JINOYAT VA JINOYATLARNI TASNIFLASH reja: 1. Jinoyat tushunchasi va belgilari. 2. Jinoyatlarni tasniflash. 1. JINOYaT TUShUNChASI VA BELGILARI. Jinoyat deb – jinoyat qonuni bilan taqiqlangan, aybli ijtimoiy xavfli qilmish (harakat yoki harakatsizlik) jazo qo‘llash tahdidi bilan jinoyat deb topiladi (JK 14- moddasi 1-qismi). Faqatgina, qilmish (harakat yoki harakatsilik) jinoyat bo‘la oladi. Jinoyat sodir qilish to‘g‘risidagi fikr jinoyat sifatida qabul qilinmaydi. Jinoyat belgilari quyidagilar: - qilmishning ijtimoiy xavfliligi; - qilmishning huquqqa xilofliligi; - qilmishda aybning mavjudligi; - qilmishning jazoga sazovorligi. Qilmishning ijtimoiy xavfliligi bu – sodir qilingan qilmish jinoyat qonuni bilan qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga zarar yetkazishi yoki shunday zarar yetkazish real xavfini tug‘dirishi mumkinligini anglatadi. Qilmishning huquqqa xilofliligi deganda – sodir qilingan qilmishning jinoyat qonuni bilan taqiqlanganligini anglatadi. Qilmishda aybning mavjudligi deganda - sodir qilingan qilmish qasddan yoki ehtiyotsizlikdan sodir etilgandagina jinoyat deb topilishini anglatadi. Qilmishning jazoga sazovorligi deganda esa - sodir qilingan qilmish uchun JK Maxsus qism moddalarida nazarda tutilgan jazo choralarining tayinlanishi 1 mumkinligini anglatadi. Ijtimoiy xavflilik - jinoyatning moddiy belgisini; Huquqqa xiloflilik esa - formal belgisini tashkil etadi. 2. JINOYaTLARNI TASNIFLASh JK 15–moddasiga ko‘ra, jinoyatlar o‘zining xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra tansniflanadi. Jinoyatning ijtimoiy xavflilik xususiyati tajovuz ob’ekti (inson hayoti, sog‘lig‘i, mulk, jamoat xavfsizligi), ayb shakliga (qasd, ehtiyotsizlik) qarab belgilanadi. Jinoyatning ijtimoiy xavflilik darajasi qilmish sodir etilishi holatlari (jinoiy niyatning amalga oshirilganlik darajasi va bosqichlari, jinoyatni sodir etish usuli, zarar miqdori va kelib chiqqan oqibatlar og‘irligi, ishtirokchilikda sodir etilgan jinoyatda sudlanuvchining roli) bilan belgilanadi. Jinoyatlarni tasniflash - jazo tayinlash, jinoiy javobgarlikdan ozod qilish, jazodan ozod qilishda e’tiborga olinadi. JK 15-moddasida jinoyatlarning quyidagicha tasniflangan: - ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan; - uncha og‘ir bo‘lmagan; - og‘ir; - o‘ta og‘ir jinoyatlar. Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyatlarga - qasddan sodir etilib, qonunda uch yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar, shuningdek ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilib, qonunda besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar kiradi. Uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlarga - qasddan sodir etilib, qonunda uch yildan ortiq, lekin besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum 2