KASALXONAXONA HAVOSINI TOZALIGINI GIGIENIK BAHOLASH Kasalxona xonalari havosida amalda hamma vaqt turli xildagi kimyoviy moddalar, hamda mikroorganizmlar uchraydi. Kimyoviy moddalar palatalar havosida antropogen kelib chiqishiga ega bo'lgan turli mahsulotlar ko'rinishida bo'ladi: (ammiak, vodorod-sulfit, merkaptanlar, indol va b.q.), hamda dizinfektsiyalovchi kimyoviy moddalar, kichik kontsentrasiyalarda bo'lsa ham dorivor moddalardan iborat. Kasalxonalar palatalari havosi tarkibidagi kimyoviy moddalar kichik kontsentrasiyalarda bo'lganligi sababli o'tkir zaharlanishlarni keltirib chiqarmaydi, ammo bemorlarning umumiy xolatiga tasir etib, bosh og'rishi, toliqish sezgisi, kam quvvatlik, uyquning buzulishi kabi ko'rinishlarda nomoyon bo'ladi. Kasalxona xonalari havosining antropogen ifloslanishi tibbiy hodimlarning ish qobiliyatiga ta'sir etadi, bundan tashqari havo muhitining dorivor moddalar bilan ifloslanishi tibbiy xodimlarda allergik kasalliklarni shakillanishida asosiy omillardan biri bo'lib qolishi mumkin. Qoida bo'yicha, kasalxona xonalari havosining antropogen ifloslanish darajasi ularning shamollatilish sifatini ta'riflaydi. Kasalxona xonalari havosi muhitining mikroblari ham saprofit-mikroblar va ham potogen mikroblardan iborat bo'lib, ularning asosiy manbai ham bemorlar, ham tibbiy xodimlar va ayrim xollarda bemor oldiga keluvchilar bo'lishi mumkin. Kasalxonalar havosining mikrobli ifloslinishi katta gigienik ahamiyatga ega, chunki havoning potogen mikroblar bilan ifloslanish sharoitida bemorlarda kasalxona ichi infektsiyalarini kelib chiqishi havfi ortadi. Bunga asosiy sabab, shunday ham bemor organizmi susaygan bo'lib, harqanday infektsiya uchun juda beriluvchan holatda bo'ladi. Havoning mikrobli ifloslanganligi jarrohlik, tug'ruqxonalar, bolalar bo'limlari uchun eng katta ahamiyatga egadir. Shunga bog'liq holda kasalxonalardagi xonalar havosining mikrobli ifloslanish darajasini muntazam nazorat qilish katta ahamiyat kasb etadi. Operasiya xonalarida havo toza deb aytilishi mumkin, qachonki 1 m3 havoda 1500 tadan oshmasligi, tug'ishdan keyingi palatalarda esa 2000 dan oshmasligi shart. Касалхона хоналари ҳавосининг тозалик кўрсаткичлари кўпинча карбонат ангидрид газининг миқдори, ҳамда 1м3 ҳаводаги микроблар сонидан фойдаланилади. Карбонатангидрид гази - СО2- яшаш ва жамоат бинолари ҳавосининг антропоген ифлосланиш кўрсатгичи сифатида баҳоланади, чунки бу газ концентрациясининг ортиши чиқариладиган ҳаво таркибида СО2 газининг юқори концентрацияси билан боғлиқдир. Карбонат ангидрид газининг концентрациясини ортиши билан бир вақтда ҳавонинг намлиги, бошқа кўринишдаги антропоген кимёвий ифлосланишлар ва микроорганизмлар сонини ортиши билан боради. Шунинг учун ва жамоат уйлари, касалхоналар ҳавоси учун карбонат ангидриднинг концентрацияси 0,1% гача бўлишига рухсат этилади, бу қийматдан ортиши эса, хона ҳавосининг яхши шамоллатилмаслигидан далолатдир. СО2 концентрацияси тезкор усул-шприц усулида аниқланиши мумкин: 10,0 ёки 20,0мл ли шприцга 1 ёки 2,0мл (аниқ бўлиши керак) ранг берилган кучсиз ишқорий эритма олинади, кейин шприцнинг тўлиқ ҳажмигача текширилувчи ҳаво олинади. Шприцни 10-15 марта кучли чайқатилади, чунки шприцга олинган ишқорий эритма ҳаво таркибидаги СО2 ўзига ютиб олиши керак. Агар шприцдаги эритма рангсизланмаса, шприцдаги ҳавони аста чиқариб, ўрнига янги ҳаво намунаси олинади ва яна чайқатилади, шу тариқа шприцдаги эритма тўлиқ рангсизланиб кетгунча давом эттирилаверади. Шприцга олинган ҳаво намуналарининг сони санаб борилиши шарт (А). Ҳудди шундай тажрибани ташқаридаги тоза атмосфера ҳавоси билан ҳам бажарилади, у ерда олинган ҳаво намунасининг сони (Б) билан ифодаланади. Сўнгра хона ҳавоси таркибидаги корбанат ангидрид газининг концентрацияси қуйидаги формула бўйича ҳисобланади: Х=(Б/А)х 0,03 %, бу ерда атмосфера ҳавосидаги СО2 нинг концентрацияси. Ҳаводаги микроблар сонини аниқлаш учун бирнеча усуллардан фойдаланиш мумкин:седиминтация яни чўктириш, фильтрлаш, ҳаво оқимининг урулишига асосланган усул (Кротов усули). 1. Седиментация усулидан фойдаланганда овқатли муҳитга эга бўлган “Петри” косачаси текширилиш жойида 3 дақиқага очиқ холда қолдирилади, сўнгра косача ёпилади, ағдарилади ва 24 соатга термостатга қўйилади. Кейин косачада униб чиқган колониялар сони саналади. Бу усул ёрдамида 1м3 ҳаво таркибидаги микробларнинг сонини аниқлашга имкон бермайди, шунинг учун бу усул ёки бу хона ҳавосидаги микробларнинг динамикада ўзгаришини таққослаб баҳолаш учун қўлланиши мумкин, масалан бир кун давомидаги ўзгариши; бу усулни қўллаш учун ҳаво намунасини олиш бир хил шароитда бажарилиши керак (бир хил овқатли муҳит, бир хил жойда ва намуна олиш вақти бир хил бўлиши керак). 2. Фильтрлаш усули ҳаво таркибида бўлиши мумкин бўлган микробларни суюқ овқатли муҳитга олишни кўзда тутади, бундан сўнг суюқ овқатли муҳитни қаттиқ овқатли муҳитга қайта экиш талаб этилади. Бу ўз ўрнида тажриба ўтказиш муддатини чўзилиб кетишига сабаб бўлиб ва олинган натижаларнинг аниқ бўлмаслиги билан боғлиқдир. 3. Ҳавонинг микробли ифлосланишини аниқлашдаги энг яхши усул текширилувчи ҳаво оқимини овқат муҳит юзасига урилишига асосланган усулдир ва бу мақсадда Кротов аппаратидан фойдаланиш мумкин. Усулнинг мохияти шундан иборатки текширилувчи ҳаво муҳити Кротов аппарати ёрдамида унинг қопқоғидаги понасимон тешик орқали сўрилади ва айланиб турувчи усулга ўрнатилган столчадаги стерилланган очиқ овқатли муҳит юзасига урилади. Ҳавони тортиш белгиланган тезликда амалга оширилади, бу эса текширилувчи ҳавонинг хажмини аниқлашга имкон беради. Кейинн, микроблар билан бир хилда экилган Петри косачасини термостатга қўйилади, 24 соатдан сўнг косачада униб чиққан микроб калониялари саналади ва сўрилган ҳаво хажмини ҳисобга олиб, 1м3 ҳавога қайта саналади. фильтирлаш Микроорганизмларнинг турини аниқлаш лозим бўлганда юқоридаги усуллардан бири танланиши мумкин. Масалан, ҳаво таркибидаги стафилококларни аниқлаш учун тухум сариғини агар, стрептококларни аниқлаш учун эса, гэнциан кўк бўёқли қанд-қонли агардан фойдаланиш мумкин (Гарро муҳити). Ҳаводаги микроблар сонини аниқлаш усуллари седиминтация яъни чўктириш ҳаво оқимининг урулишига асосланган Кротов асбоби ёрдамида