Ilmiybaza.uz ISSIQLIK GENERATORLARI. ISSIQLIK DVIGATELLARI VA ISSIQLIK KUCH NALARI ISHLATILISHI, TURLARI, TUZILISHI. YOQILGI TA'MINOTI TIZIMI. Reja 1. Issiqlik qurilmalari. Blanshirlash apparatlari. 2. Bug’latish apparatlari. 3. Isitish apparatlari. Ilmiybaza.uz 1. Issiqlik qurilmalari. Blanshirlash apparatlari. Bu blanshirlash qurilmalari xom ashyoni blanshirlash uchun ishlatiladi. Ularning bir necha turlari mavjud. BK markali blanshirlash qurilmasi ham bug’da ham suvda blanshirlash uchun qo’llaniladi (1-rasm). Bunda meva va sabzavotlar o’zining xususiyatlarini saqlab qoladi. Bu qurilma vanna va lentali transportyordan iborat.lentali transportyor 2ta zanjirdan tashkil topgan bo’lib, ularga sharnirli qilib cho’michlar qistiriladi. Qurilmaning unumdorligi 500-8000 kg/soatgacha; elektrodvigatelь quvvati 1,7 kVt; o’qning aylanish tezligi 140 rad/s. 1-rasm. BK markali cho’michli blanshirlash qurilmasi. 1-uzatma; 2-tunnel; 3-cho’michli transportyor; 4-karkas; 5-bug’ kiradigan quvur; 6-suv kiradigan quvur. Ilmiybaza.uz 2-rasm. Skrebkali-lentali blanshirlash qurilmasi. 1-mahsulot kiradigan joy; 2-lentali transportyor; 3-to’kuvchi quvur; 4- ochiluvchan qopqoq; 5-mahsulot chiqadigan joy; 6-reduktor; 7-elektrodvigatelь; 8- vanna; 9-vannani cho’kmadan tozalash uchun eshik. Meva va sabzavotlarni issiqlik ishlovi bilan berish jarayonlaridan biri pishirishdir. Pishirish jarayoni pishirish qozonlarida olib boriladi (3-rasm). Ilmiybaza.uz 3-rasm. MZ-2S-244b markali pishirish qozoni. 1-tayanch; 2-tsapfa; 3-bug’ qobig’i; 4-korpus; 5-aralashtirgich. Jihozning ishlashi pishirish kamerasidagi termometr, monovakuummetr, manometr va bug’ kamerasining himoya qiluvchi klapani yordamida nazorat qilinadi. 4-rasm. Pishirish qozoni. Ilmiybaza.uz 2 Bug’latish apparatlari. Bu apparatlar meva pyurelari, murabbo, djem, povidlo, quyultirilgan tomat mahsulotlari, quyultrilgan meva va sabzavot kontsentratlari ishlab chiqarishda keng foydalaniladi. Uning bir necha turlari mavjud. MZS-320 markali bug’latish mashinasi tomat pyure va tomat pasta, turli xildagi souslar, povidlo, murabbo va rassollar tayyorlashda ishlatiladi (66-rasm). 5-rasm. MZS-320 markali bug’latish apparati. 1-ushlagich; 2-qopqoq; 3-aralashtirgich; 4-korpus; 5-elektrodvigatelь; 6- reduktor. Uning ishchi hajmi 1000 dm3; isitish yuzasining maydoni 3,66 m2; bug’ning ishchi bosimi 0,4 MPa; aralashtirgich valining aylanish chastotasi 57 min-1; quvvati 2,7 kVt; gabarit o’lchamlari 1310x1310x3180 mm. Ilmiybaza.uz SHu bilan birgalikda ikki, uch korpusli bug’latish apparatlari ham mavjud (6-rasm). 6-rasm. Past haroratli ikki korpusli bug’latish apparati. 1-sovutgich; 2-bug’latgich; 3-separator; 4-ammiakli bug’latkich; 5-kondensat uchun nasos; 6-qabul qiluvchi bak; 7-tsirkulyatsion nasos; 8-ammiak uchun idish; 9-kompressor; 10-boshqaruv pulьti. 2. Isitish apparatlari. Ilmiybaza.uz 7- rasm. Deaerator-pasterizator DPU. 1 – vakuum plyonkali deaerator; 2 –plastinali pasterizator; 3 – boyler; 4 – tenglashtiruvchi bak; 5- ushlagich; 6 – maydoncha; 7 – vakuum-nasos; 8 – sharbatni uzatish uchun nasos; 9 – pasterizatsiya sektsiyasiga issiq suvni uzatish uchun nasos. Ilmiybaza.uz Sabzavotlarni qovurish jarayoni qovurish pechlarida olib boriladi (8-rasm). 8-rasm. APMP-1 markali qovurish pechi. 1-tashuvchi vosita; 2-uzatma; 3-vanna; 4-tortish vositasi; 5-elevator; 6-bak; 7-nasos. 70-rasm. Uzluksiz ishlaydigan sabzavotlarni qovuradigan apparat. Ilmiybaza.uz 1-qovuruvchi sektsiyalar; 2-aralashtirgich; 3-o’q; 4-tarqatuvchi konus; 5- purkagich; 6-tashuvchi vosita; 7-yog’ idish; 8-elektr uzatma. 9-rasm. KPP-1 markali universal bug’li plita. 1-korpus; 2-tortuvchi kiydirgich; 3-korpusni ko’taruvchi (ag’daruvchi) mexanizm; 4-armatura; 5-o’ng va chap tayanchlar. Avtoklav B6-KAV-2 Vertikal avtoklav - zich yopiladigan qalin qopqoqli ikkita qozondan iborat bo’lib, sirtdan metall g’ilof bilan qoplangan (10-rasm). Ilmiybaza.uz 10-rasm. Avtoklav B6-KAV-2. 1- tenglashtiruvchi moslama; 2 – qisqich; 3 – korpus; 4 – qopqoq; 5 – himoya klapani; 6 – namuna tushiruvchi jo’mrak; 7 – termometr; 8 – manometr; 9 – PRP-2 tipdagi dasturli rostlagich; 10 – korzina; 11 – bug’li barbotyor. Tashqi qozonga suv, ichki qozonga esa sterillanadigan material qo’yiladi. Isigan suv bug’i ichki qozonning teshigi orqali tashqi qozonga o’tadi. Ichki qozonning tubidagi teshiklardan bug’ o’tkazuvchi naycha boshlanadi. U bug’ chiqarish jo’mragi bilan tugaydi. Avtoklavning yon devoriga manometr va kontakt Ilmiybaza.uz manometr mahkamlangan. Kontakt manometr esa belgilangan bosimni saqlab turadi. Bulardan tashqari, yon devorda ehtiyot jo’mragi va suv o’lchaydigan nay ham bor. Avtoklavda bosim belgilangan miqdordan oshib ketsa, ehtiyot jo’mragi o’z-o’zidan ochiladi. Suv o’lchaydigan nay avtoklavdagi suv satxini aniqlashga yordam beradi. Ishlash tartibi Avtoklavda sterillash quyidagicha o’tkaziladi: avvalo tashqi qozonga voronka orqali suv quyiladi, ichki qozonga esa sterillanadigan material (idishlar, oziq muhitlar, byukslarda bog’lov materiali va hokazo) joylanadi. So’ngra qopqoqni yopadigan vintlar bilan burab mahkamlanadi va avtoklav primus alangasi, gaz gorelkasi yoki elektr yordamida qizdira boshlanadi. Suv qaytib chiqadigan jo’mrak shu paytda ochiq bo’lishi kerak. Qaynab chiqqan suv bug’ holatida avtoklav devorlari orasidan ko’tarilib ichki qozonga o’tadi va undagi havoni siqib chiqaradi. Bu havo jo’mrak orqali tashqariga chiqa boshlaydi, bug’ holatidagi havo avtoklavning ichki bo’shliqlarini to’ldiradi va kuchli bug’ oqimi zarb bilan jo’mrakka urilib jo’mrakni yopadi. Jo’mrak yopilishi bilan avtoklavning ichki qismida bosim hosil bo’la boshlaydi va manometr strelkasiga qarab turiladi. Avtoklavdagi bug’ bosimi 0,5 atm dan oshganda harorat 110,80С ga, 1 atm dan oshganda -120,60С ga, 2 atm dan oshganda 132,90С ga yetadi. 1200С vegetativ va spora hosil qiluvchi mikroblarga ta’sir etib nobud qiladi. Sterillash protsessi tamom bo’lgach, issiqlik manbalari o’chiriladi va manometr strelkasi 0 raqamiga tushmaguncha avtoklavdagi havo chiqaradigan jo’mrak ochilmaydi. Avtoklav ichidagi bosim 0 ni ko’rsatganda havo chiqarish jo’mragi ochilib bug’ asta -sekin chiqa boshlaydi va bug’ butunlay chiqqandan so’ng avtoklavning qopqog’i ochilib, sterillangan material ichidan olinadi. Avtoklavni ishlatganda material sterillanayotganiga to’la ishonch hosil qilmoq uchun vaqt-vaqti bilan uni tekshirib turish kerak. Buni har-xil usullarda tekshiriladi. Masalan, manometr 1atm bosimni ko’rsatsa, avtoklav ichidagi temperatura Ilmiybaza.uz 120,60С ga teng bo’lishi kerak. Bunga ishonmoq uchun avtoklavga sterillangan materiallar bilan birga, ikki tomondan payvand qilingan (kavsharlangan) shisha naycha yoki probirka joylashtiriladi. Uning ichiga oltingugurt poroshogi bilan birga bir necha fuksin kristallari va ikkinchisiga esa antipirin bilan metilen ko’kining aralashmasi quyiladi. Oltingugurtning suyuqlanish temperaturasi 1150С, antipirinniki esa 1200S. Agarda avtoklav to’g’ri ishlasa, oltingugurt va antipirin ham erib suyuqlanishi kerak. Avtoklavning ichidagi temperatura 1 atm bosimida 120,60С ga yetgan bo’lsa, oltinguguri va antipirin suyuqlanib bo’yoqlar bilan aralashib muayyan tusga kiradi. Gorizontal avtoklavning vertikal avtoklavdan farqi shuki, bunda bug’ hosil qiladigan qozon sterillaydigan qozonning pastida joylashgan bo’ladi. Sterillash kamerasi va yuqoridagi qozonlar gorizontal holatda joylashgan. Ikkala avtoklavda ham materialni harakatdagi bug’ bilan sterillash mumkin. Buning uchun chiqarish jo’mragi berkitilmaydi va qopqoq vintlar bilan jips yopilmaydi. SAVOLLAR: 1. Sterilizatorlar, ularning vazifasi, tuzilishi va ishlash tartibi. 2. Sterilizatsiya qilish apparatlarini sinflanishi. 3. Avtoklavlarning konstruktsiyasiga ko’ra turlarini ayting. 4. B6-KAV-2 markali vertikal avtoklavning vazifasi, tuzilishi va ishlash tartibini ayting. 5. Korzinalarning soniga ko’ra avtoklav nechta markasi mavjud.