“Лойиҳа материаллари бўйича даволаш-профилактика муассаларига бўлган гигиеник талаблар ва уларни баҳолаш” Тўғри режалаштирилган ва жиҳозланган даволаш-профилактика муассасаси даволовчи-ҳимояловчи тартибни таъминлашда, касалхона ичи касалликларининг олдини олишда ва тиббий ходимлар учун меҳнат қилишлари учун яхши шароитлар яратишда муҳим шароит ҳисобланади. Шунинг учун ҳам умумий амалиёт шифокори ДПМ режалаштириши, қурилиши ва жиҳозланиши учун қўйиладиган асосий гигиеник талабларни билишлари ва бу талабларнинг бажарилишини муассасаларни лойиҳалаштириш босқичида баҳолай олишлари керак. Умумий гигиена билан экология фанини ўқитиш талабаларнинг физика, кимё, биология, анатомия ва одам физиологиясининг асосларини ўрганишда олган билимларига асосланади. Олинган билимлар талабалар томонидан кейинчалик клиник фанларга доир кафедраларда фойдаланилади. Ўзбекистон Республикасида маълум вазифалар ва турли вазифаларни бажарувчи турли даволаш-профилактика муассасалар мавжуд. Уларга қуйидагилар киради: - касалхона муассасалари (турли қувватга эга бўлган касалхоналар); - диспансер муассасалари (сил, тери-таносил, онкологик ва б.қ.); - амбулатор-поликлиника муассасалари (шаҳар, туман, ТСҚ, ишлаб чиқариш корхоналаридаги шифокорлик пунктлари); - оналик ва болаликни ҳимоя қилиш муассасалари (туғруқхоналар, аёллар маслаҳат хоналари, болалар консультациялари); - санатор-курорт муассасалари; - шошилинч тиббий ёрдам муассасалари; - давлат санитария-эпидемиологик назорат марказлари. Замонавий касалхоналар лойиҳалаштириш мураккаб бўлган объектларга киради, чунки у ўзида кўп компонентлик инженерлик комплексини мужассамлаштирган бўлиб, у даволаш, даволаш-ташҳис бўлимлари, ҳамда маъмурий ва хўжалик-маиший аҳамиятга молик бўлган бўлимлардан ташкил топган. Касалхона ҳудуди қуйидаги зоналарга ажратилган бўлиши керак: юқумли ва юқумли бўлмаган касалликларни (педиатрия, психосоматик, тери-таносил, радиологик корпуслар, туғруқхоналар акушенрлик бўлимлари) даволаш корпуслари, боғ-роғ, поликлиника, аптека, лаборатория, марказий стерилизация бўлими, патологоанатомик корпус, хўжалик ва инженерлик иншоотлари. Кўп тармоқли касалхоналар билан бир қаторда махсус ихтисослаштирилган касалхоналар ҳам мавжуд; психиатрик, юқумлик касалликлар, болалар, силга қарши, офтальмологик, онкологик, радиологик, акушер-гинекологик. Замонавий касалхона - даволаш муассасалари мажмуаси бўлиб, қуйидаги хусусиятлари билан таърифланади: 1.Беморлар учун энг мувофиқ шароитларни яратиш(даволаш-ҳимоялаш тартиби) 2.Касалхона ичи инфекцияларининг олдини олиш 3.Касалхона атрофидаги аҳолининг хавфсизлигини таъминлаш 4.Тиббий ходимлар учун ҳам энг мувофиқ меҳнат шароитларини яратиш Бундан ташқари касалхона аҳолига гигиеник тарбиялаш мактаби бўлиб хизмат кўрсатиши ва тиббий ходимларнинг малакаларини ошириш учун имкониятларни назарда тутиши керак. Даволовчи-ҳимояловчи тартиб - бу беморларни сифатли даволаш учун энг мақбул шарт-шароитларни таъминлаш ва уларни ташқи омилларнинг номувофиқ таъсиридан ҳимоя қилишга қаратилган чора-тадбирлар мажмуидир. Касалхона ёки ҳар қандай даволаш-профилактика муассасаларидаги даволовчи- ҳимояловчи тартиб фақатгина беморларга сифатли ташҳис ва даволаш учунгина қаратилган бўлмай, балки уларни атроф-муҳитнинг номувофиқ таъсирларидан ҳимоя қилишга ҳам қаратилгандир. Шу муносабат билан даволовчи-ҳимояловчи тартибнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 1.Организмнинг ҳимоя ва компенсатор хусусиятларини сафарбар қилишга қаратилган энг мувофиқ шарт-шароитларни яратиш ва ташқи муҳитнинг номувофиқ омилларни бартараф қилиш. 2.Ҳар бир бемор учун алоҳида даволаш ва тартибни белгилаш хамда унинг бажарилишини назорат қилиш. 3.Психопрофилактик ва психотерапевтик ишлар олиб бориш Санитария ва эпидемияга қарши тартиб – даволовчи-ҳимояловчи тартибнинг бир бўлаги бўлиб, ДПМ беморларни жойлаштириш учун энг мувофиқ шароитларни таъминлаш, ходимлар учун мувофиқ бўлганиш шароитларини яратиш, касалхона шароити ҳолатини белгиловчи касалхона қурилиши хусусиятларини, бинонинг моддий-техника ҳолати, юмшоқ ва қаттиқ инвентарлар билан жиҳозланиши, дори- дармон, тиббий-ускуналар билан таъминланганлик даражаси, микроиқлим ва санитар ободонлаштирилганлигидир. ДПМ санитария ва эпидемияга қарши тартибнинг асосий элементлари: - касалхона территорияси ва унинг структура қисмини оқилона режалаштириш; - хоналарни мақсадга кўра уларнинг ички безагини тўғри танлаш; -ДПМ коммунал ободонлаштириш (сув таъминоти, канализация, ҳудудининг кукаламлаштирилиши); - хоналарни оқилона ёритиш, иситиш ва шамоллатиш; - керакли боғлов материаллари ва асбоб-анжомларни сифатли стерилизация қилиш; - тиббий ва хизмат кўрсатиш ходимларининг саломатлиги; - хоналарни тўғри тозалаш ва тозалаш инвентарларини тўғри сақлаш; - изолятордан тўғри фойдаланиш; - касалхона ходимлар ва беморлар томонидан шахсий гигиена қоидаларининг бажарилиши; - беморларнинг тинчлиги ва хотиржамлигини сақлаш шароитлари; - беморларнинг овқатланишини ташкил этиш ва унинг сифати, озиқ-овқат маҳсулотларининг сақлаш шароитлари. Лойиҳа деганда, янгитдан қуриладиган бинолар ёки эскиларини реконструкция қилинишига мувофиқ барча ҳужжатлар мажмуаси тушунилади. Лойиҳанинг муҳим қисми бўлиб, унинг график қисми ҳисобланади яъни лойиҳа чизмалари объектнинг тасвири, уларнинг шакли ва размерларининг шартли ифодаланиши тушунилади ва улар турли хил ҳисоблашлар орқали лойиҳага гигиеник баҳо берилади. Лойиҳа материалларининг қулай ва бир хил бўлишлиги учун умумий қабул қилинган шартли белгилардан фойдаланилади. Лойиҳаларнинг асосий материаллари бўлиб қуйидагилар хизмат қилади: 1. Тушунтириш хати 2. Ситуацион режа 3. Бош режа 4. Фасад ва бино кесмаларининг эскиз режалари Кўрсатиб ўтилган материалларнинг мазмунини диққат қилиб ўрганилгандан кейин, ҳамда қурилиш учун ажратилган ер майдонини жойида кўздан кечиргандан сўнг унинг санитария қоидалари ва меъёрларига мувофиқэканлиги ҳақида хулоса беради. Лойиҳага расмий ҳужжат (асос) бўлиб – қурилиш меъёрлари ва қоидалари (ҚМҚ), санитар қоидалари ва меъёрлари, шаҳарларни қуриш ва режалаштириш меъёрлари, саноат корхоналарини лойиҳалаштиришнинг санитар қоидалари (ҚМ- 24, ҚМ-63) ҳисобланади. Тушунтириш хати бу -бўлажак объектнинг вазифаси, ўрнашадиган жойи, қурилиш участкаси ва унга ёндош бўлган жойларнниг санитар тавсифи ифодаланиб, лойиҳалаштирилган хоналарнинг ҳажми ва размерларини асослаб бериш нуқтаи- назаридан бинонинг айрим элементларига ҳарактеристика, санитар-техник жиҳозлар ҳақида маълумотлар ва қуриладиган бинонинг иқлим шароитларига мувофиқ эканлиги ёритилади. Тушунтириш хати билан лойиҳа чизмаларини ўрганиш жараёнида танишиб борилади. Ситуацион режа – қурилиш участкаси ва лойиҳалаштирилган бинонинг аҳоли яшаш пунктига нисбатан географик жойлашиши таърифланади, ёки қуриладиган объектнниг аҳоли яшаш жойидаги бошқа мавжудобъектларга нисбатан жойлашиши тасвирланади. Буни буни баҳоланишидан асосий мақсад шундан иборатки, келажакда шу объект томонидан атроф муҳитга чиқарилиши мумкин бўлган чиқиндиларни (суюқ ва қаттиқ) аҳоли саломатлигига номувофиқ таъсир этмаслигини олдини олиш ҳисобланади. Бош режа –қурилиш учаскасининг размери, конфигурацияси, зоналарга бўлиниши, йўлакларнинг ифодаси, территориянинг ободонлаштирилиши, қурилишнинг ҳарактери, шаҳар кўчалари билан алоқаси ҳақидаги тушунчани беради. Экспликация:1.қабул бўлими. 2.поликлиника; 3. Даволаш корпуси(терапевтик,жаррохлик, кардиология бўлимлар) 4.юкумли касалликлар бўлими; 5. лабораторно-диагностик блими; 6. котёл хона; 7 патоморф. корпус; 8. хўжалик корпуси; 9.фонтан Қаватлар бўйича режа – алоҳида бўлган хоналарнинг жойлаштирганлиги ва шамоллатилиши, кириш жойларининг ишланиши, ёрдамчи хоналарнинг жойлаштирганлиги, ҳожатхоналарнинг жойлашиши ва жиҳозланганлиги кабиларни кўрсатилади. Бинонинг фасад режасида – бинонинг вертикал кесмаларинива бинонинг кўринишини аниқлаб беради, иккинчидан бинодаги верандалар, қуёш нурини тўсувчи мосламалар, бино пойдеворининг чуқурлиги, деразаларнинг баландлиги ва конфигурацияси, зиналарнинг нишаблиги, уларнинг кенглиги, чордоқларнинг баландлиги ва уларга чиқиш йўллари ифодаланади. Касалхоналарннг қурилиши ва уларни ташкил қилишда даволовчи-ҳимояловчи тартиб учун энг мувофиқ шароитларни яратишни таъминлаш керак бўлади. Касалхоналарни жойлаштириш учун энг яхши шароит аҳоли яшаш жойларининг четроғидан танланганда яратилади. Аммо, шаҳар ичидаги квартал яъни иложи борича бир кварталнниг ўзи шифохона учун ажратилган бўлса ва бу жой яшил ўсимликларга бой бўлса мақсадга жуда мувофиқ тушган бўлади. Ҳар қандай ҳолда ҳам касалхона учун келадиган йўллар иложи борича қулай, кенг бўлмоғи лозим. Ихтисослаштирилган 1000 та ўринга мўлжалланган ва бемор узоқ муддат давомида даволанадиган касалхоналар, махсус тартибга эга бўлган (руҳий, юқумли, сил, онкологик ва тери-таносил касалликлар) касалхоналар шаҳар четларида ёки яшил зонада аҳоли яшаш жойларидан 500метр узоқликда қуриш мақсадга муовфиқдир. Касалхона участкаси шовқин тарқатувчи, атроф муҳитни ифлословчи манбалардан узоқроқда бўлиши, саноат корхоналари, транспорт қатнови жадал бўлган йирик шох кўчалар, шовқин берувчи спорт иншоатлари, чиқинди сувларини тозалаш иншоотларига доир коммунал объектлар, жамоа ва давлат хўжаликларига доир ишлаб чиқариш зоналаридан узоқда яъни санитар-ҳимоя зонаси талабларига риоя қилган ҳолда қуриш талаб этилади. Қурилиш участкасини танлашда шу жойнинг шамоллар гулига риоя қилишини лозим Корхоналарнинг санитар таснифи ва санитар-ҳимоя зоналарининг размери ҚМ- 245-71 да батафсил баён килинган. Мураккаб эфирлар, суъний тери, рангли металлар билан ишланадиган корхоналар учун санитар-ҳимоя зонаси 500метр атрофида ташкил этилади. Шунингдек 300 метр атрофида ташкил этиладиган санитар-ҳимоя зоналари – чўян эритиш, ёғоч маҳсулотлари, жун маҳсулотларини, ёғочдан олинадиган маҳсулотларни жипслаштириш учун синтетик смолалардан фойдаланадиган корхоналар учун ажратилади. 100метр санитар-ҳимоя зоналари металларга ишлов бериш саноати, иссиқ цехларга эга бўлган корхоналар бўяш ва оқлаш цехларига эга бўлган тўқимачилик корхоналари учун ажратилади. 50метрли санитар-ҳимоя зонаси эритиш цехлари бўлмаган металлга ишлов бериш корхоналарига хосдир. Кишлок хўжалигига доир корхоналар учун: 1000метрли зона паррандачилик фабрикалари, 500метрли зона чўчқачилик фермалари, 300метрли зона қора моллар учун фермалар, 100метрли зона отхоналар, гаражлар ва техник хизмат бўйича парклар, 50метрли зона қ/х маҳсулотлари сақланадиган омборхоналар учундир. Канализацияга доир чиқинди сувларини тозалаш корхоналарининг қуввати 0,2 минг м3 дан 50 ва 500000 м3гача сувни кун давомида тозалаш қувватига эга бўлсин. Ҳимоя-зонаси 150-400метр атрофида ва чиқинди сувларини механик тозалаш иншоотлари бўлган корхоналар учун 200-1000метргача қилиб берилади. Касалхона қурилиш учта асосий турда қурилади: 1. Марказлашмаган (павильон) туридаги қурилишда касалхона таркибига кирувчи барча бўлимлар алоҳида биноларда жойлаштирилади. 2. Марказлашган турдаги касалхонанинг барча бўлимлар (патологик ва анотомик хамда хўжалик бўлимидан ташқари) битта кўп қаватли бинода жойлашади. 3. Аралаш турдаги қурилишда касалхонанинг барча асосий соматик бўлимлари бош бинода, юқумли касалликлар, болалар, туғруқ-хона ва поликлиникага доир бўлимлар алоҳида биноларда жойлаштирилади. Қандай турдаги касалхона қурилиш бўлишидан катъий назар ер участкасининг майдони етарли ва нормативларга мувофиқ ажратилиши керак. Касалхона участкасининг ер майдони койкалар сонига мувофиқдир (ҚМҚК-2- 62). Касалхонадаги койкалар сони 1 койка учун ер майдони м2 да Марказлашган Марказлашмаган 50 300 400 75-100 200 300 150-200 150 200 300-400 125 150 500-600 100 125 800-1000 80 110 Касалхона участкасидаги қурилишларнинг зичлиги 15% дан ошмаслиги керак ва 60% дан кам бўлмаган майдон кўкаламзорлаштирилган зона бўлиши керак. Касалхона ичидаги боғ-парк зонаси бир койка учун 25м2. Касалхона участкасини зоналарга бўлишда шамоллар гулига эътибор қаратилиши лозим.Касалхона территориясида юқумсиз даволаш, юқумли даволаш, поликлиника, боғ-парк в.ҳ.к. ташкил этилиши керак. Касалхонага кириш йўллари даволаш корпусларига алоҳида, патологик анатомия корпусларига алоҳида бўлиши керак. Бино ва хўжалик бўлимига битта бўлиши рухсат этилади. Касалхона участкасига кириш олдида автомашиналар туриши учун майдонча ташкил этилади. Бинолар орасидаги масофа 25-30м дан кам бўлмаслиги керак, аммо бинолар кўп қаватли бўлса, ёнма-ён жойлашган бинонинг энг баландини 2,5-3 марталик баландилигидан кам бўлмаслиги талаб этилади. Касалхона учун ажратилган ер участкасида биноларнинг ўзоро жойлашиши шундай бўлиши керак-ки, юқумли касалликлар бўлимлари юқумсиз касалликлар бўлимларидан қатъиян ажратилиши лозим. Касалхона таркибидаги ҳамма биноларни қуриш учун ажратиладиган ер майдони умумий майдоннинг 12-15% дан ошмаслиги керак. Биноларнинг ориентациясига катта эътибор қаратиш лозим, айниқса касалхона таркибига кирувчи айрим хоналар учун, чунончи интенсив терапия палаталари учун ғарбий ориентацияга умуман йўл қўйилмаслиги керак, ҳудди шундай талаб 3 ёшгача бўлган болалар палаталари бўлими, болаларнинг ўйнаш хоналари ва ҳ.к. Бизнинг республикамизда жаррохлик, жонлантириш заллари, секцион хоналар учун шимолий, шимоли-шарқий, шимоли-ғарбий ориенталарнинг бўлиши мақсадга мувофиқдир. Қолган ҳамма хоналарнинг деразалари дунёнинг ҳамма томонларига қараб қурилиши мумкин, аммо IV-иқлим кенглиги шароитида хоналардаги микроиқлимни яхшилаш учун ёзги бинолар, терасса, айвонлар, лоджийларни қуриш ва жиҳозлашни назарда тутиш керак. Рухий касалликлар ва онкологик беморларни даволаш бўлимлари ёки шифохоналари бундан мустасно. Касалхона участкасининг теварак атрофи ёки периметри бўйлаб яшил ўсимликлар тасмасини (зонасини) ташкил этиш лозим, бунинг учун яшил ўсимликлар экилган тасма майдонининг кенглиги 10-15метрни ташкил этмоғи керак, касалхона участкасининг ўзида эса яшил ўсимликларнинг зонаси учун кам деганда 60% ер майдони ажратилиши керак. Патолого-анатомик корпус ёки ўликхона даволаш корпусларидан алоҳидаланиши керак, ошхона ва даволаш корпусларидан 30м узоқликда жойлаштирилиши керак. Касалхонанинг асосий қисми бўлиб палаталар секцияси ҳисобланади. Секция бир хилдаги касалликни даволаш учун ажратилган комплекс бўлиб, палатали, коридор ва хўжалик хоналари ҳамда хожатхонадан ташкил топган. Койкалар сонини ундан ошириш даволаш-ёрдамчи хоналарга юкламани жуда ошириб юборади. Ҳозирги кунда палаталар секциясидаги койкалар икки мартага қисқартириш амалга оширилмокда. Палаталарга тўрттадан ортиқ беморни жойлаштириш мақсадга мувофиқ эмас, лекин секция таркибида 2-1 палата 1-2 койкага мўлжалланган бўлиши керак. Юқумсиз касалликлар даволанадиган палаталар учун санитар меъёрлари қуйидагича бўлишини назарда тутади: 1 койкали палатанинг майдони 9м2 2 ўринли палатада 1 койка учун ажратиладиган майдон 7м2 дан ортиқ, палатанинг баландлиги 3м, 1 койка учун 20м3. Бўлимларнинг номлари 1 та койка учун м2 1.Катта ёшдагилар учун-юқумли касалликлар ва сил касалликлари бўлими 9 2.Болалар учун юқумли ва сил касалликлари бўлими 8 3.Куйган беморлар даволанадиган палата, катталар учун тикланишга оид даволаш палаталари, радиологик бўлимлардаги палаталар 18 4.Интенсив терапия, операциядан кейинги хоналар 13 5.Юқумсиз касалликка доир болалар палаталари 7 6.Бошқа ҳамма турдаги палаталар 7 Палаталарда койкалар дераза ойналари билан деворга параллел ҳолда жойлаштирилади, кроват билан ташқи девор ўртасидаги масофа 0,9м, кроватлар оралиғидаги масофа эса 0,8-1 ни ташкил этади. Ҳарбир палатага иссиқ ва совуқ сув берадиган қўл ювиш чиғаноқлари ўрнатилиши лозим. Деворларнинг пардози ва пол юзалари уларнинг тозалигини сақлаш учун ишлов беришга қулай қилиб жиҳозланади. Деворларнинг бўёғи силлиқ, ялтирамайдиган, ёруғ рангларда бўлиши талаб этилади (жанубий румбларга караб қурилган палата деворларининг бўёқ ранглари совуқ тонларда яъни кўк-яшил, шимолий ориентациядаги палаталар учун эса сарик ранглар). Палаталарнинг деворлари 0,8м баландликда мойли бўёқ билан бўялаши керак. Беморларни сифатли даволашдаги муҳим шароитлардан бири палаталарга тоза ҳавонинг кириб туриши ва оқилона яратилган микроиқлим шароитлари ҳисобланади. Бир бемор учун ҳавони шамоллатиш ҳажми соатига 40-50м3 дан кам бўлмаслиги, ҳаво алмаштириш карралиги эса соатига 2 тадан кам бўлмаслиги керак. Бир соат давомида хона ҳавосини икки марталик алмаштириш ташкил этилганда палатадаги ҳавонинг ҳажми 1 та бемор учун 250-300м3 атрофида бўлади Шифохоналардаги палаталарга марказлашган ҳолда тозаланган ҳавони узатиш ва хонадаги ифлосланган ҳавони сўриб чиқариш шамоллатиш мосламалари орқали амалга оширилади. Бунда қиш кунлари бериладиган ҳаво иситилади, ёз кунларида эса салқинлаштирилади. Шамоллатиш қандай мосламага эга бўлмасин, дераза ойналарининг ҳаммаси фрамуга ёки дераза даричаисга эга бўлиши лозим. Ҳавонинг ҳарорати, уни алмаштириш карралиги бир соат давомида шу хоналарнинг қандай мақсадларда фойдаланилишига боғлиқ бўлади ва бу меъёрлар СанҚ ва М-0292-11да ўз ифодасини топгандир. Хоналар Ҳаво ҳарорати Ҳаво олмошиниш карралиги ҳаво бериш ҳаво суриш Катталар палатаси 20-220С 1 койкага 80м3 Тиреотоксикозли беморлар учун палата 15-180С 1 койкага 80м3 Сил билан касалланганлар учун 22-230С 1 койкага 80м3 Гипотиреозли беморлар учун 240С 1 койкага 80м3 Жарроҳлик, жарроҳликдан кейин-ги, туғиш заллари, куйганлар палатаси, жонлантириш палатаси 22-240С Соатига 10 каррадан кам бўлмаслиги Янги туғилган, чала туғилган, кўкрак ёшидаги болалар палаталари 250С 1 та койка учун 80 куб м Юқумли касалликлар бўлими палаталари 220С 2,5 Ходимларнинг хонаси 200С 1 Диагностик лабораториялар 180С 1 Сан.пропускник 250С 3 Мурда сақлаш хонаси 20С - Палаталардаги табиий ҳаво алмашиниш палатани секциясини жойлашишига боғлиқ бўлади. Улар ҳаво алмашиниш шароитини яхшилайди ва беморларни кундуз кунлари бўладиган жойлари сифатида хизмат килади. Хоналар ориентация жуда катта аҳамиятга эга бўлиб, хоналарнинг ёритилиши ва инсоляцион тартибини таъминлайди ва энг мувофиқ микроиқлим шароитларини яратишга имкон беради. Хона ва биноларнинг ориентацияси географик кенгликларга мувофиқ тавсия этилади. Палаталар беморларнинг кундузги бўладиган хоналари жануб, жанубий-шарқ, шарқ, тарафга караши лозим. Жарроҳлик, реанимация хоналари шимолга ЁК=1:4, шимол-шарқга, секцион лабораториялар ва қўшимча хоналардаги ЁК=1:7, 1:6 бўлиши керак. Хоналарнинг инсоляцион тартиб турлари Инсоляцион тартиб тури Инсоляция вақти, соатларда Хона полининг инсоляция майдони, % ларда Қуёш радиацияси ҳисобига ҳосил бўладиган иссиқлик миқдори, ккал/м2 Дунё томонлари бўйича ориентация Максимал ёки юқори Ўртача Минимал ёки кичик 5-6 3-5 3 дан кам 80 40-50 30 дан кам 550дан юқори 500-550 500дан кам Жанубий- Шарқ, жанубий-ғарб Жануб, шарқ Шимолий- шарқ, шимолий- ғарб - Максимал инсоляцион тартиб, ориентацияси жанубий шарқ (ғарб), қуёш тушиш майдони 80%.Бундай ориентация болалар бўлими, сил касаллиги, реабилитация, ревматология бўлимларидаги палаталарга тавсия этилади. - Ўртача инсоляцион тартиб – жанубий-шарқ, қуёшнинг хона сатҳига тушиш вақти 3-5 соат, майдони 40-50 %. Бундай инсоляцион тартиб ўткир жарроҳлик касаллигига учраган ва бошқа ўткир турдаги касалликларга тавсия этилади. - Минимал инсоляцион тартибда шимолий-ғарб (шарқ) ҳолатларида бўлиб қуёш нурининг тушиш вақти 3-соатдан кам. Бу оғир беморлар палатаси, онкологик беморлар учун жиҳозланган палаталар, реанимация бўлимлар учун тавсия этилади.