REJA:
1. Korporativ boshqaruv tushunchasining mohiyati, maqsadi va
vazifalari.
2. Korporativ
boshqaruv
ishtirokchilari,
nazariyalari
va
prinsiplari.
3. Korporativ madaniyat tushunchasi.
KORPORATIV BOSHQARUV
TUSHUNCHASINING MOHIYATI
Aksiyadorlik
jamiyatining faoliyatiga jalb
etilgan
turli
shaxslar
manfaatlari
muvozanatini
o`rnatishdan iborat.
(i.f.d. prof. A.A.Xoshimov)
Bu mulk shaklidan qatʼiy nazar amaldagi
huquqiy-meʼyorlarga
asoslanib,
boshqaruvning
maʼlum
bir
tamoyillari
asosida korxona maqsadiga erishish uchun
amalga oshiriluvchi faoliyat majmuidir.
(i.f.d. prof. D.Suyunov)
KORPORATIV BOSHQARUV
BOB TRIKKER KORPORATIV BOSHQARUV TUSHUNCHASINI
QUYIDAGI YONDASHUVLAR (NUQTAI NAZARLAR) BOʼYICHA
TAʼRIFLAYDI:
boshqariladigan va
nazorat
qilinadigan
tizim
sifatida qaraladi va
bunda direktorlar
kengashi
kompaniyani
boshqarishga
masʼul
hisoblanadi.
korporativ tuzilma
faoliyatidagi
ishtirokchilar
oʼrtasidagi huquq
va
majburiyatlar
taqsimoti belgilab
qoʼyilishini
nazarda tutadi.
Kompaniyaning
taʼsischilar
(aktsiyadorlar)
oldidagi
javobgarligi
va
huquqlarini
ifodalovchi
jarayon sifatida
ifodalanadi.
kompaniyaning
moliyaviy
taʼminotchilari
va
ularning
mablagʼlari
qaytib
kelishi
oʼrtasidagi
munosabatlarni
ifodalaydi
kompaniyaning
moliyaviy
taʼminotchilari
va
ularning
mablagʼlari
qaytib
kelishi
oʼrtasidagi
munosabatlarni
ifodalaydi
Operatsion
O`zaro
aloqadorlik
Aksiyadorlar
Moliyaviy-
iqtisodiy
Ijtimoiy
KORPORATIV BOSHQARUVNING
ASOSIY MAQSADI
Umumiylik nuqtai nazaridan mulkdorlar (aksiyadorlar)ning
korporativ tuzilma faoliyati ustidan samarali nazorat oʼrnatishi hamda
istiqbolli yoʼnalishlarini belgilab berishidir.
Xususiylik nuqtai nazaridan past qiymatda investitsiyalar jalb
qilish, aktsiyadorlarga toʼlanadigan dividendlarni maksimallashtirish,
kompaniyaning bozordagi ulushi va kapitallashuv darajasini oshirib
borishdir.
KORPORATIV BOSHQARUVNING
ASOSIY VAZIFALARI
korporativ tuzilma joriy moliyaviy-xoʼjalik faoliyatini nazorat qilib borish
aktsiyadorlar (shu jumladan minoritar aktsiyadorlar) huquqlarini himoya qilish va
qonuniy manfaftlarini taʼminlash
aktsiyadorlik jamiyatlari investitsion jozibadorligini oshirib borish orqali biznes
qiymatini maksimallashtirish (axborot shaffofligi va daromadlilik orqali)
rivojlanish strategiyalarini belgilash va ularni amalga oshirib borish ustidan
nazorat oʼrnatish va boshqalar
KORPORATIV
BOSHQARUV
ISHTIROKCHILARI
aktsiyadorlar, yaʼni
investorlar
korporativ tuzilma
menejerlari
davlat
kreditorlar va
boshqa manfaatdor
shaxslar
emitent sifatida
aktsiyadorlik
jamiyatlari
KORPORATIV BOSHQARUVGA OID
ILMIY-NAZARIY YONDASHUVLARNING
SHAKLLANISHI
KORPORATSIYALARNING
RIVOJLANIB
BORISHI BILAN BIRGA SODIR BOʼLGAN.
AKSIYADORLIK NAZARIYASI
Unga koʼra, korporatsiya menejerlarining asosiy majburiyati
aktsiyadorlar boyligini (mulkini) maksimallashtirish hisoblanadi.
Chunonchi aktsiyadorlar korporatsiyaning egalari hisoblanadilar va
zimmalariga eng yuqori riskni oladilar.
Korporatsiyalar
boshqaruvi
Boshqaruvda
taʼsirga ega
aktsiyadorlar
Boshqarish
funktsiyalari
yollanma
ijrochilarga
oʼtkazildi
Kapitalni
boshqarish
imkoniyati
yuzaga keldi
Boshqaruvda
taʼsirga
boʼlmagan
aktsiyadorlar
Oddiy
omonatchilarga
aylanib qolishdi
Yollanma
menejerlar
Boshqaruvda
taʼsirga boʼlmagan
aktsiyadorlar
Boshqaruvda
taʼsirga ega
aktsiyadorlar
AGENTLIK NAZARIYASI
Аmerikalik iqtisodchilar M.Djensen va U. Mekling tomonidan
korporatsiyalar ichida sodir boʼlayotgan oʼzaro munosabatlarni tushuntirish
uchun ishlab chiqilgan.
Unda korporativ munosabatlar mexanizmi agentlik xarajatlari taʼsiri
ostida koʼrib chiqiladi.
Ushbu nazariyaga muvofiq, kapital egalari va bu kapitalni boshqaradigan
agentlar manfaatlari bir-biriga mos tushmaydi.
Shu boisdan kompaniyada korporativ boshqaruv shunday olib borilishi
kerakki, u agentlik muammosini shartnoma huquqi asosida maksimal darajada
yechish va agentlik xarajatlarini kamaytirishga imkon bersin.
SHARTNOMALAR NAZARIYASI
Nobel mukofoti laureati R.Kouz 1937 yilda agentlik muammosini
yechish bilan toʼgʼridan-toʼgʼri bogʼliq boʼlgan shartnomalar nazariyasini ishlab
chiqdi.
Uning fikricha, kapital egalari hisoblangan aktsiyadorlar hamda
boshqaruvchi sifatidagi menejerlar oʼrtasida shartnoma tuzilishi kerak boʼlib,
unda tomonlarning barcha huquqlari va oʼzaro munosabat shartlari koʼrsatilishi
lozim.
Аmmo bunda ham muammo yuzaga keladi, yaʼni barcha vaziyatlarni
oldindan koʼzda tutib boʼlmaydi. Shuning uchun tomonlar – qoldiq nazorat
tamoyiliga amal qilishlari lozim, unga koʼra menejerlar shunday vaziyatlarda,
shartnomada koʼrsatilmagan boʼlsa ham, oʼz ixtiyoricha qaror qabul qilish
huquqiga ega.
