LOGISTIK AXBOROT TIZIMLAR

Yuklangan vaqt

2024-06-07

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

13

Faytl hajmi

26,5 KB


Ilmiybaza.uz LOGISTIK AXBOROT TIZIMLAR Reja: 1. Logistik axborot tizimlari. 2. Logistik axborot tizimlarning tuzilishi va faoliyati. 3. Maqbul buyurtma masalasi. Ilmiybaza.uz LOGISTIK AXBOROT TIZIMLAR Reja: 1. Logistik axborot tizimlari. 2. Logistik axborot tizimlarning tuzilishi va faoliyati. 3. Maqbul buyurtma masalasi.
Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Axborot, teskari aloqa, axborot tizimi, boshqarish, logistik axborot tizimlari, loyiha-chizmalar, ma’lumotlar bazasi. 8.1. Logistik axborot tizimlari Logistika maqsadlariga erishish uchun logistik jarayonlarni boshqaruv orqali doimiy tarzda kuzatish va ta’sir ko‘rsatish zarur. Bu holatda boshqaruv ishlab chiqarishda va mahsulot sotishda band bo‘lgan hamma bo‘linmalarning faoliyatini bir – biriga moslashtirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Bunday birlashuvning kuroli bo‘lib axborot ta’minoti xizmat qiladi. Axborot oqimlari logistik tizimning hamma elementlarini birlashtiruvchilari sifatida namoyon bo‘ladi. Axborot turli xil logistik operatsiyalarni bajarish davomida yuzaga keladi va moddiy oqim harakatining hamma bosqichlarida uni kuzatib boradi. Logistik tizimda boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishda va qabul qilishda axborot qo‘llaniladi. Axborot logistikasi moddiy oqimlarni kuzatib boruvchi berilganlar oqimini tashkil etish va korxonada ta’minot ishlab chiqarish, sotuv bo‘limlarini bog‘lovchi muhim bo‘g‘in hisoblanadi. Axborot logistikasining maqsadi bo‘lib boshqaruv tizimini axborot bilan to‘ldirishning yuqori darajasini ta’minlash, hamda logistik tizim boshqaruv ierarxiyasining har bir darajasiga zarur axborotni so‘ralgan sifatda va aniq muddatlarda yetkazib berish hisoblanadi. Logistikada axborot jarayonining asosiy funktsiyalari. Axborot logistikasi logistik tizimda o‘tadigan axborot oqimlarini tashkil etadi va axborot jarayonlarini amalga oshiradi. Axborot oqimi – bu ma’lum ketma - ketlikda, belgilangan yo‘nalishda harakatlanayotgan, hamda boshlang‘ich, oraliq va oxirgi nuqtalari belgilab qo‘yilgan axborotdir. Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Axborot, teskari aloqa, axborot tizimi, boshqarish, logistik axborot tizimlari, loyiha-chizmalar, ma’lumotlar bazasi. 8.1. Logistik axborot tizimlari Logistika maqsadlariga erishish uchun logistik jarayonlarni boshqaruv orqali doimiy tarzda kuzatish va ta’sir ko‘rsatish zarur. Bu holatda boshqaruv ishlab chiqarishda va mahsulot sotishda band bo‘lgan hamma bo‘linmalarning faoliyatini bir – biriga moslashtirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Bunday birlashuvning kuroli bo‘lib axborot ta’minoti xizmat qiladi. Axborot oqimlari logistik tizimning hamma elementlarini birlashtiruvchilari sifatida namoyon bo‘ladi. Axborot turli xil logistik operatsiyalarni bajarish davomida yuzaga keladi va moddiy oqim harakatining hamma bosqichlarida uni kuzatib boradi. Logistik tizimda boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishda va qabul qilishda axborot qo‘llaniladi. Axborot logistikasi moddiy oqimlarni kuzatib boruvchi berilganlar oqimini tashkil etish va korxonada ta’minot ishlab chiqarish, sotuv bo‘limlarini bog‘lovchi muhim bo‘g‘in hisoblanadi. Axborot logistikasining maqsadi bo‘lib boshqaruv tizimini axborot bilan to‘ldirishning yuqori darajasini ta’minlash, hamda logistik tizim boshqaruv ierarxiyasining har bir darajasiga zarur axborotni so‘ralgan sifatda va aniq muddatlarda yetkazib berish hisoblanadi. Logistikada axborot jarayonining asosiy funktsiyalari. Axborot logistikasi logistik tizimda o‘tadigan axborot oqimlarini tashkil etadi va axborot jarayonlarini amalga oshiradi. Axborot oqimi – bu ma’lum ketma - ketlikda, belgilangan yo‘nalishda harakatlanayotgan, hamda boshlang‘ich, oraliq va oxirgi nuqtalari belgilab qo‘yilgan axborotdir.
Ilmiybaza.uz Axborot jarayoni – bunda axborot o‘zgarishlarning aniq ketma - ketligiga ega bo‘lgan asosiy ob’ekt sifatida ko‘rib chiqiladi. Bu holatda axborotni yig‘ish, tahlil qilish, qayta shakllantirish, saqlash, qidirish va tarqatish muhim o‘rin tutadi. Logistik tizimda o‘tadigan axborot jarayoni davomida quyidagi funktsiyalar amalga oshiriladi:  Axborotni vujudga kelish joylaridan yig‘ish;  Axborotni tahlil qilish va qayta shakllantirish;  Axborotni yig‘ish va saqlash;  Axborotni tashish;  Axborot oqimini filtrlash, ya’ni boshqaruvning u yoki bu darajalariga zarur bo‘lgan ma’lumotlar va hujjatlarni tanlab olish;  Axborot oqimlarini birlashtirish va ajratish;  Elementar – axborot qayta shakllantirishlarni amalga oshirish;  Axborot oqimini boshqarish. Logistika tizimi asosida axborot - texnika bazasining tashkil etilishi, boshqarishda zarur bo‘lgan strategik va taktik vazifalarni hal tishda axborotlarni yig‘ish va ularni ajratib olish asosiy rol o‘ynaydi. Axborotlarning xarakteri va uning sifatli ajratilishi qabul qilinadigan qarorlarning natijasiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ajratib olingan axborotlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi, masalan: o‘rganilayotgan halqa yoki predmetning material yoki pul oqimlari bilan boshqarilishinigina emas, balki o‘sha raqib korxonaning kuchli va bo‘sh tamoyillarini baholash hamda u yoki bu masala tamoyillarining yechimi va yo‘qotish tavakkalligini ham baholaydi. Shunday qilib, gap faqat axborotlar sonida emas, balki strategik va taktik qarorlarni ishlab chiqishda zarur bo‘lgan, birinchi navbatda, axborotlarning sifatida va ularni to‘g‘ri ajratib olishdadir. Logistika tizimning tuzilishi amaliyotda shuni ko‘rsatadiki, axborotlarni to‘g‘ri ajrata bilishda, ularni tahlil qilib, korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini o‘rganib, axborotlarni yig‘ish va tayyorlash asosiy ko‘rsatkichlariga e’tibor berish zarurdir. Bunday tahlil, shu soha bo‘yicha puxta, qiziquvchi mutaxassislar bilan o‘tkazilishi lozim. Ilmiybaza.uz Axborot jarayoni – bunda axborot o‘zgarishlarning aniq ketma - ketligiga ega bo‘lgan asosiy ob’ekt sifatida ko‘rib chiqiladi. Bu holatda axborotni yig‘ish, tahlil qilish, qayta shakllantirish, saqlash, qidirish va tarqatish muhim o‘rin tutadi. Logistik tizimda o‘tadigan axborot jarayoni davomida quyidagi funktsiyalar amalga oshiriladi:  Axborotni vujudga kelish joylaridan yig‘ish;  Axborotni tahlil qilish va qayta shakllantirish;  Axborotni yig‘ish va saqlash;  Axborotni tashish;  Axborot oqimini filtrlash, ya’ni boshqaruvning u yoki bu darajalariga zarur bo‘lgan ma’lumotlar va hujjatlarni tanlab olish;  Axborot oqimlarini birlashtirish va ajratish;  Elementar – axborot qayta shakllantirishlarni amalga oshirish;  Axborot oqimini boshqarish. Logistika tizimi asosida axborot - texnika bazasining tashkil etilishi, boshqarishda zarur bo‘lgan strategik va taktik vazifalarni hal tishda axborotlarni yig‘ish va ularni ajratib olish asosiy rol o‘ynaydi. Axborotlarning xarakteri va uning sifatli ajratilishi qabul qilinadigan qarorlarning natijasiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ajratib olingan axborotlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi, masalan: o‘rganilayotgan halqa yoki predmetning material yoki pul oqimlari bilan boshqarilishinigina emas, balki o‘sha raqib korxonaning kuchli va bo‘sh tamoyillarini baholash hamda u yoki bu masala tamoyillarining yechimi va yo‘qotish tavakkalligini ham baholaydi. Shunday qilib, gap faqat axborotlar sonida emas, balki strategik va taktik qarorlarni ishlab chiqishda zarur bo‘lgan, birinchi navbatda, axborotlarning sifatida va ularni to‘g‘ri ajratib olishdadir. Logistika tizimning tuzilishi amaliyotda shuni ko‘rsatadiki, axborotlarni to‘g‘ri ajrata bilishda, ularni tahlil qilib, korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini o‘rganib, axborotlarni yig‘ish va tayyorlash asosiy ko‘rsatkichlariga e’tibor berish zarurdir. Bunday tahlil, shu soha bo‘yicha puxta, qiziquvchi mutaxassislar bilan o‘tkazilishi lozim.
Ilmiybaza.uz Bu sohada ma’lum bo‘lgan yo‘nalishlardan biri, ya’ni ishchi guruhni tashkil etish bo‘yicha shu axborotlardan foydalanuvchi mutaxassislarni jalb etishdir. Raqobat hozirgi zamonda xo‘jalik yuritishning asosiy shartlaridan hisoblanadi. Shuning uchun raqiblarni to‘g‘ri baholash ma’lum miqdorda shu korxonani boshqarishdagi kamchiliklarni ham baholashdir. Material va pul oqimlarini boshqarishda tez qaror qabul qilish uchun statistik axborotlar, masalan, soliqlar, ishchilarga qo‘shimcha ish haqi va hokazolar katta rol o‘ynaydi. Bu kabi axborotlar korxona ichida material oqimlarini boshqarishni ularga ma’lum tuzatishlar kiritishning imkonini beradi. Axborotlarni ma’lum tuzilmaga solish axborotlarning bir ko‘rinishi hisoblanadi. Axborotlarning quyidagi ko‘rinishlari mavjud: 1. Marketing bo‘yicha axborot: - mahsulot sotilish tahlili; - mahsulot sotish bashorati; - bozorni o‘rganish. 2. Taqsimlanish bo‘yicha axborot: - hisob varaqlari; - iste’molchilar to‘lovi; - transport nakladnoylari; - mahsulotga buyurtmalar. 3. Loyiha axboroti: - ishlab chiqariladigan mahsulotni loyihalash bilan bog‘liq bo‘lgan logistik xizmatlarga yuklaydilar; - asbob - uskunalar bo‘yicha chizmalar; - operatsion kartalar. 4. Jamg‘armalar bilan boshqarish: jamg‘armalar hisobi; - materiallarni boshqarish. 5. Moliyaviy axborot: - debitorlar bo‘yicha hisob-kitob; Ilmiybaza.uz Bu sohada ma’lum bo‘lgan yo‘nalishlardan biri, ya’ni ishchi guruhni tashkil etish bo‘yicha shu axborotlardan foydalanuvchi mutaxassislarni jalb etishdir. Raqobat hozirgi zamonda xo‘jalik yuritishning asosiy shartlaridan hisoblanadi. Shuning uchun raqiblarni to‘g‘ri baholash ma’lum miqdorda shu korxonani boshqarishdagi kamchiliklarni ham baholashdir. Material va pul oqimlarini boshqarishda tez qaror qabul qilish uchun statistik axborotlar, masalan, soliqlar, ishchilarga qo‘shimcha ish haqi va hokazolar katta rol o‘ynaydi. Bu kabi axborotlar korxona ichida material oqimlarini boshqarishni ularga ma’lum tuzatishlar kiritishning imkonini beradi. Axborotlarni ma’lum tuzilmaga solish axborotlarning bir ko‘rinishi hisoblanadi. Axborotlarning quyidagi ko‘rinishlari mavjud: 1. Marketing bo‘yicha axborot: - mahsulot sotilish tahlili; - mahsulot sotish bashorati; - bozorni o‘rganish. 2. Taqsimlanish bo‘yicha axborot: - hisob varaqlari; - iste’molchilar to‘lovi; - transport nakladnoylari; - mahsulotga buyurtmalar. 3. Loyiha axboroti: - ishlab chiqariladigan mahsulotni loyihalash bilan bog‘liq bo‘lgan logistik xizmatlarga yuklaydilar; - asbob - uskunalar bo‘yicha chizmalar; - operatsion kartalar. 4. Jamg‘armalar bilan boshqarish: jamg‘armalar hisobi; - materiallarni boshqarish. 5. Moliyaviy axborot: - debitorlar bo‘yicha hisob-kitob;
Ilmiybaza.uz - moliyaviy boshqarish. 6. Ishlab chiqarish bo‘limi: - ishlab chiqarish jarayonining to‘lov hisobini baholash; - ishlab chiqarish resurslari bo‘yicha hisobot; - ishlab chiqarilgan mahsulot bo‘yicha hisobot; - umumiy vaqt ichida mahsulot ishlab chiqarish jadvali; - ishlab chiqarishga buyurtma; - mahsulot jo‘natish bo‘yicha talabnoma; - tovar - material qiymatlarini hisoblash. 7. Ta’minot: - to‘lov raqamlari bo‘yicha hisob; - sotib olish bo‘yicha buyurtmalar. 8. Logistik xizmat logistik xizmat bo‘yicha yuk xatlarini o‘rganib chiqishdir. Logistika axborotlari tizimi sifatining oshishi, mahsulot g‘amlab qo‘yilishi, jo‘natish, omborga joylash, pul oqimlarini ta’minlash masalalarini samarali hal etishda xizmat qiladi. Axborot oqimlarini yig‘ish katta foyda beradi, lekin bular harajatsiz bo‘lmaydi. Logistik tizimda axborot oqimlarining o‘rni. Alohida korxona darajasida axborot logistik tizimlari uch guruhga ajratiladi. Rejali axborot tizimlari logistik tizimlarni boshqarishning yuqori darajasida tashkil etiladi hamda strategik xarakterga ega bo‘lgan qarorlarni tayyorlash va qabul qilish uchun xizmat qiladi: logistik zanjir bo‘g‘inlarini tashkil etish va optimallashtirish; ishlab chiqarishni rejalashtirish; zahiralar va zahiralarning umumiy boshqaruvi va boshqalar. Dispozitiv yoki dispetcher tizimlar ombor yoki tsexni boshqarish maqsadida tashkil etiladi va bu logistik tizimlarning samarali ishlashini ta’minlaydi. Bu yerda quyidagi masalalar hal qilinadi: ombor va tsexlarda zahiralarni boshqarish; transportni boshqarish; yuklarni tanlash va komplektlash; jo‘natilgan tovarlar hisobi va boshqalar. Ilmiybaza.uz - moliyaviy boshqarish. 6. Ishlab chiqarish bo‘limi: - ishlab chiqarish jarayonining to‘lov hisobini baholash; - ishlab chiqarish resurslari bo‘yicha hisobot; - ishlab chiqarilgan mahsulot bo‘yicha hisobot; - umumiy vaqt ichida mahsulot ishlab chiqarish jadvali; - ishlab chiqarishga buyurtma; - mahsulot jo‘natish bo‘yicha talabnoma; - tovar - material qiymatlarini hisoblash. 7. Ta’minot: - to‘lov raqamlari bo‘yicha hisob; - sotib olish bo‘yicha buyurtmalar. 8. Logistik xizmat logistik xizmat bo‘yicha yuk xatlarini o‘rganib chiqishdir. Logistika axborotlari tizimi sifatining oshishi, mahsulot g‘amlab qo‘yilishi, jo‘natish, omborga joylash, pul oqimlarini ta’minlash masalalarini samarali hal etishda xizmat qiladi. Axborot oqimlarini yig‘ish katta foyda beradi, lekin bular harajatsiz bo‘lmaydi. Logistik tizimda axborot oqimlarining o‘rni. Alohida korxona darajasida axborot logistik tizimlari uch guruhga ajratiladi. Rejali axborot tizimlari logistik tizimlarni boshqarishning yuqori darajasida tashkil etiladi hamda strategik xarakterga ega bo‘lgan qarorlarni tayyorlash va qabul qilish uchun xizmat qiladi: logistik zanjir bo‘g‘inlarini tashkil etish va optimallashtirish; ishlab chiqarishni rejalashtirish; zahiralar va zahiralarning umumiy boshqaruvi va boshqalar. Dispozitiv yoki dispetcher tizimlar ombor yoki tsexni boshqarish maqsadida tashkil etiladi va bu logistik tizimlarning samarali ishlashini ta’minlaydi. Bu yerda quyidagi masalalar hal qilinadi: ombor va tsexlarda zahiralarni boshqarish; transportni boshqarish; yuklarni tanlash va komplektlash; jo‘natilgan tovarlar hisobi va boshqalar.
Ilmiybaza.uz Bajaruvchi yoki operativ tizimlar boshqaruvning u yoki bu organlari asosida tashkil etiladi va moddiy oqimlarni operativ boshqarish, ular harakatining grafik va rejalari bajarilishi ustidan nazorat, yuklar harakatini boshqarish va boshqalar bilan bog‘liq masalalarni yechadi. Axborot logistik tizimlari korxonani boshqarish tizimining ierarxik tuzilmasiga mos keladi va uchta darajadan iborat bo‘ladi: Birinchi daraja – logistik operatsiya amalga oshirilayotgan ish joyi. Ikkinchi daraja – ish joylari joylashgan va yuklarni tashishi amalga oshirilayotgan uchastka, tsex, omborlar. Uchinchi daraja – xom ashyoni tushirib olishdan tayyor mahsulotni yetkazib borishgacha bo‘lgan voqealar zanjirini qamrab oluvchi transport va yuklarni tashish tizimi. Bu uchta darajalardan keladigan axborot bitta axborot tizimiga integratsiyalashadi. Vertikal va gorizontal integratsiyalar ajratiladi. Vertikal integratsiya rejali, dispozitiv va bajaruvchi tizimlar orasida aloqani vertikal axborot oqimlari orqali ta’minlaydi. Gorizontal integratsiya deb dispozitiv va bajaruvchi tizimlarning alohida komplekslari orasida aloqaning gorizontal axborot oqimlari orqali ta’minlashga aytiladi. Axborot logistik tizimlarning tuzilishi va faoliyat ko‘rsatishi.  Axborot logistik tizimlarning qurilish tamoyillari.  Tizimlarning faoliyat ko‘rsatishi. Axborot logistik tizimlarning kurilish tamoyillari. Axborot logistik tizimlarning shakllanishi quyidagi tamoyillarga asoslanadi: - tizim shunday tuzilishi kerakki, axborotni uzatish, uni qayta ishlash, saqlash va qo‘llashda korxonaning hamma bo‘linmalari ehtiyojlari hisobga olinsin; - axborot tizimi korxonaning yetkazib beruvchilar, xaridorlar hamda jo‘natuv, oraliq omborxonalari va iste’molning hamma nuqtalari bilan zarur o‘zaro aloqalarni ta’minlab berishi kerak; Ilmiybaza.uz Bajaruvchi yoki operativ tizimlar boshqaruvning u yoki bu organlari asosida tashkil etiladi va moddiy oqimlarni operativ boshqarish, ular harakatining grafik va rejalari bajarilishi ustidan nazorat, yuklar harakatini boshqarish va boshqalar bilan bog‘liq masalalarni yechadi. Axborot logistik tizimlari korxonani boshqarish tizimining ierarxik tuzilmasiga mos keladi va uchta darajadan iborat bo‘ladi: Birinchi daraja – logistik operatsiya amalga oshirilayotgan ish joyi. Ikkinchi daraja – ish joylari joylashgan va yuklarni tashishi amalga oshirilayotgan uchastka, tsex, omborlar. Uchinchi daraja – xom ashyoni tushirib olishdan tayyor mahsulotni yetkazib borishgacha bo‘lgan voqealar zanjirini qamrab oluvchi transport va yuklarni tashish tizimi. Bu uchta darajalardan keladigan axborot bitta axborot tizimiga integratsiyalashadi. Vertikal va gorizontal integratsiyalar ajratiladi. Vertikal integratsiya rejali, dispozitiv va bajaruvchi tizimlar orasida aloqani vertikal axborot oqimlari orqali ta’minlaydi. Gorizontal integratsiya deb dispozitiv va bajaruvchi tizimlarning alohida komplekslari orasida aloqaning gorizontal axborot oqimlari orqali ta’minlashga aytiladi. Axborot logistik tizimlarning tuzilishi va faoliyat ko‘rsatishi.  Axborot logistik tizimlarning qurilish tamoyillari.  Tizimlarning faoliyat ko‘rsatishi. Axborot logistik tizimlarning kurilish tamoyillari. Axborot logistik tizimlarning shakllanishi quyidagi tamoyillarga asoslanadi: - tizim shunday tuzilishi kerakki, axborotni uzatish, uni qayta ishlash, saqlash va qo‘llashda korxonaning hamma bo‘linmalari ehtiyojlari hisobga olinsin; - axborot tizimi korxonaning yetkazib beruvchilar, xaridorlar hamda jo‘natuv, oraliq omborxonalari va iste’molning hamma nuqtalari bilan zarur o‘zaro aloqalarni ta’minlab berishi kerak;
Ilmiybaza.uz - logistik tizimlarning darajalari o‘rtasida axborot almashinuvi minimal lekin boshqaruv ehtiyojlarini ta’minlaydigan bo‘lishi kerak; - axborot xarakteri boshqaruv tizimidagi aniq bir iste’molchiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak; - tizimni kurishda apparat va dastur modellar tamoyili hisobga olinishi zarur; - muhim talab bo‘lib tizimda qo‘llanilayotgan hujjatlarni soddalashtirish va standartlash hisoblanadi. Tadbirkorlikda axborot texnologiyalaridan foydalanish va O‘zbekistonda kichik biznes bilan shug‘ullanuvchi korxonalarning logistik ko‘rsatkichlari Axborot resurslarini shakllantirish va undan foydalanish tadbirkorlik faoliyati yagona iqtisodiy axborot makoni yaratilishidagi eng muhim yechilishi kerak bo‘lgan muammolardan biridir. Zamonaviy biznes axborot texnologiyalari tadbirkorlik axboroti ma’lumotlar bazasi va bankidan tashkil topib, bular jamiyatning barcha axborot resurslari bilan uzluksiz tarzda bog‘langan bo‘lishi kerak. Ushbu ish doirasida, tadbirkorlar axborot muhitida O‘zbekiston Respublikasi tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatasi a’zolari o‘rtasida olib borilgan tadqiqotlar, muvaffaqiyatli biznes uchun nisbatan muhim bo‘lgan tadbirkorlik axboroti sektorlarini aniqlash imkonini berdi. 9-jadvalda tadbirkorlik axboroti to‘g‘risidagi ma’lumotlar berilgan bo‘lib, u yoki bu axborotni afzal ko‘rishlariga ko‘ra, so‘ralganlar (% da) joylashtirilgan. Tahlil natijasi shuni ko‘rsatadiki, hisobga olingan ma’lumot bazalarining (MB) 84%i davlat sektoriga tegishlidir. Hozirgi paytda ishbilarmonlik va tijorat axborotlari MB ning shakllanishi va rivojlanishi iqtisodiyotining nodavlat sektorida ro‘y bermoqda. Bugungi kunda yuzlab axborot mahsulotlari ishlab chiqaruvchi tashkilotlar va axborot xizmati ko‘rsatishga ixtisoslashgan tashkilotlar ishlab turibdi. 9-jadval Tadbirkorlik faoliyatida axborotlarga mazmunan qiziqishlarning tasniflanishi № Axborotlar rubrikasi % 1. Hamkorlar ishonchliligi to‘g‘risida 70 Ilmiybaza.uz - logistik tizimlarning darajalari o‘rtasida axborot almashinuvi minimal lekin boshqaruv ehtiyojlarini ta’minlaydigan bo‘lishi kerak; - axborot xarakteri boshqaruv tizimidagi aniq bir iste’molchiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak; - tizimni kurishda apparat va dastur modellar tamoyili hisobga olinishi zarur; - muhim talab bo‘lib tizimda qo‘llanilayotgan hujjatlarni soddalashtirish va standartlash hisoblanadi. Tadbirkorlikda axborot texnologiyalaridan foydalanish va O‘zbekistonda kichik biznes bilan shug‘ullanuvchi korxonalarning logistik ko‘rsatkichlari Axborot resurslarini shakllantirish va undan foydalanish tadbirkorlik faoliyati yagona iqtisodiy axborot makoni yaratilishidagi eng muhim yechilishi kerak bo‘lgan muammolardan biridir. Zamonaviy biznes axborot texnologiyalari tadbirkorlik axboroti ma’lumotlar bazasi va bankidan tashkil topib, bular jamiyatning barcha axborot resurslari bilan uzluksiz tarzda bog‘langan bo‘lishi kerak. Ushbu ish doirasida, tadbirkorlar axborot muhitida O‘zbekiston Respublikasi tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatasi a’zolari o‘rtasida olib borilgan tadqiqotlar, muvaffaqiyatli biznes uchun nisbatan muhim bo‘lgan tadbirkorlik axboroti sektorlarini aniqlash imkonini berdi. 9-jadvalda tadbirkorlik axboroti to‘g‘risidagi ma’lumotlar berilgan bo‘lib, u yoki bu axborotni afzal ko‘rishlariga ko‘ra, so‘ralganlar (% da) joylashtirilgan. Tahlil natijasi shuni ko‘rsatadiki, hisobga olingan ma’lumot bazalarining (MB) 84%i davlat sektoriga tegishlidir. Hozirgi paytda ishbilarmonlik va tijorat axborotlari MB ning shakllanishi va rivojlanishi iqtisodiyotining nodavlat sektorida ro‘y bermoqda. Bugungi kunda yuzlab axborot mahsulotlari ishlab chiqaruvchi tashkilotlar va axborot xizmati ko‘rsatishga ixtisoslashgan tashkilotlar ishlab turibdi. 9-jadval Tadbirkorlik faoliyatida axborotlarga mazmunan qiziqishlarning tasniflanishi № Axborotlar rubrikasi % 1. Hamkorlar ishonchliligi to‘g‘risida 70
Ilmiybaza.uz 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Tadbirkorlik axboroti manbalari to‘g‘risida Narxlar va narx hosil bo‘lishi to‘g‘risida Xo‘jalik shartnomalari va bahslar, arbitraj to‘g‘. Banklar to‘g‘risida Investitsiya kompaniyalari, fondlar, birjalar to‘g‘. Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida Kredit bozorlari holati to‘g‘risida Fond, qimmatli qog‘ozlar bozori holati to‘g‘risida Korxonalar, firmalar (manzillar, ish ko‘rsatkichlari) to‘g‘risida Mulk bozori to‘g‘risida Mahsulotlar va xizmat ko‘rsatish bozori holati to‘g‘risida Respublika iqtisodiyotida chet ellik sheriklar ishtiroki to‘g‘risida Qonunchilik to‘g‘risida Tadbirkorlik birlashmalari, assotsiatsiyalar to‘g‘. Marketing tadqiqotlari natijalari to‘g‘risida Islohotlar, sanatsiyalar, firmalar tugatilishi to‘g‘. Reklama agentliklari to‘g‘risida Auditorlik firmalari to‘g‘risida Sug‘urta kompaniyalari, pensiya jamg‘armalari to‘g‘. Tijorat takliflari to‘g‘risida Ko‘rgazmalar va yarmarkalar to‘g‘risida 56 49 45 30 35 30 35 30 30 39 26 30 26 24 20 24 20 15 16 13 14 Tizimning faoliyat ko‘rsatishi. Moddiy oqimlarni boshqarishda tizimga berilganlarni kiritish moddiy oqim paydo bo‘lishi bilan boshlanadi. Shu daqiqadan boshlab yuklar harakatining barcha jarayonlari (qayta yuklash, omborda joylashtirish, ushlab qolish va hokazo) qamrab olingan holda EHMning operativ xotirasiga joylashtiriladi. Ilmiybaza.uz 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Tadbirkorlik axboroti manbalari to‘g‘risida Narxlar va narx hosil bo‘lishi to‘g‘risida Xo‘jalik shartnomalari va bahslar, arbitraj to‘g‘. Banklar to‘g‘risida Investitsiya kompaniyalari, fondlar, birjalar to‘g‘. Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida Kredit bozorlari holati to‘g‘risida Fond, qimmatli qog‘ozlar bozori holati to‘g‘risida Korxonalar, firmalar (manzillar, ish ko‘rsatkichlari) to‘g‘risida Mulk bozori to‘g‘risida Mahsulotlar va xizmat ko‘rsatish bozori holati to‘g‘risida Respublika iqtisodiyotida chet ellik sheriklar ishtiroki to‘g‘risida Qonunchilik to‘g‘risida Tadbirkorlik birlashmalari, assotsiatsiyalar to‘g‘. Marketing tadqiqotlari natijalari to‘g‘risida Islohotlar, sanatsiyalar, firmalar tugatilishi to‘g‘. Reklama agentliklari to‘g‘risida Auditorlik firmalari to‘g‘risida Sug‘urta kompaniyalari, pensiya jamg‘armalari to‘g‘. Tijorat takliflari to‘g‘risida Ko‘rgazmalar va yarmarkalar to‘g‘risida 56 49 45 30 35 30 35 30 30 39 26 30 26 24 20 24 20 15 16 13 14 Tizimning faoliyat ko‘rsatishi. Moddiy oqimlarni boshqarishda tizimga berilganlarni kiritish moddiy oqim paydo bo‘lishi bilan boshlanadi. Shu daqiqadan boshlab yuklar harakatining barcha jarayonlari (qayta yuklash, omborda joylashtirish, ushlab qolish va hokazo) qamrab olingan holda EHMning operativ xotirasiga joylashtiriladi.
Ilmiybaza.uz Belgilangan muddatlarda yoki talabnomalar bo‘yicha axborotlar foydalunuvchiga kelib tushadi va qarorlarni qabul qilishda qo‘llaniladi. Axborot logistik tizimlar korxonada tashkil etilishi, regionni qamrashi va ratsional masshtabda faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Teskari aloqaga ega axborot tizimini boshqarish Teskari aloqaga ega axborot tizimi tushunchasi asosiy tuzilmani tuzishda, logistik tizimni boshqarishdagi jarayonlarning turli tomonlarini integratsiyalashda asos bo‘lib xizmat qiladi. Teskari aloqaga ega axborot atrof - muhit imkoniyati yaratilgan, ma’lum to‘g‘ri qarorlar qabul qilinib, ular shu muhitni yaxshilashga ta’sir ko‘rsatgan joyda mavjud bo‘ladi va EHM bazasida logistik axborot tizimlarini ko‘rish mobaynida bir qancha tamoyillarga rioya qilinadi va ular quyidagi tamoyillarga amal qiladi. 1. Apparat va axborot modullarini ishlatish tamoyili. Apparat moduli asosida radio apparaturalar bosh vazifasini mustaqil bajarilgan buyum sifatida tushuniladi. Dastur va apparat modullari tamoyiliga rioya qilish shuni taqozo etadi: - boshqaruvning turli darajalaridagi, hisoblash texnikasi va dasturlar bilan ta’minlash; - logistika axborot tizimlari vazifasi foydasini ko‘tarish; - ular narxini tushirish; 2. Sharoitdan kelib chiqqan holda bosqichma - bosqich tizimini yaratish tamoyili.Boshqa avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari kabi EHM bazasida qurilgan logistika axborot tizimlari doimiy rivojlanishdagi tizimdir. Bu shuni bildiradiki, loyhalashtirilayotgan vaqtda doimiy avtomatlashtirilgan ob’ektlarning o‘sishini oldindan ko‘rish, axborot tizimlari orqali tarqatilayotgan vazifalar va yechiladigan masalalar sonini kengaytirish. Lekin shuni nazarda tutish kerakki, birinchi o‘rinli masalalarni tanlash logistik axborot tizimlarining rivojlanishi va uni foydali ishlatishga katta ta’sir ko‘rsatadi. 3. To‘g‘ri kelgan joyini juftlash. To‘g‘ri kelish joylarida, material va axborotlar to‘plami, o‘z vazifasi chegarasidan o‘tib ketadi. Shu to‘g‘ri kelish joylaridan Ilmiybaza.uz Belgilangan muddatlarda yoki talabnomalar bo‘yicha axborotlar foydalunuvchiga kelib tushadi va qarorlarni qabul qilishda qo‘llaniladi. Axborot logistik tizimlar korxonada tashkil etilishi, regionni qamrashi va ratsional masshtabda faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Teskari aloqaga ega axborot tizimini boshqarish Teskari aloqaga ega axborot tizimi tushunchasi asosiy tuzilmani tuzishda, logistik tizimni boshqarishdagi jarayonlarning turli tomonlarini integratsiyalashda asos bo‘lib xizmat qiladi. Teskari aloqaga ega axborot atrof - muhit imkoniyati yaratilgan, ma’lum to‘g‘ri qarorlar qabul qilinib, ular shu muhitni yaxshilashga ta’sir ko‘rsatgan joyda mavjud bo‘ladi va EHM bazasida logistik axborot tizimlarini ko‘rish mobaynida bir qancha tamoyillarga rioya qilinadi va ular quyidagi tamoyillarga amal qiladi. 1. Apparat va axborot modullarini ishlatish tamoyili. Apparat moduli asosida radio apparaturalar bosh vazifasini mustaqil bajarilgan buyum sifatida tushuniladi. Dastur va apparat modullari tamoyiliga rioya qilish shuni taqozo etadi: - boshqaruvning turli darajalaridagi, hisoblash texnikasi va dasturlar bilan ta’minlash; - logistika axborot tizimlari vazifasi foydasini ko‘tarish; - ular narxini tushirish; 2. Sharoitdan kelib chiqqan holda bosqichma - bosqich tizimini yaratish tamoyili.Boshqa avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari kabi EHM bazasida qurilgan logistika axborot tizimlari doimiy rivojlanishdagi tizimdir. Bu shuni bildiradiki, loyhalashtirilayotgan vaqtda doimiy avtomatlashtirilgan ob’ektlarning o‘sishini oldindan ko‘rish, axborot tizimlari orqali tarqatilayotgan vazifalar va yechiladigan masalalar sonini kengaytirish. Lekin shuni nazarda tutish kerakki, birinchi o‘rinli masalalarni tanlash logistik axborot tizimlarining rivojlanishi va uni foydali ishlatishga katta ta’sir ko‘rsatadi. 3. To‘g‘ri kelgan joyini juftlash. To‘g‘ri kelish joylarida, material va axborotlar to‘plami, o‘z vazifasi chegarasidan o‘tib ketadi. Shu to‘g‘ri kelish joylaridan