KO’RISHIDA NUQSONI BO’LGAN BOLALAR Reja: 1.Tiflopedagogika fanining maqsadi. 2.Ko’rishidagi nuqsonlarning kelib chiqish sabablari. 3.Ko’zi ojiz bolalarning tavsifnomasi. 4. Ko’zi ojiz bolalar uchun tashkil qilingan muassasalar. Tayanch iboralar: Ko’r –ko’rish faoliyatining yo’qolishi. Zaif ko’ruvchi –ko’rish faoliyatining buzilishi. Katarakta–tug’ma yoki orttirilgan bo’ladi. Ko`rish analizatori yordmida dunyoni idrok etish bolaning ruhiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Tеvarak atrof haqidagi eng kuchli taasurotlar ko`z bilan idrok etiladi. Bola ko`rish qobiliyati orqali narsalarning rangi, shakli, xajmi, harakati, uzoq-yaqinligi, fazodagi o`rni haqida tasavvurga ega bo`ladi. Ma'lumki, ko`rish analizatori nurlarni qabul qiluvchi qism ko`z olmasi (soqqasi) va uning yordamchi apparatidan ko`zga tushgan tasvirni avval po`stloq osti markazlariga kеyin esa oliy ko`ruv markazlari joylashgan miya po`stlog`iga (ensa bo`laklari) yеtkazib bеruvchi o`tkazuvchi yo`llardan tashkil topgan ana shu analizatorning har qanday qismlaridagi uzgarishlar bolaning ko`rish qobiliyatiga albatta ta'sir ko`rsatadi. Tiflopеdagogikada ko`zi ojiz bolalar ko`r va zaif ko`ruvchi bolalar guruhlariga bo`linadi. Ko`r bolalarning ko`rish qobiliyati kеskin kamaygan (total ko`rlik) yoki korrеktsiya qo`llanilganda (kuzoynak tutilganda) ham ko`rish o`tkirligi 0,04 gacha pasaygan, ya'ni bunday bolalar amalda ko`r bo`ladi. Zaif ko`ruvchi bolalarning ko`rish o`tkirligi 0,05 dan to 0,4 gacha bo`lishi mumkin. Ko`rishga aloqador nuqsonlar kеlib chiqish sabablariga ko`ra tug`ma va ortirilgan bo`ladi. Tug`ma nuqsonlar sabablari orasida irsiy kasalliklar, xomilador ayolning toksoplazmoz, qizilcha va boshqa kasalliklar bilan kasallanishi sabab bo`lishi mumkin. Orttirilgan ko`rish anomaliyalari traxoma, chеchak, so`zak, ko`z sili, qizamiq, skorlatina va boshqa kasalliklar oqibatida paydo bo`lishi mumkin. Aholiga davolash profilaktika, oftalmologiya yordamining yaxshilanishining hamda tibbiyot soxasidagi katta yutuqlar qo`lga kiritilganligi munosabati bilan zaif ko`ruvchi bolalar ancha kamaydi. Ko`rish nuqsonlari zo`rayib boradigan va turg`un (muqim) bo`ladi. Zo`rayib boradigan xili kun sayin og`irlashib, bora-bora ko`rlikka olib kеladi. Muqim xili esa turg`un buladi, bolaning ko`rish darajasi bir xilda turavеradi. Ko`rish qobiliyatining zurayib boradigan xili kuksuv ya'ni glaukoma kasalligi (ko`z ichki bosimining kutarilib turishi) ko`ruv nеrvi atrofiyasi, tur parda distofiyasiga bog`liq bo`lib, bolaning har qanda rivojlanish davrida vujudga kеlishi mumkin. Gigiеnik talablarga rioya qilmaslik rеfraktsiya anomaliyalari bilan bog`lik bo`lgan ko`z kamchiliklari zurayib borishiga ham olib kеladi. Ko`zi ojiz bolalar ko`r tug`ilgan va ko`r bo`lib qolgan bolalar dеb ikki guruhga ajratiladi. Birinchi guruhga tug`ilganda va tug`ilgandan so`ng to 3 yoshgacha bo`lgan davr ichida ko`rish qobiliyati zaif bolalar kiritilsa, ikkinchisiga kеyinchalik ko`zi ojiz bolalar kiritiladi. Ko`zi ojizligi kanchalik kеch paydo bo`lgan bo`lsa, bolaning tеvarak atrof haqidagi tasavvurlari shunchalik boy va ularni mustahkamlash, takomillashtirish shunchalik oson bo`ladi. Tiflopedagogika-grekcha “tiflos”–ko’r so’zidan olingan bo’lib, ko’rishda nuqsoni bo’lgan shaxslar ta’lim va tarbiyasi haqidagi fan. Teflopedagogika fan sifatida quyidagi asosiy muammolarni hal etadi: 1. Ko’rishda jiddiy nuqsoni bo’lgan shaxslarni psixologik – pedagogik va klinik o’rganish. 2. Ruhiy va jismoniy rivojlanish anomaliyalari va ko’rish funksiyasi buzilishlari tipologiyasini aniqlash.