. Mavzu: Koreya Respublikasi I. Darsning maqsadi: a) Ta’limiy: O`quvchilarga Janubiy Koreya Respublikasining umumiy geografik tavsifi, tabiiy resurslari, aholisi, xo’jaligi, tashqi iqtisodiy aloqalari haqida ma`lumot berish. b) Tarbiyaviy: O`quvchilarda tabiatni muxofaza qilish, uning boyliklaridan unumli va oqilona foydalanishni, geografik dunyoqarashlarini shakllantirish, ekologik did, axloqiy sifatlarini, kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini rivojlantirish v) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali siyosiy, iqtisodiy, ma,naviy bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, xaritalardan foydalanish samaradorligini oshirish. II. Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy. III. Darsning usuli: Jumboqli jadvali, guruhlarda ishlash, Harakatlar strategiyasi texnologiyasi, VENN diogrammasi IV. Darsning jihozi: Darslik ,ko’rgazmali qurollar. V. Didaktik jihoz: Tarqatma materiallar, slaydlar ,bukletlar. VI. Texnik jihoz: Videoproyektor, kompyuter, diaproyektor ekrani. VII. Dars uchun talab etiladigan vaqt: 45 daqiqa: Darsning texnik chizmasi: VIII. Darsning borishi (reja): 1.Tashkiliy qism: a)salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi e)ma’naviyat daqiqasi, o’quvchilarni guruhlarga bo’lish 2. Uyga vazifani so`rab baholash: a) og`zaki so`rov b)daftarni tekshirish v) tarqatma materiallar orqali g) misollar yechish e) amaliy. IX. O’tilgan mavzuni takrorlash. Jumboqli jadvali: Xitoy Xalq Respublikasiga tegishli bo’lgan ma’lumotlarni saralash Dars bosqichlari Vaqt Tashkiliy qism. Daqiqa Yangi mavzuni boshlashga hozirlik Daqiqa Yangi mavzuni yoritish Daqiqa Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish Daqiqa Darsni yakunlash Daqiqa Uyga beriladigan topshiriqlar Daqiqa Xanlar, “bir oilaga ush bola”, 1350 mln., 47,8%, 141, donchilik, choy yetishtirish, shakarqamish, cho’chqachilik, qo’ychilik, metallurgiya, yoqilg’i-energetika, neft-kimyo, selluloza, mashinasozlik, G’arbiy, Markaziy, Janubiy, Sharqiy. Aholisi Iqtisodiy rayonlari Sanoati Qishloq xo’jaligi Tegishli emas 1350 mln. Xanlar 47,8% 141 G’arbiy Sharqiy Markaziy Metallurgiya Mashinasozlik Neft-kimyosi Yoqilg’i- energetika Donchilik Cho’chqachilik Choy yetishtiris Qo’ychilik “bir oilaga ush bola” Selluloza Shkarqamish Janubiy X. Yangi mavzu bayonining qisqacha mazmuni O’quvchilarni 5 ta guruhga bo’lib, ularga “Siyosatchilar”, “Huquqshunoslar”, “Iqtisodchilar”, “Jamoatchilik”, “Diplomatlar” deb nom beriladi. Bu guruh ishtirokchilari O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishga qaratilgan “Xarakatlar strategiyasi” ning ustuvor yo’nalishlari asosida Janubiy Koreyaga o’zlarini yo’nalishlariga oid ma’lumotlarini berish topshirig’i beriladi. Shuningdek ularga xaritadan bittadan savol beriladi. Har bir to’g’ri berilgan javoblarga rag’bat kartochkalari berib boriladi. “Siyosatchilar” guruhi ishtirokchilariga Janubiy Koreyaning tarixi, geografik o’rni va davlat tuzumi haqidagi ma’lumotlarni berishadi. Respublikasi Sharqiy Osiyoda, Koreya yarimorolining janubiy qismida joylashgan. Qirg'oqlari sharqdan Yapon dengizi (Koreyada Sharqiy dengiz deb ataladi), g'arbda Sariq dengiz (Koreyada G'arbiy dengiz deb nomlanadi), janubda Koreya bo'g'izi va Sharqiy Xitoy dengizi (Koreyada Janubiy dengiz deb ataladi) suv- lari bilan yuviladi. Koreya Respublikasi shimolda Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) bilan chegaradosh. Koreya Respublikasiga 3 000 taga yaqin orollar tegishli bo'lib, ulardan eng yirigi - Chedjudo oroli hisoblanadi. Mamlakatning umumiy maydoni 99,392 ming km2. Boshqaruv shakli - prezidentlik respublikasi. Ma'muriy-hududiy jihatdan 9 ta provinsiya, provinsiyaga tenglashtirilgan 6 ta shahar va alohida maqomga ega 1 ta shaharga bo'lingan unitar davlat hisoblanadi. Poytaxti - Seul - mamlakatning shimoli- g'arbida joylashgan. Koreyada davlatchilik ancha tarixga ega. Uning hududi 668-yildan to 1910-yilgacha yaxlit Choson qirolligi mavjud bo’lgan. 1910-yilga Koreyani Yaponiya to’liq bosib oladi, natijada Koreya to’liqligicha Yaponiya nazoratiga o’tadi. 1945-yilda Yaponiyaningn II jahon urishida mag’lubiyatga uchrashi, Koreyadagi yaponlar boshqaruvining barham topishiga olib keladi. Ammo Koreyaning shimoliy qismini SSSR, janubiy qismini esa AQSH egallab oladi. Shu yili ikki davlat Koreyani 38o parallel chizig’idan bo’lishib olishadi. Shunday qilib Koreya davlati ikkiga parchalanadi. 1948-yil 15-avgustda hozirgi Koreya Respublikasiga asas solinadi. “Huquqshunoslar” Koreya Respublikasining xukumatning tuzilishi, qonun chiqaruvchi organlari va davlat rahbarlari haqidagi ma’lumotlarni berishadi. Koreya Respublikasining hukumatining tuzilishi uch qismga bo’lingan: ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi va sud hokimyati. Hukumat mustaqil bosh ijro etuvchi-prezidentga ega. Koreya Respublikasining Qonun chiqaruvchi hokimyati Milliy Majlis deb atalib, to’rt yilga saylanadigan 299 ta deputatdan iborat. Qonun chiqaruvchi hokimyati bir palatadan tashkil topgan. Davlat rahbari-prezident (Moon Jae-In), hukumat Bosh Vazir (Lee Nak-Yeon)ga tugishli. Prezident ovoz berish orqali 5 yil muddatga saylanadi. U ham davlat siyosatida, ham uning tashqi siyosatida muhim o’rin egallaydi. Shuningdek ijroiya hokimyatining boshlig’i sifatida qonunlarni ijro etilishinita’minlaydi,qaror va farmonlar qabul qiladi. Koreya bayrog’i Koreya gerbi “Iqtisodchilar” guruhi Koreya Respublikasining tabiiy sharoiti, resurslari, sanoat, dehqonchilik va chorvachilik tarmoqlari haqidagi ma’lumotlarni berishadi. Relyefining tog'liligi hisobiga Koreya Respublikasida dehqonchilikka yaroqli yerlar ko'p emas va bu holat koreyaliklarni yerdan unumli foydalanishga undaydi. Foydali qazilmalardan mamlakatda ko'mir, volfram, temir, rux, qo'rg'oshin, oltin konlari bor, lekin zaxiralari nisbatan kam bo'lganligi tufayli Koreya Respublikasi turli xomashyolarga bo'lgan ehtiyojini ko'proq import hisobiga qondiradi. Koreya iqlimi, asosan, mo'tadil bo'lib, musson shamollari ta'sirida shakllanadi. Yoz issiq va nam bo'lib, uzoq davom etadi, qish esa uncha sovuq emas, lekin quruq. Daryolar sersuv, energetik imkoniyatlarga boy. Eng yirik daryolar - Naktongan va Xangan. Hududining katta qismini aralash ignabargli va keng bargli o'rmonlar egallagan. Iqtisodiyotning eng muhim tarmog‘i sanoatga (YIM ning 34,9 %i), xizmat ko‘rsatish sohasiga (60,1 %), qishloq xo‘jaligiga (3 % i) to‘g‘ri keladi. Koreya Respublikasi 1980-yillardan boshlab ijtimoiy-iq- tisodiy rivojlanishda ulkan yutuqlarga erishdi. Bu o'sish, ayniqsa sanoat sohasida ko'zga tashlanadi, shuning uchun ham Koreya Respublikasi yangi industrial (sanoatlashgan) mamlakatlar guruhiga kiritiladi. Hozirgi kunda Koreya Respublikasi YIM hajmi bo'yicha jahon mamlakatlarining birinchi o'n beshtaligiga kiradi. Sanoatning eng muhim tarmoqlari avtomobilsozlik, kemasozlik, elektro texnika, elektronika, atom energetikasi, metallurgiya, kimyo va neft- kimyo, yengil sanoati hisoblanadi (62-rasm). Xususan, kemalarni ishlab chiqarish bo'yicha mamlakat jahonda birinchi o'rinda turadi. Shuningdek, po'lat, cho'yan, rux, qo'rg'oshinni eritish, avtomobillar va ularning eh- tiyot qismlari, polimer mahsulotlarini ishlab chiqarish bo'yicha Koreya Respublikasi jahonning birinchi beshtaligiga kiradi. Koreya Respublikasi «Samsung- Electroniks», «Posko» va boshqa dunyoga mashhur transmilliy korporatsiyalarning mavjudligi bilan ajralib turadi. Dehqonchilikda sholichilik, sabzavotchilik (tarvuz, qovoq, turli xil ko‘katlar), mevachilik (nok, olma, shaftoli yetishtirish) va uzumchilik muhim o‘rin egallaydi. Chorvachilikda sut-go‘sht chorvachiligi, qoramolchilik va cho‘chqachilik rivojlangan. “Jamoatchilik” guruhi Koreya Respublikasining aholisi haqidagi ma’lumotlatrni berishadi. Koreya Respublikasida 51 mln. kishidan ziyod aholi yashaydi (2018-y.). Koreya Respublikasi aksari- yat Osiyo mamlakatlaridan aholi tabiiy ko'payishining past darajasi bilan ajralib turadi (yiliga 0,1-0,2 %). Mamlakat aholisining dinamikasiga ijobiy balansga ega bo'lgan tashqi migratsiya ham ta'sir ko'rsatmoqda. Koreya Respublikasi yuqori urbanizatsiyalashgan davlat, aholisining 80 % dan ziyodi shaharlarda istiqomat qiladi. Eng yirik shaharlari qatoriga, Seul (10,0 mln. kishi), Pusan (1,5 mln.), Tegu (2,4 mln.), Inchxon (1,9 mln.), Kvanchju (1,2 mln.), Tedjon (1,1 mln.), Ulsan va Suvon kiradi. Koreya Respublikasi aholisining etnik tarkibi jihatidan bir millatli davlat hisoblanadi. Jami aholining deyarli 99 % ini koreyaliklar tashkil qiladi. Keng tarqalgan dinlar buddizm va xristianlik hisoblanadi. Koreya Respublikasida aholi zichligining o'rtacha ko'rsatkichi ancha yuqori bo'lib, 1 km1 maydonga 500 kishidan ko'proq aholi to'g'ri keladi. Mamlakatning relyefi nisbatan tekis bo'lgan g'arbiy va janubiy dengizbo'yi hududlarida aholi zichligi juda yuqori darajada. “Diplomatlar” guruhi Koreya Respublikasining tashqi savdo aylanmasi, O’zbek-Koreys hamkorligi haqidagi ma’lumotlar beradilar. Janubiy Koreya tashqi savdosining hajmi -1980yilgi 17,5 mlrd. AQSH dollaridan 2012-yilga kelib 950 mlrd. AQSH dollariga oshdi. Ushbu ko‘rsatkich bo‘yicha Janubiy Koreya jahon mamlakatlari ichida 11-o‘rinni, eksport bo‘yicha (473 mlrd. doll.) esa 12- o‘rinni egallaydi. Koreya Respublikasi eksport hajmi bo'yicha jahonning yetakchi 10 ta mamlakatlari qatoriga kiradi. Koreya Respublikasi O'zbekiston uchun ham muhim savdo hamkori hisoblanadi. 2018-yil ma'lumotlariga ko'ra, tashqi savdo aylanmasi bo'yicha O'zbekistonning savdo hamkorlari orasida Xitoy, Rossiya, Qozog'iston va Turkiyadan keyin 5-o'rinni egal- lagan, import hajmi bo'yicha esa Xitoy va Rossiyadan keyin 3-o'rinda turadi. Koreya Respublikasi O‘zbekiston bilan istiqbolli tashqi iqtisodiy aloqalarga ega. Ushbu mamlakatlar o‘rtasida 2011-yilda amalga oshirilgan savdo aylanmasi O‘zbekiston jami tashqi savdo aylanmasining 10,6 % ini tashkil etdi. Bu ko‘rsatkich bo‘yicha Koreya Respublikasi jami davlatlar ichida Rossiya va Qozog‘istondan keyin 3-o‘rinni egallaydi. Mazkur ko‘rsatkich bo‘yicha Koreya Respublikasi O‘zbekistonga avtomobil dvigatellari, avtomobillar uchun rezina-texnika buyumlari, turli uskunalar, to‘qimachilik sanoati uchun asbob- uskunalar, uyali aloqaga oid telekommunikatsiya uskunalari eksport qiladi. U O‘zbekistondan paxta tolasi, rangli metallar (mis, rux), boyitilgan uran va boshqa mahsulotlarni import qiladi. Guruhlar taqdimotlarini amalga oshirib bo’lishganidan so’ng o’qituvchi javoblarni umumlashtiradi va kamchiliklarni Koreya Respublikasining slaydi orqali to’ldirib beradi. Guruh ishtirokchilari taqdimotlarini tayyorlash jarayonida Koreya Respublikasi haqidagi qiziqarli videorolik namoyish etiladi. XI.Yangi mavzuni mustahkamlash:VENNA diogrammasida Xitoy va Koreya Respublikalarini solishtirish Joylashgan o’rni Xitoy Koreya Qishloq xo’jalik Sanoat tarmoqlari AholisI Davlat tuzimi XITOY KOREYA Materikda Osiyoning sharqida Yarimorolda Joylashgan joylashgan joylashgan Choy yetishtirish Sholikorlik Polizchilik Parrandachilik Cho’chqachilik Qoramolchilik Aerokosmonavtika Metallurgiya, mashinasozlik Kemasozlik Urbanizatsiya dara- Bir millatli mamlakat Urbanizatsiya dara- jasi o’rtacha jasi yuqori Sotsiolistik Respublika Unitar davlat Prezidentlik Respublika XI. O’quvchilarni baholash: darsda faol ishtirok etgan o’quvchilarni rag’batlantirish. XII.Uyga vazifa: Koreya xaritasi bilan mustaqil ishlash, Yaponiya mavzusiga qo’shimcha ma’lumotlar to’plash. XIII.Foydalanilgan adabiyotlar: Geografiya 9-sinf darsligi, “Jahon mamlakatlari” ma’lumotnomasi, qo`shmcha adabiyotlar, www.geografiya.uz sayti