IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH VA LIBERALLASHTIRISHNING USTUVOR YO‘NALISHLARI

Yuklangan vaqt

2024-05-29

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

35,7 KB


Ilmiybaza.uz IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH VA LIBERALLASHTIRISHNING USTUVOR YO‘NALISHLARI REJA 2.1. Makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash yo‘llari 2.2. Yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish yo‘nalishlari 2.3. O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish Ilmiybaza.uz IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH VA LIBERALLASHTIRISHNING USTUVOR YO‘NALISHLARI REJA 2.1. Makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash yo‘llari 2.2. Yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish yo‘nalishlari 2.3. O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Makroiqtisodiy barqarorlik, investisiyalar, yalpi ichki mahsulot. Milliy iqtisodiyot, xususiy mulkchilik, narxlar barqarorligi. 2.1. Makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash yo‘llari Bugungi kunda barqaror iqtisodiy o‘sishning yo‘nalishlaridan biri sifatida mamlakatimizda o‘zlashtirilayotgan investisiyalar alohida ahamiyat kasb etadi. Invetisiyalarning mamlakat iqtisodiyotiga kirishi natijasida ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish korxonalarining faolligi oshmoqda. Buning natijasida aholining ish bilan bandligi va aholi daromadlari oshmoqda. Bu esa o‘z navbatidi YAIMning o‘sishini ta’minlaydi. Ushbu vazifalarni samarali amalga oshirishda mamlakat rivojlanishining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarining o‘zgarish tendensiyalarini bilish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Quyidagi jadvalda O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulotning tarmoq tuzilmasi tahlil qilingan. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, iqtisodiy o‘sish sur’ati milliy iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida kuzatilgan ijobiy o‘sish sur’atlari bilan bog‘liqdir. Milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida yaratilgan yalpi qo‘shilgan qiymat (YAQQ) hajmi YAIM umumiy hajmining 89,8 foizini tashkil etdi va 5,3 % ga o‘sdi (YAIM mutloq o‘sishiga ta’siri 4,8 % punktni tashkil etdi). Mahsulotlar uchun sof soliqlarning YAIM tarkibidagi ulushi 10,2 % ni tashkil etdi va YAQQ kabi 5,3 % darajada o‘sdi (YAIM mutloq o‘sishiga ta’siri 0,5 % foizni tashkil etdi). O‘zbekistonda iqtisodiyotning barqaror o‘sishi va makroiqtisodiy barqarorlikni tahminlash borasida ulkan natijalar ko‘zlanayotgan ekan, bu vazifalarni bajarish uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish lozim deb hisoblaymiz:  iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlari uchun uzoq muddatli rivojlanish dasturlarini ishlab chiqish va uning izchillik bilan amalga oshirilishini ta’minlash; Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Makroiqtisodiy barqarorlik, investisiyalar, yalpi ichki mahsulot. Milliy iqtisodiyot, xususiy mulkchilik, narxlar barqarorligi. 2.1. Makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash yo‘llari Bugungi kunda barqaror iqtisodiy o‘sishning yo‘nalishlaridan biri sifatida mamlakatimizda o‘zlashtirilayotgan investisiyalar alohida ahamiyat kasb etadi. Invetisiyalarning mamlakat iqtisodiyotiga kirishi natijasida ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish korxonalarining faolligi oshmoqda. Buning natijasida aholining ish bilan bandligi va aholi daromadlari oshmoqda. Bu esa o‘z navbatidi YAIMning o‘sishini ta’minlaydi. Ushbu vazifalarni samarali amalga oshirishda mamlakat rivojlanishining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarining o‘zgarish tendensiyalarini bilish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Quyidagi jadvalda O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulotning tarmoq tuzilmasi tahlil qilingan. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, iqtisodiy o‘sish sur’ati milliy iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida kuzatilgan ijobiy o‘sish sur’atlari bilan bog‘liqdir. Milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida yaratilgan yalpi qo‘shilgan qiymat (YAQQ) hajmi YAIM umumiy hajmining 89,8 foizini tashkil etdi va 5,3 % ga o‘sdi (YAIM mutloq o‘sishiga ta’siri 4,8 % punktni tashkil etdi). Mahsulotlar uchun sof soliqlarning YAIM tarkibidagi ulushi 10,2 % ni tashkil etdi va YAQQ kabi 5,3 % darajada o‘sdi (YAIM mutloq o‘sishiga ta’siri 0,5 % foizni tashkil etdi). O‘zbekistonda iqtisodiyotning barqaror o‘sishi va makroiqtisodiy barqarorlikni tahminlash borasida ulkan natijalar ko‘zlanayotgan ekan, bu vazifalarni bajarish uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish lozim deb hisoblaymiz:  iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlari uchun uzoq muddatli rivojlanish dasturlarini ishlab chiqish va uning izchillik bilan amalga oshirilishini ta’minlash; Ilmiybaza.uz mamlakatimizning har bir hududi uchun mavjud salohiyatni inobatga olgan holda maxsus rivojlanish dasturlarini ishlab chiqish va ularni amalga oshirishni ta’minlash;  xususiy mulkchilikni rivjlantirish, xususiy tadbirkorlikning yanada jadal o‘sishini ta’minlash;  narxlar barqarorligini ta’minlash maqsadida bank kreditlarini aynan iqtisodiyotning real sektoriga jalb 2.1-jadval O‘zbekistonda YAIMning tarmoq tuzilmasi1 Qo‘rsatkich nomi 2020yil 2021yil 2020 yilga nisbatan (%) YAIM (Yaqq) o‘sishida tarmoqlar hissasi mlrd.so‘m I. YAIM 199 871,6 249 136,4 105,3 6,3 shu jumladan: tarmoqlarning yalpi qo‘shilgan qiymati 178 053,1 223 829,8 105,3 4,8 mahsulotlarga sof soliqlar 20 818,5 25 306,9 105,3 0,5 II. Tarmoqlarning yalpi qo‘shilgan qiymati 178 053,1 223 829,8 105,3 6,3 qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi 32 276,8 43 149,8 102,0 0,4 sanoat (qurilish bilan) 58 546,0 74 876,1 104,8 1,5 sanoat 45 398,0 59 650,9 104,6 1,1 qurilish 19148,0 15225,2 105,6 0,4 Ilmiybaza.uz mamlakatimizning har bir hududi uchun mavjud salohiyatni inobatga olgan holda maxsus rivojlanish dasturlarini ishlab chiqish va ularni amalga oshirishni ta’minlash;  xususiy mulkchilikni rivjlantirish, xususiy tadbirkorlikning yanada jadal o‘sishini ta’minlash;  narxlar barqarorligini ta’minlash maqsadida bank kreditlarini aynan iqtisodiyotning real sektoriga jalb 2.1-jadval O‘zbekistonda YAIMning tarmoq tuzilmasi1 Qo‘rsatkich nomi 2020yil 2021yil 2020 yilga nisbatan (%) YAIM (Yaqq) o‘sishida tarmoqlar hissasi mlrd.so‘m I. YAIM 199 871,6 249 136,4 105,3 6,3 shu jumladan: tarmoqlarning yalpi qo‘shilgan qiymati 178 053,1 223 829,8 105,3 4,8 mahsulotlarga sof soliqlar 20 818,5 25 306,9 105,3 0,5 II. Tarmoqlarning yalpi qo‘shilgan qiymati 178 053,1 223 829,8 105,3 6,3 qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi 32 276,8 43 149,8 102,0 0,4 sanoat (qurilish bilan) 58 546,0 74 876,1 104,8 1,5 sanoat 45 398,0 59 650,9 104,6 1,1 qurilish 19148,0 15225,2 105,6 0,4 Ilmiybaza.uz xizmatlar 87 320,3 105 803,9 106,9 3,4 savdo, yashash va ovqatlanish bo‘yicha chizmatlar 19833,2 25 773,9 103,9 0,4 tashish va saqlash, ahborot va a’loqa 21 113,0 24,553 108,9 1,1 boshqa xizmat tarmoqlari 46,284,1 55,476,8 107,3 1,9 etilishinita’minlash;  aholining iste’moli uchun zarur bo‘lgan tovar va xizmatlarning tannarxini oshib ketmasligini ta’minlash maqsadida ishlab chiqarish vositalarini (asbob uskunalar va boshqalarni) import qilishni asta sekinlik bilan kamaytirib borish hamda ularning ishlab chiqarilishni mahalliylashtirish;  iqtisodiyotni modernizasiyalash, tub tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish hamda ishlab chiqarishning texnik va texnologik yangilanish jarayonlarini yanada takomillashtirish;  yalpi ichki mahsulot hajmi oshishini ta’minlaydigan, bugungi kunda dunyoda dolzarb masalaga aylanayotgan axborot-kommunikasiya xizmatlarini keskin darajada o‘stirish;  malakatdagi mavjud ilmiy va innovasion salohiyatlardan unumli foydalanish;  ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar tarkibini va sifatini yaxshilab, ularning jahon bozorlariga ko‘proq sotilishini ta’minlash;  iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish va institusional modernizasiya qilish jarayonlarini chuqurlashtirish;  iqtisodiyot tarmoqlarida tadbirkorlikni kengaytirishni rag‘batlantirish mexanizmlarini yanada faollashtirish;  moddiy-texnika resurslari va tayyor mahsulotlarni sotish va sotib olish tizimi institutlarida transaksiya xarajatlarini pasaytirish; Ilmiybaza.uz xizmatlar 87 320,3 105 803,9 106,9 3,4 savdo, yashash va ovqatlanish bo‘yicha chizmatlar 19833,2 25 773,9 103,9 0,4 tashish va saqlash, ahborot va a’loqa 21 113,0 24,553 108,9 1,1 boshqa xizmat tarmoqlari 46,284,1 55,476,8 107,3 1,9 etilishinita’minlash;  aholining iste’moli uchun zarur bo‘lgan tovar va xizmatlarning tannarxini oshib ketmasligini ta’minlash maqsadida ishlab chiqarish vositalarini (asbob uskunalar va boshqalarni) import qilishni asta sekinlik bilan kamaytirib borish hamda ularning ishlab chiqarilishni mahalliylashtirish;  iqtisodiyotni modernizasiyalash, tub tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish hamda ishlab chiqarishning texnik va texnologik yangilanish jarayonlarini yanada takomillashtirish;  yalpi ichki mahsulot hajmi oshishini ta’minlaydigan, bugungi kunda dunyoda dolzarb masalaga aylanayotgan axborot-kommunikasiya xizmatlarini keskin darajada o‘stirish;  malakatdagi mavjud ilmiy va innovasion salohiyatlardan unumli foydalanish;  ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar tarkibini va sifatini yaxshilab, ularning jahon bozorlariga ko‘proq sotilishini ta’minlash;  iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish va institusional modernizasiya qilish jarayonlarini chuqurlashtirish;  iqtisodiyot tarmoqlarida tadbirkorlikni kengaytirishni rag‘batlantirish mexanizmlarini yanada faollashtirish;  moddiy-texnika resurslari va tayyor mahsulotlarni sotish va sotib olish tizimi institutlarida transaksiya xarajatlarini pasaytirish; Ilmiybaza.uz  aholining asosiy qatlamini iqtisodiy faollikka jalb qilish mexanizmlarini takomillashtirish. Ushbu tadbirlar yanada takomillashtirilib, zaruriy dasturlar va loyihalar o‘z vaqtida amalga oshirilsa, O‘zbekistondagi barqaror iqtisodiy o‘sishning uzoq vaqt davom etishi ta’minlanadi. Harakatlar strategiyasining uchinchi yo‘nalishida makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolishning quyidagi vazifalari belgilab olindi: makroiqtisodiy mutanosiblikni saqlash, qabul qilingan o‘rta muddatli dasturlar asosida tarkibiy va institusional o‘zgarishlarni chuqurlashtirish hisobiga yalpi ichki mahsulotning barqaror yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash; xarajatlarning ijtimoiy yo‘naltirilganini saqlab qolgan holda davlat byudjetining barcha darajalarida mutanosiblikni ta’minlash, mahalliy byudjetlarning daromad qismini mustahkamlashga qaratilgan byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish; soliq yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish siyosatini davom ettirish, soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish va tegishli rag‘batlantiruvchi choralarni kengaytirish; ilg‘or xalqaro tajribada qo‘llaniladigan instrumentlardan foydalangan holda pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish, shuningdek valyutani tartibga solishda zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash; bank tizimini isloh qilishni chuqurlashtirish va barqarorligini ta’minlash, banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash, istiqbolli investisiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini kreditlashni yanada kengaytirish; sug‘urta, lizing va boshqa moliyaviy xizmatlarning hajmini ularning yangi turlarini joriy qilish va sifatini oshirish hisobiga kengaytirish, shuningdek kapitalni jalb qilish hamda korxona, moliyaviy institutlar va aholining erkin resurslarini joylashtirishdagi muqobil manba sifatida fond bozorini rivojlantirish; xalqaro iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish, jumladan, yetakchi xalqaro va xorijiy moliyaviy institutlar bilan aloqalarni kengaytirish, puxta o‘ylangan tashqi qarzlar siyosatini amalga Ilmiybaza.uz  aholining asosiy qatlamini iqtisodiy faollikka jalb qilish mexanizmlarini takomillashtirish. Ushbu tadbirlar yanada takomillashtirilib, zaruriy dasturlar va loyihalar o‘z vaqtida amalga oshirilsa, O‘zbekistondagi barqaror iqtisodiy o‘sishning uzoq vaqt davom etishi ta’minlanadi. Harakatlar strategiyasining uchinchi yo‘nalishida makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolishning quyidagi vazifalari belgilab olindi: makroiqtisodiy mutanosiblikni saqlash, qabul qilingan o‘rta muddatli dasturlar asosida tarkibiy va institusional o‘zgarishlarni chuqurlashtirish hisobiga yalpi ichki mahsulotning barqaror yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash; xarajatlarning ijtimoiy yo‘naltirilganini saqlab qolgan holda davlat byudjetining barcha darajalarida mutanosiblikni ta’minlash, mahalliy byudjetlarning daromad qismini mustahkamlashga qaratilgan byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish; soliq yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish siyosatini davom ettirish, soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish va tegishli rag‘batlantiruvchi choralarni kengaytirish; ilg‘or xalqaro tajribada qo‘llaniladigan instrumentlardan foydalangan holda pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish, shuningdek valyutani tartibga solishda zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash; bank tizimini isloh qilishni chuqurlashtirish va barqarorligini ta’minlash, banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash, istiqbolli investisiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini kreditlashni yanada kengaytirish; sug‘urta, lizing va boshqa moliyaviy xizmatlarning hajmini ularning yangi turlarini joriy qilish va sifatini oshirish hisobiga kengaytirish, shuningdek kapitalni jalb qilish hamda korxona, moliyaviy institutlar va aholining erkin resurslarini joylashtirishdagi muqobil manba sifatida fond bozorini rivojlantirish; xalqaro iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish, jumladan, yetakchi xalqaro va xorijiy moliyaviy institutlar bilan aloqalarni kengaytirish, puxta o‘ylangan tashqi qarzlar siyosatini amalga Ilmiybaza.uz oshirishni davom ettirish, jalb qilingan xorijiy investisiya va kreditlardan samarali foydalanish. Iqtisodiyotni liberallashtirish sharoitida makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar hamda valyuta bozori holati ustidan tizimli monitoringni amalga oshirish, zaruriyat tug‘ilganda, milliy valyuta va ichki bozordagi narxlarning barqarorligini oshirish, makroiqtisodiy muvozanatni saqlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini ta’minlashga yo‘naltirilgan qonunchilikni takomillashtirish bugungi kunning muhim masalalaridan hisoblanadi. 2.2. Yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish yo‘nalishlari O‘zbekistonda iqtisodiyotni barqaror rivojlanishining muhim yo‘nalishi sifatida xususiy mulkchilik, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ustuvor rivojlantirishga asosiy e’tibor qaratish lozim. Shuni hisobga olib, kichik biznesning yangi sub’yektlarining tashkil etilishi va rivojlanishini har tomonlama rag‘batlantirish, kichik biznes nufuzini oshirish, ularni qo‘llab-quvvatlashni faollashtirish hamda himoya qilishning institusional normalari yanada takomillashtirish lozim. Shu bilan birga iqtisodiy o‘sishni barqaror sur’atlarini ta’minlash uchun iqtisodiyotning real sektori tarmoqlarida mehnat unumdorligini oshirish uchun boshqarish usullari takomillashtirish, iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari, ayniqsa sanoat va qishloq xo‘jaligida iqtisodiy o‘sishi resurslardan foydalanishni kengaytirish hisobiga emas, balki sifat jihatda takomillashtirilgan ishlab chiqarish kooperasiyasi va klaster mexanizmini joriy etish hisobiga erish, samarali yo‘l bo‘lib hisoblanadi. Mamlakatimizda YAIM hajmini oshirishning prognoz variatlari innovasion - investision tavsifga ega bo‘lib, uni amalga oshirish tegishli davlat va nodavlat tashkilotlari ishi samaradorligining asosiy mezoniga aylanishi kerak. Prezidentning Oliy majlisga murojaatnomasida sanoat, ishlab chiqarish infratuzilmalarini rivojlantirish uchun yirik to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investisiyalarni keng jalb etish va bunga sarmoyadorlarni qiziqishini orttirish uchun mamlakat – Ilmiybaza.uz oshirishni davom ettirish, jalb qilingan xorijiy investisiya va kreditlardan samarali foydalanish. Iqtisodiyotni liberallashtirish sharoitida makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar hamda valyuta bozori holati ustidan tizimli monitoringni amalga oshirish, zaruriyat tug‘ilganda, milliy valyuta va ichki bozordagi narxlarning barqarorligini oshirish, makroiqtisodiy muvozanatni saqlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini ta’minlashga yo‘naltirilgan qonunchilikni takomillashtirish bugungi kunning muhim masalalaridan hisoblanadi. 2.2. Yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish yo‘nalishlari O‘zbekistonda iqtisodiyotni barqaror rivojlanishining muhim yo‘nalishi sifatida xususiy mulkchilik, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ustuvor rivojlantirishga asosiy e’tibor qaratish lozim. Shuni hisobga olib, kichik biznesning yangi sub’yektlarining tashkil etilishi va rivojlanishini har tomonlama rag‘batlantirish, kichik biznes nufuzini oshirish, ularni qo‘llab-quvvatlashni faollashtirish hamda himoya qilishning institusional normalari yanada takomillashtirish lozim. Shu bilan birga iqtisodiy o‘sishni barqaror sur’atlarini ta’minlash uchun iqtisodiyotning real sektori tarmoqlarida mehnat unumdorligini oshirish uchun boshqarish usullari takomillashtirish, iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari, ayniqsa sanoat va qishloq xo‘jaligida iqtisodiy o‘sishi resurslardan foydalanishni kengaytirish hisobiga emas, balki sifat jihatda takomillashtirilgan ishlab chiqarish kooperasiyasi va klaster mexanizmini joriy etish hisobiga erish, samarali yo‘l bo‘lib hisoblanadi. Mamlakatimizda YAIM hajmini oshirishning prognoz variatlari innovasion - investision tavsifga ega bo‘lib, uni amalga oshirish tegishli davlat va nodavlat tashkilotlari ishi samaradorligining asosiy mezoniga aylanishi kerak. Prezidentning Oliy majlisga murojaatnomasida sanoat, ishlab chiqarish infratuzilmalarini rivojlantirish uchun yirik to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investisiyalarni keng jalb etish va bunga sarmoyadorlarni qiziqishini orttirish uchun mamlakat – Ilmiybaza.uz hudud – korxona pog‘onalarida investision jozibadorlikni hamda davlat boshqaruv organlari samaradorligini oshirish chora-tadbirlarini amalga oshirish belgilangan. Shularni hisobga olganda, xorijiy investisiyalar to‘g‘risidagi qonunchilikga investisiyalarni jalb qilish va undan amalda foydalanish bilan bog‘liq bitimlarni tuzish va ijrosini ta’minlash jarayonlardagi transaksiya xarajatlarini pasaytirish bilan bog‘liq qo‘shimcha o‘zgartirishlar kiritish zarur. Bizning fikrimizcha, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga yo‘naltirilgan investisiyalar hajmini ko‘paytirish hisobiga sohada yirik investorlar ishtirokida chorvachilik klasterlarini tashkil qilish maqsadga muvofiq. Shuningdek, shahar oldi hududlarida meva, sabzavot va chorvachilik maxsulotlarini tayyorlash, saqlash, qayta ishlash va sotishga ixtisoslashgan yirik agroxoldinglar tashkil etish, aholini sifatli oziq-ovqat mahsulotlarga bo‘lgan talablarini qondirishda samarali yo‘l hisoblanadi. Makroiqtisodiy barqarorlashtirish chora-tadbirlaridan kutilayotgan natijalar 2.2-jadval Asosiy ssenariy Muqobil (xatarli) ssenariy Ilmiybaza.uz hudud – korxona pog‘onalarida investision jozibadorlikni hamda davlat boshqaruv organlari samaradorligini oshirish chora-tadbirlarini amalga oshirish belgilangan. Shularni hisobga olganda, xorijiy investisiyalar to‘g‘risidagi qonunchilikga investisiyalarni jalb qilish va undan amalda foydalanish bilan bog‘liq bitimlarni tuzish va ijrosini ta’minlash jarayonlardagi transaksiya xarajatlarini pasaytirish bilan bog‘liq qo‘shimcha o‘zgartirishlar kiritish zarur. Bizning fikrimizcha, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga yo‘naltirilgan investisiyalar hajmini ko‘paytirish hisobiga sohada yirik investorlar ishtirokida chorvachilik klasterlarini tashkil qilish maqsadga muvofiq. Shuningdek, shahar oldi hududlarida meva, sabzavot va chorvachilik maxsulotlarini tayyorlash, saqlash, qayta ishlash va sotishga ixtisoslashgan yirik agroxoldinglar tashkil etish, aholini sifatli oziq-ovqat mahsulotlarga bo‘lgan talablarini qondirishda samarali yo‘l hisoblanadi. Makroiqtisodiy barqarorlashtirish chora-tadbirlaridan kutilayotgan natijalar 2.2-jadval Asosiy ssenariy Muqobil (xatarli) ssenariy Ilmiybaza.uz • iqtisodiy rivojlanish tendensiyalarining davom etishi va tashqi sharoitlarning sezilarli darajada o‘zgarmasligi hamda soliq sohasida va tarkibiy islohotlar borasida bosqichma-bosqich kutilgan natijalarga erishilib borilishi nazarda tutilgan; • soliq islohotlarining samarali amalga oshirilishi hamda iqtisodiyotni kreditlash hajmining o‘sish sur’atlarining maqbullashtirilishi (2019 yilda 25%) ko‘zda tutilgan; • YAIM o‘sish sur’ati 2018 yil yakuniga ko‘ra 5,2%, 2019 yilda esa 5,4% bo‘lishi prognoz qilinmoqda. O‘tgan va joriy yillarda investision faollikning oshishi hamda iqtisodiyotning real sektorida olib borilayotgan islohotlar natijasida keyingi yillarda iqtisodiyotning o‘sish sur’atlari yanada tezlashishi kutilmoqda; • yillik inflyasiya darajasining prognoz ko‘rsatkichlari 2018 yilda 16–17%ni, 2019 yilda 13,5– 15,5%ni va 2020 yilda 10–12%ni tashkil etadi; 2021 yildan boshlab yillik inflyasiya darajasi bir xonali ko‘rsatkichgacha pasayishi kutilmoqda • tashqi iqtisodiy sharoit- larning yomonlashuvi va amalga oshiriladigan tarki- biy islohotlarning sekin - lashuvi taxmin qilingan; • tashqi va ichki sharoitlarning yomonlashu- vi hamda tarkibiy islohot- larning kutilgan natija bermasligi hisobiga 2019 yilda inflyasiya darajasi -ning 17–18%gacha o‘sishi kutilmoqda Xorijiy investisiyalarni mamlakatimizga faol jalb qilish va undan foydalanish samaradorligini oshirish uchun har bir hududning o‘z nisbiy ustunliklari, foydalanilmayotgan imkoniyatlari, o‘sish zaxiralari va salohiyatidan oqilona foydalanish dolzarb ahamiyatga ega. Chunki ishlab chiqarish quvvatlarini hududlarning nisbiy afzalliklarini, ulardagi mavjud resurslar, infratuzilma, ishchi kuchi kabi omillar imkoniyatlarini hisobga olgan holda joylashtirish kapitaldan foydalanish samaradorligini oshiradi va oxir-oqibatda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardosh bo‘lishini ta’minlaydi. Ilmiybaza.uz • iqtisodiy rivojlanish tendensiyalarining davom etishi va tashqi sharoitlarning sezilarli darajada o‘zgarmasligi hamda soliq sohasida va tarkibiy islohotlar borasida bosqichma-bosqich kutilgan natijalarga erishilib borilishi nazarda tutilgan; • soliq islohotlarining samarali amalga oshirilishi hamda iqtisodiyotni kreditlash hajmining o‘sish sur’atlarining maqbullashtirilishi (2019 yilda 25%) ko‘zda tutilgan; • YAIM o‘sish sur’ati 2018 yil yakuniga ko‘ra 5,2%, 2019 yilda esa 5,4% bo‘lishi prognoz qilinmoqda. O‘tgan va joriy yillarda investision faollikning oshishi hamda iqtisodiyotning real sektorida olib borilayotgan islohotlar natijasida keyingi yillarda iqtisodiyotning o‘sish sur’atlari yanada tezlashishi kutilmoqda; • yillik inflyasiya darajasining prognoz ko‘rsatkichlari 2018 yilda 16–17%ni, 2019 yilda 13,5– 15,5%ni va 2020 yilda 10–12%ni tashkil etadi; 2021 yildan boshlab yillik inflyasiya darajasi bir xonali ko‘rsatkichgacha pasayishi kutilmoqda • tashqi iqtisodiy sharoit- larning yomonlashuvi va amalga oshiriladigan tarki- biy islohotlarning sekin - lashuvi taxmin qilingan; • tashqi va ichki sharoitlarning yomonlashu- vi hamda tarkibiy islohot- larning kutilgan natija bermasligi hisobiga 2019 yilda inflyasiya darajasi -ning 17–18%gacha o‘sishi kutilmoqda Xorijiy investisiyalarni mamlakatimizga faol jalb qilish va undan foydalanish samaradorligini oshirish uchun har bir hududning o‘z nisbiy ustunliklari, foydalanilmayotgan imkoniyatlari, o‘sish zaxiralari va salohiyatidan oqilona foydalanish dolzarb ahamiyatga ega. Chunki ishlab chiqarish quvvatlarini hududlarning nisbiy afzalliklarini, ulardagi mavjud resurslar, infratuzilma, ishchi kuchi kabi omillar imkoniyatlarini hisobga olgan holda joylashtirish kapitaldan foydalanish samaradorligini oshiradi va oxir-oqibatda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardosh bo‘lishini ta’minlaydi. Ilmiybaza.uz Respublikamizda makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, valyuta bozorini erkinlashtirish, yuqori likvidli tovarlarni sotishning bozor usullarini joriy etish, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar aholining keng qatlamlarini tadbirkorlik faoliyatiga faol jalb qilish uchun qulay shartsharoitlar hamda iqtisodiy islohotlarni izchil davom ettirish uchun mustahkam zamin yaratdi. Makroiqtisodiy barqarorlik hamda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda markaziy bankning masuliyati ulkan ekanligini hisobga olib, uni ta’minlashda o‘zining asosiy va muqobil ssenariysilarni ishlab chiqdi. Ikkala ssenariyda ham Markaziy bank pul- kredit siyosatini yuritishda ehtiyotkorona yondashuvdan foydalanib, pul-kredit sharoitlarini bir maromda qat’iylashtirib borishni ko‘zda tutilgan. Bunda muqobil ssenariyda yanada qat’iyroq choralardan foydalaniladi. Unga ko‘ra, istiqbolda pul-kredit siyosatining muhim vazifalari sifatida inflyasiya darajasini pasaytirish va inflyasion targetlashrejimiga o‘tish uchun asos yaratish, sh.j. pul-kredit siyosati instrumentlari va transmission mexanizmlarini rivojlantirish zarur. Inflyasiyani keltirib chiqaruvchi asosiy omillar investision faollikning oshishi natijasida iqtisodiyotda vujudga keladigan yuqori talab va tartibga solinadigan narxlarning liberallashtirilishkutilmoqda. Bunda davlat korxonalarining isloh qilinishi (sh.j. xususiylashtirishi) doirasida kapital qo‘yilmalar hajmining o‘sishi investision faollikni rag‘batlantiruvchi asosiy omil bo‘ladi. Iqtisodiyot tarmoqlarida chuqur tarkibiy o‘zgartirishlarni amalga oshirish, tovar va xizmatlarning sifatli bozorini shakllantirgan holda raqobatbardosh bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonini jadallashtirish, aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish va mustahkamlash, davlat aktivlarini boshqarishda bozor tamoillarini joriy etish mamlakat iqtisodiy taraqqiyotining yangi bosqichida muhim ahamiyat kasb etadi. 2.3. O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish Ilmiybaza.uz Respublikamizda makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, valyuta bozorini erkinlashtirish, yuqori likvidli tovarlarni sotishning bozor usullarini joriy etish, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar aholining keng qatlamlarini tadbirkorlik faoliyatiga faol jalb qilish uchun qulay shartsharoitlar hamda iqtisodiy islohotlarni izchil davom ettirish uchun mustahkam zamin yaratdi. Makroiqtisodiy barqarorlik hamda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda markaziy bankning masuliyati ulkan ekanligini hisobga olib, uni ta’minlashda o‘zining asosiy va muqobil ssenariysilarni ishlab chiqdi. Ikkala ssenariyda ham Markaziy bank pul- kredit siyosatini yuritishda ehtiyotkorona yondashuvdan foydalanib, pul-kredit sharoitlarini bir maromda qat’iylashtirib borishni ko‘zda tutilgan. Bunda muqobil ssenariyda yanada qat’iyroq choralardan foydalaniladi. Unga ko‘ra, istiqbolda pul-kredit siyosatining muhim vazifalari sifatida inflyasiya darajasini pasaytirish va inflyasion targetlashrejimiga o‘tish uchun asos yaratish, sh.j. pul-kredit siyosati instrumentlari va transmission mexanizmlarini rivojlantirish zarur. Inflyasiyani keltirib chiqaruvchi asosiy omillar investision faollikning oshishi natijasida iqtisodiyotda vujudga keladigan yuqori talab va tartibga solinadigan narxlarning liberallashtirilishkutilmoqda. Bunda davlat korxonalarining isloh qilinishi (sh.j. xususiylashtirishi) doirasida kapital qo‘yilmalar hajmining o‘sishi investision faollikni rag‘batlantiruvchi asosiy omil bo‘ladi. Iqtisodiyot tarmoqlarida chuqur tarkibiy o‘zgartirishlarni amalga oshirish, tovar va xizmatlarning sifatli bozorini shakllantirgan holda raqobatbardosh bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonini jadallashtirish, aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish va mustahkamlash, davlat aktivlarini boshqarishda bozor tamoillarini joriy etish mamlakat iqtisodiy taraqqiyotining yangi bosqichida muhim ahamiyat kasb etadi. 2.3. O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish Ilmiybaza.uz O‘zbekiston iqtisodiyotiga investisiyalar jalb qilish hamda korxonalar, moliyaviy institutlar va aholining erkin mablag‘larini joylashtirishning muqobil manbai sifatida moliya bozorini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Shuning uchun ham Harakatlar strategiyasida ushbu sohani yanada rivojlantirish va Markaziy bankning asosiy regulyatori bo‘lmish, qayta moliyalash stavkasini o‘rnatishning xalqaro metodikasidan kelib chiqib, shuningdek, iqtisodiyotning ochiqligi va moliya bozorlarining rivojlanganlik darajasini hisobga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori loyihasini ishlab chiqish belgilangan. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining xorijiy valyutalar va oltin bilan amalga oshiriladigan svop operasiyalari hajmini oshirish va milliy valyutaning nominal almashuv kursini AQSH dollari, yevro va Yaponiya iyenidan tashkil topgan “valyuta savati”ga nisbatan aniqlashni joriy qilish yo‘li bilan milliy valyuta- so‘mning devalvasiya sur’atini pasaytirish lozim. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki AQSh Federal zaxira tizimi, Yevropa Markaziy banki va Yaponiya Markaziy banki bilan valyutaviy svop operasiyalarini uzluksiz ravishda amalga oshirishni yo‘lga qo‘yishi lozim. Buning natijasida, birinchidan, joriy valyuta bozorining likvidliligini ta’minlash bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar barham topadi; ikkinchidan, Markaziy bankning rasmiy xalqaro valyuta zaxiralarini boshqarish imkoniyati kengayadi. Ushbu boradagi to‘planib qolgan muammoni bartaraf etish uchun valyutani tartibga solishning ilg‘or bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish kun tartibidagi birlamchi masalalardan hisoblanadi. Shuning uchun ham valyutani tartibga solishning yangicha mexanizmalarini ishlab chiqish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorini tayyorlash Harakatlar strategiyasida belgilab qo‘yildi. Qaror loyihasida quyidagilarning aks etishi nazarda tutilgan: valyuta bozoridagi xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifdan kelib chiqib, bozor mexanizmini hisobga olgan holda, ichki va tashqi bozorlarda mahalliy ishlab Ilmiybaza.uz O‘zbekiston iqtisodiyotiga investisiyalar jalb qilish hamda korxonalar, moliyaviy institutlar va aholining erkin mablag‘larini joylashtirishning muqobil manbai sifatida moliya bozorini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston Respublikasi moliya bozorini o‘rta muddatli va uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Shuning uchun ham Harakatlar strategiyasida ushbu sohani yanada rivojlantirish va Markaziy bankning asosiy regulyatori bo‘lmish, qayta moliyalash stavkasini o‘rnatishning xalqaro metodikasidan kelib chiqib, shuningdek, iqtisodiyotning ochiqligi va moliya bozorlarining rivojlanganlik darajasini hisobga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori loyihasini ishlab chiqish belgilangan. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining xorijiy valyutalar va oltin bilan amalga oshiriladigan svop operasiyalari hajmini oshirish va milliy valyutaning nominal almashuv kursini AQSH dollari, yevro va Yaponiya iyenidan tashkil topgan “valyuta savati”ga nisbatan aniqlashni joriy qilish yo‘li bilan milliy valyuta- so‘mning devalvasiya sur’atini pasaytirish lozim. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki AQSh Federal zaxira tizimi, Yevropa Markaziy banki va Yaponiya Markaziy banki bilan valyutaviy svop operasiyalarini uzluksiz ravishda amalga oshirishni yo‘lga qo‘yishi lozim. Buning natijasida, birinchidan, joriy valyuta bozorining likvidliligini ta’minlash bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar barham topadi; ikkinchidan, Markaziy bankning rasmiy xalqaro valyuta zaxiralarini boshqarish imkoniyati kengayadi. Ushbu boradagi to‘planib qolgan muammoni bartaraf etish uchun valyutani tartibga solishning ilg‘or bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish kun tartibidagi birlamchi masalalardan hisoblanadi. Shuning uchun ham valyutani tartibga solishning yangicha mexanizmalarini ishlab chiqish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorini tayyorlash Harakatlar strategiyasida belgilab qo‘yildi. Qaror loyihasida quyidagilarning aks etishi nazarda tutilgan: valyuta bozoridagi xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifdan kelib chiqib, bozor mexanizmini hisobga olgan holda, ichki va tashqi bozorlarda mahalliy ishlab Ilmiybaza.uz chiqaruvchilarning raqobatbardoshligini ta’minlovchi va qo‘llab-quvvatlovchi valyuta kursi siyosatini takomillashtirish; tadbirkorlik sub’yektlarining o‘z valyuta mablag‘larini erkin tasarruf etish huquqini to‘liq amalga oshirilishini ta’minlash; har qanday manipulyasiyalarning oldini oladigan mexanizmlarni joriy etgan holda, xorijiy valyutaning birjada erkin muomalada bo‘lishini ta’minlash; tijorat banklari tomonidan jalb qilingan va o‘z resurslari hisobidan xorijiy valyutani tegishli qoidalarga rioya qilgan holda erkin sotish tizimini joriy qilish; byudjetga qo‘shimcha tushumlar, tijorat banklarining joriy kreditlari va O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining mablag‘lari hisobiga iqtisodiyotning tayanch tarmoqlarini vaqtinchalik moliyaviy qo‘llab-quvvatlash choralarini ko‘rish. Byudjet mablag‘lari mamlakatning makroiktisodiy barkarorlikka erishish yo‘lida Hukumat tomonidan yaqin va uzoq davrlarga mo‘ljallangan davlat dasturlarini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Harakatlar strategiyasida ko‘tarilgan yana bir muhim masala bu - soliq ma’muriyatchiligi sifati va samaradorligini yaxshilashdan iboratdir. Ushbu masalani hal etish uchun quyidagi vazifalarni amalga oshirish maqsadga muvofiq hisoblanadi: 1) soliq qonunchiligini tanqidiy o‘rganish va tahlil qilish, huquqni qo‘llashda ortiqcha va murakkab normalarni bartaraf etish, soliqqa tortish bazasini hisoblash jarayonini soddalashtirish, yagona bazadan undiriladigan soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni unifikasiya qilish, shuningdek, soliq qonunchiligi barqarorligini ta’minlashga qaratilgan takliflar tayyorlash; 2) soliq yukini, shu jumladan: yakka tartibdagi tadbirkorlardan undiriladigan qat’iy belgilangan soliq miqdorini, shu jumladan, faoliyat ko‘rsatish (masalan, uzoq va borish qiyin bo‘lgan) joylarini hisobga olgan holda qayta ko‘rib chiqish; yirik korxonalarga bo‘lgan soliq yukini maqbullashtirish hisobiga izchil pasaytirish bo‘yicha takliflar tayyorlash. Iqtisodiyotda optimal soliq yuki darajasini amalda ushlab turish orqali soliq to‘lovchilarning iqtisodiy faolligini oshirishga, ishlab chiqarish jarayonini rivojlantirishga, bu orqali esa mamlakatda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga erishish Ilmiybaza.uz chiqaruvchilarning raqobatbardoshligini ta’minlovchi va qo‘llab-quvvatlovchi valyuta kursi siyosatini takomillashtirish; tadbirkorlik sub’yektlarining o‘z valyuta mablag‘larini erkin tasarruf etish huquqini to‘liq amalga oshirilishini ta’minlash; har qanday manipulyasiyalarning oldini oladigan mexanizmlarni joriy etgan holda, xorijiy valyutaning birjada erkin muomalada bo‘lishini ta’minlash; tijorat banklari tomonidan jalb qilingan va o‘z resurslari hisobidan xorijiy valyutani tegishli qoidalarga rioya qilgan holda erkin sotish tizimini joriy qilish; byudjetga qo‘shimcha tushumlar, tijorat banklarining joriy kreditlari va O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining mablag‘lari hisobiga iqtisodiyotning tayanch tarmoqlarini vaqtinchalik moliyaviy qo‘llab-quvvatlash choralarini ko‘rish. Byudjet mablag‘lari mamlakatning makroiktisodiy barkarorlikka erishish yo‘lida Hukumat tomonidan yaqin va uzoq davrlarga mo‘ljallangan davlat dasturlarini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Harakatlar strategiyasida ko‘tarilgan yana bir muhim masala bu - soliq ma’muriyatchiligi sifati va samaradorligini yaxshilashdan iboratdir. Ushbu masalani hal etish uchun quyidagi vazifalarni amalga oshirish maqsadga muvofiq hisoblanadi: 1) soliq qonunchiligini tanqidiy o‘rganish va tahlil qilish, huquqni qo‘llashda ortiqcha va murakkab normalarni bartaraf etish, soliqqa tortish bazasini hisoblash jarayonini soddalashtirish, yagona bazadan undiriladigan soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni unifikasiya qilish, shuningdek, soliq qonunchiligi barqarorligini ta’minlashga qaratilgan takliflar tayyorlash; 2) soliq yukini, shu jumladan: yakka tartibdagi tadbirkorlardan undiriladigan qat’iy belgilangan soliq miqdorini, shu jumladan, faoliyat ko‘rsatish (masalan, uzoq va borish qiyin bo‘lgan) joylarini hisobga olgan holda qayta ko‘rib chiqish; yirik korxonalarga bo‘lgan soliq yukini maqbullashtirish hisobiga izchil pasaytirish bo‘yicha takliflar tayyorlash. Iqtisodiyotda optimal soliq yuki darajasini amalda ushlab turish orqali soliq to‘lovchilarning iqtisodiy faolligini oshirishga, ishlab chiqarish jarayonini rivojlantirishga, bu orqali esa mamlakatda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga erishish Ilmiybaza.uz mumkin. Soliq imtiyozlaridan foydalangan holda kichik korxona o‘z faoliyatini kengaytirishga, ishlab chiqarish salohiyatini oshirishga hamda oxir-oqibat o‘zining iqtisodiy ko‘rsatkichlarini ko‘tarishga erishmas ekan, taqdim etilgan soliq imtiyozlari faqatgina ular sonini ko‘paytirishgagina xizmat qilishi mumkin. Shuning uchun, kichik tadbirkorlik sub’yektlariga nisbatan amalda bo‘lgan soliq imtiyozlarining soni, hajmidan tashqari, ularning mazkur sub’yektlar faoliyati davomidagi samaradorlik ko‘rsatkichini ham tahlil qilib borish lozimdir. Nazorat savollari 1. Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashning asosiy omillari va shartlari. 2. Respublika va mahalliy byudjetning daromadlar va xarajatlar qismi. 3. Soliq yukini kamaytirish va uni hisoblash usullari. 4. Pul-kredit siyosati va valyutani tartibga solishning ustuvor jihatlari. 5. Banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirishning asosiy yo‘nalishlari. 6. Istiqbolli investisiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini kreditlashning zamonaviy prinsiplari. 7. Sug‘urta, lizing va boshqa moliyaviy xizmatlarning yangi turlarini joriy qilishdan kutiladigan natijalar. 8. Xalqaro iqtisodiy hamkorlik, eksport-import hajmini oshirishning muhim omillari. Ilmiybaza.uz mumkin. Soliq imtiyozlaridan foydalangan holda kichik korxona o‘z faoliyatini kengaytirishga, ishlab chiqarish salohiyatini oshirishga hamda oxir-oqibat o‘zining iqtisodiy ko‘rsatkichlarini ko‘tarishga erishmas ekan, taqdim etilgan soliq imtiyozlari faqatgina ular sonini ko‘paytirishgagina xizmat qilishi mumkin. Shuning uchun, kichik tadbirkorlik sub’yektlariga nisbatan amalda bo‘lgan soliq imtiyozlarining soni, hajmidan tashqari, ularning mazkur sub’yektlar faoliyati davomidagi samaradorlik ko‘rsatkichini ham tahlil qilib borish lozimdir. Nazorat savollari 1. Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashning asosiy omillari va shartlari. 2. Respublika va mahalliy byudjetning daromadlar va xarajatlar qismi. 3. Soliq yukini kamaytirish va uni hisoblash usullari. 4. Pul-kredit siyosati va valyutani tartibga solishning ustuvor jihatlari. 5. Banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirishning asosiy yo‘nalishlari. 6. Istiqbolli investisiya loyihalari hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini kreditlashning zamonaviy prinsiplari. 7. Sug‘urta, lizing va boshqa moliyaviy xizmatlarning yangi turlarini joriy qilishdan kutiladigan natijalar. 8. Xalqaro iqtisodiy hamkorlik, eksport-import hajmini oshirishning muhim omillari.