish-sharakatni emas, balki so`zlashni ham talab qiladigan xilma-xil topshiriqlarni bajarish topshiriladi. Masalan, «Bor Rasulni chaqir», va «Rasul ovqatga kel», deb ayt kabilar. Harakatlarni rivojlantirishga doir o`yin-mashg`ulotlar gimnastika va harakatli o`yinlar tarzida o`tkaziladi. Gimnastika organizmni umumiy mustahkamlash va sog`lomlashtirish, shuningdek, asosiy harakatlar sifatini yaxshilash maqsadida maxsus ishlab chiqilgan komplekslar asosida o`tkaziladi. Harakatli o`yinlar asosan uncha katta bo`lmagan guruhlar bilan o`tkaziladi: qatnashuvchilar soni asta-sekin 4-5 tadan 8-10 kishiga ortib boradi. Bunda har bir bolaning rivojlanishdagi individual xususiyatlarini va uning xatti-harakatlarini hisobga olish juda muhim. Buyumlar bilan bajariladigan harakatlarni rivojlantirish maqsadida bir-biriga tushiriladigan o`yinchoqlar, 5-6 halqali piramidalar beriladi. Bolalar bu o`yinchoqlarni ochi shva yopishga o`rganadilar, ularning rangi, shakli va kattaligi bilan amalda tanishadilar. Bola bir yoshga to`lganidan keyin unga qurilish materiallari beriladi, 1 yosh-u 10 oylikdan boshlab uni Ilmiybaza.uz aytadilar, kichik-kichik sher'lar aytib beriladi. Shuningdek didaktik o`yinlardan ham foydalaniladi, masalan, «tingla va kuchukchaning qanday vovullashi, soatning chiqillashini aytib ber» va hokazo. Bu mashg`ulotlarning mazmuni va maqsadi asta-sekin murakkablashib boradi. Endi bolalarga alohida buyumlarni emas, balki osonroq syujetlar ko`rsatiladi.Ularga rasmlar asosida oddiy syujetlarni aytib berish, sayr vaqtida ko`rganlari, tushlikda qanday ovqat eganlari haqida hikoya qiluvchi suhbatlar o`tkazish mumkin. Shuningdek, didaktik o`yinlar ham murakkablashadi, bolalarga bir xil buyumlarning turli vazifadagi rasmlari tasvirlangan juft-juft suratlar, turli kattalikdagi buyumlar beriladi. Bolalarga faqat ma'lum bir ish-sharakatni emas, balki so`zlashni ham talab qiladigan xilma-xil topshiriqlarni bajarish topshiriladi. Masalan, «Bor Rasulni chaqir», va «Rasul ovqatga kel», deb ayt kabilar. Harakatlarni rivojlantirishga doir o`yin-mashg`ulotlar gimnastika va harakatli o`yinlar tarzida o`tkaziladi. Gimnastika organizmni umumiy mustahkamlash va sog`lomlashtirish, shuningdek, asosiy harakatlar sifatini yaxshilash maqsadida maxsus ishlab chiqilgan komplekslar asosida o`tkaziladi. Harakatli o`yinlar asosan uncha katta bo`lmagan guruhlar bilan o`tkaziladi: qatnashuvchilar soni asta-sekin 4-5 tadan 8-10 kishiga ortib boradi. Bunda har bir bolaning rivojlanishdagi individual xususiyatlarini va uning xatti-harakatlarini hisobga olish juda muhim. Buyumlar bilan bajariladigan harakatlarni rivojlantirish maqsadida bir-biriga tushiriladigan o`yinchoqlar, 5-6 halqali piramidalar beriladi. Bolalar bu o`yinchoqlarni ochi shva yopishga o`rganadilar, ularning rangi, shakli va kattaligi bilan amalda tanishadilar. Bola bir yoshga to`lganidan keyin unga qurilish materiallari beriladi, 1 yosh-u 10 oylikdan boshlab uni Ilmiybaza.uz rasm chizishga, 2 yoshga to`lgandan keyin esa loy va plastilindan buyumlar yasashga o`rgatiladi. Bu o`yin-mashg`ulotlar bilan bir qatorda tarbiyachi burab yurgiziladigan o`yinchoqlarni ham ko`rsatadi, sovun pufaklari qilib uchiradi, bolalar bilan bekinmachoq, quvlashmachoq o`ynaydi, Taeqchalar bilan o`ynaladigan o`yinlar va boshqa shu kabi o`yinlarni o`ynaydi. Ko`ngil ochar o`yinlarning asosiy maqsadi bolalarda quvnoq kayfiyat hosil qilishdan iborat. Bu yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan muzika mashg`ulotlari oldiga bolalarning muzika tinglash qobiliyatini rivojlantirish, 1yosh-u 6 oylikdan boshlab esa muzikani eslab qolish, qo`shiq so`zlarini tushunish va ularni esda saqlab qolish, muzika ohangiga mos ravishda tanish harakatlarni bajarish, qo`shiqning eng oson so`zlarini kuylash kabi vazifalar qo`yiladi. Savollar 1. Bir yoshli bolaga aniqlama bering 2. Bir yoshli bolaning uyqusini qanday tashkil etish kerak. 3. bir yoshli boalning qanday ovqatlantiriladi 4. bir yoshli bolaga quyiladigan tarbiyaviy vazifıalar. Ilmiybaza.uz rasm chizishga, 2 yoshga to`lgandan keyin esa loy va plastilindan buyumlar yasashga o`rgatiladi. Bu o`yin-mashg`ulotlar bilan bir qatorda tarbiyachi burab yurgiziladigan o`yinchoqlarni ham ko`rsatadi, sovun pufaklari qilib uchiradi, bolalar bilan bekinmachoq, quvlashmachoq o`ynaydi, Taeqchalar bilan o`ynaladigan o`yinlar va boshqa shu kabi o`yinlarni o`ynaydi. Ko`ngil ochar o`yinlarning asosiy maqsadi bolalarda quvnoq kayfiyat hosil qilishdan iborat. Bu yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan muzika mashg`ulotlari oldiga bolalarning muzika tinglash qobiliyatini rivojlantirish, 1yosh-u 6 oylikdan boshlab esa muzikani eslab qolish, qo`shiq so`zlarini tushunish va ularni esda saqlab qolish, muzika ohangiga mos ravishda tanish harakatlarni bajarish, qo`shiqning eng oson so`zlarini kuylash kabi vazifalar qo`yiladi. Savollar 1. Bir yoshli bolaga aniqlama bering 2. Bir yoshli bolaning uyqusini qanday tashkil etish kerak. 3. bir yoshli boalning qanday ovqatlantiriladi 4. bir yoshli bolaga quyiladigan tarbiyaviy vazifıalar.