KORPORATIV JAVOBGARLIK Jamiyat ishtirokchilari jamiyat majburiyatlari bo’yicha javob beradilarmi? Ishtirokchilarning cheklangan javobgarligi Birinchi kompaniyalar uchun qo‘llaniladigan cheklangan javobgarlik tamoyili, bizning zamonamizning eng buyuk kashfiyotlaridan biriga aylandi; Chunki ishtirokchilar jamiyatning qarzlari uchun javobgar emas edi va shu tufayli korporatsiya yirik kapital to‘play boshladi. Biroq, ayrim ishtirokchilar kompaniyaning ushbu xususiyatidan g’arazli maqsadlarda foydalanishi mumkin. Korporativ shaxsiyat Z kompaniya A kompaniya B kompaniya MChJ 42-moddasi Jamiyat boshqaruv organlari jamiyatga yetkazilgan zarar uchun jamiyat oldida javobgardir. Javobgarlikni aniqlashda ish muomalasi odatlari qo’llaniladi; Javobgarlik solidar tartibda bo’ladi. Jamiyatning kreditorlariga yetkazilgan zarar uchun subsidiary javobgarlik. Jamiyat yoki uning ishtirokchisi sudga da’vo arizasi berishga haqli; Jamiyatning bitim tuzishdan manfaatdorligi Manfaatdor shaxs jamiyatga yetkazilgan zarar uchun solidar tartibda javobgardir. Noqonuniy tuzilgan yirik bitim natijasida jamiyatga yetkazilgan zarar uchun ishtirokchi solidar tartibda javobgardir. Aksiyadorlar javobgarligining shakllari: 1) Aksiyalar to‘lanmagan taqdirda aksiyadorlarning (ishtirokchilarning) jamiyat majburiyatlari bo‘yicha solidar javobgarligi; 2) Bosh kompaniyaning sho‘ba korxonasi majburiyatlari bo‘yicha javobgarligi: bosh kompaniyaninng majburiy ko‘rsatmalariga muvofiq sho‘ba tomonidan tuzilgan bitimlar bo‘yicha solidar javobgarlik; sho‘ba korxonasining bankrotligi bo‘yicha bosh kompaniyaning subsidiar javobgarligi; Yuridik shaxsning bankrotlik holatida ishtirokchilarning javobgarligi Kompaniyaga majburiy ko‘rsatmalar berish huquqiga ega bo‘lgan ishtirokchining noqonuniy harakatlari tufayli zarar yetkazilganda. Qasddan bankrotlikka olib kelganda Ishtirokchi faqat ustavda belgilangan hollarda majburiy ko‘rsatma berish huquqiga ega. Kompaniyalar ustidan davlat nazorati turlari BOSHLANG’ICH NAZORAT (EX-ANTE) Ustav kapitaliga qo’yilgan talablar; Kompaniya tuzilayotgandagi tekshiruvlar; Ustav kapitalini qisqartirishga qo’yilgan talablab YAKUNIY NAZORAT (EX-POST) Korporatsiya pardasini yechish; Ishtirokchilarning zararni qoplashi; Kompensatsiya to’lovlari; Do you think that courts should allow the piercing of the veil? Salomon v Salomon Salomon v A Salomon & Co. Ltd [1897] Janob Aron Salomon 30 yil davomida poyabzal ishlab chiqaruvchisi bo'lgan 1892 yilda MChJ: xotini va 5 farzandi bittadan ulush oldi. Janob Salomon kompaniyaning 20 007 aktsiyasidan 20 001 tasini oldi. Janob Salomon biznesni kompaniyaga sotdi va 10 ming funt sterling evaziga aktivlar ustidan kafolat oldi. iqtisodiy muammolar va qator ish tashlashlar Salomonning asosiy mijozi bo'lgan hukumatni o'z shartnomalarini ko'proq firmalar o'rtasida taqsimlashga olib keldi. Salomon biznesini yo'qotdi va kompaniya janob Broderipdan 5000 funt sterling kredit oldi Kompaniya tugatilmoqda, ammo aktivlari barcha kreditorlarni to'lash uchun etarli emas Janob Salomon barcha pulni (£6000) kafolatlangan kreditor sifatida oldi Tugatuvchilar Salomon janoblari tomonidan qarz garovi sifatida foydalanilgan obligatsiyalar haqiqiy emasligini va ular firibgarlikka asoslanganligini ta'kidladilar. Adams v Cape Industries plc (1990) Adams v Cape Industries Plc [1990] misolida, Cape Industries Plc Buyuk Britaniyada ro'yxatdan o'tgan kompaniya va Cape Industries guruhining rahbari edi. Uning ko'plab mamlakatlarda, shu jumladan Janubiy Afrikada sho''ba kompaniyalari bor edi. Ular asbestni Janubiy Afrikadan AQShga jo'natdilar, u yerda ham sho''ba kompaniyasi bor edi. Texas kompaniyasining xodimlari asbest (qurilish uchun qo'llaniladigan zaharli kimyoviy) bilan kasallana boshladilar. Asbest changi bilan qattiq ifloslangan xodimlar kompaniyani Texas sudida sudga berishdi. Cape Industries Plc, Texas sudi Britaniyada ro'yxatdan o'tgan kompaniya bo'lgani uchun ishni ko'rib chiqish vakolatiga ega emasligini ta'kidladi. Texas sudi bir necha yuz da'vogarga asbest changi ta'siri natijasida etkazilgan shaxsiy jarohatlar uchun tovon puli to'lagan. Texasdagi kompaniya barcha da'vogarlarni to'lash uchun yetarli pulga ega emas edi va shuning uchun da'vogarlar sud qarorini Buyuk Britaniyada ijro etishga harakat qilishdi. Birinchi instantsiya sudi korporativ pardani olib tashlash mumkin emasligini aniqladi, shuning uchun da'vogar xodimlar tovonni ololmaydilar. Prest v Petrodel (2013) Prest v Petrodel (2013) Perst v Petrodel Resources Ltd [2013] ishining holatlari quyidagicha: janob Perst neft savdosi bilan shug'ullangan. U mulkka ega bo'lgan bir qator kompaniyalarga egalik qilgan va ularni nazorat qilgan. Shunday qilib, bu mulklar janob Perstning o'ziga tegishli emas edi. Keyinchalik uning Perst xonim bilan nikohi buzildi. Nikoh jarayonidagi asosiy savol mulkni Prest xonimga topshirish bilan bog'liq edi. Ushbu transfer korporativ pardani olib tashlashni talab qildi. Sud jarayonida sudya Perst xonim mulk huquqiga ega degan xulosaga keldi. Shuning uchun sud korporativ pardani olib tashladi va janob Perstga ushbu mulkni xotiniga topshirishni buyurdi. Direktorlarning javobgarligi MCHJ to’g’risidagi qonunning 42- moddasi:  Jamiyat oldida solidar javobgarlik;  Fuqarolik javobgarlikning qo’llanilishi;  Ish muamolasi odatlaridan kelib chiquvchi javobgarlik. AJda Direktorlarning javobgarligi chalg‘ituvchi axborot yoki bila turib yolg‘on axborot taqdim etganlik; Axborot taqdim etish tartibini buzganlik; jamiyatga zarar yetkazilishiga sabab bo‘lgan yirik bitimlarni va (yoki) amalga oshirilishidan manfaatdorlik mavjud bo‘lgan bitimlarni tuzishni taklif etganlik; jamiyat bilan bunday bitimlar tuzilishi natijasida o‘zlari yoki o‘z affillangan shaxslari tomonidan foyda (daromad) olish maqsadida bitimlar tuzishni taklif etganlik.