KO‘PRIKLI O‘TISH JOYLARINI LOYIHALASHDA GIDROMETRIK QIDIRUVLAR (Gidrometrik ishlar tarkibi, Daryodan o‘tish joylarini asoslash)

Yuklangan vaqt

2024-04-28

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

7

Faytl hajmi

33,4 KB


Ilmiybaza.uz KO‘PRIKLI O‘TISH JOYLARINI LOYIHALASHDA GIDROMETRIK QIDIRUVLAR Reja: 1. Gidrometrik ishlar tarkibi. 2. Tayyorgarlik ishlari davri. 3. Daryodan o‘tish joylarini asoslash. 4. Loyihalash bosqichlari. Tayanch so’z va iboralar: geodezik ,geologik, gidrologik, gidrometrik ishlar, inshootlar, daryo o‘zani, oqim xajmi, qidiruv partiyasi, jixozlar, burg‘ulash, ponton, eshkakli qayiq, TIA, ishchi loyiha, gidrometrik hisoblash. Ilmiybaza.uz KO‘PRIKLI O‘TISH JOYLARINI LOYIHALASHDA GIDROMETRIK QIDIRUVLAR Reja: 1. Gidrometrik ishlar tarkibi. 2. Tayyorgarlik ishlari davri. 3. Daryodan o‘tish joylarini asoslash. 4. Loyihalash bosqichlari. Tayanch so’z va iboralar: geodezik ,geologik, gidrologik, gidrometrik ishlar, inshootlar, daryo o‘zani, oqim xajmi, qidiruv partiyasi, jixozlar, burg‘ulash, ponton, eshkakli qayiq, TIA, ishchi loyiha, gidrometrik hisoblash.
Ilmiybaza.uz Ko’prikli o’tish joyining loyihasi geodezik, geologik, gidrologik va gidrometrik ishlarning natijalari asosida tuziladi. Aytib o’tilgan ishlar majmui ko’prikli o’tish joyini qidirish deb ataladi. Ayrim murakkab hollarda loyihalash materiallari ko’prikli o’tish joyining modelini laboratoriyada tekshirish natijalari bilan to’ldiriladi. Daryodan o’tish joyi to’g’risidagi ma’lumotlarning ro’yhati va hajmi (ularni qidiruv vaqtida yig’ish zarur) ko’prikli o’tish joyi loyihasining mazmuni bilan belgilanadi. Loyihada avvalambor daryodan o’tish joyi asoslangan bo’lishi, ya’ni tanlangan o’tish joyi loyihalash talablarini eng yaxshi tarzda qanoatlantirishi ko’rsatilishi kerak: xo’jalik mintaqasiga xizmat qilish nuqtai nazaridan trassaning o’tishini eng foydaliligi, inshootlar uchun qurilish-foydalanish harajatlari va tashishlar uchun transport harajatlari eng kamligi; ko’prikli o’tish joyi inshootlarining turg’unligi bilan belgilanadigan harakat xavfsizligi; kema harakati va yog’och oqizish organlari talablarining bajarilishi. Daryodan o’tish joyi masalasiga loyihada e’tibor berilishi kerak, chunki ko’prikli o’tish joylari ancha katta uzunlikdagi avtomobil yo’llarining joydagi vaziyatini belgilovchi punktlar hisoblanadi. Loyihada ko’prikli o’tish joyidagi hamma inshootlarning yuklarni utkazib yuborish va inshootlarning suv oqimining yemiruvchi ta’siriga qarshilik ko’rsata olishini ta’minlash uchun yetarli bo’lgan, suv oqimidan xo’jalik maqsadlarida (kema qatnovi, yog’och oqizish, suv ta’minoti, energiya ta’minoti va hokazolar uchun) maromida foydalanishni cheklamaydigan asosiy o’lchamlari belgilab berilishi zarur. Loyihada ko’prikli o’tish joyi barcha inshootlari uchun konstruktiv yechimlar bo’lishi, ular mustahkamlikka va turg’unlikka hisoblanib, asoslangan bo’lishi zarur. Daryodan o’tish joyini asosli tanlash uchun geodezik ishlar asosida kartografik materiallar yig’iladi yoki tuziladi va o’tish joyi varianti sifatida tanlangan joylarda suv oqimi rejimi to’g’risida ma’lumotlar (gidrologik ma’lumotlar) olinadi. Inshootlarning asosiy o’lchamlarini aniqlash uchun, daryo hususiyatlari to’g’risidagi (jonli kesimlarning chuqurligi va kengligi, oqim tezligi, o’zan Ilmiybaza.uz Ko’prikli o’tish joyining loyihasi geodezik, geologik, gidrologik va gidrometrik ishlarning natijalari asosida tuziladi. Aytib o’tilgan ishlar majmui ko’prikli o’tish joyini qidirish deb ataladi. Ayrim murakkab hollarda loyihalash materiallari ko’prikli o’tish joyining modelini laboratoriyada tekshirish natijalari bilan to’ldiriladi. Daryodan o’tish joyi to’g’risidagi ma’lumotlarning ro’yhati va hajmi (ularni qidiruv vaqtida yig’ish zarur) ko’prikli o’tish joyi loyihasining mazmuni bilan belgilanadi. Loyihada avvalambor daryodan o’tish joyi asoslangan bo’lishi, ya’ni tanlangan o’tish joyi loyihalash talablarini eng yaxshi tarzda qanoatlantirishi ko’rsatilishi kerak: xo’jalik mintaqasiga xizmat qilish nuqtai nazaridan trassaning o’tishini eng foydaliligi, inshootlar uchun qurilish-foydalanish harajatlari va tashishlar uchun transport harajatlari eng kamligi; ko’prikli o’tish joyi inshootlarining turg’unligi bilan belgilanadigan harakat xavfsizligi; kema harakati va yog’och oqizish organlari talablarining bajarilishi. Daryodan o’tish joyi masalasiga loyihada e’tibor berilishi kerak, chunki ko’prikli o’tish joylari ancha katta uzunlikdagi avtomobil yo’llarining joydagi vaziyatini belgilovchi punktlar hisoblanadi. Loyihada ko’prikli o’tish joyidagi hamma inshootlarning yuklarni utkazib yuborish va inshootlarning suv oqimining yemiruvchi ta’siriga qarshilik ko’rsata olishini ta’minlash uchun yetarli bo’lgan, suv oqimidan xo’jalik maqsadlarida (kema qatnovi, yog’och oqizish, suv ta’minoti, energiya ta’minoti va hokazolar uchun) maromida foydalanishni cheklamaydigan asosiy o’lchamlari belgilab berilishi zarur. Loyihada ko’prikli o’tish joyi barcha inshootlari uchun konstruktiv yechimlar bo’lishi, ular mustahkamlikka va turg’unlikka hisoblanib, asoslangan bo’lishi zarur. Daryodan o’tish joyini asosli tanlash uchun geodezik ishlar asosida kartografik materiallar yig’iladi yoki tuziladi va o’tish joyi varianti sifatida tanlangan joylarda suv oqimi rejimi to’g’risida ma’lumotlar (gidrologik ma’lumotlar) olinadi. Inshootlarning asosiy o’lchamlarini aniqlash uchun, daryo hususiyatlari to’g’risidagi (jonli kesimlarning chuqurligi va kengligi, oqim tezligi, o’zan
Ilmiybaza.uz jarayonlari ko’rsatkichlari, suv sathi va sarfi o’zgarishlari) aniq miqdoriy ma’lumotlar asosida batafsil gidravlik va o’zan hisoblashlari bajariladi. Bunday ma’lumotlarni olish uchun gidrometrik ishlar o’tkaziladi. Ko’prikli o’tish joyi inshootlarining konstruktiv yechimlari uchun shu inshootlar quriladigan asoslar, inshootlar qurilishi mumkin bo’lgan mahalliy materiallar (jumladan, ko’tarma va boshqarish inshootlari qurish uchun gruntlar) va u yoki bu inshootning alohida o’zi ishlashi to’g’risidagi ma’lumotlar zarur bo’ladi. Bu materiallar asosan o’tish joyida suv oqimini muhandislik-geologik tekshirish va qisman geodezik va gidrometrik ishlarni bajarish yo’li bilan olinishi mumkin. Ko’prikli o’tish joylarini loyihalashda hal etiladigan masalalar ro’yhatiga muvofiq qidiruv vaqtida quyidagi ishlarni bajarish zarur: - geodezik s’yomkalar (yo’lning o’q chizig’ini o’tkazish, planlarni s’yomka qilish-holatli va gorizontallarda, profillarni s’yomka qilish); - gidrologik tekshirish (suv oqimi rejimini tavsiflovchi materiallar to’plash; daryo vodiysini morfometrik tekshirish); - gidrometrik ishlar (daryo tubi planini s’yomka qilish, oqim tezliklarini aniqlash, suv sarflari, o’zan jarayonlari tavsiflarini aniqlash, ayrim hollarda esa qat’i suv oqimini o’lchash); - muhandislik-geologik tadqiqotlar (geologik qirqimlarni tuzish, gruntni tekshirish, gidrologik tekshirish, mahalliy qurilish materiallari qidirish); boshqa ishlar (ko’prikli o’tish joyining daryodagi boshqa inshootlar bilan o’zaro bog’liqligini o’rganish; kema yurishi va yog’och oqizish sharoitlarini aniqlash). Aytib o’tilgan ishlarni bajarish uchun qidiruv partiyasi, odatda, ixtisoslashtirilgan qidiruv partiyalari tashkil etiladi. Uncha katta bo’lmagan suv oqimlaridan o’tish joyini qidiruv hollaridagina bu ishlar ko’prikli o’tish joyi joylashadigan yo’lning o’q chizig’i o’tkazishni olib borayotgan partiyaga topshiriladi. Alohida partiyalar tashkil etish uchun, ko’prikli o’tish joyidagi katta hajmli qidiruv ishlari, partiya tarkibiga gidrologiya va gidrotexnika sohasida ixtisoslashgan muhandislarni kiritish zarurati va o’tish joylarini qidirishda murakkab Ilmiybaza.uz jarayonlari ko’rsatkichlari, suv sathi va sarfi o’zgarishlari) aniq miqdoriy ma’lumotlar asosida batafsil gidravlik va o’zan hisoblashlari bajariladi. Bunday ma’lumotlarni olish uchun gidrometrik ishlar o’tkaziladi. Ko’prikli o’tish joyi inshootlarining konstruktiv yechimlari uchun shu inshootlar quriladigan asoslar, inshootlar qurilishi mumkin bo’lgan mahalliy materiallar (jumladan, ko’tarma va boshqarish inshootlari qurish uchun gruntlar) va u yoki bu inshootning alohida o’zi ishlashi to’g’risidagi ma’lumotlar zarur bo’ladi. Bu materiallar asosan o’tish joyida suv oqimini muhandislik-geologik tekshirish va qisman geodezik va gidrometrik ishlarni bajarish yo’li bilan olinishi mumkin. Ko’prikli o’tish joylarini loyihalashda hal etiladigan masalalar ro’yhatiga muvofiq qidiruv vaqtida quyidagi ishlarni bajarish zarur: - geodezik s’yomkalar (yo’lning o’q chizig’ini o’tkazish, planlarni s’yomka qilish-holatli va gorizontallarda, profillarni s’yomka qilish); - gidrologik tekshirish (suv oqimi rejimini tavsiflovchi materiallar to’plash; daryo vodiysini morfometrik tekshirish); - gidrometrik ishlar (daryo tubi planini s’yomka qilish, oqim tezliklarini aniqlash, suv sarflari, o’zan jarayonlari tavsiflarini aniqlash, ayrim hollarda esa qat’i suv oqimini o’lchash); - muhandislik-geologik tadqiqotlar (geologik qirqimlarni tuzish, gruntni tekshirish, gidrologik tekshirish, mahalliy qurilish materiallari qidirish); boshqa ishlar (ko’prikli o’tish joyining daryodagi boshqa inshootlar bilan o’zaro bog’liqligini o’rganish; kema yurishi va yog’och oqizish sharoitlarini aniqlash). Aytib o’tilgan ishlarni bajarish uchun qidiruv partiyasi, odatda, ixtisoslashtirilgan qidiruv partiyalari tashkil etiladi. Uncha katta bo’lmagan suv oqimlaridan o’tish joyini qidiruv hollaridagina bu ishlar ko’prikli o’tish joyi joylashadigan yo’lning o’q chizig’i o’tkazishni olib borayotgan partiyaga topshiriladi. Alohida partiyalar tashkil etish uchun, ko’prikli o’tish joyidagi katta hajmli qidiruv ishlari, partiya tarkibiga gidrologiya va gidrotexnika sohasida ixtisoslashgan muhandislarni kiritish zarurati va o’tish joylarini qidirishda murakkab
Ilmiybaza.uz geologik ishlarni, shu jumladan juda chuqur burg’ilash ishlarini bajarish zarurati asos bo’ladi. Ko’prikli o’tish joylarini loyihalash ketma-ket bosqichlar bilan bajariladi (bundan keyin q.). Har loyihalash bosqichidan oldin ma’lum qidiruv davri keladi. Qidiruvlar davri ishlarning hajmi va tarkibi bilan bir-biridan farq qiladi. Ko’prikli o’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalarni tuzishda ko’prik tuynugi, ko’prik sxemasi va kutiladigan ishlar hajmi to’g’risida, shuningdek, daryodan o’tish joyining turli variantlari bo’yicha ko’prikli o’tish joyining taxminiy qiymati to’g’risida taxminiy ma’lumotlar olingan bo’lishi kerak. Bu ma’lumotlardan butun yo’lni qurish uchun hamma smeta hisobini tuzishda va o’tish joyining maqsadga muvofiq bo’lmagan variantlarini aniqlash uchun, shuningdek, navbatdagi qidiruv ishlari dasturini ishlab chiqish uchun foydalaniladi. O’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalarni ishlab chiqish bosqichida suv oqimi orqali o’tish turi haqidagi masala hal etilishi kerak. Tanlangan ko’prikli o’tish joyi turida to’htashni yoki suv orqali o’tishning biror boshqa turi qabul qilishni tashish miqdori to’g’risidagi ma’lumotlarni va eng asosiysi, ularning rivojlanish istiqboli, shuningdek, suv oqimi orqali o’tishning har xil turning qurilish- foydalanish qiymati to’g’risidagi ma’lumotlarni hisobga oluvchi texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida hal etish mumkin. Tegishli hollarda bunday tanlash umumdavlat mulohazalari asosida amalga oshiriladi. Suv oqimi orqali o’tish avtomobil yo’lining bir qismi hisoblanganligi sababli iqtisodiy qidiruvlar o’tish joylari uchun alohida bajarilmaydi, bundan avtonom (mustaqil) ko’prikli o’tish joylari, masalan, daryoning turli qirg’oqlarida joylashgan, shahar qismlarini bog’lab turadigan o’tish joylari bundan mustasnodir. Ko’prikli o’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalar qidiruvlarning birinchi davri materiallari asosida ishlab chiqiladi, u tayyorgarlik ishlari yoki qidiruvlarning kameral davri deb ataladi. Umumiy tahminiy mulohazalarni tuzish uchun yo’l va o’tish joylarini xaritalar bo’yicha o’tkaziladi va ishonchli kartografik material bo’lmagan holdagina bu maqsad uchun minimal dala ishlari bajariladi. Ilmiybaza.uz geologik ishlarni, shu jumladan juda chuqur burg’ilash ishlarini bajarish zarurati asos bo’ladi. Ko’prikli o’tish joylarini loyihalash ketma-ket bosqichlar bilan bajariladi (bundan keyin q.). Har loyihalash bosqichidan oldin ma’lum qidiruv davri keladi. Qidiruvlar davri ishlarning hajmi va tarkibi bilan bir-biridan farq qiladi. Ko’prikli o’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalarni tuzishda ko’prik tuynugi, ko’prik sxemasi va kutiladigan ishlar hajmi to’g’risida, shuningdek, daryodan o’tish joyining turli variantlari bo’yicha ko’prikli o’tish joyining taxminiy qiymati to’g’risida taxminiy ma’lumotlar olingan bo’lishi kerak. Bu ma’lumotlardan butun yo’lni qurish uchun hamma smeta hisobini tuzishda va o’tish joyining maqsadga muvofiq bo’lmagan variantlarini aniqlash uchun, shuningdek, navbatdagi qidiruv ishlari dasturini ishlab chiqish uchun foydalaniladi. O’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalarni ishlab chiqish bosqichida suv oqimi orqali o’tish turi haqidagi masala hal etilishi kerak. Tanlangan ko’prikli o’tish joyi turida to’htashni yoki suv orqali o’tishning biror boshqa turi qabul qilishni tashish miqdori to’g’risidagi ma’lumotlarni va eng asosiysi, ularning rivojlanish istiqboli, shuningdek, suv oqimi orqali o’tishning har xil turning qurilish- foydalanish qiymati to’g’risidagi ma’lumotlarni hisobga oluvchi texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida hal etish mumkin. Tegishli hollarda bunday tanlash umumdavlat mulohazalari asosida amalga oshiriladi. Suv oqimi orqali o’tish avtomobil yo’lining bir qismi hisoblanganligi sababli iqtisodiy qidiruvlar o’tish joylari uchun alohida bajarilmaydi, bundan avtonom (mustaqil) ko’prikli o’tish joylari, masalan, daryoning turli qirg’oqlarida joylashgan, shahar qismlarini bog’lab turadigan o’tish joylari bundan mustasnodir. Ko’prikli o’tish joyini qurish bo’yicha umumiy taxminiy mulohazalar qidiruvlarning birinchi davri materiallari asosida ishlab chiqiladi, u tayyorgarlik ishlari yoki qidiruvlarning kameral davri deb ataladi. Umumiy tahminiy mulohazalarni tuzish uchun yo’l va o’tish joylarini xaritalar bo’yicha o’tkaziladi va ishonchli kartografik material bo’lmagan holdagina bu maqsad uchun minimal dala ishlari bajariladi.