O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNONATSIYALAR VAZIRLIGI MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI KURS ISHI MAVZU : ISLOM ABDUG`ANIYEVICH KARIMOV – MUSTAQIL O`ZBEKISTONNING BIRINCHI PREZIDENTI QABUL QILDI: BAJARDI: TOSHKENT – 2023 1 ISLOM ABDUG`ANIYEVICH KARIMOV – MUSTAQIL O`ZBEKISTONNING BIRINCHI PREZIDENTI REJA KIRISH ……………………………………………………………………. 3-6 I.BOB. ISLOM ABDUG`ANIYEVICH KARIMOV – MUSTAQIL O`ZBEKISTONNING BIRINCHI PREZIDENTI I.1 Islom Abdug`aniyevich Karimovning hayoti va faoliyati………………7-10 I.2 Islom Karimov – Mustaqil davlat asoschisi, bosh me'mori……………...11-15 II.BOB. ISLOM KARIMOV ASARLARIDA - BARKAMOL AVLOD, DAVLAT VA JAMIYAT RIVOJI HAMDA TARIXIY VOQELIKKA MUNOSABAT MASALALARI II.1 Islom Karimov asarlari – barkamol avlod tarbiyasining nazariy asosi sifatida……………………………………………………………………….16-24 II.2 O`zbekistonning birinchi prеzidеnti I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kеlajak yo`q” asarida tarixiy voqеlikka munosabat masalasi……………….25-28 III. XULOSA ………………………………………………………………28-29 IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………30-31 2 KIRISH Insoniyat tarixiga nazar tashlaydigan bo`lsak, qanchadan qancha voqealar bo`lganiga bevosita guvohi bo`lamiz. Tarixda har qanday jarayon voqea hodisa o`z o`zidan bo`lmasdan unga ma’lum sabab ta’sir ko`rsatadi. Mustaqillik sharofati bilan biz tarixga xolisona yondashish ishlariga keng imkoniyatlar yaratildi. Endilikda tarixchilar oldida o`tmishni haqqoniylik, ilmiy va daliliy asoslar asosida yondashish kerakligi katta masala sifatida qo`yildi. Birinchi prezidentimiz I.A. Karimov mustaqilligimizning dastlabki yillarida ya’ni 1998 – yil tarixchi olimlar bilan yurtimiz ahamiyatiga doir yig`ilish o`tkazib, unda tariximizni to`la va haqqoniy, xolislik, ilmiy asoslar bilan chuqur o`rganib uni kelajak avlodga yetkazish masalasi bosh maqsad sifatida qo`yilgandi. Bu fikrimizning tasdig`i asosida O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 – yil 27 iyuldagi “O`z FA tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to`g`risidagi” qarori1da o`z aksini topdi. Bizning o`tmishimiz juda ko`p voqea hodisalarga boy bo`lgan. Ushbu voqea hodisalarni to`g`ri va haqqoniy hamda xolislik bilan yondashish mazkur kurs ishining asosiy va birinchi darajali maqsadi bo`ladi. O`zbekiston Respublikasi taraqqiyotining yangi bosqichida davlat va jamiyatning har bir sohasida tubdan yangilanishlar, rivojlanish bilan bir qatorda milliy davlatchilikni mustahkamlash, yurtimizning ijtimoiy- iqtisodiy va siyosiy hayotini barqaror izga solish va rivojlantirish bo`yicha keng qamrovli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, yangilanayotgan O`zbekistonda tarix fanida ham ajdodlarimiz tarixini o`rganish, ularga to`g`ri va xolis baho berish, shu asosida milliy qadriyatlarimizni tiklash o`zining yangicha bosqichiga ko`tarildi. Zero, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek: “Bizning havas qilsa arziydigan ulug‘ tariximiz bor. Havas qilsa arziydigan ulug‘ ajdodlarimiz bor”2. 1 O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 315-son, 27.07.1998-yil. 2 Prezident Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekiston ijodkor ziyolilari vakillari bilan uchrashuvdagi ma’ruzasidan // Xalq so‘zi 2017-yil 4-avgust). 3 Mazkur kurs ishi yurtimiz hayotida eng muhim o`rin tutgan insondan biri Islom Abdug`aniyevich Karimov hayoti va uning faoliyati, asarlari hamda umumiy ishlari to`g`risida ma’lumot beradi. Mavzuning dolzarbligi: Ushbu kurs ishining dolzarbligi shundaki, Islom Abdug`aniyevich Karimovning yurtimizning ya’ni O`zbekistonning mustaqillikka erishishidagi asosiy, eng dastlabki qadamlarni qo`ygan inson sifatida o`rganilishi asosiy masalalardan biridir. Mazkur insonning neqadar buyuk inson ekanligi haqida yurtimiz insonlari ko`p o`rgangan. Islom Karimov to`g`risida ko`p maqolalar va ilmiy ishlar qilingan. Ularning aksariyati uning siyosiy hayoti, davlat hayotiga oid qarorlari va ishlari, uning asarlari, barkamol avlod tarbiyasidagi o`rni kabi muhim masalalarni yoritishga e’tibor berilgan. Mazkur ishning dolzarbligi esa Islom Karimov hayoti va uning siyosiy faoliyati, barkamol avlod tarbiyasidagi qarashlarining tarixi, o`rganilishi, ulardagi tarixiy jarayonlar kabilarning tadqiq etilishidir. Mavzuning maqsadi va vazifalari: Ushbu kurs ishining maqsadi O`zbekistonning Mustaqil davlatga aylanishida eng muhim o`rin tutgan inson Islom Karimovning ishlari, hayoti, siyosiy faoliyati, tariximizdagi yuksak inson ekanligi, asarlari davlatimiz hayotiga oid eng muhim manba ekanligi, hamda kitoblari hamda unda kelgan ma’lumotlarning qiymatliligini, davlatimiz va jamiyatimiz hayotida nechog`lik muhim ekanligini, uni barcha insonlarga, o`rganuvchilarga qanday bo`lsa shundayligicha, xolisona, haqqoniylik asosida kelajak va yosh avlodga yetkazishni tashkil etadi. Mazkur ishning vazifalariga quyidagilar kiradi: - Islom Abdug`aniyevich Karimov – mustaqil O`zbekistonning birinchi prezidenti ekanligini o`rganish - Islom Abdug`aniyevich Karimovning hayoti va faoliyatining tahlili - Islom Karimov – Mustaqil davlat asoschisi, bosh me'mori ekanligining yoritilishi - Islom Karimov asarlari – barkamol avlod tarbiyasining nazariy asosi sifatida ekanligining ahamiyati - O`zbekistonning birinchi prеzidеnti I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kеlajak yo`q” asarida tarixiy voqеlikka munosabat masalasi yoritilishi 4 - Mustaqillik yillaridagi faoliyati va undan keyingi ishlarining o`rganilish masalalarining o`rganilish darajasi - Davlat va jamiyat hayotini yuksaltirish borasidagi ishlari hamda qarorlarining ahamiyati Shu va boshqa masalalarning o`rganilishi, yoritilishi kabi vazifalardan iborat. Mavzuning o`rganilish darajasi: Ushbu kurs Mustaqil O`zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov hayoti va faoliyati qay darajada o`rganilganligi yoki talqin etilganligi o`z aksini topadi. O‘zbekiston mustaqilligining asoschisi, mamlakat mustaqil taraqqiyot dasturini ishlab chiqqan va milliy taraqqiyot yo‘lini belgilab bergan atoqli davlat arbobidir, demokratik talablar va xalqaro mezonlarga to‘la javob beradigan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy muallifi va uni hayotga tatbiq etishning kafolatidir, markaziy hokimiyat va uning joylardagi bo‘g‘inlarini isloh qilish, davlat, jamiyat va inson munosabatlarini uyg‘unlashtirishga qaratilgan yangi siyosiy-ijtimoiy tizim tamoyillarini ishlab chiqdi va amalga oshirdi, xalqning o‘ziga xos xususiyatlari hamda ilg‘or jahon tajribalarini mujassamlashtirgan, iqtisodiy islohotlarning yangi modelini ishlab chiqdi. Bu rivojlanish yo‘li iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi, qonun ustuvorligi, o‘tish davrida davlatning boshqaruvchilik roli, islohotlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish, kuchli ijtimoiy himoya kabi mashhur besh tamoyilni o‘z ichiga oladi va u dunyoda "O‘zbek modeli" deb e’tirof etilgan, O‘zbekiston davlatining hududiy yaxlitligini, sarhadlarimiz daxlsizligini himoya qilishga qodir Qurolli Kuchlar, Chegara va Ichki qo‘shinlarni zamonaviy islohotlar asosida tashkil etish ishiga boshchilik qildi, KPSS Markaziy Komiteti boshchiligidagi kuchlar O‘zbekistonda adolatsizlik va tazyiqlarni avj oldirgan yillarda o`zbek xalqining nomini nohaq tahqir va haqoratlardan himoya qilish, xalqimizning or-nomusini, milliy g‘ururini tiklashda fidoyilik namunasini ko‘rsatdi, xalqimiz ma’naviy qadriyatlariga hurmat-ehtirom bilan munosabatda bo‘lish, asrab-avaylash va rivojlantirish, muqaddas dinimizni, urf-odatlarimizni, bebaho tarixiy merosimizni hayotga qaytarishni davlat siyosati darajasiga ko‘tardi, xalqaro maydonda O‘zbekistonning obro‘-e’tiborini yuksaltirish, o‘zbek nomini butun dunyoga 5 tarannum etishga ulkan hissa qo‘shdi, odamlarning tafakkurini o‘zgartirish, ularning ongida yangi milliy g‘oya, milliy mafkura asoslarini shakllantirish va mustahkamlash ishiga rahnamolik qildi, yurtimizda tinchlik-osoyishtalikni, millatlar va fuqarolar o‘rtasida totuvlik va hamjihatlikni qaror toptirish, uni saqlash hamda mustahkamlashga beqiyos hissa qo‘shdi, mohiyat-e’tiboriga ko‘ra, mutlaqo yangi ta’lim-tarbiya tizimi – Kadrlar tayyorlashning milliy dasturini yaratish va uni amalga oshirishda bevosita yetakchi bo‘lib keldi, mahallaning davlat va jamiyat boshqaruvidagi nufuzini oshirish, vakolat va huquqlarini kengaytirish, fuqarolarning o‘z-o‘zini boshqarish tizimi sifatida uni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash tashabbuskori bo‘ldi, yurtimizning turar joylarida yangi qurilishlar, shu jumladan, ulug‘ ajdodlarimizning qadamjolarini obod qilish, iqtisodimizning salohiyatini oshirishda katta o‘rin tutgan yirik-yirik korxonalarni bunyod etishda, ko‘pgina shahar va qishloqlarimiz, avvalambor, poytaxtimiz Toshkentning shakl-qiyofasining tubdan o‘zgarishida bevosita rahbarlik qildi. Mavzuning ob’ekti va predmeti: Mazkur tadqiqot ob’ektiga ko`ra Mustaqil O`zbekistonning birinchi prezidenti bo`lib faoliyat yuritgan ishlari bo`yicha ma’lumot berishiga ko`ra o`zimizning mahalliy yozuvchilar va siyosatchilar, davlat hayotida oid maqolalar, siyosiy ishlar, gazeta, qarorlar, ilmiy – siyosiy jarayonlarga yozilgan barcha tadqiqot ishlaridir. Kurs ishining tuzilishi: Ushbu kurs ishi tuzulishiga ko`ra kirish, ikkita bob, to`rtta paragraf, xulosa hamda foydalanilgan adabiyot qismlaridan iborat. 6 I.BOB. ISLOM ABDUG`ANIYEVICH KARIMOV – MUSTAQIL O`ZBEKISTONNING BIRINCHI PREZIDENTI I.1 Islom Abdug`aniyevich Karimovning hayoti va faoliyati 1938-yil 30-yanvar, Samarqand shahri) – yirik davlat va siyosat arbobi, O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti. O‘zbekiston Qahramoni (1994). O‘rta Osiyo politexnika instituti (1960), Toshkent xalq xo‘jaligi institutini (1967) tugatgan. Mehnat faoliyatini 1960 - yilda Toshkent qishloq xo‘jaligi mashinasozligi («Tashselmash») zavodida master yordamchisi sifatida boshlab, mazkur korxonada master, texnolog bo‘lib ishlagan. 1961- yildan 1966-yilgacha V.P.Chkalov nomidagi Toshkent aviatsiya iishlab chiqarish birlashmasida muhandis, yetakchi muhandis- konstruktor vazifasida xizmat qilgan. 1966-yilda O‘zbekiston Davlat plan komitetiga ishga kelib, bosh mutaxassislikdan respublika Davlat plan komiteti raisining birinchi o‘rinbosarigacha bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tdi. 1983-yildan O‘zbekiston Moliya vaziri, 1986-yildan O‘zbekiston Ministrlar Soveti raisining o‘rinbosari – respublika Davlat plan komitetining raisi. 1986–89 yillarda O‘zbekiston KP Qashqadaryo viloyat komitetining birinchi kotibi, 1989-yil iyunidan O‘zbekiston KP MK birinchi kotibi. 1990 -yil 24-martda O‘zbekiston Oliy Kengashi sessiyasida O‘zbekiston Prezidenti etib saylandi. Karimov 1991-yil 31 - avgustda Toshkent shahrida – O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e’lon qildi3. 1991-yil 29-dekabrda muqobillik asosida o‘tkazilgan umumxalq saylovida O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti etib saylandi. Karimov rahbarligida O‘zbekiston Respublikasining birinchi Konstitutsiyasi ishlab chiqilib, 1992-yil 8-dekabrda qabul qilindi4. Karimov O‘zbekistonda siyosiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish, huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati barpo etish, mamlakatni modernizatsiya qilish va yangilash dasturini ishlab chiqib, izchil amalga oshirmoqda. Karimov tomonidan ishlab chiqilgan milliy taraqqiyot yo‘li «taraqqiyotning o‘zbek modeli» degan nom bilan dunyoda tan olingan. Karimov O‘zbekiston mustaqilligini, davlat tuzumini mustahkamlash, mamlakat ichki va 3 www. Shosh.uz// Karimov Islom Abdug`aniyevich. 4 www.ilmlar.ru// O`zbekiston Respublikasining Prezidenti Islom Karimov davlat arbobi. 7 tashqi siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, jamiyat hayotida tinchlik va barqarorlikni, millatlararo ahillik va hamjihatlikni ta’minlash, milliy tafakkur va dunyoqarashni yuksaltirishda jonbozlik ko‘rsatmoqda.1995-yil 26-martda bo‘lib o‘tgan umumxalq referendumi yakunlariga ko‘ra, Karimovning Prezidentlik vakolati 2000-yilga qadar uzaytirildi. 2000-yil 9-yanvar va 2007-yil 23-dekabrda u muqobillik asosida O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti etib qayta saylandi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq, Karimov ayni vaqtda O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlarining Oliy Bosh Qo‘mondonidir. Karimov O‘zbekiston FA akademigi (1994), shuningdek, iqtisod, fan, ta’limni rivojlantirishga qo‘shgan ulkan hissasi uchun o‘ndan ortiq xorijiy mamlakat universitet va akademiyalarining faxriy fan doktori, professor hamda akademikligiga saylangan5. Uning «O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li» (1992), «Bizdan ozod va obod Vatan qolsin» (1994), «Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir» (1995), «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» (1997), «Barkamol avlod orzusi» (1998), «Kuchli davlatdan kuchli jamiyat sari» (1998), «Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q» (1998), «Olloh qalbimizda, yuragimizda» (1999), «Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz» (2000), «Tinchlik uchun kurashmoq kerak» (2001), «O‘zbekistonda demokratik o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo‘nalishlari» (2002), «Tadbirkorlar va ishbilarmonlar ijtimoiy qatlami – O‘zbekiston siyosiy hayoti maydonida o‘z o‘rnini egallashi lozim» (2003), «O‘zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo‘lmaydi» (2005), «Mamlakatni modernizatsiya qilish va iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish yo‘lida», «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch» (2008), «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari» (2009) va boshqa asarlarida iqtisodiyot, ijtimoiy-siyosiy taraqqiyotning, ma’naviyat va madaniyatning dolzarb masalalari atroflicha tahlil qilingan, O‘zbekistonning ichki va tashqi siyosati ilmiy asoslab berilgan, hoz. va 5 www. ziyouz.com// Karimov Islom Abdug`aniyevich. 8 istiqboldagi vazifalar ko‘rsatib o‘tilgan. Uning asarlari ingliz, rus, fransuz, ispan, nemis, hind, xitoy, arab, koreys, turk va boshqa xorijiy tillarga tarjima qilingan. Karimov yurtimizda keng ko‘lamli bunyodkorlik ishlarini olib borish, milliy qadriyatlarimizni tiklash va rivojlantirish, ulug‘ ajdodlarimizning qadamjolarini obod qilish, yurtimizning iqtisodiy salohiyatini oshirishda katta o‘rin tutadigan yirik korxonalarni bunyod etish, shahar-qishloqlarni obod etish ishlariga bevosita rahbarlik qilmoqda. Ayniqsa Toshkent shahrining zamonaviy qiyofasini shakllantirish, shaharni har jihatdan yuksaltirish masalasiga doimiy e’tibor berib kelmoqda. Prezident tomonidan belgilab berilgan mamlakat poytaxtini rivojlantirish konsepsiyasi asosida Toshkent tarixida birinchi marta shaharni rivojlantirishning 2015-yilgacha mo‘ljallangan bosh plani ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda. Bunda shaharning ekologiyasini, Toshkent aholisining turmush darajasini yaxshilash uchun barcha sharoitlar yaratilishi hisobga olingan. Karimov rahnamoligida, avvalo, poytaxtning bosh maydoni bo‘lmish Mustaqillik maydoni butunlay yangicha qiyofa kasb etdi6. Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston milliy bog‘i tashkil qilinib, bu yerda buyuk shoir haykali qad rostladi. Shahar ko‘rinishiga sharqona tus berilishiga alohida e’tibor qilindi. Shahar markazidagi eng katta xiyobon Amir Temur nomi bilan atalib, Sohibqironga haykal o‘rnatildi va Temuriylar tarixi davlat muzeyi qurildi. Mustaqillik yillarida Oliy Majlis Qonunchilik palatasi, Senati, Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, Xalqaro biznes markazi, O‘zbekiston davlat konservatoriyasi, O‘zbekiston milliy teatri, O‘zbekiston davlat san’at instituti, O‘zbekiston tasviriy san’at galereyasi, Yoshlar ijod saroyi, «Interkontinental Toshkent» mehmonxonasi, «O‘zbekiston» anjumanlar saroyi va boshqa inshootlar bevosita Karimov tashabbusi va rahbarligida bunyod etildi. Karimov tashabbusi bilan Toshkentda muqaddas ziyoratgohlar vujudga keldi, me’moriy majmualar (Mustaqillik va ezgulik monumenti, Xotira maydoni, «Shahidlar xotirasi» majmuasi, Hazrati Imom majmuasi) bunyod etildi. Shaharda yangi turdagi o‘quv yurtlari – akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari, ulkan 6 www.sputniknews.uz // Islom Abdug`aniyevich Karimov – 02.09.2016. 9 sport inshootlari («O‘zbekiston» sport majmuasi, «Jar» sport-sog‘lomlashtirish majmuasi, «Golf klubi» va boshqalar) qad ko‘tardi. Metropolitenning Yunusobod yo‘li ishga tushirilishi, shaharning bir qancha joylarida qurilgan ko‘priklar va kichik halqa yo‘li transport xizmati ko‘rsatilishini tubdan yaxshiladi. Toshkent bozorlari zamonaviy, shinam qiyofaga ega bo‘ldi. Poytaxtning eski shahar qismini qayta ta’mirlash va rivojlantirish bo‘yicha ham davlat dasturi yaratildi. Ana shu dastur asosida bu yerning ijtimoiy infratuzilmasi yaxshilandi, jumladan, shifoxonalar, mahalla guzarlari, yoshlarning intellektual salohiyatini rivojlantirish markazlari qurildi, kichik korxonalar tashkil etilishi hisobiga yangi ish o‘rinlari ochildi, tor, pastqam ko‘chalar kengaytirilib, obodonlashtirildi. Toshkentning 2200 yilligini nishonlash yuzasidan Prezident qabul qilgan qaror (2008-yil 2-aprel) va uni amalga oshirish yuzasidan olib borilgan ishlar O‘zbekiston poytaxti tarixidagi yangi yorqin sahifalarni tashkil etadi. Karimov «Mustaqillik» (1996), «Amir Temur» (1998) ordenlari bilan taqdirlangan. Shuningdek, u bir qancha xorijiy davlatlarning va nufuzli xalqaro tashkilotlarning orden va medallari bilan mukofotlangan7. 7 www. gazeta.uz // Islom Karimov biografiyasi. 10 I.2 Islom Karimov – Mustaqil davlat asoschisi, bosh me'mori Birinchi Prezidentimiz mustaqil davlatimiz asoschisi, buyuk davlat va siyosat arbobi, o‘zbek xalqining fidoyi, sadoqatli farzandi sifatida xotiramizda mangu yashaydi. «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik fikrini o‘rganish markazi tomonidan O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti xotirasi kuni arafasida o‘tkazilgan so‘rov bu insonning mustaqil davlatimiz rivojida tutgan o‘rni haqida hamyurtlarimizning fikrlarini aniqlash imkonini berdi. Unda mamlakatimiz hududlarida yashovchi turli millatga mansub aholi barcha qatlami vakillaridan iborat 1100 kishi ishtirok etdi. Mustaqil davlat asoschisi, bosh me'mori O‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatdiki, 25 yil davomida O‘zbekiston Prezidenti bo‘lgan Islom Abdug‘aniyevich Karimovning vafoti haqidagi xabarni ko‘p millatli xalqimiz chuqur qayg‘u bilan qabul qildi. Binobarin, Birinchi Prezident mamlakatimizning har bir fuqarosi uchun qadrdon va aziz kishiga aylangan edi. Islom Karimov o‘zining ko‘p qirrali siyosiy faoliyati hamda olijanob insoniy fazilatlari bilan Vatanimizning ko‘p asrlik tarixida o‘chmas iz qoldirdi. So‘rovda o‘zbekistonliklarning mutlaq ko‘pchiligi — 98,8 foizi Birinchi Prezidentni mustaqil davlatimiz asoschisi deb hisoblaydi. Ular ta'kidlaganidek, Birinchi Prezident O‘zbekiston xalqi uchun yangi davlatni barpo etishdek tarixiy qaror qabul qildi hamda milliy tiklanishning o‘tish davridagi mas'uliyatni va mashaqqatni zimmasiga oldi. Sobiq tuzumdan ajralib chiqqan boshqa davlat rahbarlaridan farqli o‘laroq, Islom Karimov o‘z xalqini qurbonlarsiz va «rangli» inqiloblarsiz milliy taraqqiyot yo‘liga boshladi. 96,5 foiz respondent fikricha, Islom Abdug‘aniyevich «Mamlakat hayotining barcha sohasidagi o‘zgarishlarning bosh islohotchisi va g‘oyaviy ilhomchisi» edi8. Uning davlatimizni modernizatsiyalash bo‘yicha g‘oyalari, fikru qarashlari mamlakatni barqaror ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy toptirish strategiyasining nazariy hamda amaliy asosi bo‘ldi. Shuningdek, mustaqillikka erishilgan paytdan boshlab O‘zbekiston Islom Karimov rahbarligida Markaziy Osiyodagi asosiy davlat sifatida mustahkam qaror topdi, ham ichki siyosatda, ham xalqaro maydonda katta muvaffaqiyatlarga erishdi, o‘zini 8 www. kun.uz.// Mustaqil davlat asoschisi, bosh me’mori – O`zbekistonliklardan Islom Karimovning mamlakat rivojidagi o`rni haqida so`raldi. 11 mintaqadagi va umuman, jahondagi xavfsizlikning faol tarafdori sifatida namoyon qildi. Buni tadqiqotning 95,6 foiz ishtirokchisi qayd etgan. Birinchi Prezidentimizning hayoti va faoliyatining eng muhim davrlari xususida ham jamoatchilik fikri o‘rganildi. Respondentlar Islom Karimovning yo‘lboshchilik hamda insoniylik fazilatlari 1989–1991 yillarda yaqqol namoyon bo‘lganini ta'kidlagan. Ma'lumki, bu davrda O‘zbekiston chuqur ijtimoiy-iqtisodiy muammolar girdobida qolgan edi. O‘tgan asrning 80-yillari oxirlarida sobiq Ittifoqda tanazzul jarayoni tezlashdi, ko‘p yillar davomida hal qilinmagan muammolar xalqning sabr kosasini to‘ldirdi va bu ijtimoiy larzalarga hamda milliy adovatga olib keldi. Ana shunday murakkab davrda Islom Karimov fuqarolarda ijtimoiy adolat va kelajakka ishonchni qayta tiklay oldi, mavjud ijtimoiy-iqtisodiy muammolarning haqiqiy mohiyatini, ildizini ochib berib, millatlararo munosabatlarni barqarorlashtirdi, O‘zbekistonda tinchlik hamda osoyishtalikni ta'minladi. So‘rov ishtirokchilari 1992–2000 yillarni O‘zbekiston davlatchiligining shakllanishi va mustahkamlanishi bilan bog‘liq tarixiy davr, deb hisoblaydi9. Birinchi Prezidentning bevosita rahbarligida demokratik talablarga hamda xalqaro mezonlarga to‘la javob beradigan Konstitutsiyamiz ishlab chiqildi. Fuqarolar fikricha, 2001–2010 yillarda davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatini shakllantirish, 2010–2016 yillarda iqtisodiyotni modernizatsiyalash hamda mamlakatni rivojlantirishning yangi bosqichida Birinchi Prezident shaxsining roli va ta'siri muhim bo‘ldi. Bosqichma- bosqich hamda keng ko‘lamli islohotlar natijasida xalqning turmushi yaxshilandi, sog‘liqni saqlash, ta'lim va sport sohalarida yuksak muvaffaqiyatlarga erishildi, iqtisodiyot, sanoat, qishloq xo‘jaligi tarmoqlari rivojlandi, xalqaro maydonda O‘zbekistonning obro‘si oshdi. Mamlakatimiz rahbarining “O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti, buyuk davlat va siyosat arbobi Islom Abdug‘aniyevich Karimov tavalludining 80 yilligini nishonlash to‘g‘risida”gi qarori ijrosi yuzasidan tashkil etilgan tadbirda partiya faollari, kollej o‘qituvchilari, talaba yoshlar hamda jurnalistlar ishtirok etishdi. Uchrashuvda birinchi Prezidentimiz 9 www. arboblar.uz// Karimov Islom Abdug`aniyevich. 12 o‘zining ko‘p qirrali siyosiy faoliyati, yuksak insoniylik fazilatlari bilan Vatanimiz tarixida o‘chmas iz qoldirgani, butun faoliyati davomida elim deb, yurtim deb, yonib yashagani bois ham xalqimiz yuragidan chuqur o‘rin egallab, katta hurmat va obro‘- e’tiborga sazovor bo‘lgani e’tirof etildi. Islom Karimov rahnamoligida amalga oshirilgan barcha islohotlar xalqimiz farovonligi, yurtimiz tinchligi va osoyishtaligi, dasturxonimiz to‘kin-sochinligi hamda farzandlarimiz baxtu-kamoli uchun xizmat qildi, – deydi O‘zLiDeP Namangan viloyati Kengashi apparat rahbari Nosirjon Abdullayev. – Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan ilgari surilgan “Bizdan ozod va obod Vatan qolsin”, degan ezgu g‘oyani yoshlarimiz ongiga singdirishimiz kerak, bu orqali ularni milliy g‘oyaga hurmat, Vatanga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashimiz lozim. Shunda partiyamiz oldida turgan eng muhim maqsadlarimizdan biriga erishgan bo‘lamiz10. Islom Karimovning shaxsan tashabbuslari bilan 1997 yilda Pahlavon Maxmud maqbarasi, Islom Xo‘ja minorasi, Jome masjidi minorasi kubbalari zarhal bilan qoplandi. Xivada Ma’mun Akademiyasi qayta tiklandi va 2006-yilda ming yillik yubileyi o‘tkazildi. Ochiq osmon ostidagi muzey shahar bo‘lgan Xivadagi tarixiy obidalarga e’tibor kuchaytirildi11. Islom Karimov xotirasini muqaddas bilish, istiqlol yillarida mamlakatimizda yosh avlodni ilk yoshdan boshlab,o‘z vataniga sadoqatli, mehrli, muxabbatli, haqiqatgo‘y, diyonatli, vijdonli qilib, uning porloq kelajagi yo‘lida yaratilgan sharoit va imkoniyatlarni qadrlashga o‘rgatish,yoshlar qalbida Vatanga muhabbat, yurtparvarlik tuyg‘usini mustahkamlash ota-onalar zimmasidagi eng ma’suliyatli vazifadir. Mustaqillik qo‘lga kiritilishi bilan Prezident I.A.Karimovning faol tashqi siyosiy faoliyati boshlanadi. O‘sha davr uchun eng muhim vazifani hal qilish — O‘zbekiston suveren, mustaqil davlat sifatida e’tirof etilishiga erishish, xalqaro huquqning to‘laqonli sub'yektiga aylanish zarur edi. Butun dunyo nigohi qaratilgan respublikamizda aniq ishlar, tub o‘zgarishlar zarur edi. 1992 yil 2 mart kuni O‘zbekiston xalqaro huquqning to‘lqonli sub'yekti sifatida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Bu respublikamizning rivojlanishida 10 www. uzlidep.uz// Islom Karimov – mustaqillik me’mori 11 www. khivamuseum.uz // Islom Karimov mustaqil O`zbekiston davlatining asoschisi. 13 sifat jihatidan yangi bosqichni boshlab berdi, shuningdek, faol xalqaro iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy hamkorlik uchun imkoniyat yaratildi. 133 ta mamlakat O‘zbekiston bilan xalqaro aloqalar sub'yekti sifatida diplomatik munosabatlar o‘rnatdi. O‘zbekiston 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarga ham a’zo bo‘lib, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Islom hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi kabi nufuzli xalqaro tashkilotlar ishida faol ishtirok etib, mintaqaviy va global rivojlanishning ko‘p masalalarini hal qilishga salmoqli hissa qo‘shib keldi. Shu ma’noda fundamental muammoni hal qilish - tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat apparatlarini aslida noldan boshlab yaratish lozim edi. Malakali kadrlar yetishmasligi eng murakkab masala edi. Ularni xalqimizning iste’dodli yoshlariga tayangan holda o‘zimizda, O‘zbekistonda tayyorlashga qaror qilindi. Bundan tashqari, I.A.Karimovning 1992 yilning iyulida Xelsinkida o‘tkazilgan Yevropada xavfsizlik va hamkorlik bo‘yicha Kengashda ishtirok etgani O‘zbekistonning xalqaro obro‘si e’tirof etilgani hisoblanadi. U YeXHTning yig‘ilishida raislik qilib, “O‘zgarishlar vaqtiga tahdid” deb nomlangan yakuniy hujjatini muhokama qildi. I.A.Karimov BMT Bosh Assambleyalarida va boshqa xalqaro tashkilotlarda bir necha marotaba so‘zga chiqib, o‘zining gohida kutilmagan, balki dolzarb xalqaro muammolarning yechimi bo‘yicha hamisha to‘g‘ri, o‘z yuragidan chiqqan yondashuvni taklif etgan. U XXI asr vabosi hisoblangan terrorizm va u bilan yaqin bog‘langan narobiznesni faqat birgalikdagi harakatlar orqali yo‘q qilish mumkinligi to‘g‘risidagi masalani birinchilar qatorida ko‘tarib chiqdi, ushbu xavf-xatarlarni bartaraf qilish va Markaziy Osiyoda “xavfsizlik belbog‘ini” shakllantirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar taklif qildi12. Ushbu tashabbuslar Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va ular prekursorlarining qonunga xilof ravishda muomalada bo‘lishiga qarshi kurashish bo‘yicha Markaziy Osiyo mintaqaviy axborot muvofiqlashtirish markazi tuzilganida, shuningdek, O‘zbekistonda ShHTning Mintaqaviy aksilterror tuzilmasining qarorgohi ochilishida ro‘yobga chiqdi. Islom 12 www. islomkarimov.uz// Tarjimai hol. 14 Abdug‘aniyevich Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zonani yaratish bo‘yicha tashabbusni ilgari surgan va bu borada izchil harakatlar qilgan. Ushbu zonaning yakuniy shakllanishi AQSh, Buyuk Britaniya, Frantsiya, Xitoy va Rossiya — yadro davlatlari “beshligi” tomonidan imzolangan Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zona to‘g‘risidagi shartnomaga Xavfsizlik kafolatlari haqidagi bayonnomada mustahkamlab qo‘yildi. Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston ShHTga asos solgan davlatlardan biri hisoblanadi va ikki marotaba ushbu tashkilotda raislik qildi. Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasi Shanxay hamkorlik tashkilotida raislik qilgan davrda 2016 yil iyunda Toshkentda ShHTning a’zo davlatlari rahbarlari Kengashining yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. ShHT faoliyatini takomillashtirish, uni turli yo‘nalishlar bo‘yicha hamkorlik qilish doirasida yanada kengaytirish to‘g‘risida muhim hujjatlar va qarorlar qabul qilindi. I.A.Karimov rahbarligida O‘zbekiston Respublikasining Tashqi siyosiy faoliyati kontseptsiyasi ishlab chiqilib, uning asosini tinchliksevarlik va boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, vujudga keladigan ziddiyatlar va nizolarni faqat tinch, siyosiy yo‘l bilan hal qilish tashkil qiladi. 2012-yilda ushbu hujjat parlamentimiz tomonidan tasdiqlandi. Islom Karimov O‘zbekiston biron-bir harbiy-siyosiy blokga qo‘shilmay, o‘z hududida xorijiy harbiy bazalarning joylashuviga, o‘z harbiy xizmatchilarining mamlakat tashqarisida bo‘lishiga yo‘l qo‘ymay, har qanday ziddiyatlarni faqat siyosiy va tinch yo‘l bilan hal qilish nuqtai nazariga qat’iy amal qiladi deb bir necha marotaba ta’kidlagan13. U “xalqimizga tinchlik va xotirjamlik kerak. Bu — O‘zbekiston xalqi xohishi, bu - xalqimiz maqsadi, bu — uning qat’iy qarori” degan fikrlarni hamisha takrorlab kelgan. 13 www. islomkarimov.uz// Tarjimai hol 15 II.BOB. ISLOM KARIMOV ASARLARIDA - BARKAMOL AVLOD, DAVLAT VA JAMIYAT RIVOJI HAMDA TARIXIY VOQELIKKA MUNOSABAT MASALALARI II.1 Islom Karimov asarlari – barkamol avlod tarbiyasining nazariy asosi sifatida Mustaqillikning kelajakdagi istiqboli, islohotlarning taqdiri ko`p jihatdan mamlakatimizning ertangi kuni va taraqqiyotini o`z zimmasiga olishga qodir bo`lgan sog`lom va uyg`un kamol topgan avlodni tarbiyalash bilan bog`liq. Endigina o`sib va unib kelayotgan yigit va qizlarimizni har tomonlama kamol topgan shaxslar etib shakllantirmasdan turib O`zbekistonning kelajagini tasavvur qilib bo`lmaydi. Kishi o`z hayotida barkamollikka qanchalik intilsa, shunchalik takomillashib boradi. Bizning xalqimiz bola tarbiyasida boy tajribaga ega. Ta`lim – tarbiya axloq, urf – odatlarga oid dastlabki fikrlar qadimgi bitiklarda va boshqa yozma manbalarda o`z ifodasini topgan. Bulardan tashqari o`zbek xalqi o`rtasida keng tarqalgan pandnomalarda, o`gitlarda, xalq pedagogikasida, falsafiy risolalarda va allomalar merosida barkamol shaxsni tarbiyalash masalalariga keng o`rin berilgan. Barkamol avlodni tarbiyalash orzusiga o`z tariximizdan juda ko`p dalillar keltirishimiz mumkin. Al – Forobiyning «Fozil odamlar shahri» asaridagi g`oyalarga ko`ra jamiyatimizning har bir fuqarosi – mansabi, tutgan o`rni ya`ni kim bo`lishidan qat`iy nazar Fozil kishi. Fozil inson o`z davlatining barcha qonun – qoidalarini yaxshi biladi, unga amal qiladi, fikrlaydi, o`z kasbining ustasi, lozim bo`lganida Vatani uchun jon fido qiladi14. Fozillar shahri aholisi bir – biriga hurmatda bo`ladi. Ota – ona farzand ustozu – shogird o`rtasida sharqona nazokat, mehr va ehtirom bo`ladi15. Avvalo bunday fikr yuritishning o`zi bolalarning ma`naviy darajasi naqadar yuksak bo`lganligi va albatta bunday fikr aytish, bu borada ko`p asrlik meroslarni o`rganish natijasida vujudga kelishini ta`kidlash joiz. Demak, bizning barkamol avlod tarbiyalash haqidagi niyatimiz uchun ma`naviy asos bor. Millatimiz urf – odatlaridagi, qonidagi ma`rifat tushunchasi, ilm va bilimga 14 www. fayllar.org.// Islom Karimov. 15 I.A.Karimov. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li. Toshkent, 1992 y. 59-bet. 16 intilish xislati bir necha ming yillar davomida shakllangan, sayqal topgan. Ta`lim islohotlarini o`rganish jarayonida qiziq holat ko`z oldimizga namoyon bo`ladi. Ma`lumki, O`zbekistonning 130 yillik asorati tarixi ikki hil mustamlaka davriga to`g`ri keladi. Birinchisi chor Rossiyasi, boshqasi qizil imperiya davri. Bu ikki xil mustamlakachilik siyosatining ham yemirilishi davrlari bor. Ayni shu davrlarda milliy ozodlik harakati namoyondalari yurtning boshidagi millat fidoyilari ta`lim islohoti borasida fikrlaganlar, islohotni amalga oshirish, taraqqiyot yo`llarini qidirganlar. Prezidentimiz Islom Karimov “Yuksak ma`naviyat-yengilmas kuch” asarida alohida ta`kidlaganlaridek: “Ta`lim-tarbiya tizimidagi islohotlar boshlangan dastlabki yillarda men jahon tajribasi va hayotda o`zini ko`p bor oqlagan haqiqatdan kelib chiqib, agar bu maqsadlarimizni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshira olsak, tez orada hayotimizda ijobiy ma`nodagi “portlash effekti”ga, ya`ni, yangi ta`lim modelining kuchli samarasiga erishamiz, degan fikrni bildirgan edim16. Ma`lumki, ta`lim-tarbiya jarayoni katta avlod tomonidan o`z bilim va tajribalarini o`sib kеlayotgan avlodga o`rgatishdan iborat bo`lib, bu jarayonda asosan inson xayoti uchun zarur axborotlarni avloddan avlodga uzatish amalga oshiriladi. O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimov ta`kidlaganidеk: «Bugungi kunda oldimizga qo`ygan buyuk maqsadlarimiz, ezgu niyatlarimizga erishishimiz, jamiyatimizning yangilanishi, hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli amalga oshirayotgan islohotlarimiz, rеjalarimizning samarasi taqdiri – bularning barchasi, avvalambor, zamon talablariga javob bеradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan chambarchas bog`liqligini barchamiz anglab еtmoqdamiz»17. Prezidentimiz I.A.Karimov 2009-yilning asosiy yakunlari va 2010-yilda O`zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo`nalishlariga baғishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi “Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish” nomli ma`ruzasida ta`kidlaganidek: “Biz farzandlarimizning nafaqat 16 Karimov I.A. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yuli.-T.: O`zbekiston, 1992. 45-bet. 17 Karimov I.A. Uzbekiston milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura (nutqlar, maqolalar, suxbatlar). T., “Uzbekiston”, 1993. 38-bet. 17 jismoniy va ma`naviy sog`lom o`sishi, balki ularning eng zamonaviy intellektual bilimlarga ega bo`lgan, uyg`un rivojlangan insonlar bo`lib, XXI asr talablariga to`liq javob beradigan barkamol avlod bo`lib voyaga yetishi uchun zarur barcha imkoniyat va sharoitlarni yaratishni o`z oldimizga maqsad qilib qo`yganmiz”18. Yosh avlodning xar tomonlama еtuk, bilimli, yuksak ma`naviyatli, barkamol, vatanparvar shaxslar bulib еtishishini ta`minlash yulida amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlarining eng asosiy bugini sifatida pеdagog xodimlarning yuqori ilmiy, mеtodik bilimlarga xamda amaliy ishlash bo`yicha yuksak maxoratga ega bulishlarini ta`minlash yuzasidan zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish xisoblanadi. Bu masalaga davlatimiz mustaqilligining dastlabki yillaridan boshlab jiddiy e`tibor bеrib kеlinmokda. Buni yurtboshimiz I.A.Karimovning kuyidagi fikrlarida yakkol ifoda etilgan: «Maktab, ta`lim-tarbiya masalasi davlat va jamiyat nazoratida bo`lishi Asosiy qonunimizda bеlgilab quyilgan. Shu bilan birga, bu kеng jamoatchilik, butun xalqimizning ishtiroki va qo`llab-quvvatlashini talab qiladigan umumiy masaladir»19. Xozirda uzluksiz ta`lim tizimida ta`lim-tarbiya samaradorligini oshirish jiddiy vazifa bolib turibdi. Buning uchun xar bir o`qituvchi o`z fanini o`qitishning eng samarali zamonaviy pеdagogik tеxnologiyalarini puxta bilishi va bu soxadagi yangiliklarni uzluksiz o`rganib borish orqali o`z kasbiy maxoratini muntazam oshirib borishi talab qilinadi. Ta`lim-tarbiya jarayoni sifati va samaradorligini oshirish kеlgusi taraqqiyotimizning asosi ekanligi ma`lum. Bu xakda Prеzidеntimizning quyidagi so`zlari ibratlidir: «Shuni unutmasligimiz kеrakki, kеlajagimiz poydеvori bilim dargoxlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo`lishi farzandlarimizning bugun qanday ta`lim va tarbiya olishiga bog`liq. Yuqoridagilarga e`tibor beradigan bo`lsak, bunda birinchi bor kadrlar tayyorlashning tizimini tubdan yangilash masalasi ko`tarilgan. Demak I.Karimov bu muammoni yechish yo`llarini o`n yil avval o`ylagan. Yuqorida keltirilgan nutqdan bir yil o`tgach, 1990- y esa I.Karimov milliy kadrlar tayyorlashni tizimini yaryatishni rejalashtirganligini payqash qiyin emas. Qolaversa, unda 1997 - 18 Karimov I.A. Istiqlol va ma`naviyat.-T.: O`zbekiston, 1994. 67-bet. 19 Karimov I.A. Iqtisodiy islohot: mas`uliyatli bosqich. - T.: O`zbekiston, 1994. 43-bet. 18 yil O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida qabul qilingan «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning ilk chizmalarini ko`rish mumkin. Mustaqillik – bu millat orzusi, o`z rivojlanish yo`lini o`zi tanlash huquqi. Mustaqillik – bu o`ziga beklik. Mustaqillik – bu orzular ro`yobi. O`zbekiston o`z orzularini ro`yobga chiqarish uchun imkoniyatga ega bo`ldi, harakat boshlandi. Biroq, barkamol avlod orzusi bo`yicha davlatning qonun darajasidagi maxsus dasturi hali beri ishlanmasligi mumkin edi. Sobiq ittifoqdan ajralgan boshqa mamlakatlar kabi faqat bugun haqida o`ylash, bugunning muammolariga o`ralashib qolish holati ham bo`lishi mumkin edi. Baxtimizga davlatni rivojlangan davlatlar qatoriga olib chiqish uchun o`z yo`liga ega bo`lgan rahbar – Islom Karimov O`zbekiston Prezidantligiga saylandi. Uning Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi borasida avvaldan o`z rejalari – orzulari bor edi. «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» haqida hukumat darajasidagi bu fikrni O`zbekiston Prezidenti Islom Karimov Vazirlar Maxkamasining «O`zbekistonning 1996 yildagi ijtimoiy – iqtisodiy taraqqiyoti yakunlari hamda 1997-yildagi iqtisodiy islohotlarning ustuvor yo`nalishlari» ga bag`ishlangan majlisdagi nutqida bayon etdi: «1997-yilda biz yaxshi, zamonaviy talablarga javob beradigan kadrlar tayyorlash masalasiga alohida e`tibor berishimiz kerak. Zotan, XX asr so`nggida, yangi yuz yillik va yangi ming yillikning dastlabki paytlarida yashayotgan bir vaqtimizda hayot, kelajak bizdan komillikni, inson sifatidagi yetuklikni, odam sifatidagi barkamollikni talab etmoqda. Yangi yuz yillik taraqqiyoti bugun insoniyat tarixida yangi davr, yangi era boshlangan bir paytda sivilizatsiyaning muhim omili sifatida aql – idrok, boy tafakkur, teran fikr, ma`naviy – ahloqiy poklik va ruhiy pokizalik katta ahamiyat kasb etayotganligi hammamizga ayon. Zotan, Prezident Islom Karimov “XXI asr ma`rifat asri bo`lishi kerak”, - deb bashorat qilganida ayni shu ehtiyojni nazarda tutgan edi20. Yana u “XXI asr – O`zbekiston asri bo`ladi!”, - deb xitob qilgan edi. Ta`lim tizimini tubdan qayta ko`rib chiqish vaqti yetdi, professional bilimlarni egallash imkoniyalarini kengaytirish, ma`mur – menenjerlarni tayyorlashni yo`lga qo`yish, yangi sharoitlarda, yangi zamonaviy 20 I.A.Karimov. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida. Xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T.: O`zbekiston, 1997. 51-bet. 19 texnologiyalarda ishlashga qobil ishchi va mutaxassislarni tayyorlashni yo`lga qo`yish lozim21. Biz bugun shunga tayyormizmi? Buning uchun zarur kuch va resurslarimiz bormi? Mana shu minbardan turib, qat`iy aytamanki, ha O`zbekiston ana shunday kuch – quvvat va resurslarga ega». Savol tug`ilishi mumkin. 1996- yilgacha ta`limda islohotlar bo`ladimi? Nega to`rt yil kutildi? Avvalo jamiyatning har bir sohasi kabi ta`limda ham islohotlar amalga oshirildi. Mustaqillikka erishganimizning birinchi yilida «Ta`limto`g`risida»gi birinchi Qonun qabul qilindi. Mazkur Qonun avvalo, O`zbekiston ta`limida ilgari erishilgan muvaffaqiyatlarni saqlab qolishga xizmat qildi. Bu Qonun o`sha davr uchun juda zarur edi. Axir jamiyat qonunsiz yashasa, vujudga keladigan bo`shliqni bir tasavvur qiling. Ayniqsa ta`lim sohasida bunday hol juda salbiy oqibatlarga olib kelishi tajribalarda ko`p sinalgan. Mazkur qonunning yana bir xususiyati shunda ediki, u eski tuzum sarqitlarini ko`rsatib berishga xizmat qildi. Demak, to`plangan ijobiy jihatlarni saqlab qolgan, illatlarni anglab olishimizga xizmat qilgan, aniqrog`i eski tizimdan yangisiga o`tishga ko`prik vazifasini o`tgan qonunning ahamiyati ulkandir. Shu bilan birga 1992-yilda qabul qilingan «Ta`lim to`g`risida»gi Qonun yaratgan imkoniyatlar sabab ta`lim tizimiga qator yangiliklar kirib keldi22. Ularning asosiylarini qisqacha izohlab o`tsak arziydi. Oliy va o`rta maxsus o`quv yurtlarining adolat mezoni hisoblangan test tizimi joriy etildi. Buning oqibatida eski tuzumdan sarqit bo`lib qolayotgan tanish, bilishchilik, poraxo`rlikka, qisqasi, adolatsizlikka barham berildi. Testga nisbatan, aniqrog`i davlat olib borayotgan siyosatga nisbatan halqning ishonchi ortdi. Bu ishning boshida ham davlatimizning rahbari bosh bo`lib turdi. 1993-yilda oliy ta`lim tizimidagi islohotlarga keng e`tibor berildi. Bu masala O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida alohida yig`inda tahlil etildi. Majlisni boshqargan O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov kadrlar saviyasi haqida, oliy o`quv yurtlarining ahvoli va ularning ishlab chiqarish korxonalari bilan munosabatlari haqida fikr bildirarkan, test tizimining afzalliklari haqida shunday degandi: «O`g`il – qizlarimizni o`qishga qabul qilishda test 21 Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. - T.: Sharq. 1999 yil. 71-bet. 22 I.A.Karimov.Xalqimizning yo`li mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yo`lidir. - T.: O`zbekiston, 1996. 45-bet. 20 usulining qo`llanishi ijobiy qadam bo`ldi. Bu qing`ir ishlar payini qirqadi, mish – mishlarga chek qo`yadi, iste`dodli yoshlarni tanlab olish imkonini beradi. Binobarin bu ishni yanada takomillashtirib borish kerak23. Darhaqiqat, test tizimi juda ko`p bo`lmag`ur gaplarga chek qo`ydi. Vaqt o`tgani sayin test tizimi takomillashib bormoqda va eng asosiysi unga ishonch ortmoqda. «Kelajagi buyuk davlat eng birinchi navbatda bo`lajak fuqarolarning madaniyati, ma`lumoti va madaniyati haqida g`amxo`rlik qilmog`i zarur». – degan edi Islom Karimov. Test ta`lim tizimidagi bir yangilik bo`lsa, iqtidorli va iste`dodli farzandlarimiz uchun yangi turdagi o`quv muassasalarining tashkil etilishi ham o`ziga xos yangilik bo`ldi. Bu Islom Karimovning 1990 yildagi orzularidan biri – «eng iste`dodli bolalar uchun maktablar ochish» g`oyasini amalga oshishi edi. «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» kun tartibiga qo`yilgunga qadar yurtimizda 300 dan ziyod yangi turdagi litseylar ishga tushdi. Ota – onalar «bolam litseyda o`qiydi», deb g`ururlanadigan bo`lishdi. Chunki litseylarni tugatganlarning ko`pchiligi oliy o`quv yurtlariga kirish uchun test imtixonlaridan yuqori ball to`plab talabalik baxtiga musharraf bo`lishdi. Ayrim litsey bitiruvchilarining barchasi, aksariyat litseylarning 85 dan 98 foizgacha bitiruvchilari oliy o`quv yurtlarining talabalari bo`lishdi. Iqtidorli bolalarimiz bu ta`lim dargohlarida xorijiy, xususan, ingliz tilini ham puxta o`rgana boshladilar. Bu ularning xalqaro olimpiadalarda qatnashish imkoniyatini yaratdi. Qarangki, birinchi yildayoq yigitlarimizdan bir nechasi ushbu musobaqa g`oliblari bo`lishdi. Ayni shu kungacha 35 nafar litsey o`quvchilari turli fan olimpiadalarida oltin, kumush va bronza medallarini qo`lga kiritib, O`zbekiston degan nomni bir qancha rivojlangan davlatlar orasida tilga olinishiga erishdilar. Bu yurt farzandlarining salohiyati yuqori ekanligidan darak beradi. «O`zbekiston – ulkan imkoniyatlar mamlakati» deyilganda, uning intellektual salohiyati ham tushuniladi. Mustaqillikka erishilgan kundan boshlab, maktablarga o`qituvchi – murabbiylarga, ularni moddiy va ma`naviy rag`batlantirish, yordam berish masalalariga sobiq ittifoq tarkibidagi boshqa davlatlarga nisbatan e`tibor kuchaytirildi. Biz yurtimizda 1-oktabr sanasini 23 I.A.Karimov. Yuksak malakali mutaxassislar taraqqiyot omili. – T.: O`zbekiston, 1995. 39-bet. 21 O`qituvchilar va murabbiylar kuni sifatida umumxalq bayrami deb e`lon qilganimizning chuqur ma`nosi bor, albatta. Bu bayram avvalo o`zining bilim va tajribasi, iste`dod va mahorati, insoniy fazilatlarini, ko`z nuri va qalb qo`ri, butun borlig`ini ayamasdan, ma`rifat yo`lida beminnat xizmat qiladigan ustoz va murabbiylarimizga nisbatan xalqimizning azaliy hurmat-ehtiromining yaqqol namunasidir. Ta`limga e`tibor deyilganda, o`qituvchi ham, o`quvchi ham, o`quv rejasi ham, dastur, dasturlar qatoridagi maktab binolari ham tushuniladi. Mustaqillikning ilk yillaridayoq bu muddatda Prezidentning da`vati bilan yangi maktablar qurilishi boshqa davlatlardagidek to`xtab qolmadi. Bunday maktablar har bir tumanda bittadan emas, ko`plab qurildi. 1994-yil 79296 o`rinli 209 ta, 1995-yil 54732 ta o`rinli 134 ta, 1996-yil 63622 o`rinli 198 ta, 1997 yil 63911 o`rinli 192 ta, 1998-yilda ham shuncha maktab qurib foydalanishga topshirildi. Bu natijalarni sobiq ittifoqning xohlagan davlati bilan solishtirishimiz mumkin24. Bolalarimizning dunyoning rivojlangan davlatlarida o`qitishni asr boshida yashagan jadidlar kabi 90 chi yillarda mustaqillikka erishishga intilgan yurt ziyolilari ham xohlashardi. Chunki mustaqillikdagi qaram davlatdan xom – ashyo bazasi sifatida foydalanilgach, uning ishlab chiqarishi orqada qolganligi kunday ayon edi. Qolaversa o`z qobig`imizga o`ralib qolgandan ko`ra xorij tajribalaridan habardor bo`lish, ulardan foydalanish davlatga faqat foyda keltirdi. Biroq bu g`oya ham O`zbekiston mustaqillikka erishgachgina amalga oshdi. Ma`lum markaz tizimining tashkiliy masalalarini muhokama qilib o`tirmasdan, mustaqilligimizning ilk kunlari yurtboshimiz Islom Karimov tashabbusi bilan AQSH ning Arkanzas shtatidagi universitetlarda o`qish uchun 10 nafar iqtidorli talabamizga 100000 AQSH dollari miqdorida mablag` ajratildi. Ularning 8 nafari bakalavr darajasini olishdi. 4 nafari esa o`qishni davom ettirishdi, magistirlik diplomiga erishishdi. Bu kabi ibratli ishlar natijasi Prezidentimiz o`ylagan maxsus markaz ham tashkil etildi. U «O`zbekiston Respublikasi Prezidentining «Umid» iqtidorli yoshlarning chet elda ta`lim olishlarini qo`llab – quvvatlash jamg`armasi» deb nomlanadi. Shu kungacha 674 24 I.A.Karimov. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. – T.: O`zbekiston, 1995. 24-bet. 22 nafar Vatanni sevguvchi, bilimdon, zukko yoshlarimiz Prezident grantlariga sazovor bo`lishdi. Ular AQSH, Germaniya, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Fransiya va Italiyaning eng nomdor universitetlarida taqsil olmoqdalar. Ularning ayrimlari muddatdan avval magistrlik va bakalavrlik ilmiy darajasini olib qaytishdi ham. Yurtboshimiz ta`kidlaganlaridek, «Umid» jamg`armasi orqali Yevropa, Osiyo va AQShning nufuzli universitetlarida o`qiyotgan talabalarimizdan 15 nafari magistrlik va bakalavrlik ilmiy darajasiga muddatdan oldin sazovor bo`ldi. O`zbek millatining, o`zbek farzandlarining qobiliyati, zehn – zakovat, tirishqoqlik borasida hech bir millat yoki halqdan qolishadigan joyi yo`q. Faqat mavjud intellektual imkoniyatlarimizni to`liq ishga solishimiz ulardan mukammal tarzda foydalana bilishimiz zarur. Ota – bobolarimiz soyasiga mahliyo bo`lib yuradigan davrlar endi o`tdi. Bugun jahon bizdan o`z so`zimizni aytishimizni, o`z tafakkurimizni namoyon etishimizni talab qilmoqda. Prezidentimiz I.Karimov: “Barchamiz bir haqiqatni anglab yetishimiz lozim – O`zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global moliyaviy-iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi” degan edi25. Boshqa xalqlar, boshqa millatlar bizlarga yotsirab bepisand qaramasligi kerak. Biz ana shu yuksak munosabat va hurmatga loyiq bo`lishimiz darkor. IX – XV asrlarda ma`rifatli dunyo Buxoriylar, Farg`oniylar, Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar, Ulug`beklarni qanchalik izzat – ikrom qilgan bo`lsa, XXI asrda biz halqimiz, millatimizga nisbatan ana shunday ehtiromni qaytadan qo`lga kiritishimiz lozim26. O`sha davrda ulug` ajdodlarimiz asos solgan va olamga dong taratgan ilmiy maktablarni zamonaviy shaklda qaytadan tiklashimiz lozim. Takror aytamanki, bunga ta`lim – tarbiya tizimini tubdan isloh qilish bilangina erishish mumkin. Yoshlarni jahon fani va bilimlari xazinasidan baxramand qilishga katta e`tibor berilmoqda. Respublika o`quv yurtlarining chet ellardagi o`quv markazlari bilan aloqalari ancha mustahkamlandi. Chet ellik o`qituvchilar va mutaxassislarni horijiy tilda mashg`ulot olib borish uchun taklif qilish, shuningdek chet el o`quv va ilmiy markazlarida xodimlarning malaka oshirishi va talabalarning o`qishi kengayib 25 Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yulida.- T.: O`zbekiston, 1995. 61-bet. 26 Karimov I.A.Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. – T.: Ma`naviyat, 2008. 41-bet. 23 bormoqda. Ayni vaqtda jahonning 40 dan ortiq mamlakatidan kelgan 1250 dan ziyod xorijiy fuqaro O`zbekistonda ta`lim olmoqda. Ta`lim sohasida O`zbekiston AKSELS, AYREKS, Amerika Kollejlari Konsorsiumi, SARE, Tinchlik Korpusi, AQSH, DAAD, Konrad Adenauyer Fondi,Germaniya, Britaniya Kengashi, Saud Al- Bantin Fondi, Misr, TEMPUS TASIS Yevropa Ittifoqi kabi xalqaro tashkilotlari va boshqa nohukumat tashkilotlari bilan xamkorlikni faol rivojlantirmoqda. O`zbekiston – Amerika va O`zbekiston – Koreya universitetlarini tashkil etish ustida ish olib borilmoqda. Kanada tomoni bilan birgalikda Xalqaro menejment va biznes oliy magistrlik maktabini tashkil etishga tayyorgarlik ko`rilmoqda. Toshkentda Amerikaning «Vesminstr» universiteti filiali ochilishi esa O`zbekistonda oliy ta`lim sohasida katta voqea bo`ldi27. 27 Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. – T., 1999. 36-bet. 24 II.2 O`zbekistonning birinchi prеzidеnti I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kеlajak yo`q” asarida tarixiy voqеlikka munosabat masalasi Mustaqillikka erishgandan so`ng O`zbеkistоnning haqqоniy va хоlisоna tariхini yaratish masalasi ko’ndalang turardi. Zеrо, Sоbiq Ittifоq davrida yurtimiz tariхi biryoqlama yaratilgani, tariхiy haqiqatlardan yirоqligi tariхga nisbatan munоsabatni o’zgartirishni taqоzо etdi. Birinchi Prеzidеnt I.A. Karimovning bir guruh tarixchi olimlar va ommaviy axborot xodimlari bilan uchrashuvidan so`ng uning «Tarixiy xotirasiz kеlajak yo`q» nomli asari chop etildi. Bu asar tarix fani rivojida yangidan- yangi ilmiy yo`nalishlar, tarixga munosabat masalasida yangi qarashlarning paydo bo`lishiga asos bo`ldi. I.A. Karimov o`zbеk xalqining tarixiy o`tmishini, uning davlatchiligi tarixini o`rganishda yagona ilmiy konsеpsiyaning yo`qligi xususida gapirib, tarixchi olimlarni bu sohaga diqqat-e'tiborini yanada kuchaytirishga chaqirdi. Asarda ta'kidlanishicha, «o`zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi28. Isbot talab bo`lmagan ushbu haqiqat davlat siyosati darajasiga ko`tarilishi zarur». Tarixni yoritishda biryoqlamalikka, sub'еktiv fikrlarga yo`l qo`ymaslik zarur, «faqat bahs, munozara, tahlil mеvasi bo`lgan xulosalargina bizga to`g`ri yo`l ko`rsatadi». I.Karimоv har bir o`zbеk farzandi «mеning ajdodlarim kimlar bo`lgan, millatimning ibtidosi qayda, uning oyoqqa turishi, tiklanish, shakllanish jarayoni qanday kеchgan» dеgan savollarni o`ziga-o`zi bеrishi kеrakligini qayta-qayta uqtiradi29. Bu masalada «O`zbеkistonning, o`zbеk xalqining bugun kеng ommaga yеtkazishga arziydigan haqqoniy tarixi yaratildimi-yo`qmi?» dеgan zaruriy savolni bеradi va Sho`rolar davrida, o`zgalar yozib bеrgan soxta g`oyalar asosidagi tarixni qayta ko`rib chiqish lozimligini ta'kidlaydi. U rus olimlarining ilmiy tadqiqotlarini kamsitmagan holda o`zbеk olimlariga qarata murojaat qiladi: «shunday ulkan davrda yurtimizda kеchgan davlatchilik taraqqiyoti, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy hayoti atroflicha tahlil etilgan tadqiqotlar nеga yaratilmayapti? Arxеologiya, Tarix, Sharqshunoslik va boshqa bir qator institutlarimiz bor. Mutaxassislar nima bilan mashg`ul, qayoqqa qarashyapti? O`zbеk davlatchiligi qachon paydo bo`lgan?». 28 Karimov I.A.Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. – T.: Ma`naviyat, 2008. 44-bet. 29 Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yulida.- T.: O`zbekiston, 1995. 61-bet 25 Yangidan shakllanayotgan mustaqil O`zbеkiston davlati boshida turgan inson sifatida Birinchi Prеzidеnt I.Karimоv bu ishga jonini, borlig`ini bеrishga tayyorligini, davlatchilik masalasi tobora hayotiy mazmunga ega bo`lib borayotganligini ta'kidlaydi30. Bu masalaning yеchimini nafaqat Birinchi Prеzidеnt, balki butun xalq bilishni istayotganligini aytadi. «O`zbеk davlatchiligi qaysi asrda paydo bo`ldi? Qanday tarixiy bosqichlarni bosib o`tdi? Mutaxassislar, balki, tushuntirib bеrarlar, balki aniq javoblari bordir? Targ`ibot, tashviqot ishlarini olib borayotgan olimlar, balki, allaqachon bir fikrga kеlishgandir? Lеkin hozircha na matbuotdan, na darsliklardan mеn mana shu savollarga javob topolmadim». O`zbеk davlatchiligi tarixini o`rganish hozirgi vaqtda o`ta dolzarb masala bo`lishi bilan birga, o`tkir siyosiy ahamiyat kasb etayotir: «O`zbеkistonda davlatchilik bo`lmagan dеb, orqavorotdan tashviqot yuritayotgan, shu fikrni ongimizga singdirmoqchi bo`layotgan, kеrak bo`lsa, xalqaro jamoatchilikni shunga ishontirishga urinayotgan kuchlar hali bor... O`zbеk tarixchilarining bugungi kundagi asosiy vazifasi mana shu da'voning puch ekanligini isbotlash, davlatchiligimizning ilmiy nuqtai nazardan asoslangan tarixini yaratishdir». Qadim tariximiz borasida I.Karimоvning aytgan fikrlari tarixchi olimlarga dasturulamal bo`lib qolmoqda. «Bugungi boy madaniyatimiz qaysi sivilizatsiyaning mahsuli? Shunday madaniyat bor ekan, uni shu zaminda yashagan xalq yaratganmi yoki u bo`m-bo`sh joyda paydo bo`lganmi?» dеgan savollar bugungi kun uchun ham dolzarb ahamiyatga egadir31. Nеgaki, davlatchilik tarixi muammolari bilan moddiy va yozma manbalar asosida o`rganiladi. Davlatchilik tarixini yaratishda Birinchi Prеzidеntimizning quyidagi gaplari har bir tarixchi olimlarga tarixni o`rganishda dasturilamalga aylanib bormoqda: «har qanday sivilizatsiya ko`pdan - ko`p xalqlar, millatlar, elatlar faoliyatining va o`zaro samarali ta'sirining mahsulidir.... Tarixchi olimlar «...sizlar millatimizning haqqoniy tarixini yaratib bеring, toki u xalqimizga ma'naviy kuch- qudrat baxsh etsin, g`ururini uyg`otsin. Biz yurtimizni yangi bosqichga, yangi yuksak marraga olib chiqmoqchi ekanmiz, bunda bizga yorug` g`oya kеrak. Bu 30 30 I.A.Karimov. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. – T.: O`zbekiston, 1995. 27-bet 31 Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. – T., 1999. 33-bet 26 g`oyaning zamirida xalqimizning o`zligini anglashi yotadi. Haqqoniy tarixni bilmasdan turib esa, o`zlikni anglash mumkin emas». Birinchi Prеzidеntimiz haqqoniy tariximizni barpo etish ishlarini nimadan boshlash kеrakligi xususida fikr yuritib ta'kidladiki, «eng avval ko`p ming yillik boy o`tmishimizni tadqiq etishning yaxlit konsеpsiyasini, yani dasturini, ilmiy izlanishlarning uslubini, qo`yilayotgan vazifani amalga oshiradigan ilmiy muassasalar, ulardagi potеnsial, kadrlar masalasini aniqlab olishdan zarur... Aniq, bosqichlari bеlgilangan dastur asosida har tomonlama tadqiqotlar olib boriladi». Ish uslubimiz aniq, tariximizni yaratishning dasturiy yo`l-yo`riqlari yorqin ko`rsatib bеrilgan. Dеmak, gap endi har bir ilmiy muassasa yеtuk kadrlar bilan ta'minlanishida, tanlangan mavzular bo`yicha ilmiy ishlarni har tomonlama pishiq-puxta tashkil etishlarida qolgan. «O`zbеkiston hududida ilk davlatchilikning shakllanishi va rivojlanish bosqichlari»ni o`rganish tarixchilarimizning dolzarb mavzularidan biri hisoblanadi. Bu mavzu faqat arxеologiya fani va arxеologik manbalarni qadimgi Sharq dunyosi ilk davlatchiligi bilan, aniqroq qilib aytsak, Mеsopotamiya, qadimgi Hindiston, xullas Yaqin va O`rta Sharq hududlarida bronza davrida shakllangan shahar-davlatlar tarixi bilan taqqoslash usuli vositasida o`z yеchimini topadi32. Birinchi Prеzidеntimiz ta'kidlaganidеk, «mazkur vazifani amalga oshirish uchun Akadеmiyaga qarashli Tarix, Sharqshunoslik, Arxеologiya institutlari o`z ish faoliyatini o`zgartirishini zamon talab qilmoqda». Tarixchilar bilan bo`lgan uchrashuvda I.Karimоv o`zbеk davlatchiligi tarixini birlamchi manbalar asosida yoritish shart ekanligini alohida ta'kidlagan edi33. “O`zbеk davlatchiligi tarixi” mavzusining ijodkori Birinchi Prеzidеnt I.A. Karimovdir. Mustaqillikkacha bu ibora tarixchilar tomonidan qo`llanilgan emas. Bu bilan tarixchilar O`zbеkiston hududida davlatchilikning shakllanishi mavzusi bilan shug`ullanmagan,- dеyishdan yiroqmiz. “O`rta Osiyoda ilk sinfiy munosabatlarning shakllanishi”, “Ahamoniylar impеriyasiga qadar O`rta Osiyoda kеchgan davlatchilik munosabatlari” kabi mavzular tarixchilar tomonidan qizg`in muhokama etilgan bo`lsa-da, davlatchilik mahalliy xalqlarning milliy 32 Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. – T., 1999. 31-bet 33 Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yulida.- T.: O`zbekiston, 1995. 61-bet 27 davlatchiligi tarixi sifatida talqin qilinmadi. Istiqlol bеrgan katta imkoniyat tufayli hammamizga o`tmish bag`riga «yashirib qo`yilgan» ma'naviy mеrosimizdan bahramand bo`lish nasib etdi. Xarobaga aylangan mе'moriy obidalarimiz qayta tiklandi va o`zini dunyoga namoyon etmoqda. Davlatchilik mustaqillik yillarida siyosiy masalaga aylangan edi. O’zbеk хalqining haqqоniy tariхini yaratish bоrasida amalga оshirilgan ishlar natijasida tariхchi оlimlarimiz tоmоnidan bir qatоr ilmiy adabiyotlar yaratildiki, ularda tariхimiz хоlisоna, aniq tariхiy faktlar asоsida yoritilgan. Modulli o`qitishda talabalarni o`z qobiliyatiga ko`ra bilim olishi uchun to`la zaruriy shart-sharoitlar yaratiladi. Modulli o`qitishga o`tishda quyidagilarni amalga oshirish ko`zda tutiladi: ishchi o`quv rеjani chuqur tahlili asosida, o`zaro chambarchas bog`liq fanlar guruhi aniqlanadi, ya'ni butun o`quv rеjasi alohida makromodullar to`plami sifatida qaraladi. Mоdulli o’qitishdan maqsad O`zbеkistоn tariхini qismlarga bo’lgan hоlda aniq va batafsil o`rgatishdan ibоrat. Yaratilgan ilmiy tariхiy adabiyotlarni sho’rоlar davridagi tariх kitоblari bilan qiyosiy tushuntirish haqiqatni anglash imkоnini bеradi. Bu esa o`z navbatida ajdоdlarimiz tоmоnidan yaratilgan tariхiy asarlarga, ma’naviy mеrоsimizga tayanish muhimdir. Zеrо, O`zbеkistоnning Birinchi Prеzidеnti I.Karimоv ta’kidlaganidеk, o`zbеk хalqi uzоq o`tmishga ega bo`lib, har bir taraqqiyot davrida ijtimоiy siyosiy, madaniy va iqtisоdiy hayotni tasvirlashga bag’ishlangan tariхiy asarlar yaratilgan bo`lib, shuning o`ziyoq tariхning qadimiyligiga ishоradir34. 34 Пожалуйста, не забудьте правильно оформить цитату:Тохирова, Г. С. O’zbekistonning birinchi prеzidеnti I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kеlajak yo`q” asarida tarixiy voqеlikka munosabat masalasi / Г. С. Тохирова. — Текст : непосредственный // Образование и воспитание. — 2018. — № 3.1 (18.1). — С. 26-28. — URL: https://moluch.ru/th/4/archive/94/3373/ (дата обращения: 25.04.2023). 28 XULOSA Xulosa o`rnida shuni aytish joizki, mustaqillik eng buyuk ne’mat. Inson erki, sha’ni, qadr – qimmati eng muhimdir. Bu kabi jarayonlarni orqasida bir buyuk inson ya’ni Islom Karimovning harakatlari natijasida keng imkoniyatlarga erishdik. Mustaqillik yillarida Vatanimiz tarixini yoritish va o`rganish masalalariga alohida e‘tibor berildi. Sovet davridagi sinfiylik yondashuv va hukmron kommunistik mafkura tayziqi ostida taqiqlangan tarixiy mavzulardagi asarlar chop etilib, xalqimiz tarixini holislik, haqqoniylik asosida tiklash va chuqur, har tomonlama tadqiq qilishga kirishildi. Bu borada o`zbek xalqi va o`zbek davlatchiligi tarixini, tariximizning boshqa sahifalarini holisona ilmiy asosda yoritish vazifalarini Birinchi Prezident I.A. Karimov bir guruhi tarixchilar bilan 1998-yil iyun oyida bo`lgan suhbati va Vazirlar Mahkamasining “O`zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to`g`risida”gi qarorida belgilanishi alohida ahamiyat kasb etdi. Buyuk mutafakkir va allomalarimizning islom madaniyatini ravnaq toptirishga qo`shgan betakror hissasi to`g`risida so`z yuritganda, eng avvalo, haqli ravishda musulmon olamida «muhaddislar sultoni» deya ulkan shuhrat qozongan Imom Buxoriy bobomizning muborak nomlarini hurmat-ehtirom bilan tilga olamiz. Bu mo`tabar zot merosining gultoji bo`lmish eng ishonchli hadislar to`plami – «Аl-jomeʼ assahih» kitobi islom dinida Qurʼoni karimdan keyingi ikkinchi muqaddas manba bo`lib, ahli islom eʼtiqodiga ko`ra, u bashariyat tomonidan bitilgan kitoblarning eng ulug`i hisoblanadi. Mana, o`n ikki asrdirki, bu kitob millionlab insonlar qalbini iymon nuri bilan munavvar etib, haq va diyonat yo`liga chorlab kelmoqda. Mamlakatimiz mustaqilikka erishgan ilk kunlardan boshlaboq inson huquqi, uning qadr-qimmati birinchi darajali masala sifatida ko‘tarilib, barcha huquqiy asoslar yaratildi va yaratilmoqda. Mustaqillik eng oliy ne’matligini hammamiz bilamiz. Bu ne’matni tamal toshini qo`yib, me’mori bo`lgan inson Islom Abdug`aniyevich Karimovga chuqur minnatdorlik bildiramiz. Biz yoshlar bu insonga munosib avlod bo`lib, harakat qilishimiz kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 29 I. HUKUMAT QARORI I.1. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 315-son, 27.07.1998- yil. II. PREZIDENT ASARLARI II.1. Prezident Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekiston ijodkor ziyolilari vakillari bilan uchrashuvdagi ma’ruzasidan // Xalq so‘zi 2017-yil 4-avgust). II.2 I.A.Karimov. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li. Toshkent, 1992 y. II.3 Karimov I.A. Uzbekiston kelajagi buyuk davlat.-T.: Uzbekiston, 1992. II.4 Karimov I.A. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yuli.-T.: O`zbekiston, 1992. II.5 Karimov I.A. Uzbekiston milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura (nutqlar, maqolalar, suxbatlar). T., “Uzbekiston”, 1993. II.6 Karimov I.A. Istiqlol va ma`naviyat.-T.: O`zbekiston, 1994. II.7 Karimov I.A. Iqtisodiy islohot: mas`uliyatli bosqich. Toshkent. «O`zbekiston» 1994 y. II.8 Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yulida.- T.: O`zbekiston, 1995. II.9 I.A.Karimov. O`zbekistonning siyosiy – ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. Toshkent. «O`zbekiston» 1995 y. II.10 I.A.Karimov. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. Toshkent. «O`qituvchi» 1995 y. II.11 I.A.Karimov. Yuksak malakali mutaxassislar taraqqiyot omili. Toshkent. «O`zbekiston» 1995 y. II.12 I.A.Karimov.Xalqimizning yo`li mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yo`lidir. Toshkent. 1996 y. II.13 Karimov I.A. Bunyodkorlik yulida. 4-tom. T. “Uzbekiston”, 1996 . II.14 I.A.Karimov. Barkamol avlod – O`zbekiston taraqqiyotining poydevori Toshkent. «O`zbekiston» 1997 y. 30 II.15 I.A.Karimov. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida. Xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent «O`zbekiston» 1997. II.16 Karimov I.A. “Barkamol avlod orzusi”. T. “Sharq”. 1999 yil. II.17 Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. T. 1999 yil. II.18 Karimov I.A.Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. T. “Ma`naviyat”. 2008 y III. INTERNET SAYTLARI III.1 http/ arboblar.uz III.2 http/ gazeta.uz III.3 http/ ilmlar.uz III.4 http/ islomkarimov.uz III.5 http/ uzlidep.uz III.6 http/ kun.uz III.7 http/ fayllar.org III.8 http/ sputniknews.uz III.9 http/ ziyo.uz III.10 http/ shosh.uz 31 32