LABORATORIYA XONALARI BILAN TANISHISH, LABORATORIYA JIHOZLARI VA MODDALAR BILAN ISHLAGANDA AMAL QILINADIGAN XAVFSIZLIK QOIDALARI Biokimyo laboratoriyasida ishlaganda texnika-xavfsizlik qoidalariga rioya qilish talab etiladi, agar ehtiyot choralariga rioya qilinmasa xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Zaharli, yengil yonuvchi, portlovchi, kimyoviy kuydiruvchi xususiyatiga ega bo’lgan moddalar bilan ishlaganda, bu ehtiyot choralariga ayniqsa amal qilish kerak. Pipetka bilan ishlaganda qisman suyiltirilgan va konsentrlangan kislotalar (azot, sulfat, xlorid, sirka kislotalari) va zaharli moddalarni og’iz bilan tortish mumkin emas, balki rezina nok yoki silindrdan foydalanish zarur. Xrom aralashmasini ishlatishda ham bunga amal qilish kerak. Zararli gaz yoki bug’lar hosil qiladigan (azot, xlorid, sirka kislota va boshqalar), kukun holidagi changlanadigan moddalarni ishlatganda dokali respiratorlar va himoya ko’zoynagidan hamda mo’rili shkafdan foydalanish kerak. Turli asboblar 220V kuchlanishili elektr tokidan foydalanilganligi sababli laboratoriyada umumiy yerga ulanish kontur tizimi ta’minlangan bo’lishi kerak. Bu asboblardan foydalanishning nafaqat xavfsizligini, balki asboblar ko’rsatkichlarining aniqligini ham ta’minlaydi. Xavfsizlik maqsadida oxirgi paytda elektr asboblar qo’shimcha yerga ulanish –kontakt simlari bor maxsus vilka va rezetkalar bilan chiqarilmoqda. Shuning uchun ularni qo’shimcha yerga ulash shart emas. Laborant material bilan ishlaganda ehtiyotlik va e’tibor bilan ishlashi kerak. Bu materiallar bilan ishlagandan so’ng darhol materialni va ishlatilgan idishlarni ham zararsizlantirish ya’ni kimyoviy va termik ishlov berish zarur. 2-3 jadvallarda eng ko’p ishlatiladigan zaharli, yonuvchan va portlovchi kimyoviy moddalarni saqlash qoidalari, kuyish va zararlanishda ko’rsatiladigan birinchi yordan haqida ma’lumot beriladi. Shuni esda tutib turish lozimki, biokimyo laboratoriyalarida texnika xavfsizligiga rioya qilmaslik turli jarayonlarga olib kelishi mumkin. Zararlanganda va kuyganda shuni esda tutish kerakki, teriga, ayniqsa, ko’zga kislota, ishqor tekkanda tanada neytrallash reaksiyalarini qo’llab bo’lmaydi. Kimyoviy kuyishga termik kuyish eng yetarli va samarali choradir. ZAHARLI VA YONUVCHAN KIMYOVIY MODDALAR NOMI ORGANIZMGA TA’SIRI YONUVCHANLIK XAVFI SAQLASH Kislotalar Azot kislotasi Butun nafas yo’llari va ko’zlarni achishtiradi. Terini kuydiradi Yonuvchan moddalarning alangalanishiga yordam beradi. Qaytaruvchilar bilan yaxshi protivogaz taqish kerak, yonuvchan materiallar bilan kontaktda bo’lganda ularni alangalatadi, uni faqat qum, kul bilan o’chirish kerak. Suv ishlatmang! Shisha idishlarda saqlanadi Yonuvchan materiallar, material kukunlari, pikrin va xlor kislotalar Sulfat kislota Terini kuchli kuydiradi. Ayniqsa teri va ko’z shilliq pardasiga kuchli ta’sir qiladi Yonuvchan emas. Suv bilan kontaktda yonuvchan moddalarni alangalatishi mumkin. O’tni qum va kul bilan o’chiriladi Shisha idishlarda 16o C dan yuqori haroratda saqlanadi Xlorid kislota Terini kuchli kuydiradi, ayniqsa teri va ko’z shilliq pardasiga kuchli ta’sir qiladi Yonuvchan emas. Oksidlovchi Konsentrlangan sulfat kislotasi va yonuvchan moddalar bilan aralashtirilganda portlaydi Shisha idishlarda 16o C dan yuqori haroratda saqlanadi Fosfat kislota Terini kuchli kuydiradi, ayniqsa, teri va ko’z shilliq Yonuvchan moddalar bilan kontaktda bo’laganida ularni alangalatadi Shisha idishlarda 16o C dan yuqori pardasiga kuchli ta’sir qiladi haroratda saqlanadi Kalsiy ishqori (so’ndirilgan ohak) Terini achishtiradi va kuydiradi Yonuvchan havo bilan aralashma hosil qiladi. Suv va CO2 bilan o’chiriladi Shisha yoki plastmassa idishlarda saqlanadi Kuyish Yordam Olov, bug’, qizib turgan predmet bo’lagi bilan: A) Birinchi darajali (qizaradi) Etil spirtiga ho’llangan paxta qo’yiladi, ho’llash qaytariladi B) Ikkinchi darajali (pufaklar) Yuqoridagidek va 3-5% li kaliy permanganat yoki 5% li tannin eritmasi bilan artiladi V) uchunchi darajali (to’qimalarning shikastlanishi) Steril bog’lam qoyib, shifokorni chaqirish kerak Zaharlanishlar Aldegidlar Ko’p miqdorda sirka yoki limon sharbati qo’shilgan suv ichiriladi va qustriladi. O’simlik moyi, sut yoki tuxim oqi beriladi. Ammiak Qustriladi. Natriy gidrosulfatning 1% eritmasi va kraxmal kleysteri yoki sut ichiriladi Yod Og’izni suv yoki 5% li natriy bikarbonat eritmasi bilan chayiladi. Sut, ohak suvi, o’simlik moyi, suyuq xamir ichiriladi. Kislotalar Oshqozonni natriy permanganatning (1:1000) eritmasi bilan yuviladi. Shu tuzning 1% eritmasidan har 5 min.da osh qoshiqda beriladi yoki suyultirilgan magnezi (30/0) oqsilli suv, tuzli ich surgilar beriladi Mis va uning tuzlari Oshqozon yuviladi. Ichirish uchun – shilimshiq qaynatmalar, tannin, ko’mir ichiriladi, og’iz kaliy xlorat bilan chayiladi