Korporatsiyalarda ulushlarni oʻtishini
huquqiy tartibga solish
Ulush
Korporatsiya ishtirokchisagi mulkiy va nomulkiy
huquqlar komleksini taqdim etadi.
Aksiyador
(ishtirokchi)
xoʻjalik
jamiyati
mol-
mulkining egasi hisoblanmaydi.
Taʼsischilar (ishtirokchilar) ning hissalari hisobiga
shakllantirilgan, shuningdek oʻz faoliyati davomida
xoʻjalik jamiyati tomonidan ishlab chiqarilgan va
sotib olingan mol-mulk mulk huquqi boʻyicha
jamiyatga tegishli hisoblanadi.
Ulushning uch
funksiyasi:
Ishtirokchining
kompaniyadagi
moliyaviy hissa
miqdori;
Ishtirokchining
huquqlari
ko’rsatgichi;
Mulkiy huquq
(sotiladi, garovga
’ il di)
Ulushning
huquqiy tabiati
Ulush o’zida mulkiy huquq xususiyatlarini ifodalaydi.
Ulush korporatsiya
mulkning bir qismiga egalikni
bildirmasdan, balki bir qancha huquqlar jamlanmasiga
egalikni bildiradi.
Masalan:
Ovoz berish;
Dividend olish;
Direktorni
saylash
(boshqaruv
munosabatlarida ishtiroki)
Kazus
“Sharq” MCHJ 2006 – yilda 2 ta taʼsischi tomonidan tashkil etilgan. Uning taʼsischilari Anvar va Saida
oʻzaro er-xotinboʻlgan. Jamiyat tashkil etilgan vaqtda taʼsischi Saida tomonidan ulush sifatida bir
dona transformator hamda Anvar tomonidan 100 mln soʻm kiritilgan. Jamiyat yoqilgʻi quyish faoliyati
bilan shugʻullanib kelgan. 2010-yilda jamiyat direktori Anvar jamiyatni Zufar ismli shaxsga sotgan.
Biroq tomonlar oʻrtasida tuzilgantopshirish-qabul qilish dalolatnomasida jamiyatga ulush sifatida
kiritilgan transformator koʻrsatilmagan. Oradan maʼlum bir vaqt oʻtgach, jamiyatning sobiq taʼsischisi
Saida oʻz ulushi boʻlgan transformatorni olib ketib uni boshqa jamiyatga sotib yuborgan.
Vaziyatga huquqiy boho bering.
Ulush mulkiy huquq
sifatida tasvirlansada
ishtirokchi jamiyat mulkiga
egalik qila olmaydi.
Ulushning o’tishi turlari
Ta'sis shartnomasini imzolash
orqali;
Mavjud ishtirokchi ulushni sotishi
orqali;
Boshqa shaxslar foydasiga voz
kechish;
Ishtirokchining vafoti natijasida
meros orqali
Ulushlarning oʻtish tartibi
Jamiyat ishtirokchisi jamiyatning ustav kapitalidagi oʻz ulushini
jamiyatning bir yoxud bir necha ishtirokchisiga sotishga yoki
boshqacha tarzda ularning foydasiga voz kechishga haqli.
Jamiyat ishtirokchisining ulushi toʻliq toʻlanguniga qadar boʻlgan
davrda
u
faqat
toʻlangan
qismi
boʻyicha
boshqa
shaxsga
oʻtkazilishi mumkin.
Imtiyozli huquqlar
MCHJ
ishtirokchilaridan
birortasi tomonidan sotilayotgan
ulushni (ulushning bir qismini)
sotib
olishda
jamiyat
ishtirokchilari uchinchi shaxslar
oldida
imtiyozli
huquqdan
foydalanadi;
Qoʻshimcha
chiqarilgan
aksiyalarni imtiyozli sotib olish
huquqi
Oʻz ulushini uchinchi shaxsga sotish niyatida boʻlgan jamiyat
ishtirokchisi ulushning sotilish bahosini va boshqa shartlarni
koʻrsatgan holda, bu haqda jamiyatning qolgan ishtirokchilarini
va jamiyatning oʻzini yozma shaklda xabardor qilishi shart.
Ulushni imtiyozli sotib olish huquqini amalga oshirish istagida
boʻlgan
jamiyat
ishtirokchisi
oʻz
ulushini
sotishni
taklif
etayotgan jamiyat ishtirokchisini yetti kunlik muddatda bu
haqda xabardor qilishi, bunda sotishga taklif etilayotgan
ulushni toʻliq yoki uning muayyan qismini sotib olmoqchi
ekanligini koʻrsatishi kerak.
Jamiyat ishtirokchilari va (yoki) jamiyat sotish uchun taklif
qilinayotgan butun ulushni (ulushning bir qismini) sotib
olishda imtiyozli huquqdan shunday xabar berilgan kundan
eʼtiboran bir oy ichida foydalanmagan taqdirda
agar
jamiyat
ustavida
yoki
jamiyat
ishtirokchilarining
kelishuvida boshqa muddat nazarda tutilmagan boʻlsa, ulush
(ulushning bir qismi) jamiyatga va uning ishtirokchilariga
maʼlum boʻlgan bahoda va shartlarda uchinchi shaxsga
sotilishi mumkin.
Ulush sotib olishning imtiyozli huquqi buzilgan holda sotilgan
taqdirda, bunday buzilishni bilgan yoxud uni bilishi lozim
boʻlgan
paytdan
eʼtiboran
uch
oy
ichida
sotuvchining
huquqlari va majburiyatlarini oʻziga oʻtkazishni sud tartibida
talab qilishga haqli.
◦ DIVIDEND TO’LASH HUQUQMI YOKI MAJBURIYATMI ?
