Ilmiybaza.uz
KONVEKTIV ISSIQLIK ALMASHINUVI. NURLANISH BILAN ISSIQLIK
ALMASHINUVI
Reja:
1. Asosiy tushunchalar.
2. Suyuqliklarning erkin xarakati holatida issiqlikning berilishi.
3. Suyuqlikning qaynashi (bug’ga aylanishi) va suyuqlikka aylanishi
(kondensatsiya) da issiqlikning berilishi.
4. Issiqlik nurlanishining xususiyatlari.
5. Issiqlik nurlanishining asosiy qonunlari.
Ilmiybaza.uz
1. Asosiy tushunchalar
Konvektiv issiqlik almashinish xodisasi suyuqlik (gaz) bilan uni to’sib
turgan devor orasida ularning bevosita bir-biriga tegishi natijasida sodir bo’ladi.
4- rasmda yassi sirt (devor)ga suyuq-
lik bo’ylama oqim bilan tegib o’tmokda.
Agar t1 > t2 bo’lsa, issiqlik oqimi:
Q = a (t1 – t2)F (16)
bu yerda; t1 – suyuqlik xarorati; t2 – idish
ichki sirtining xarorati; F – idish
devorining sirti m2; – issiqlik berish
koeffitsiyenti. Uning o’lchov birligini
aniqlaymiz, (16) tenglikdan:
k
M
вm
F
t
t
Q
2
2
1
)
(
(17)
Issiqlik oqimining zichligi (q)
M 2
вm
F
q Q
bo’lsa,
)
(
2
1
t
t
q
bo’ladi.
4- rasm.
Issiqlik berish koeffitsiyenti (a)ning son qiymati o’zgaruvchan bo’lib,
ko’pgina omillarga bog’liq:
1.Suyuqlik (yoki gaz)ning fizik xususiyatlariga (zichlik, qovushqoqligi,
issiqlik sig’imi, issiqlik o’tkazuvchanligi va xokazo);
2.Idish devoriga nisbatan suyuqlikning tezligiga, nisbiy tezlikning ortib
borishi bilan a ortib boradi (masalan, piyoladagi yoki chelakdagi issiq choyni
aylantirib turilsa, tez sovushi ma’lum);
3.Idish devorining shakliga;
4.Idish devorining sirt tekisligiga;
5.Idish devoriga tegib xarakatlanayotgan suyuqlikning oqish turiga
(turbulent yoki laminar).
YUqoridagi sabab (omil)larga ko’ra, a ning son qiymati fizik jadvallarda
Ilmiybaza.uz
berilmaydi. Xar bir aniq holat uchun tajriba yo’li bilan aniqlanishi kerak yoki
taxminiy qiymatini «o’xshashlik nazariyasi» bilan hisoblash mumkin.
2. Suyuqliklarning erkin xarakati holatida issiqlikning berilishi
Isigan va sovuq gazlar (suyuqliklar) zichliklarining xar hilligi hisobiga
bo’ladigan issiqlik almashinish suyuqliklarning erkin xarakatidagi issiqlik berilishi
deyiladi.
Bunday tabiiy konvektsiya usulida
xonalarning isishi, idishdagi suv yoki
suyuqliklarning isishi, sovutgichdagi
mahsulotlarning sovushi, atmosfera
havosining sovushi (isishi) va x.k. sodir
bo’ladi.
5-shaklda isigan devor (pech) bilan xona
havosi orasida issiqlik berilishidagi
jarayon ifodalangan bo’lib, a ning
o’zgarib borish grafigi bilan
ko’rsatilgan.
5- rasm.
3.Suyuqlikning qaynashi (bug’ga aylanishi) va suyuqlikka aylanishi
(kondensatsiya) da issiqlikning berilishi
Qaynash jarayonida idish devoriga tegib turgan suyuqlik qatlamining
xarorati to’yingan bug’ xaroratidan yuqoriroq bo’ladi. Bunday xaroratlar farqini
xaroratlar bosimi deb yuritiladi.
Xarorat bosimining ortib borishi bilan qaynash jarayoni kuchayib,juda ko’p
miqdorda bug’ pufakchalari xosil bo’ladi va pufakchali bug’lanish deyiladi (6a-
rasm ).
Xarorat bosimining yanada ortib borishi natijasida bug’ pufakchalari bir-
biriga qo’shilishib, yupqa qatlam (plyonka) xosil qiladi, buni plyonkali bug’lanish
deyiladi (6b-shakl).
6v-shaklda xaroratlar bosimi juda katta bo’lganda suyuqlik va idish devori
tasvirlangan.Masalan, qizigan qozonga, dazmolga yoki pechga suv tomsa, oniy
Ilmiybaza.uz
bug’ plyonkasi hosil bo’ladi va suv tomchisini otib (sachratib) yuboradi.
Bug’ning suyuqlikka aylanishi (kondensatsiyadagi) issiqlik berilishi
kondensatsiyalanish turiga bog’lik bo’ladi. Kondensatsiyalanish plyonkasimon va
tomchisimon bo’lishi mumkin.
6- shakl
7- rasm.
Ma’lumki, bug’ tegib turgan idish devorining xarorati (tg) bug’ xarorati (t)
dan ancha past bo’lganda kondensatsiya sodir bo’ladi, ya’ni t > tg .
Suv bug’ining kondensatsiyalanishi ko’pincha plyonkasimon bo’ladi, tomchisimon
kondensatsiya bo’lishi uchun idish devori moylangan bo’lishi kerak.
4.Issiqlik nurlanishining xususiyatlari
