Magistrlik dissertasiyasi mavzusini tanlash va uni asoslab berish

Yuklangan vaqt

2024-07-28

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

10

Faytl hajmi

33,7 KB


Magistrlik dissertasiyasi mavzusini tanlash va uni asoslab berish Mavzu rejasi 1. Magisterlik dissertasiyasi mavzusini tanlash va uni asoslab berishda ilmiy raxbarning axamiyati va roli. 2. Mavzu tanlashda maxsus pedagogika va psixologiyaning dolzarb masalalarini (muammolarini) aniqlash usullari. 3. Mavzuni tanlashda adabiyotlar taxlili. MAGISTRLIK DISSERTASIYASINI TAYYORLASHDA TADQIQOTCHI VAZIFALARI Magistr – lotincha magister - boshliq. Magistr – oliy ta’limning tegishli bosqichiga muvofiq magistratura dasturlarini muvaffaqiyatli o’zlashtirgan shaxslarga beriladigan akademik daraja. Magistr – ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda OO’Yuda beriladigan akademik daraja bo’lib, u OO’Yuni tugatib, barcha nazoratlarni ijobiy topshirgan va magistrlik dissertasiyasini muvaffaqiyatli himoya qilgan shaxslarga beriladi. Magistratura – bakalavriat negizida o’qish muddati kamida ikki yil bo’lgan aniq mutaxassislik bo’yicha oliy ta’lim bosqichi va UTTning bir bo’g’ini. Dissertasiya – lotincha dissertatio – tadqiqot, mulohaza – ilmiy daraja olish uchun taqdim etiladigan va ilmiy jamoat-chilik oldida yakka tartibda himoya qilinadigan ilmiy asar. Disseratasiyani himoya qilish dastlab o’rta asrlarda nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlarning universitetlarida paydo bo’lgan. Bu XVI-XVII asrlardan boshlab Magistrlik dissertasiyasi mavzusini tanlash va uni asoslab berish Mavzu rejasi 1. Magisterlik dissertasiyasi mavzusini tanlash va uni asoslab berishda ilmiy raxbarning axamiyati va roli. 2. Mavzu tanlashda maxsus pedagogika va psixologiyaning dolzarb masalalarini (muammolarini) aniqlash usullari. 3. Mavzuni tanlashda adabiyotlar taxlili. MAGISTRLIK DISSERTASIYASINI TAYYORLASHDA TADQIQOTCHI VAZIFALARI Magistr – lotincha magister - boshliq. Magistr – oliy ta’limning tegishli bosqichiga muvofiq magistratura dasturlarini muvaffaqiyatli o’zlashtirgan shaxslarga beriladigan akademik daraja. Magistr – ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda OO’Yuda beriladigan akademik daraja bo’lib, u OO’Yuni tugatib, barcha nazoratlarni ijobiy topshirgan va magistrlik dissertasiyasini muvaffaqiyatli himoya qilgan shaxslarga beriladi. Magistratura – bakalavriat negizida o’qish muddati kamida ikki yil bo’lgan aniq mutaxassislik bo’yicha oliy ta’lim bosqichi va UTTning bir bo’g’ini. Dissertasiya – lotincha dissertatio – tadqiqot, mulohaza – ilmiy daraja olish uchun taqdim etiladigan va ilmiy jamoat-chilik oldida yakka tartibda himoya qilinadigan ilmiy asar. Disseratasiyani himoya qilish dastlab o’rta asrlarda nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlarning universitetlarida paydo bo’lgan. Bu XVI-XVII asrlardan boshlab boshqa mamlakatlarga ham tarqala boshladi. O’zbekistonda 1934 yildan fan nomzodi va fan doktori ilmiy darajalarini olish uchun dissertasiya himoya qilish ijro etila boshladi. Magistrlik dissertasiyasi mutaxassislik bo’yicha magistr nomli akademik darajani olish uchun yoziladi va himoya qilinadi. O’zbekistonda 2000-2001 o’quv yilidan boshlab oliy ta’lim tizimida magistrlar uchun ilmiy yoki ilmiy-texnikaviy mazmundagi magistrlik dissertasiyasini himoya qilish joriy etildi. Magistrlik dissertasiyasi ham mustaqil ITI hisoblanadi va muayyan tadqiqot muammosi yechimini topishga bag’ishlanadi. Magistrlik dissertasiyasining muallifi mustaqil ravishda ITIni bajarishga tayyor bo’lishi kerak. Bunda muallifning bakalavr-akadem darajasini olish davrida shakllangan BKM va ilmiy salohiyati muhim manba bo’lib xizmat qiladi, chunki bakalavr darajasini olishda bunga mustahkam asos yaratiladi. Jumladan, «Oliy ta’limning DTS»ida matematik va tabiiy-ilmiy fanlar blokiga qo’yilgan talablarda «Umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunur ta’limi bilan uzviylik hamda uzluksizlikni inobatga olgan holda bilishning matematik usullari, axborot to’plash, ularni qayta ishlash va uzatish usullarining jamiyatdagi o’rni va ahamiyati haqida oliy darajadagi tasavvurlarni shakllantirish; koinotning tabiiy obyekt ekanligi va uning evolyusiyasi; tabiiy fanlarning o’zaro fundamental birligi; tabiiy hodisalarni tadqiq etish konsepsiyasi; tabiatdan oqilona foydalanish va inson faoliyatining ekologik tamoyillari; tabiatga putur yetkazmaydigan texnologiyalar yaratish istiqbollari haqida ilmiy tasavvurlarni shakllantirishi; muayyan bilim sohasi uchun zarur bo’lgan fundamental fanlarni chuqur o’rganishning ilmiy va nazariy asoslarini ta’minlashi lozim», deyilgan. Shuning bilan birga, agarda muallif – tadqiqotchi yuqoridagi talablar bilan birgalikda, o’quv rejasidagi «Qo’shimcha fanlar bloki»dagi rejalashtirilgan BKMlarni egallash yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lsa, magistrlik dissertasiyasini tayyorlashda katta imkoniyat yaratilgan bo’ladi. Bu UTTning «Oliy ta’limning bakalavriat bosqichi  oliy ta’limning magistratura bosqichi  aspirantura  doktorantura» bo’g’inidagi uzviylik va uzluksizlik ta’minlashga mustahkam asos bo’lib, u ilmiy salohiyatli kadrlar tayyorlash imkoniyatini kengaytiradi, aks holda bakalavriat ta’lim bosqichida o’rgangan BKM, magistraturadagi o’rganadigan mutaxassislik yo’nalishiga to’g’ri kelmasa yoki tadqiqotchi aspiranturada boshqa muammo bilan shug’ullansa muammo maqsadiga yetib borish sezilarli darajada susayishi mumkin. boshqa mamlakatlarga ham tarqala boshladi. O’zbekistonda 1934 yildan fan nomzodi va fan doktori ilmiy darajalarini olish uchun dissertasiya himoya qilish ijro etila boshladi. Magistrlik dissertasiyasi mutaxassislik bo’yicha magistr nomli akademik darajani olish uchun yoziladi va himoya qilinadi. O’zbekistonda 2000-2001 o’quv yilidan boshlab oliy ta’lim tizimida magistrlar uchun ilmiy yoki ilmiy-texnikaviy mazmundagi magistrlik dissertasiyasini himoya qilish joriy etildi. Magistrlik dissertasiyasi ham mustaqil ITI hisoblanadi va muayyan tadqiqot muammosi yechimini topishga bag’ishlanadi. Magistrlik dissertasiyasining muallifi mustaqil ravishda ITIni bajarishga tayyor bo’lishi kerak. Bunda muallifning bakalavr-akadem darajasini olish davrida shakllangan BKM va ilmiy salohiyati muhim manba bo’lib xizmat qiladi, chunki bakalavr darajasini olishda bunga mustahkam asos yaratiladi. Jumladan, «Oliy ta’limning DTS»ida matematik va tabiiy-ilmiy fanlar blokiga qo’yilgan talablarda «Umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunur ta’limi bilan uzviylik hamda uzluksizlikni inobatga olgan holda bilishning matematik usullari, axborot to’plash, ularni qayta ishlash va uzatish usullarining jamiyatdagi o’rni va ahamiyati haqida oliy darajadagi tasavvurlarni shakllantirish; koinotning tabiiy obyekt ekanligi va uning evolyusiyasi; tabiiy fanlarning o’zaro fundamental birligi; tabiiy hodisalarni tadqiq etish konsepsiyasi; tabiatdan oqilona foydalanish va inson faoliyatining ekologik tamoyillari; tabiatga putur yetkazmaydigan texnologiyalar yaratish istiqbollari haqida ilmiy tasavvurlarni shakllantirishi; muayyan bilim sohasi uchun zarur bo’lgan fundamental fanlarni chuqur o’rganishning ilmiy va nazariy asoslarini ta’minlashi lozim», deyilgan. Shuning bilan birga, agarda muallif – tadqiqotchi yuqoridagi talablar bilan birgalikda, o’quv rejasidagi «Qo’shimcha fanlar bloki»dagi rejalashtirilgan BKMlarni egallash yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lsa, magistrlik dissertasiyasini tayyorlashda katta imkoniyat yaratilgan bo’ladi. Bu UTTning «Oliy ta’limning bakalavriat bosqichi  oliy ta’limning magistratura bosqichi  aspirantura  doktorantura» bo’g’inidagi uzviylik va uzluksizlik ta’minlashga mustahkam asos bo’lib, u ilmiy salohiyatli kadrlar tayyorlash imkoniyatini kengaytiradi, aks holda bakalavriat ta’lim bosqichida o’rgangan BKM, magistraturadagi o’rganadigan mutaxassislik yo’nalishiga to’g’ri kelmasa yoki tadqiqotchi aspiranturada boshqa muammo bilan shug’ullansa muammo maqsadiga yetib borish sezilarli darajada susayishi mumkin. Tadqiqotchi ilm-fanda shug’ullanayotgan o’z muammosi bo’yicha qanday fikrlar mavjudligini, ular orqali fanda qanday yutuqlar qo’lga kiritilganligini o’rganishi va ularga mos bilimlarni o’zlashtirilishi kerak. Demak, tadqiqotchi o’zi tanlagan yo’nalish bo’yicha o’zigacha bo’lgan merosni chuqur o’rganishi, tahlil qilishi va ular asosida yo’nalishning yutuq va kamchiliklarini baholab borish kerak va tadqiqot rejasini tuzayotganda tadqiqotchining o’zi mazkur yo’nalishga qanday hissa qo’sha olishini ilmiy-metodologik jihatdan anglamog’i lozim. Mavjud ishlanmalarni va adabiyotlarni o’rganish va tahlil qilish, ayniqsa ularni tahlil qilish davomida qiyoslash magistrantni ilmiy fikrlashga o’rgatadi, o’rganilayotgan fikr-larning qay darajada asosli va to’g’ri ekanligi haqidagi tasav- vurga ega qiladi, uslublar ichidan eng maqbulini (optimalini, samaralisini) tanlash haqida ilmiy bilimlar bilan qurollantiradi. Buning bilan tadqiqotchi dissertasiya muammosiga oid mavjud bilimlarni egallaydi va ushbu soha bo’yicha uning ilmiy dunyoqarashi hamda fikrlash qobiliyatlari kengayadi. Magistrlik dissertasiyasini tayyorlash jarayonida tadqiqotchining shug’ullanayotgan mavzu bo’yicha bilimga ega bo’lishi muammo yechimini hal qilishga yetarli bo’lmaydi, chunki ilmiy faoliyat natijalarini baholash va ularni rasmiylashtirishni ham, shuningdek, tadqiqotchining ilmiy ishlanmalarini bayon qila olish (notiqlik) hamda o’z ilmiy ishining ahamiyatini ko’rsata olishi ham kerak. Bunday omillar asoslari tadqiqotchiga bakalavriat ta’lim bosqichida shakllangan bo’lsa, ijodiy jarayon samarali kechadi. Bunda referat yozish, kurs ishi (loyihasi)ni tayyorlash, malakaviy bitiruv ishlari bilan shug’ullanish, shuningdek, turli ilmiy, ilmiy-uslubiy to’garak yoki seminarlarga muntazam qatnashish muhim ahamiyat kasb etadi. Demak, magistrant kuzatuvchan, sinchkov, mehnatsevar, yangi fikrning paydo bo’lishiga doimo qiziqib boruvchi, savodli, ilmiy dunyoqarashi keng (o’z tengdoshlariga nisbatan), keng qamrovli ilmiy salohiyatga ega bo’lgan va xullas ijodkor bo’lishi kerak ekan. Ana shundagina magistrlik dissertasiyasini o’z vaqtida tayyorlab bo’ladi va aspiranturaga asos yaratadi. Magistrlik dissertasiyasining tadqiqotchi tomonidan mustaqil tayyorlashga erishilishi ITIning keyingi bosqichlarida ijodiy faoliyat uchun mustahkam poydevor bo’ladi va natijada uning ilmiy dunyoqarashi kengayadi. Magistrlik dissertasiyasini tayyorlash jarayoni qator tadqiqot bosqichlariga e’tibor berishni talab qiladi. Ular: yo’nalishni (sohani) aniqlash; mavzuni tanlash; mavzuning dolzarbligini nazariy asoslash; mavzu bo’yicha tadqiqotchining shaxsiy kuzatishlari; mavzu bo’yicha to’plangan ma’lumotlarning tahlili va ularni tizimlarga ajratib axborot ko’rinishiga keltirish; mavzu bo’yicha u yoki bu holatlarning o’zi to’plagan ma’lumotlar asosida ilmiy va amaliy ahamiyati hamda qiymatini asoslab Tadqiqotchi ilm-fanda shug’ullanayotgan o’z muammosi bo’yicha qanday fikrlar mavjudligini, ular orqali fanda qanday yutuqlar qo’lga kiritilganligini o’rganishi va ularga mos bilimlarni o’zlashtirilishi kerak. Demak, tadqiqotchi o’zi tanlagan yo’nalish bo’yicha o’zigacha bo’lgan merosni chuqur o’rganishi, tahlil qilishi va ular asosida yo’nalishning yutuq va kamchiliklarini baholab borish kerak va tadqiqot rejasini tuzayotganda tadqiqotchining o’zi mazkur yo’nalishga qanday hissa qo’sha olishini ilmiy-metodologik jihatdan anglamog’i lozim. Mavjud ishlanmalarni va adabiyotlarni o’rganish va tahlil qilish, ayniqsa ularni tahlil qilish davomida qiyoslash magistrantni ilmiy fikrlashga o’rgatadi, o’rganilayotgan fikr-larning qay darajada asosli va to’g’ri ekanligi haqidagi tasav- vurga ega qiladi, uslublar ichidan eng maqbulini (optimalini, samaralisini) tanlash haqida ilmiy bilimlar bilan qurollantiradi. Buning bilan tadqiqotchi dissertasiya muammosiga oid mavjud bilimlarni egallaydi va ushbu soha bo’yicha uning ilmiy dunyoqarashi hamda fikrlash qobiliyatlari kengayadi. Magistrlik dissertasiyasini tayyorlash jarayonida tadqiqotchining shug’ullanayotgan mavzu bo’yicha bilimga ega bo’lishi muammo yechimini hal qilishga yetarli bo’lmaydi, chunki ilmiy faoliyat natijalarini baholash va ularni rasmiylashtirishni ham, shuningdek, tadqiqotchining ilmiy ishlanmalarini bayon qila olish (notiqlik) hamda o’z ilmiy ishining ahamiyatini ko’rsata olishi ham kerak. Bunday omillar asoslari tadqiqotchiga bakalavriat ta’lim bosqichida shakllangan bo’lsa, ijodiy jarayon samarali kechadi. Bunda referat yozish, kurs ishi (loyihasi)ni tayyorlash, malakaviy bitiruv ishlari bilan shug’ullanish, shuningdek, turli ilmiy, ilmiy-uslubiy to’garak yoki seminarlarga muntazam qatnashish muhim ahamiyat kasb etadi. Demak, magistrant kuzatuvchan, sinchkov, mehnatsevar, yangi fikrning paydo bo’lishiga doimo qiziqib boruvchi, savodli, ilmiy dunyoqarashi keng (o’z tengdoshlariga nisbatan), keng qamrovli ilmiy salohiyatga ega bo’lgan va xullas ijodkor bo’lishi kerak ekan. Ana shundagina magistrlik dissertasiyasini o’z vaqtida tayyorlab bo’ladi va aspiranturaga asos yaratadi. Magistrlik dissertasiyasining tadqiqotchi tomonidan mustaqil tayyorlashga erishilishi ITIning keyingi bosqichlarida ijodiy faoliyat uchun mustahkam poydevor bo’ladi va natijada uning ilmiy dunyoqarashi kengayadi. Magistrlik dissertasiyasini tayyorlash jarayoni qator tadqiqot bosqichlariga e’tibor berishni talab qiladi. Ular: yo’nalishni (sohani) aniqlash; mavzuni tanlash; mavzuning dolzarbligini nazariy asoslash; mavzu bo’yicha tadqiqotchining shaxsiy kuzatishlari; mavzu bo’yicha to’plangan ma’lumotlarning tahlili va ularni tizimlarga ajratib axborot ko’rinishiga keltirish; mavzu bo’yicha u yoki bu holatlarning o’zi to’plagan ma’lumotlar asosida ilmiy va amaliy ahamiyati hamda qiymatini asoslab berish, umumlashtirish va xulosalar chiqarish; umumahamiyatli bo’lgan me’yor va mezonlar asosida magistr ilgari surayotgan fikrlar, g’oyalar, xulosalar va tavsiyalarning haqiqiyligiga ongli ravishda ishontira olishi kerak; magistrlik dissertasiyasidagi TSIni aniq rejalash-tirish, ularni o’tkazishning qat’iy algoritmik tizimini ishlab chiqish va shu asosda ish olib borib, lozim topilganda ba’zi tuzatishlarni kiritish; ITI nazariy (ilmiy-metodologik) qismi natijalari bilan TSI natijalarining muvofiqligini baholash va nihoyat, dissertasiyani rasmiylashtirishga kirishish. Ushbu jarayonda tadqiqotchi oraliq va joriy natijalar bo’yicha kafedradagi ilmiy, ilmiy-uslubiy seminarlarda qatnashib turilsa ITIning to’g’ri yoki noto’g’ri ketayotganligi bo’yicha xulosalar shakllanadi. Bunda oxirgi bosqich magistrlik ishining dastlabki himoyasi bo’lib, u kafedra qoshidagi (ba’zan magistratura bo’limi yoki ilmiy ishlar va axborot texnologiyalari bo’yicha prorektor qoshidagi) ilmiy, ilmiy-uslubiy seminarda muhokamadan o’tkazilib, himoyaga tavsiya etiladi. MAGISTRLIK DISSERTASIYaSI MAVZUSI, MAQSADI VA VAZIFALARI Dissertasiya mavzusi. Magistrlik dissertasiyalari mavzulari oliy o’quv yurti, magistratura bo’limi, magistrant berkitilgan kafedraning ITI yo’nalishi va magistrant hamda mo’ljallangan ilmiy rahbar hamkorligida tanlanadi. Mavzu ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ko’zda tutilgan va amalga oshirilishi zarur bo’lgan vazifalarga mos bo’lishi kerak. Mavzuni tanlashda,bajarilayotgan ITIni ilm-fan yo’nalishlaridan birini rivojlantirishga hissa qo’shishini e’tiborga olish kerak va albatta uning nazariy hamda amaliy ahamiyati ishchi gipotezada o’z aksini topmog’i lozim. Dissirtasiya maqsadi. MAQSAD bu- tanlangan muammoni belgilangan mavzu bo’yicha amalga oshirilish lozim bo’lgan ijodiy faoliyatning «Ufq»ga yetib borish jarayonini ifodalaydigan va ilm-fanda muayyan yo’nalish bo’yicha yangi sifat bosqichini ta’minlaydi. Magistrlik dissertasiyasining vazifalari: 1. Tanlangan (rejalashtirilgan) muammo (mavzu) yuzasi-dan tadqiqot o’tkazishning ahamiyatini asoslash (mavzu dolzarbligini asoslash). 2. Muammo yechimini qo’lga kiritish uchun kerak bo’ladigan metodologik asoslarni va ishchi farazni to’g’ri ifodalash. 3. ITIning ilmiy asoslangan rejasini tuzish. berish, umumlashtirish va xulosalar chiqarish; umumahamiyatli bo’lgan me’yor va mezonlar asosida magistr ilgari surayotgan fikrlar, g’oyalar, xulosalar va tavsiyalarning haqiqiyligiga ongli ravishda ishontira olishi kerak; magistrlik dissertasiyasidagi TSIni aniq rejalash-tirish, ularni o’tkazishning qat’iy algoritmik tizimini ishlab chiqish va shu asosda ish olib borib, lozim topilganda ba’zi tuzatishlarni kiritish; ITI nazariy (ilmiy-metodologik) qismi natijalari bilan TSI natijalarining muvofiqligini baholash va nihoyat, dissertasiyani rasmiylashtirishga kirishish. Ushbu jarayonda tadqiqotchi oraliq va joriy natijalar bo’yicha kafedradagi ilmiy, ilmiy-uslubiy seminarlarda qatnashib turilsa ITIning to’g’ri yoki noto’g’ri ketayotganligi bo’yicha xulosalar shakllanadi. Bunda oxirgi bosqich magistrlik ishining dastlabki himoyasi bo’lib, u kafedra qoshidagi (ba’zan magistratura bo’limi yoki ilmiy ishlar va axborot texnologiyalari bo’yicha prorektor qoshidagi) ilmiy, ilmiy-uslubiy seminarda muhokamadan o’tkazilib, himoyaga tavsiya etiladi. MAGISTRLIK DISSERTASIYaSI MAVZUSI, MAQSADI VA VAZIFALARI Dissertasiya mavzusi. Magistrlik dissertasiyalari mavzulari oliy o’quv yurti, magistratura bo’limi, magistrant berkitilgan kafedraning ITI yo’nalishi va magistrant hamda mo’ljallangan ilmiy rahbar hamkorligida tanlanadi. Mavzu ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ko’zda tutilgan va amalga oshirilishi zarur bo’lgan vazifalarga mos bo’lishi kerak. Mavzuni tanlashda,bajarilayotgan ITIni ilm-fan yo’nalishlaridan birini rivojlantirishga hissa qo’shishini e’tiborga olish kerak va albatta uning nazariy hamda amaliy ahamiyati ishchi gipotezada o’z aksini topmog’i lozim. Dissirtasiya maqsadi. MAQSAD bu- tanlangan muammoni belgilangan mavzu bo’yicha amalga oshirilish lozim bo’lgan ijodiy faoliyatning «Ufq»ga yetib borish jarayonini ifodalaydigan va ilm-fanda muayyan yo’nalish bo’yicha yangi sifat bosqichini ta’minlaydi. Magistrlik dissertasiyasining vazifalari: 1. Tanlangan (rejalashtirilgan) muammo (mavzu) yuzasi-dan tadqiqot o’tkazishning ahamiyatini asoslash (mavzu dolzarbligini asoslash). 2. Muammo yechimini qo’lga kiritish uchun kerak bo’ladigan metodologik asoslarni va ishchi farazni to’g’ri ifodalash. 3. ITIning ilmiy asoslangan rejasini tuzish. 4. Muammo(mavzu)ga oid ma’lumotlar, daliliy materiallar yig’ish va ularni ITIda foydalanish uchun axborot ko’rinishiga keltirish hamda ularni tadqiqot maqsadiga moslab tizimlarga ajratish va qayta ishlash. 5.Reja asosidagi ITIni olib borish va olingan natijalarini nazariy va amaliy jihatdan baholash. 6. O’tkazilgan tadqiqotlar asosida natijalarni umumlashtirish va xulosalar chiqarish hamda ular asosida uslubiy tavsiyalar tayyorlash. Dissertasiya mavzusi, maqsadi va vazifalari magistrlik dissertasiyasini tayyorlashning o’zaro uyg’un bo’lgan asosiy qismlaridir. Ular asosida mos tadqiqot obyekti va metodologiyasi va ishchi farazi aniqlanadi.Shu sababli ham dissertasiyani tayyorlashga kirishishda yuqoridagi uchala bosqichga kuchli e’tibor qaratish lozim. Bunda ilmiy rahbar va magistrant faoliyat ko’rsatadigan kafedra ham faol ishtirok etmog’i lozim.Bu borada ular zimmasida quyidagi vazifalar va burchlar turadi:  magistrantning ilmiy salohiyatini aniqlash;  magistrantning ilm - fanning (kafedraga tegishli) qaysi yo’nalishi bo’yicha qiziqishi va mazkur yo’nalish bo’yicha BMKlari ustunroqligini tahlili(baholash);  kafedra yo’nalishidagi muammolar haqida magistrantga axborotlar berish (axborotli varaqa, olingan natijalar ahamiyati, og’zaki tushuntirish va shu kabi usullar bo’yicha) va shu asosda ilmiy ish mavzusini aniqlash;  ITIning rejasini ishlab chiqishda ishtirok etish;  dissertasiya mavzusi bo’yicha magistrantga kerakli bo’ladigan adabiyotlar, axborotlar, daliliy manbalar tanlashda yordam berish, lozim topilganda qurilmalar va kompyuterlardan foydalanishga imkoniyatlar yaratish;  mavzu bo’yicha doimiy suhbat o’tkazib turish va uning natijasiga asoslanib, ITIning keyingi qismi uchun maslahatlar berish;  magistrant ishining ketishini davriy ravishda kafedrada nazorat qilish va reja asosida ular ishlari natijalarini kafedra qoshidagi ilmiy-uslubiy seminarda muhokama qilish va mos tavsiyalar yoki xulosalarni berish;  ITIning bajarilishidagi har bir bosqichni to’liq baholab,tegishli ko’rsatma va maslahatlar berish;  ITIning yakunlanganligi aniqlangandan keyin, ishni yaxlitligicha yana bir bor baholash kerak, shu asosda ishning tayyorligiga to’la baho berib xulosalash kerak va himoyaga taqdim etishga rozilik berish kerak.Bu bo’yicha maxsus tayyorlangan shakllar bo’ladi. Umuman olganda, dissertantning ijodiy faoliyati shaxsan kafedra mudiri tomonidan reja asosida nazorat qilinib turiladi. Magistrantlarning barcha faoliyatlari, ayniqsa ijodiy faoliyatlari kafedrada ishlab chiqilgan “Magistrlik dissertasiyalarini tayyorlash bo’yicha topshiriqlar” asosida amalga oshiriladi. DISSERTASIYANING TUZILIShI VA MAZMUNI 4. Muammo(mavzu)ga oid ma’lumotlar, daliliy materiallar yig’ish va ularni ITIda foydalanish uchun axborot ko’rinishiga keltirish hamda ularni tadqiqot maqsadiga moslab tizimlarga ajratish va qayta ishlash. 5.Reja asosidagi ITIni olib borish va olingan natijalarini nazariy va amaliy jihatdan baholash. 6. O’tkazilgan tadqiqotlar asosida natijalarni umumlashtirish va xulosalar chiqarish hamda ular asosida uslubiy tavsiyalar tayyorlash. Dissertasiya mavzusi, maqsadi va vazifalari magistrlik dissertasiyasini tayyorlashning o’zaro uyg’un bo’lgan asosiy qismlaridir. Ular asosida mos tadqiqot obyekti va metodologiyasi va ishchi farazi aniqlanadi.Shu sababli ham dissertasiyani tayyorlashga kirishishda yuqoridagi uchala bosqichga kuchli e’tibor qaratish lozim. Bunda ilmiy rahbar va magistrant faoliyat ko’rsatadigan kafedra ham faol ishtirok etmog’i lozim.Bu borada ular zimmasida quyidagi vazifalar va burchlar turadi:  magistrantning ilmiy salohiyatini aniqlash;  magistrantning ilm - fanning (kafedraga tegishli) qaysi yo’nalishi bo’yicha qiziqishi va mazkur yo’nalish bo’yicha BMKlari ustunroqligini tahlili(baholash);  kafedra yo’nalishidagi muammolar haqida magistrantga axborotlar berish (axborotli varaqa, olingan natijalar ahamiyati, og’zaki tushuntirish va shu kabi usullar bo’yicha) va shu asosda ilmiy ish mavzusini aniqlash;  ITIning rejasini ishlab chiqishda ishtirok etish;  dissertasiya mavzusi bo’yicha magistrantga kerakli bo’ladigan adabiyotlar, axborotlar, daliliy manbalar tanlashda yordam berish, lozim topilganda qurilmalar va kompyuterlardan foydalanishga imkoniyatlar yaratish;  mavzu bo’yicha doimiy suhbat o’tkazib turish va uning natijasiga asoslanib, ITIning keyingi qismi uchun maslahatlar berish;  magistrant ishining ketishini davriy ravishda kafedrada nazorat qilish va reja asosida ular ishlari natijalarini kafedra qoshidagi ilmiy-uslubiy seminarda muhokama qilish va mos tavsiyalar yoki xulosalarni berish;  ITIning bajarilishidagi har bir bosqichni to’liq baholab,tegishli ko’rsatma va maslahatlar berish;  ITIning yakunlanganligi aniqlangandan keyin, ishni yaxlitligicha yana bir bor baholash kerak, shu asosda ishning tayyorligiga to’la baho berib xulosalash kerak va himoyaga taqdim etishga rozilik berish kerak.Bu bo’yicha maxsus tayyorlangan shakllar bo’ladi. Umuman olganda, dissertantning ijodiy faoliyati shaxsan kafedra mudiri tomonidan reja asosida nazorat qilinib turiladi. Magistrantlarning barcha faoliyatlari, ayniqsa ijodiy faoliyatlari kafedrada ishlab chiqilgan “Magistrlik dissertasiyalarini tayyorlash bo’yicha topshiriqlar” asosida amalga oshiriladi. DISSERTASIYANING TUZILIShI VA MAZMUNI Dissertasiya ishida kirish, boblar va xulosalar hamda ilovalar o’z ifodasini topadi. Dissertasiyaning kirish qismida quyidagilar o’z aksini topishi kerak:  tadqiqot mavzusining dolzarbligi;  tadqiqot maqsadi va unga erishish uchun kelib chiqadigan vazifalar;  muammoning ishlanganlik darajasi;  tadqiqot obyekti va predmeti;  tadqiqot metodi va metodologik asoslari;  tadqiqotning ishchi farazi va ilmiy yangiligi;  tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati;  dissertasiya ishi bo’yicha olingan natijalarning ilmiy omma orasidagi muhokamalari haqida ma’lumot;  himoyaga olib chiqiladigan holatlar va qo’lga kiritilgan natijalar;  dissertasiyaning boblari va xulosalari haqida, ilovalar bo’yicha, tarkibiy qismlari haqidagi ma’lumotlar. Dissertasiyani rasmiylashtirishdagi boblar uning asosini tashkil etadi. Undagi boblar soni muammo salohiyati va uning yechimini bayoni hajmiga qarab turlicha bo’ladi. Eng asosiysi ularda muammoni o’rganilganlik tahlili, muammo bo’yicha maqsad va vazifalarni amalga oshirishdagi samarali ilmiy tadqiqotlar, ya’ni ilmiy nazariy asoslari tushunarli, ixcham, yaxlit muammo sifatida bayon qilinishi lozim, chunki dissertasiya tasnifidan ham ma’lumki, bunday ilmiy asar ilm-fanning muayyan bir muammosini hal qilishga yoki aniq bir fan sohasi bo’yicha ilmiy- nazariy fikr va uning yechimiga bag’ishlangan bo’ladi. Hyech bo’lmaganda yangi ilmiy-amaliy xulosa va tavsiyalar chiqarishga bag’ishlangan bo’ladi. Dissertasiya xulosasida asosan, olib borilgan ITI bo’yicha qo’lga kiritilgan natijalar o’z ifodasini topadi. Bu ayniqsa dissertasiyani tayyorlashdagi muammo maqsadi, vazifalari va dissertasiya bo’yicha ilmiy yangiliklar hamda himoyaga olib chiqiladigan holatlarni o’zida aks ettirsa yaxshi bo’ladi. Dissertasiyadagi foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ham ITIda muhim rol o’ynaydi, chunki ular muammoning o’rganilganlik darajasini aniqlashda qanday adabiyotlardan (dunyo bo’yicha – internet orqali olinadi, respublika bo’yicha va h.k.) foydalanilganligiga e’tibor berish ham dissertasiyani baholashda bitta muhim omil bo’lib hisoblanadi. Dissertasiyaning ilovalarida me’yoriy hujjatlar (ITI natijalarini amaliyotga joriy etish to’g’risidagi dalolatnoma va ma’lumotnomalar, shuningdek, TSI bo’yicha boshqa hujjatlar hamda patent, mualliflik guvohnomasi, ixtirolar haqidagi xujjatlar nus’halari) va dissertasiya hajmi chegaralangan-ligini e’tiborga olib ilovaga olib chiqiladigan materiallar ham (kompyuterli tizimlar uchun ma’lumotlar ombori, kompyuterli dastur blok-sxemasi, dasturlar, dars mashg’ulotlari matnlari, taklif etilayotgan ta’lim texnolo-giyasiga oid bilimlar banki va h.k.) o’z ifodasini topadi. Dissertasiya mazmuni. Ma’lumki, dissertasiyani avvalo nazariy jihatdan muhimligi, mavzuning dolzarbligi, olingan natijalarning nazariy va amaliy ahamiyati, olingan natijalarning ilm-fanning yangi istiqboliga qo’shadigan hissalari va shu kabilar orqali baholashlari Dissertasiya ishida kirish, boblar va xulosalar hamda ilovalar o’z ifodasini topadi. Dissertasiyaning kirish qismida quyidagilar o’z aksini topishi kerak:  tadqiqot mavzusining dolzarbligi;  tadqiqot maqsadi va unga erishish uchun kelib chiqadigan vazifalar;  muammoning ishlanganlik darajasi;  tadqiqot obyekti va predmeti;  tadqiqot metodi va metodologik asoslari;  tadqiqotning ishchi farazi va ilmiy yangiligi;  tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati;  dissertasiya ishi bo’yicha olingan natijalarning ilmiy omma orasidagi muhokamalari haqida ma’lumot;  himoyaga olib chiqiladigan holatlar va qo’lga kiritilgan natijalar;  dissertasiyaning boblari va xulosalari haqida, ilovalar bo’yicha, tarkibiy qismlari haqidagi ma’lumotlar. Dissertasiyani rasmiylashtirishdagi boblar uning asosini tashkil etadi. Undagi boblar soni muammo salohiyati va uning yechimini bayoni hajmiga qarab turlicha bo’ladi. Eng asosiysi ularda muammoni o’rganilganlik tahlili, muammo bo’yicha maqsad va vazifalarni amalga oshirishdagi samarali ilmiy tadqiqotlar, ya’ni ilmiy nazariy asoslari tushunarli, ixcham, yaxlit muammo sifatida bayon qilinishi lozim, chunki dissertasiya tasnifidan ham ma’lumki, bunday ilmiy asar ilm-fanning muayyan bir muammosini hal qilishga yoki aniq bir fan sohasi bo’yicha ilmiy- nazariy fikr va uning yechimiga bag’ishlangan bo’ladi. Hyech bo’lmaganda yangi ilmiy-amaliy xulosa va tavsiyalar chiqarishga bag’ishlangan bo’ladi. Dissertasiya xulosasida asosan, olib borilgan ITI bo’yicha qo’lga kiritilgan natijalar o’z ifodasini topadi. Bu ayniqsa dissertasiyani tayyorlashdagi muammo maqsadi, vazifalari va dissertasiya bo’yicha ilmiy yangiliklar hamda himoyaga olib chiqiladigan holatlarni o’zida aks ettirsa yaxshi bo’ladi. Dissertasiyadagi foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ham ITIda muhim rol o’ynaydi, chunki ular muammoning o’rganilganlik darajasini aniqlashda qanday adabiyotlardan (dunyo bo’yicha – internet orqali olinadi, respublika bo’yicha va h.k.) foydalanilganligiga e’tibor berish ham dissertasiyani baholashda bitta muhim omil bo’lib hisoblanadi. Dissertasiyaning ilovalarida me’yoriy hujjatlar (ITI natijalarini amaliyotga joriy etish to’g’risidagi dalolatnoma va ma’lumotnomalar, shuningdek, TSI bo’yicha boshqa hujjatlar hamda patent, mualliflik guvohnomasi, ixtirolar haqidagi xujjatlar nus’halari) va dissertasiya hajmi chegaralangan-ligini e’tiborga olib ilovaga olib chiqiladigan materiallar ham (kompyuterli tizimlar uchun ma’lumotlar ombori, kompyuterli dastur blok-sxemasi, dasturlar, dars mashg’ulotlari matnlari, taklif etilayotgan ta’lim texnolo-giyasiga oid bilimlar banki va h.k.) o’z ifodasini topadi. Dissertasiya mazmuni. Ma’lumki, dissertasiyani avvalo nazariy jihatdan muhimligi, mavzuning dolzarbligi, olingan natijalarning nazariy va amaliy ahamiyati, olingan natijalarning ilm-fanning yangi istiqboliga qo’shadigan hissalari va shu kabilar orqali baholashlari bilan birga tadqiqotchi dissertasiyasining umumiy, uslubiy tayyorlanganlik darajasi va rasmiylashtirishga ko’ra ham baholaydilar. Bu borada dissertasiyaning tuzilishini o’z vaqtida mukammal, me’yoriy hujjatlar talablari asosida tayyorlab borishi, tadqiqotchiga ITIni bajarishning maqsad-vazifalarini to’g’ri ifodalashi, tadqiqot obyekti va predmeti hamda tadqiqot metodlarini to’g’ri tanlash, shuningdek, dissertasiya tayyorlash jarayonining algoritmik bosqichlariga to’liq amal qilish imkonini beradi. Bu borada dissertasiya mazmunini ifodalashda quyidagilarga e’tibor berilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi:  mavzu dolzarbligini asoslashda oldindan olib borilgan tadqiqot natijalarining qisqacha, hyech bo’lmaganda umumiy ko’rinishdagi tahlili;  mavzuni nafaqat respublikamizda, balki chet ellardagi yutuq va kamchiliklarining tahlili (bunga to’liq imkoniyat bor bo’lib, uni internet xalqaro tarmoq orqali hal qilish mumkin);  mavzu dolzarbligini qolgan ko’rsatkichlar bo’yicha mavzuga tegishli DTS va me’yoriy hujjatlar hamda daliliy ma’lumotlar;  tadqiqot maqsadi va uni hal qilishdan kelib chiqadigan vazifalar aniq ko’rsatilishi kerak;  ITI obyekt va uni maqsad-vazifalarga uyg’un holda asoslash;  ITIni metod va metodologiyasini tanlashni asoslab berish kerak, chunki himoya paytida «Siz nima uchun ushbu metoddan yoki metodologiyadan foydalandingiz, bundan samaraliroqlari bor emasmi?», degan savol tug’ilishi mumkin;  mavzuga oid ma’lumotlarni to’plash, qayta ishlash va ularni tanlangan metod yoki metodologiya uchun foydalanishni ta’min-lash maqsadida axborotlarga aylantirish va lozim topilaganda ularni kerakli tizimlar ko’rnishida shakllantirish;  axborotlar asosida ilmiy metodologik tadqiqotni olib borish va ularning natijalarini ilmiy uslubiy tilda bayon qilish;  tadqiqotning ilmiy yangiligini isbotlash va ularning aniq holatlar uchun amaliy tatbiqlariga ko’rsatmalar berish;  ITI natijalarining amaliy ahamiyatini aniqlash va uni ilmiy-amaliy jihatdan asoslash;  olingan ilmiy ishlanmalar bo’yicha TSIni o’tkazish;  taklif qilinayotgan natijalarning ilmiy - nazariy va ilmiy-amaliy ahamiyatlarini baholash va ulardan amaliy faoliyatda hamda ilm-fanning keyingi istiqbollari uchun foydalanishga tavsiyalar tayyorlash. DISSERTASIYANI RASMIYLAShTIRISh Tadqiqot mavzusi dolzarbligi, tadqiqot obyektini chuqur o’rganish, muammoning ishlanganlik darajasi va muammo yechimini izlashning mutodologik asoslarini ifodalashlar orqali yig’ilgan tahliliy materiallarni tadqiqot maqsad- vazifalariga qarab tizimlarga ajratilgan axborotlar hamda ITI metodologik asoslari va ular asosidagi ilmiy ishlanmalar, shuningdek TSIni o’tkazib bo’lgandan keyin, ular asosida magistrlik dissertasiyasini yozishga kirishiladi. Magistrlik bilan birga tadqiqotchi dissertasiyasining umumiy, uslubiy tayyorlanganlik darajasi va rasmiylashtirishga ko’ra ham baholaydilar. Bu borada dissertasiyaning tuzilishini o’z vaqtida mukammal, me’yoriy hujjatlar talablari asosida tayyorlab borishi, tadqiqotchiga ITIni bajarishning maqsad-vazifalarini to’g’ri ifodalashi, tadqiqot obyekti va predmeti hamda tadqiqot metodlarini to’g’ri tanlash, shuningdek, dissertasiya tayyorlash jarayonining algoritmik bosqichlariga to’liq amal qilish imkonini beradi. Bu borada dissertasiya mazmunini ifodalashda quyidagilarga e’tibor berilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi:  mavzu dolzarbligini asoslashda oldindan olib borilgan tadqiqot natijalarining qisqacha, hyech bo’lmaganda umumiy ko’rinishdagi tahlili;  mavzuni nafaqat respublikamizda, balki chet ellardagi yutuq va kamchiliklarining tahlili (bunga to’liq imkoniyat bor bo’lib, uni internet xalqaro tarmoq orqali hal qilish mumkin);  mavzu dolzarbligini qolgan ko’rsatkichlar bo’yicha mavzuga tegishli DTS va me’yoriy hujjatlar hamda daliliy ma’lumotlar;  tadqiqot maqsadi va uni hal qilishdan kelib chiqadigan vazifalar aniq ko’rsatilishi kerak;  ITI obyekt va uni maqsad-vazifalarga uyg’un holda asoslash;  ITIni metod va metodologiyasini tanlashni asoslab berish kerak, chunki himoya paytida «Siz nima uchun ushbu metoddan yoki metodologiyadan foydalandingiz, bundan samaraliroqlari bor emasmi?», degan savol tug’ilishi mumkin;  mavzuga oid ma’lumotlarni to’plash, qayta ishlash va ularni tanlangan metod yoki metodologiya uchun foydalanishni ta’min-lash maqsadida axborotlarga aylantirish va lozim topilaganda ularni kerakli tizimlar ko’rnishida shakllantirish;  axborotlar asosida ilmiy metodologik tadqiqotni olib borish va ularning natijalarini ilmiy uslubiy tilda bayon qilish;  tadqiqotning ilmiy yangiligini isbotlash va ularning aniq holatlar uchun amaliy tatbiqlariga ko’rsatmalar berish;  ITI natijalarining amaliy ahamiyatini aniqlash va uni ilmiy-amaliy jihatdan asoslash;  olingan ilmiy ishlanmalar bo’yicha TSIni o’tkazish;  taklif qilinayotgan natijalarning ilmiy - nazariy va ilmiy-amaliy ahamiyatlarini baholash va ulardan amaliy faoliyatda hamda ilm-fanning keyingi istiqbollari uchun foydalanishga tavsiyalar tayyorlash. DISSERTASIYANI RASMIYLAShTIRISh Tadqiqot mavzusi dolzarbligi, tadqiqot obyektini chuqur o’rganish, muammoning ishlanganlik darajasi va muammo yechimini izlashning mutodologik asoslarini ifodalashlar orqali yig’ilgan tahliliy materiallarni tadqiqot maqsad- vazifalariga qarab tizimlarga ajratilgan axborotlar hamda ITI metodologik asoslari va ular asosidagi ilmiy ishlanmalar, shuningdek TSIni o’tkazib bo’lgandan keyin, ular asosida magistrlik dissertasiyasini yozishga kirishiladi. Magistrlik dissertasiyasini rasmiylashtirish, uning mazmun-mohiyatini yoritish bilan birga unga tegishli bo’lgan barcha hujjatlarni ham to’plashni o’z ichiga oladi. Shuning bilan birga u OO’Yu magistraturasini bitiruvchisi egallashi lozim bo’lgan BKMlarni egallaganligini belgilovchi ITI hamdir. Shu sababli ham magistrlik dissertasiyasi mazmun jihatdan ham, hajm jihatdan ham va ayniqsa ilmiy jihatdan nomzodlik dissertasiyasiga yaqin bo’lishi kerak va uni davom ettirib nomzodlik dissertasiyasigacha yetkazish mumkin bo’lsin. Magistrlik dissertasiyasiga bu talabdan tashqari yana bir muhim talab qo’yiladi. U dissertasiyaning ilmiy ahamiyatliligi va undagi ITI jarayonini bayon etishning izchilligi va uzviyligi. Bunga dissertasiyaning har bir qismi bayoni (kirish, boblar, paragraflar, xulosalar, adabiyotlar va ilovalar) taalluqli bo’lib, izchillikni yoki uzviylikni buzadigan keyingi natijalarga aloqasi bo’lmagan materiallar dissertasiya matniga keltirilmasligi kerak, chunki dissertasiya ayni bir muammo yechimiga bag’ishlangan yaxlit ilmiy asar bo’lmog’i lozim. Bunda ba’zi ma’lumotlar dissertasiyaning oxirida ilova sifatida berilishi mumkin. Dissertasiyadagi barcha ko’rgazmali materiallar (jadval, chizma, diagramma, rasm, texnologik karta, kompyuterli tizim va h.k.)dan foydalaniladi va ular ham dissertasiya mazmun-mohiyatiga mos kelishi kerak. Dissertasiyada boshqa mualliflar ishlaridan foydalanilganda, albatta manba (adabiyot) ko’rsatilishi shart. Biblografik ko’rsatkich quyidagicha tuziladi: 1.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari va ilmiy ishlari. 2.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari. 3.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari. 4.Alifbo tartibida joylashgan maxsus adabiyotlar ro’yxati. 5.Me’yoriy hujjatlar. 6.Yo’riqnomalar. 7.Statistik materiallar va ularning to’plamlari. Dissertasiyani himoyaga tavsiya qilishda quyidagi hujjatlar bo’lishi kerak:  ilmiy rahbarning dissertasiyani himoya qilishga yozma tavsiyasi;  kafedrada belgilangan apponentlar va boshqa mutaxassislarning dissertasiyaga taqrizlari;  dissertasiyaning kafedradan muhokamadan o’tganligi va himoyaga tavsiya qilinganligi haqidagi bayonnomasi (dastlabki himoya hujjatlari);  ITI bo’yicha e’lon qilingan ishilar va shu kabilar. Magistratura bo’limi (markazi) boshlig’i yoki fakultet dekani dissertasiya ishini ilmiy rahbar va opponentlar taqrizlari bilan Davlat attestasiya komissiyasiga yo’llaydi va ochiq himoyaga tavsiya qiladi. Magistrlik dissertasiyasiga ilmiy rahbar va apponentlar taqriz yozishda quyidagilargi e’tibor berish kerak;  ilmiy rahbar taqrizida dissertasiya mavzusi dolzarbligi; magistrlik dissertasiyasi maqsad-vazifalari, tadqiqotchi tomonidan yoritilish jarayoni haqidagi ma’lumotlar va undagi shaxsan tadqiqotchi ishtiroki; dissertasiyani tayyorlash dissertasiyasini rasmiylashtirish, uning mazmun-mohiyatini yoritish bilan birga unga tegishli bo’lgan barcha hujjatlarni ham to’plashni o’z ichiga oladi. Shuning bilan birga u OO’Yu magistraturasini bitiruvchisi egallashi lozim bo’lgan BKMlarni egallaganligini belgilovchi ITI hamdir. Shu sababli ham magistrlik dissertasiyasi mazmun jihatdan ham, hajm jihatdan ham va ayniqsa ilmiy jihatdan nomzodlik dissertasiyasiga yaqin bo’lishi kerak va uni davom ettirib nomzodlik dissertasiyasigacha yetkazish mumkin bo’lsin. Magistrlik dissertasiyasiga bu talabdan tashqari yana bir muhim talab qo’yiladi. U dissertasiyaning ilmiy ahamiyatliligi va undagi ITI jarayonini bayon etishning izchilligi va uzviyligi. Bunga dissertasiyaning har bir qismi bayoni (kirish, boblar, paragraflar, xulosalar, adabiyotlar va ilovalar) taalluqli bo’lib, izchillikni yoki uzviylikni buzadigan keyingi natijalarga aloqasi bo’lmagan materiallar dissertasiya matniga keltirilmasligi kerak, chunki dissertasiya ayni bir muammo yechimiga bag’ishlangan yaxlit ilmiy asar bo’lmog’i lozim. Bunda ba’zi ma’lumotlar dissertasiyaning oxirida ilova sifatida berilishi mumkin. Dissertasiyadagi barcha ko’rgazmali materiallar (jadval, chizma, diagramma, rasm, texnologik karta, kompyuterli tizim va h.k.)dan foydalaniladi va ular ham dissertasiya mazmun-mohiyatiga mos kelishi kerak. Dissertasiyada boshqa mualliflar ishlaridan foydalanilganda, albatta manba (adabiyot) ko’rsatilishi shart. Biblografik ko’rsatkich quyidagicha tuziladi: 1.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari va ilmiy ishlari. 2.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari. 3.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari. 4.Alifbo tartibida joylashgan maxsus adabiyotlar ro’yxati. 5.Me’yoriy hujjatlar. 6.Yo’riqnomalar. 7.Statistik materiallar va ularning to’plamlari. Dissertasiyani himoyaga tavsiya qilishda quyidagi hujjatlar bo’lishi kerak:  ilmiy rahbarning dissertasiyani himoya qilishga yozma tavsiyasi;  kafedrada belgilangan apponentlar va boshqa mutaxassislarning dissertasiyaga taqrizlari;  dissertasiyaning kafedradan muhokamadan o’tganligi va himoyaga tavsiya qilinganligi haqidagi bayonnomasi (dastlabki himoya hujjatlari);  ITI bo’yicha e’lon qilingan ishilar va shu kabilar. Magistratura bo’limi (markazi) boshlig’i yoki fakultet dekani dissertasiya ishini ilmiy rahbar va opponentlar taqrizlari bilan Davlat attestasiya komissiyasiga yo’llaydi va ochiq himoyaga tavsiya qiladi. Magistrlik dissertasiyasiga ilmiy rahbar va apponentlar taqriz yozishda quyidagilargi e’tibor berish kerak;  ilmiy rahbar taqrizida dissertasiya mavzusi dolzarbligi; magistrlik dissertasiyasi maqsad-vazifalari, tadqiqotchi tomonidan yoritilish jarayoni haqidagi ma’lumotlar va undagi shaxsan tadqiqotchi ishtiroki; dissertasiyani tayyorlash jarayonida tadqiqotchining qo’lga kiritgan yangiliklari; ilmiy ishlanmalarning yangiligi qay darajada asoslanganligi; tadqiqotchining ITI natijalarini yozishdagi shaxsiy mahorati; ITI natijalarini umumlashtirish va undan kelib chiqadigan xulosalar hamda takliflarning sifati, nazariy va amaliy ahamiyati; dissertasiyaning magistrlik dissertasiyasiga qo’yilgan talablariga to’g’ri kelishi; magistrlik dissertasiyasi mavzusining amaliy faoliyat bilan bog’liqligi yoki unga aloqasi va eng asosiysi tanlangan yo’nalish bo’yicha ilm-fanga qo’shadigan hissasi hamda tadqiqotchining o’zi ilmiy ijodiy jarayonga tayyor ekanliklari o’z aksini topmog’i kerak;  opponentlar taqrizida dissertasiya mavzusining dolzarbligi; muammoning qo’yilishi, mavzu maqsad va vazifalariga mosligi; ilmiy yangiligi; dissertasiyaning muayyan yo’nalish bo’yicha nazariy va amaliy ahamiyati; ITI natijalarining nechog’lik ilmiy-amaliy jihatdan asoslanganligi; dissertasiya ishining metodologik asoslari va uning tadqiqot maqsadi nuqtai nazaridan tugallangan ishdan iborat ekanligi; dissertasiyani yozishdagi ilmiy tili, uslubi va ularning dissertasiya matnida o’z ifodasini topishi; dissertasiya ishi bo’yicha e’lon qilingin ishlari va ularning dissertasiya mavzusini qamrab olish darajasi; dissertasiyada ITI jarayoni ketma- ketligiga amal qilishi, ya’ni matnni bayon qilishdagi uzviylik, uzluksizlikka amal qilinganligi – muayyan muammo bo’yicha yaxlit ilmiy asardan iborat ekanligi va nihoyat dissertasiyaning magistrlik dissertasiyalariga qo’yilgan talablariga javob berishligi o’z aksini topmog’i lozim. Opponent tomonidan berilgan taqriz dissertantga himoyadan bir hafta oldin yetkazilishi kerak va unda opponentning shaxsiy imzosi, berilgan vaqt hamda ro’yxatga olinganlik raqami bo’lishi kerak. Bu vaqt oralig’ida dissertant opponent tomonidan ko’rsatilgan kamchiliklarga o’z munosabatini, taklif-mulohazalarini va e’tirozlar bildirishga tayyorgarlik ko’radi. Har qanday dissertasiyaning kirish qismi o’sha ish to’g’risidagi ma’lumotlar bilan tanishish imkoniyatini yaratadi. Mazkur darslikning ushbu qismida magistrlik va nomzodlik dissertasiyalar to’g’risidagi tushunchalarni yana boyitish maqsadida ikkita namunani keltirishni lozim topdik. Ular Farmonov O’ktam Ne’matullayevichning “Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini tayyorlashda ma’naviy qadriyatlardan foydalanishning nazariy-pedagogik asoslari” mavzusidagi magistrlik va Kushvaktov Ne’mat Husanovichning “Talabalarni milliy-ma’naviy qadriyatlarni o’rganishga tayyorlashning pedagogik va kompyuterli asoslari” mavzusidagi nomzodlik dissertasiyalari kirish qismlarini o’z ichiga oladi. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati. Asosiy adabiyotlar: 1. Yarkulov R., Maxmudova M. Vыsshiy pedagogicheskiy obrazovatelnыy prosess. - T.: 2007 . jarayonida tadqiqotchining qo’lga kiritgan yangiliklari; ilmiy ishlanmalarning yangiligi qay darajada asoslanganligi; tadqiqotchining ITI natijalarini yozishdagi shaxsiy mahorati; ITI natijalarini umumlashtirish va undan kelib chiqadigan xulosalar hamda takliflarning sifati, nazariy va amaliy ahamiyati; dissertasiyaning magistrlik dissertasiyasiga qo’yilgan talablariga to’g’ri kelishi; magistrlik dissertasiyasi mavzusining amaliy faoliyat bilan bog’liqligi yoki unga aloqasi va eng asosiysi tanlangan yo’nalish bo’yicha ilm-fanga qo’shadigan hissasi hamda tadqiqotchining o’zi ilmiy ijodiy jarayonga tayyor ekanliklari o’z aksini topmog’i kerak;  opponentlar taqrizida dissertasiya mavzusining dolzarbligi; muammoning qo’yilishi, mavzu maqsad va vazifalariga mosligi; ilmiy yangiligi; dissertasiyaning muayyan yo’nalish bo’yicha nazariy va amaliy ahamiyati; ITI natijalarining nechog’lik ilmiy-amaliy jihatdan asoslanganligi; dissertasiya ishining metodologik asoslari va uning tadqiqot maqsadi nuqtai nazaridan tugallangan ishdan iborat ekanligi; dissertasiyani yozishdagi ilmiy tili, uslubi va ularning dissertasiya matnida o’z ifodasini topishi; dissertasiya ishi bo’yicha e’lon qilingin ishlari va ularning dissertasiya mavzusini qamrab olish darajasi; dissertasiyada ITI jarayoni ketma- ketligiga amal qilishi, ya’ni matnni bayon qilishdagi uzviylik, uzluksizlikka amal qilinganligi – muayyan muammo bo’yicha yaxlit ilmiy asardan iborat ekanligi va nihoyat dissertasiyaning magistrlik dissertasiyalariga qo’yilgan talablariga javob berishligi o’z aksini topmog’i lozim. Opponent tomonidan berilgan taqriz dissertantga himoyadan bir hafta oldin yetkazilishi kerak va unda opponentning shaxsiy imzosi, berilgan vaqt hamda ro’yxatga olinganlik raqami bo’lishi kerak. Bu vaqt oralig’ida dissertant opponent tomonidan ko’rsatilgan kamchiliklarga o’z munosabatini, taklif-mulohazalarini va e’tirozlar bildirishga tayyorgarlik ko’radi. Har qanday dissertasiyaning kirish qismi o’sha ish to’g’risidagi ma’lumotlar bilan tanishish imkoniyatini yaratadi. Mazkur darslikning ushbu qismida magistrlik va nomzodlik dissertasiyalar to’g’risidagi tushunchalarni yana boyitish maqsadida ikkita namunani keltirishni lozim topdik. Ular Farmonov O’ktam Ne’matullayevichning “Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini tayyorlashda ma’naviy qadriyatlardan foydalanishning nazariy-pedagogik asoslari” mavzusidagi magistrlik va Kushvaktov Ne’mat Husanovichning “Talabalarni milliy-ma’naviy qadriyatlarni o’rganishga tayyorlashning pedagogik va kompyuterli asoslari” mavzusidagi nomzodlik dissertasiyalari kirish qismlarini o’z ichiga oladi. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati. Asosiy adabiyotlar: 1. Yarkulov R., Maxmudova M. Vыsshiy pedagogicheskiy obrazovatelnыy prosess. - T.: 2007 . 2. Abduqodirov A.A., Yunusov R. Magistrlik dissertatsiyasi. - T.: O’qituvchi, 2000. Qo’shimcha adabiyotlar: 3. Sh.M.Mirziyoyev Tanqidiy taxlil, qat’iy tartib – intizom va shaxsiy javobgarlik – xar bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisdagi O’zbekiston republikasi prezidentining nutqi. // Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, № 11. 4. Sh.M.Mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz. “O’zbekiston” 2017. 5. Sh.M.Mirziyoyev Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. “O’zbekiston” 2016. 6.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2017—2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakat strategiyasi. 7 yanvar 2017 yil 7.Kuzminoy I.V Metodы sistemnogo pedagogicheskogo issledovaniya.- M.: 2002. 2. Abduqodirov A.A., Yunusov R. Magistrlik dissertatsiyasi. - T.: O’qituvchi, 2000. Qo’shimcha adabiyotlar: 3. Sh.M.Mirziyoyev Tanqidiy taxlil, qat’iy tartib – intizom va shaxsiy javobgarlik – xar bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisdagi O’zbekiston republikasi prezidentining nutqi. // Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, № 11. 4. Sh.M.Mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz. “O’zbekiston” 2017. 5. Sh.M.Mirziyoyev Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. “O’zbekiston” 2016. 6.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2017—2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakat strategiyasi. 7 yanvar 2017 yil 7.Kuzminoy I.V Metodы sistemnogo pedagogicheskogo issledovaniya.- M.: 2002.