Maktabda O‘tkaziladigan tadbirlar 1 Maktabda o’tkaziladigan tadbirlar Mavzu: O’zbekiston – mening Vatanim! Kirish O’quvchilar maktab formasida. Sinfda O’zbekiston Respublikasi ramzlari va xaritasi bor. O’zbekiston iqtisodiga oid plakatlar. Salom qismi: 1) Quyoshdek shu’la sochgan, Bilimga keng yo’l ochgan, Bizni erkalab quchgan Hamma: Sizgadir ushbu kalom Muallimlar assalom! 2) Kunday yorug’ darsxona Biz farzandmiz, siz – ona Bo’lib bizga parvona Hamma: Dilda ardoqli kalom Ona maktab assalom! 3) Tanitib yurt, jahonga, Erk bergan har insonga Qaytdik dinu iymonga Hamma: Dilda ardoqli kalom Mustaqil yurt assalom! O’zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi ijro etiladi 1 – boshlovchi: Istiqlol quyoshi nur sochgan zamonda bolalik gashtini surayotgan biz baxtiyor avlodmiz 2 – boshlovchi: - Ha biz mustaqil O’zbekiston farzandlarimiz 1 – boshlovchi: - Baxtimizga bugungi osuda kunlarni bergan, mustaqilligimiz tayanchi bo’lgan Yurtboshimiz omon bo’lsin! 2 – boshlovchi: - “O’zbekiston – mening Vatanim!” deb nomlangan tadbirimizga xush kelibsiz! 1 – boshlovchi: - Bolalar, Vatan deganda nimani tushunasiz? 1 – o’quvchi: - Vatan bu kindik qonimiz to’kilgan tuproq 2 – o’quvchi: - Vatan – bu beshigimiz, ko’chamiz, uyimiz, turar joyimiz! 3 – o’quvchi: - Vatan – bu muqaddas Ona tilimiz! 4 – o’quvchi: - Vatan – bu buyuk millatimiz 5 – o’quvchi - Vatan – bu maktabimiz! 6 – o’quvchi: - Vatan – bu ona tabiat in’om etgan barcha boyliklar va nozu ne’matlar! 2 – boshlovchi: - Mustaqillik deganda nimani tushunasiz? 7 – o’quvchi: - Mustaqillik - o’z erkiga ega bo’lish, Vatan o’zimizniki deganidir. 1 – boshlovchi: - Mustaqillik bizga nima berdi? 8 – o’quvchi: - Mustaqillik tufayli ma’naviy qadriyatlarimiz tiklandi 2 9 – o’quvchi: - Millatimizning o’zligini, milliy g’ururini himoya qilgan Fayzulla Xo’jayev, Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, usmon Nosirlar xalqimizga qaytdi. 10 – o’quvchi: - Dinimiz, Qur’oni Karim, Hadisi Sharif kabi ma’naviy boyliklarimiz, Navro’z, Hayit bayramlarimiz, udumlarimiz, qadriyatlarimiz yana xalqimizga qaytdi. “Humo qushim” qo’shig’i “O’zbegim” she’ri I – II bandi Tarixingdir ming asrlar Ichra pinhon o’zbegim. Senga tengdosh Pomiru Oqsoch Tyanshon, O’zbegim So’ylasin Afrosiyobu So’ylasun O’rxun xati. Ko’hna tarix shodasida Bitta marjon, o’zbegim O’zbekiston. Rasmiy nomi – O’zbekiston Respublikasi. Poytaxti – Toshkent. Hududi – 448,9 ming km2 . Aholisi – 26 mln kishi. Davlat tili – o’zbek. Dini – islom, e’tiqod erkinligi davlat qonunlari bilan belgilangan Pul birligi – so’m Geografik joylashuvi – Markaziy Osiyodagi davlat Iqtisodi – agrar davlat hisoblanadi. Sanoatning deyarli barcha tarmoqlari mavjud. O’zbekistonga qo’shni davlatlar: Shimolda Qozog’iston, Janubda Turkmaniston va Afg’oniston, Sharqda Qirg’iziston va Tojikiston. (Xaritadan ko’rsatiladi) Sahna ko’rinishi “Til qudrati’ Muallif: Qadim zamonda ikki olim bo’lgan ekan. Ular ikkalasi ham bir go’zal, farishta qizga ko’ngil qo’yishibdi. Shunda qizning toasi ulardan: - Sizlarning farzand tarbiyasi haqidagi fikrlaringizni bilmoqchiman, - debdi Shunda birinchi olim: - Men farzandimga riyoziyotdan, falakiyotdan saboq bermoqchiman. Unga ajnabiy tillarni o’rgataman, - debdi Ikkinchi olim esa: - Men farzandimga avloddan – avlodga meros qoladigan asosiy boylik – ona tilimizni o’rgataman. Ona tili uchun jon fido qilishni, tilga xiyonat qilmaslikni uqtirmoqchiman. unga o’z ona tilimizda ertak, doston, qo’shiqlar aytib beraman, - debdi Qizning otasi oqil va dono ekan. Unga ikkinchi olimning gapi ma’qul tushibdi va unga qarab: - Men seni o’zimga kuyov qilaman, chunki: “Farzandga bilim o’rgatishdagi sening fikring ma’qul”, - debdi Ha, til katta qudratga ega. “Ona tilim” she’ri Buyuk Temur jahon bo’ylab O’z dovrug’in solgan tilim. Mir Alisher bobomlardan Meros bo’lib qolgan tilim Bobur Mirzo she’rlaridan Rang va qiyos olgan tilim Shunday tildan tonar bo’lsam 3 Qiyma – qiyma bo’lsin tilim Alla bo’lib jaranglagan Ona tilim – jonu dilim - Bolalar, sizlar asosiy sanalarimizni bilasizmi? Bayroq, gerb, madhiya Davlatimiz ramzidir Mohiyatin anglamoq O’g’il – qizning farzidir. O’zbeksiton Respublikasining Davlat tili – o’zbek tilidir. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. 4 – moddasi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1992 yil 8 – dekabrda qabul qilingan. Unda fuqarolarning huquq, erkinlik va burchlari, O’zbekiston Respublikasi kelajagi o’z aksini topgan 1991 yil 31 avgust – O’zbekiston Respublikasi mustaqil davlat deb e’lon qilindi. 1991 yil 1 sentabr – O’zbekiston Respublikasining mustaqillik kuni deb hisoblanadi 1991 yil 18 noyabr – O’zbekiston Respublikasi Davlat bayrog’i qabul qilindi 1992 yil 10 dekabrda O’zbekiston Respublikasi Davlat madhiyasi qabul qilindi. 1992 yil 2 iyul O’zbekiston Respublikasi Davlat gerbi qabul qilindi 1989 yil 21 oktabrda O’zbekiston Respublikasi Davlat tili – o’zbek tili qabul qilindi. “Barkamol avlod” qo’shig’i Buyuk bobokalonlarimiz: 1) Mirzo Ulug’bek she’ri 2) Amir Temur she’ri 3) G’urbatda g’arib shodmon bo’lmas emish El anga shafiqu mehribon bo’lmas emish Oltin qafas ichra gar qizil gul bitsa Bulbulga tikondek oshiyon bo’lmas emish “Do’ppi tikdim” raqsi Mana aziz mehmonlar, o’quvchilar shuning bilan bugungi “O’zbekiston – mening Vatanim” nomli tadbirimiz o’z nihoyasiga yetdi. - Biz o’z tilak va istaklarimizni ushbu misralarda bayon etamiz: Asragin Ollohim O’zbekistonni Kelajagi buyuk nurli bo’stonni Sodiq farzandlarinh duolar qilar Tinchlik, osudalik hamrohing bo’lar (M. Yusuf) Mavzu: O’qituvchim – nurli jahonim 1-boshlovchi: - Xush kelibsiz, davramizga 2-boshlovchi: Ayyomingiz qutlug’ bo’lsin, Aziz do’stlar, assalom Qalbi daryo ustozlar. Qalbimizni mamnun etib, Yosh dillarga saboq ila, Yangrar ulug’ bir kalom. Sochgan ziyo odamlar. 1-boshlovchi: Ha, bugun ozod va obod yurtimizda ajoyib tantana, ulug’ shodiyona- “Ustoz va murabbiylar” kuni Shu qutlug’ ayyom barchangizga muborak bo’lsin azizlar. 4 2-boshlovchi:Muallim! Ustoz! Bu so’zlar qay bir yurakka faxr iftixor tuyg’ularini to’ldirmaydi deysiz. Ilk saboqni bergan ham, jajji bolajonlarga husni xatni, odobu axloqni, bilimu dunyoni o’rgatgan ham siz, shu xassos qalb sohiblarisiz O’quvchilar tabrigi 1-boshlovchi: Olamda ko’p erur muborak onlar, Tabarruk zotlar ham garchan ko’p erur, Sizdan boshlanadi asli tafakkur, Munis muallimlar sizga tashakkur. O’qituvchilik-olijanob, mo’tabar kasb. Hurmatli Prezidentimiz Islom Karimov 1997 yili o’qituvchi va murabbiylar kunini keng bayram sifatida nishonlash to’g’risidagi farmonga imzo chekdilar. Shundan buyon oddiy ishchidan tortib vazirgacha, fuqarodan tortib mas’ul xodimgacha bu kunni bayram qiladi 2-boshlovchi: Nodir dilning murodi ilm birla, Jahon bastu kushodi ilm birla. Ko’rar ko’zlarning nuri ilmdandir, Ko’ngillarning sururi ilmdandir. Hukumatimizning o’qituvchilarga ko’rsatayotgan doimiy g’amxo’rliklarini har qadamda ko’rib, sezib turibmiz. Viloyatimizda boshlangan zo’r tashabbus –Maktablar kunining muntazam o’tkazib kelinayotganligi e’tiboru-e’tirofning amaldagi isboti emasmi? Rivoyat (Ustozlar haqida)- Rivoyat qilishlaricha Ibn Sinoning uyiga bir qancha ustozlar yig’ilishibdi. Ibn Sinoning otasi unga tomdan o’tin tushirib, choy qo’yishni buyuribdi. O’tin uchun tomga chiqayotgan Ibn Sino narvonning yarmiga kelib to’xtab qolibdi va o’z-o’ziga debdi: Uyda ustozim o’ltirgan bo’lsa, men qanday qilib tomga chiqay?” Uni kuta-kuta tashqariga chiqqan ota o’g’lini narvonning yarmisigacha kelib to’xtab qolgan holda uchratibdi va undan nega o’tin olib tushmayotganligining sababini so’rabdi. Ibn Sino shunday javob beribdi: “Otajon, uyda ustozim o’tirgan bo’lsa, men qanday qilib tomga chiqaman?” Shundan qolgan ekanki, ustoz –otangdek ulug’dir. She’r: Muallim va ustozlar haqida 1-boshlovchi: Muallim bamisoli yarqiroq chiroqqa o’xshaydi. Chor atrofga nur taratib, nurga chanqoq dillarni munavvar etadi. O’qituvchilik ulug’, mo’tabar kasb. Dunyoda bunga teng keladigan, el e’zozlaydigan, katta-yu kichik sevadigan kasblar yo’q nazarimda. 2-boshlovchi: Haq gapni aytdingiz. Paxtakoru sohibkor, kichik rahbaru senator, davlat arbobini ham ana shunday kamsuqum, kamtarin muallimlar o’qitganlar, o’zbek elemizga buyuk daholar- she’riyat sultoni Alisher Navoiy, Abu Ali Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Imom al-Buxoriylarni yatishtirib bergan ham muallimu soniylardir. She’r: Bayramingiz muborak Qo’shiq: Ustozlar 1-boshlovchi: Dedilar dunyoda asli kim aziz, Aytdilar ustozdir, ustoz begumon, Tag’in aytdilarki aziz shubhasiz, Ustozning qadriga yetolgan inson. 5 Dunyoni nurafshon etib, millatning ongu shuurini boyitgan, bilimlar xazinasini ochgan siz, aziz ustozlarimizni har qancha e’zozlasak oz. Sizlarning har biringiz o’nlab, yuzlab shogirdlarni kamolga yetkazdingiz. Bu tantilik, bu-saxovat, bu- yurakdan chiqqan ezguligu oqibatdir. 2-boshlovchi: Ustoz sizni qutlayman bugun, Halolligu saxovat uchun Sizga tuhfa eturman butun Bor mehrimni zakovat uchun Raqs Ustozlar haqidagi Aforizmlar She’r: Muallimim 1-boshlovchi: Bugun qutlug’ ayyom shukuhi butun yurtimiz bo’ylab kezib yuribdi. Bunday quvonchli onlarda quvonmay bo’ladimi? Saodat nuri, bolalarga ziyo bag’ishlash niyati qalblaringizni hech qachon tark etmasin aziz ustozlar. Muallim sabog’i ilmu fan odob Qalbida istiqlol-yurt mehri oftob Hayot kitobini o’rgatar bob-bob, Muallim olamning quyoshi mohi Kasblar sultoni, kasblar shohi. 2-boshlovchi: Hurmatli davra ahli! Jahonda barcha kasb sohiblari ellarning farovon yashashi uchun barcha hayot ne’matlarini yaratadilar. Ana shu yaratuvchanlik kalitini berguvchi ulug’ zot muallimdir. Axir tunlari orom-halovatdan kechib kitob varaqlaydigan, bilim sandig’ini ochmoqqa shahd aylagan kishi muallim-ku O’qituvchilar haqidagi aforizmlar Sahna ko’rinishi (Ushbu sahna ko’rinishida o’qituvchilarning bir soatlik dars o’tishlari va bunda garchi o’z bolasining naqadar sho’z ekanligin bilsada o’qituvchini aybdor qiladigan va hattoki bolalar oldida ham o’qituvchi bilan mushtlashishgada tayyor ota-onalar ko’rsatib beriladi) 1-boshlovchi: Shoirlarga qalam tutgan, san’atkorlarga ovozu ilhom bergan, har birimizni yuksak ma’naviyatli qilib tarbiyalagan ma’tabar zotlar mehnatini har qancha ko’klarga ko’tarsak arziydi. 2-boshlovchi: Aziz ziyokorlikni e’zozlayotgan ustoz muallimlar! Sizlarga baxt- saodat, bardamlik, sihat-salomatlik, yaratish ahdi-yu, sobitqadamlik doimo hamroh bo’lsin. Qo’shiq Sahna ko’rinishi:Ushbu sahna ko’rinishida 45 minutlik darsning maktab rahbarlari tomonidan buzilishi misol qilib olingan 1-boshlovchi: Ilm-asl gavhar, ilm-bir ummon, Ilmga yechilur mushkullar oson Ilm sohibi bo’l, ilmdir iymon, Ilm mevasidir mukammal inson 2-boshlovchi: Bayramlar ulansin shodiyonaga Ollohim yetkazsin to’y tantanaga. Hamisha izzatda xursand bor bo’ling Ulug’ tilaklarga faqat yor bo’ling 1-boshlovchi: Sizlarni yana bir bor bayramingiz bilan muborakbod etamiz 6 2-boshlovchi: shuning bilan ustoz va murabbiylarimizga bag’ishlangan badiiy kechamizni yakunlashga ruxsat berasiz Qo’shiq: “Hech kimga bermaymiz seni O’zbekiston” (Qo’shiqning naqoratini hamma aytadi va qo’shiq oxirida ustoz murabbiylarga gul ulashilib, qatnashuvchilar davrani tark etadilar. Shu bilan tadbir tugaydi.) “Tilginam onam deya atayman seni!” Adabiy kompazitsiya Mansabing unutsang mayliga unit, Martabang unutsang mayliga unut. Lekin gar unutsang ona tilingni, Zaharga aylansin onang bergan sut. Shoir: Sherali Loyiqning ushbu satrlari tilga e’tibor naqadar muqaddasligini yana bir bor e’tirof etadi. Darhaqiqat, O’zbekiston hur o’lkam deb,ozodlik deb, tinchlik tantana qilgan o’lka deb madhiyalar o’qidik, hamdu sanolar aytdik. Lekin hayot buni isbot etmadi. O’sha buyuk deb, buyuklangan, “o’lkada” ulig’ deb ulug’langan o’lkada o’z tarixiga buyuklangan urf-odatiga, tiliga tahqir ko’zi bilan qaraldi. Biz uzoq vaqt milliyligimizdan, urf-odat va qadriyatlarimizdan yuz o’girdik. Yaxshiyamki, xalq baxtiga qayta qurish, yangilanish ijobat bo’lib, tilga munosabat tubdan o’zgardi. Ayniqsa, o’zbek tiliga davlat maqomi berilishi ushbu boradagi g’alabalardan biri bo’ldi. Buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiyning “Tilga ixtiyorsiz- elga e’tiborsiz”,- degan o’giti til muammosining xalq hayoti bilan chambarchas bog’liqligini eslatib turadi: Ha, tili borning eli bor. Tili tirikning – eli tirik. Til muqaddasdir! 1-o’quvchi: Bu dargohga ta’lim bergan Jon ustozlar assalom, Yuzi gulgun, labi xandon Gulchiroylar assalom Bizga ko’z nurin bergan, murabbiylar assalom. Bilimning keng sirin ochgan muallimlar assalom! 2-o’quvchi: Oh, ona tilginam, muqaddas tilim, Bir og’iz so’zinng jonim tasadduq. Bunchalar shirinsan, bunchalar so’lim, Bormikan, ajib so’z, sendan ham ortiq. 3-o’quvchi: Sen mening zabonimsan, azizim ona tilim Boyligi- vijdonimsan, azizim ona tilim. 4-o’quvchi: Ona tilim-onajonim tili bu, Beshikdanoq singgan jonu quloqqa Elu-yurtim xonu monim tili bu, Qadimlikda o’xshar ona tuproqqa 5-o’quvchi: Bobolardan bizga meros ezgu til 7 Avlodlarga xazinayu, bebaho Qalbimizda, ruhimizda ko’zgu til Bu dunyoga bag’ishlanish ne daxo. 6-o’quvchi: Muhammad Mustafo sallallohi alayhi vassallamning aytgan hikmatli so’zlari- hadislardan shunday fikrlar berilishi bejiz emas. Til. Olloh Taolo o’z bandalariga bergan hisobsiz ne’matlar qatoriga kiradi. Kishi bu ne’matning qadriga yetsa, shukronasini qilsa, saodatiga erishadi. Kimki bu ulug’ ne’matning qadriga yetmasa, shukronasini qilmasa, ikki dunyoda xijolatlikka sabab bo’ladi. 7-o’quvchi: Sen onam tilisan, otam tilisan. Sen bobom tilisan asrlar oshgan Mehrda beqiyos, nozik dilimsan, G’azabdan quturib Amirday toshsan. 8-o’quvchi: Naqadar beqiyos, nozik gulimsan Naqadar nafissan, ey ona tilim. Ammo oyoq osti bo’lding og’ridi dilim. Senga e’tibordir, elga e’tibor, Sen orqali oldik, ta’lim va bilim. Qo’shiq: “Ona tilim” D. Karimova she’ri 1-o’quvchi: Yorug’ dunyoga kelgan murg’akkina jon birinchi bo’lib onasining so’zini, uning shirin orombaxsh allasini eshitadi. Ona tili uning qon-qoniga hayot ramzi bo’lgan oq sut bilan singadi. Go’dak til chiqarib “Ona” so’zini aytadi. Shunday qilib ona tiliga bo’lgan mehr-muhabbat, sadoqat, e’tiqod paydo bo’ladi. Ona tiliga bo’lgan mehr, onaga bo’lgan ipsiz ulanishdek mustahkamdir. Shu til orqali inson hayotni taniydi, oqu-qorani, yaxshi-yomonni ajratadi. Shu tilda harf taniydi, bilim chashmasidan qoniqib, tashnaligini qondiradi: Shu tilga o’qidim “Alifbe”ni Shu tilga o’qidim Vatan so’zini Shu tilda tanidim oqu-qorani Shu tilga topoldim so’z e’tiborni 2-o’quvchi: Ona tilim! Onajonim tili! Seni kuylab madh etishga ojizman. Senga atab so’zlar xazinasining minglab durdonalarini tanlab olishga qudratim yetmaydi. O’z-o’zimcha shoir tabiatligim tutib, qalam tebratishga intildim. 3-o’quvchi: Tilginam onam deya atayman seni, Onam allasida qonimga singding Olam sirlariga yor etting meni Xos Xojib jonimga singding 4-o’quvchi: Sening go’zalliging butun dunyoga Bobom Alisherbek ko’z-ko’z qilgandi Sening ko’zlaringda Mashrab nolasi Xalqim dardi bo’lib ko’kka yetgandi. 5-o’quvchi: Diniy yozuv deb ilohiylashtirib Xalqim “Sarvarlari” isloh etishdi Ming yillik qadringni sun’iylashtirib Nurga tashna xalqni gumroh etishdi 6-o’quvchi: Bu kun himoyaga muhtoj jonsan Kamoling yo’lida kurashgum albat 8 Onam allalagan tilga she’r bitib Xursandman xizmatim ushalsa shoyat Qo’shiq: “O’qituvchim” She’r: “Ona tilimga” 7-o’quvchi: Sen mening tabibim, jonimsan Yassaviy, Beruniy kalomi Sen mening g’ururim onamsan Ulug’bek, Navoiy oromi Sen menga qurolsan imkonda Yot tilga zalvarin ortmagan Sen Temur edingku jahonda Tillarni tortmagan 8-o’quvchi: Senga yot suqulmoq yot tilga Beozor malaksan jahonda Sen baxtli olloxi bu elning Zavolsin qolgaysan zamonda 9-o’quvchi: Tilimizning lug’at boyligini o’rmonga o’xshatish mumkin. Lekin uning ichiga kirib brogan sari daraxtlar ko’p ekani har biri o’ziga xos qiyofaga ekanligi, daraxtlar xilma-xilligi, ajib go’zal manzara kasb etishi sezilib boradi. 10-o’quvchi: Endi mana bu o’zbeku tojiklarga xos askiyalarni tinglab ko’ring-a naqadar huzur qilasiz, tanangiz orom olib, umringizga umr, sihatingizga sihat, asablaringizga darmon qo’shilganini his etasiz. Askiya 1-o’quvchi: Feruzaxon, yaxshiyam xalqimizning askiyasi bor ekan, mana sizning ham tilingiz chiqib qoldi. 2-o’quvchi: Dilnozaxon, men askiya qilayotganimda, luqma solmang, achchig’im chiqib sizga qo’shma gap qilib yuborsam xafa bo’lmang. 1-o’quvchi: Jo’rttaga luqma soldim-da, qarasam gapning egasini aytasiz-u kesimiga hayron bo’lib turibsiz 2-o’quvchi: Adashtirmay turing, yana nomingizni almashtirib, sizga ergash bo’laklar bu, deb o’tirmayin. 1-o’quvchi: Nomimni almashtirsangiz, almashtiravering. Men ham sizga birorta aniqlovchi toparman 2-o’quvchi: Keyin mendan xursand bo’lib, hammaga aytib yurasiz-a, nomim aniqlanish deb. 1-o’quvchi: juda soda gap qilasizda! 2-o’quvchi: Bo’lmasa siz aniq gapga ko’nasizmi? 1-o’quvchi: Keling birovning ko’chirma gapiga mojaro qilib o’tirmaylik. Yana sizning fe’lingiz buzilib qolmasin. 2-o’quvchi: Qiziqsiz-a! Nima meni fe’lim har narsaga buzilaveradimi? Nima meni fe’lim o’tgan zamon fe’limidi? 1-o’quvchi: Nega bo’lmasa mendan hadeb so’zimning o’zagini so’rayverasiz. Hozirgi zamon fe’lingiz shunaqami? 2-o’quvchi: Nega menga xitop gap qilasiz? Sizga men yotig’i bilan bayon gap qilayapmanku. 1-o’quvchi: Feruzaxon zap gaplaringiz borda, bir kelishiklikki! 2-o’quvchi: Dilnozaxon, ehtiyot bo’ling, bekordan-bekorga meni ko’rsatib: buning urg’usi bor deb yurmang 9 1-o’quvchi: Ha, siz ham ehtiyot bo’lib yuring, xazonrezgi vaqti sizni bir nuqtalab qo’ymayin. 2-o’quvchi: Dilnozaxon, bir hazillashdikda. Haqiqatda 3 aktiyor odamsiz, bir so’zni 5-6 ma’noda ishlatasiz. Shuning uchun ham men sizni omonim deb yuramanda hali so’zni xijjalab gapiradigan qavs oyi emas. 1-o’quvchi: Yashang, faxrli bo’lib, kamolga yeting! 4-o’quvchi: Til millatning qalbi, uni avaylab asrash har bir inson uchun qarzdir. Kishi doimo bir-biri bilan muloqotda bo’ladi, fikr almashadi, deyiladigani til orqali bayon etiladi. Odam nutq ohangida alohida ahamiyat berib so’zlashmog’i zarur. Kibr-havoli ohang kishining ixlosini qaytaradi, nafratli, dag’al ohang esa, uni darg’azab qiladi. Ko’nglini ranjitadi. 5-o’quvchi: Donishmand xalqimizning quyidagi zinhor unutmaslik lozim: “Til jarohat bitar, ammo dil jarohati bilmas. Yaxshi nutq chiroyli fikrdan chiroyli va tiniq fikr esa, qalb go’zalligini tez qiladi. Mazmun nomli mo’ljalga So’z otilgan o’q bo’lsin Nishonga tegmay qolgan Bitta o’q ham yo’q bo’lsin. 6-o’quvchi: til jonli narsa. Til daraxtday yashaydi, gullaydi. Sindirsang sinadi, kaltaklasang cho’loq, tilsang shirasi yerga to’kadi. U tirik nafas oladi 7-o’quvchi: Kelib-ketdi necha dunyolar Kuldi hayot, yig’ladi o’lim Sen deb qurbon bo’ldi bobolar Ular ketdi, sen qolding tilim 8-o’quvchi: Mustaqillik olib kelgan erk, hurlik sabosi, har bir yurakning taskini bo’ladi. Dimiqqan, siqilgan ko’ngillarga kuch bag’ishlagan ozodlik, istiqlol shabadasi chinakkam istiqlol yo’lini ochib bergan bo’lsin. Biz ona tilimizni doimo omon bo’lishini tilaymiz. 9-o’quvchi: O’zbek tilim qutlayman maqoming Dillarni shod etsin har oning Jahonda hilpirar yaloving Mustaqillik bersin istiqboling O’yin: Buxorocha raqs Qasida: “O’zbegim” She’r: “Til armoni” 1-o’quvchi: Ona tilim omon bo’l mangu Sen borsanki men ham o’lmayman Tildan qolsang seni Oybekday Men ko’zlarim bilan siylayman 2-o’quvchi: Quyoshday yasha mangu Sen birla mangu elim Sensiz dunyo qorung’u Azizim ona tilim 10 Mavzu: Tilga ixtiyorsiz – elga e’tiborsiz Ibodatlarning eng maqbuli odamlarga yaxshilik qilishdir. (Hadis) Maqsadi: – davlat tili haqidagi qonunning tarbiyaviy ahamiyatini amalga oshirish - ma’naviy mafkuraviy ushbu mashg’ulot orqali o’quvchi – yoshlarni shirin til bilan odamlarga yaxshilish qilish ruhida tarbiyalash - mashg’ulot jarayoni orqali o’quvchilarga til odobi faoliyatini rivojlantirish, yaxshilik qilish tuyg’ularini o’stirish (O’qituvchi boshlab beradi) Davlat madhiyasi yangraydi. 1 – o’quvchi: Odamzotning kundalik muammosi avvalo so’zi bilan boshlanadi: so’zi bilan kishi o’z maqsad va orzularini ifodalaydi, so’z bilan inson o’z mehr – muhabbatini ifodalaydi. So’zdir inson aqli dalli Siri ochilur, so’zlagach tili So’z ichra mudom aql yashaydir So’z chimildig’u, aql kelindir So’z atsang, yaxshi so’z aytgil birodar Shirin so’z aytgil birodar Shirin so’z foydadur bekamu bezar (Nosir Xisrav) 2 – o’quvchi: Ha pok dillardan samimiy so’zlar chiqadi. Samimiy gap bilan, shirin so’z bilan bitmagan ish yo’q. Xalqimizda yaxshi gap bilan ilon inidan, yomon gap bilan qilich qinidan chiqadi degan gap bor. Yaxshi niyat birla yurtni guliston ayladik Yaxshi do’stlar bilan ishlab Cho’lni bo’ston ayladik Bu hayot, bu tinchligu Yaxshi niyat mevasi Yaxshilikni keng jahonga Katta doston ayladik 3 – o’quvchi: Buyuk bobomiz Alisher Navoiy ham o’z ruboiylaridan birida shirin so’z haqida keng fikr yuritgan Har kim chuchuk so’z Elga izhor aylagay Har nechaki ag’yordur Ul yerni aylar So’z qattig’i el ko’nglini Giriftor aylar - deb yoshlarni shirin so’zlilikka da’vat etadi 4 – o’quvchi: Shirin so’zlik faqat ayrim kishilarga xos fazilatgina emas, u umuman insoniy xislatdir: Xo’p el bila suhbat o’tubon xo’p o’lgil Yaxshini talab qilgilu Matlub o’lg’il Shirin so’z ila xalqqa marg’ub o’lg’il Yumshoq de hadisingni – yu Marg’ub o’lg’il – deb ulug’ bobomiz barchani yaxshilikka undaydi. 5 – o’quvchi: Dunyoda tili eng achchiq odam ham o’z bolasi, o’z odamlariga vaqti kelib juda muloyim gapiradi. Oilada ham shirin til samimiy muomala katta o’rin tutadi. 11 Muomala tiniqligi oilani mustahkamlaydi. Achchiq tilni shirin muomala yengish mumkin. Achchiq tilni shirin tilga aylantira olmagan odam yo’q. Shuning uchun ham qozoq shoiri Abay: “Agar menga qolsa, odam bolasi tozaymaydi, deydiganlarni tildan judo qilardim” – deb bejiz aytmagan. Gavhari duri quloq ozori dil So’zini quloqning duru gavhari bil So’z kuchidan yiqilur minbar ham So’z birla chiqar ilon murod ham (Abul Qosim Firdavsiy) 6 – o’quvchi: Biz yaxshi so’zlarning qudratini inson hayotida tutgan o’rni haqida so’z yuritdik. Endi o’zbek xalqi yaratgan s’z haqidagi maqollarni eslatib o’tmoqchiman: 7 – o’quvchi: Til haqida maqollar aytadi 1. Boshga baloni til keltirar 2. Tilga e’tibor, elga e’tibor 3. Shirin so’z jon ozig’i 4. Tili shirinning do’sti ko’p bo’lur 8 – o’quvchi: Ona tilim – muqaddas tilim, Momolardan qolgan merossan Senda so’zlab yayraydi dilim, Jarangdoshsan, o’zbekka xossan. Navoiyni o’qidim senda Tariximdan so’zladi Qur’on. Ona tilim - g’urursan menga. Bugun seni tan oldi jahon Ona tilim – muqaddas tilim. Onajonimallasi quloqlarimda, Vatanim tarixi so’roqlaringda. Jarangdor kamoling ardoq1arimda Ona tilim – muqaddas tilim. 9 – o’quvchi: Hayotda juda ko’p narsa unitiladi, ammo dilga otilgan sovuq so’z – tosh, har qanday mohir jarroh san’ati bilan ham olib tashlanmaydi. Fariddidin Attor yoshlarni yaxshilikka undab shunday deydi: Doimo bo’lgum desang sog’u – omon, Yaxshilik qolsun sendan butun jahon Qo’lingdan yaxshilik kelmas ekan, Qilma yomonlik ham. Vujuding qilmishingdan ko’r 10 – o’quvchi: Yaxshi odam ko’ngilchan birovlarning xatosini kechirishga moyil keng fe’lli bo’ladi Shoir Maxtumquli: Yaxshimning ko’nglida gina oz bo’lur Yomonning kunda bir urushin ko’ring deb yozgan edi Yaxshidan bog’ qolur Yomondan dog’ qolur 11 – o’quvchi: Aziz tengdoshlar Yaxshilik haqida aytilgan xalq maqollariga quloq tutaylik Yomonlik tanqid qiladi Yaxshiga taqlid qiladi Yaxshi bilan o’rtoq bo’lsang, Yaxshi yo’lga boshlaydi. O’qituvchi: Shu bilan bugungi tadbirimizni o’z nihoyasi yetkazamiz 12 Mavzu: Til – millat ko’zgusi. Tiling birla ko’nglingni bir tut. Alisher Navoiy Asosiy g’oya Ona tiliga e’tiborni, mehr – muhabbatni kuchaytirish. Tilimizni mukammal bilishga, milliy o’zlikni anglashga, qadriyatlarni e’zozlashga o’rgatish. Ona tili millat ma’naviyatining ko’zgusi ekanligini e’tirof etish. Asosiy g’oyani keng ko’lamda yorqin va jozibali aks ettirish uchun xona bayramona bezatiladi. Sahna to’rida “1989 yil 21 oktabr kuni, O’zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan” yozuvi. Xona devorlariga til haqidagi maqollar yozilgan plakatlar tartib bilan joylashtiriladi. O’ng burchakda “Turkiy tillarning shajara daraxti” o’z bezagi bilan sahna ko’rkiga fayz kiritadi. O’quvchilar sahnadan pastda doira shaklida ikki qator bo’lib joylashadilar. O’rtadagi stol ustida buyuk allomalarimizning ma’naviy merosi bo’lmish noyob asarlar davriga qarab, ketma – ketlikda joylashtiriladi. Chorlov musiqasi yangraydi. Mirtemirning “Ona tili” she’ri o’qiladi. Ona tili Ona tilim – onajonim tili bu, Beshikdanoq singgan jonu quloqqa. Elu yurtim, xonumonim tili bu, Qadimlikdan o’xshar ona tuproqqa. Bobolardan bizga meros ezgu til, Avlodlarga xazinai bebaho. Qalbimizga, ruhimizga ko’zgu til, Bu dunyoga bag’ishlaymiz ne daho. Yovonlarning cheksizligi, Ham samimiy, ham hovuri, Onajonlar allasidan, Ko’z yoshidan, oq sutidan, To’qaylarning tengsizligi, Jilg’alarning sho’x g’ovuri, Yigitlarning yallasidan, Suluvlarning sukutidan, Yo’g’rilgan til – ona tilim. Cho’ponlarning qamish bayti, Childirmaning darillashi, Go’ro’g’lining alp siymosi, Alpomishning da’vosidan, Tug’ulgan til – Ona tilim. 13 She’r o’qilishi mobaynida o’quvchilar sahnada ovozsiz, bir vaqtning o’zida ikki daqiqalik “Ona allasi”, “Ustoz – Shogird” kompozitsiyasini yaratadilar. She’r tugagach davrani olib boruvchilar sahnaga chiqishadi. 1 – boshlovchi: Ey so’z, ne balo ajab guharsan, Guhar neki bag’ri mavjvarsan. Assalomu alaykum, aziz mehmonlar! Mustaqil yurtning barkamol yoshlari, aziz ustozlar, bugungi “Til bayrami”ga xush kelibsizlar! 2 – boshlovchi: Bu dam madhing kuylay iftixor bilan, Ko’ksimda barq urgan navbahor bilan. Bayram munosabati ila barchangizning o’qish va ishlaringizda ulkan muvaffaqiyatlar tilaymiz. Inson go’zalligi, ma’naviyati, buyuk merosi, hatto olam barqarorligining asosi ham bu – tildir. Shu sabab, onadek aziz o’z ona tilimizni avaylab – asrash, e’zozlash barchamizning muqaddas burchimizdir. 1 – boshlovchi: Til – ijtimoiy – siyosiy, ruhiy hodisa. Tilni xalq yaratadi. Dunyoda turli – tuman xalqlar yashaydi. Ma’lumotlarga qaraganda, dunyo bo’yicha 3 mingdan ortiq til mavjud. 2 – boshlovchi: O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatdagi barcha tillarning tengligi va erkinligini ta’minlaydi. vAsosiy Qonunning 4 – moddasida O’zbekistonda yashovchi barcha millat va elatlarning tillarini, urf – odatlarini hurmat qilish ta’kidlangan. (Shundan so’ng, sahna bo’sh qolib, hazing musiqa yangraydi) Ona siymosi paydo bo’ladi) Ona: - Mehribon farzandlarim, jondan aziz dilbandlarim, o’z yurtiga fidoyi, mard pahlavonlarim. Sizlar o’z ona tilimizni doimo avaylab – asranglar. O’z tilimizning qatorida qardosh, chet tillarini ham qunt bilan o’rganib, hurmat qila biling. Mening sizlarga murojaatim shuki, tilimizning sofligini saqlang, uning boy ifoda vositalaridan o’rinli va unumli foydalanishga harakat qiling, go’zalligini namoyish eting. Sizning komilligingiz avvalo, muomala madaniyatingizda namoyon bo’ladi. “Yaxshi so’z – jon ozig’i", “Bir ko’ngil imorati – ming Makka ziyorati” deganlaridek, shirinsuxan bo’lib, millatning faxri, g’ururi bo’lib yashanglar. Sahnaga yana boshlovchilar chiqishadi 1 – boshlovchi - Munis onajon, har bir so’zingiz biz uchun muqaddas.Chunki o’zingiz bu tuyg’uni, mehrni allangiz ila ko’nglimizga jo aylagansiz. 2 –boshlovchi: - Tilimizning barqarorligi o’zga tillar hamjihatligidadir. Bugun 20 dan ortiq tillar oilasi mavjud. Endi e’tiboringizni ona tilimiz tarixiga qaratsak O’quvchilar sahnadagi “Shajara daraxti”ga bog’langan turli lentalarni qo’llarida hilpiratadilar. Lentalarga turkiy tillar oilasiga mansub o’zbek, qozoq, qirg’iz, uyg’ur, tatar, qoraqalpoq kabi so’zlar yozilgan Ohang taraladi. 1 – o’quvchi: - Keling, birgalikda bugun tilimizning tarixini, qudratini, madhini kuylaylik. 2 –o’quvchi: - Bu azim daraxtning ildizi shunchalik mustahkamki, har bir bo’g’inida buyuk kutubxona mavjud. 3 – o’quvchi: Bunda Rabg’uziy “Qissasi Rabg’uziy” asari ila o’z hikoyatlarini yaratdi. 14 4 – o’quvchi: Yusuf Xos Hojib “Qutadg’u bilig” asari, Mahmud Koshg’ariy “Devoni lug’otit turk” asari ila til tarixidan so’zladi. 5 – o’quvchi: - Alisher Navoiy turkiy tilda “Xazoyinul maoniy”dek bebaho va “Xamsa”dek shoh asarini yaratib, so’z mulkining sultoni bo’ldi. 6 – o’quvchi: - Zahiriddin Muhammad Bobur o’zining betakror “Boburnoma” asari orqali xalq tarixidan so’zladi 7 – o’quvchi: - Forobiy fozillar shahrini kitobda qurdi. 8 – o’quvchi: - Darhaqiqat, ne – ne allomalarimiz tilimizning qudrati ila ezgulikdan so’zladi, buning barobarida jamiyat yuksaldi. Til tarixini so’zlovchilar sahnadan musiqa sadolari bilan kuzatiladi. 1 – boshlovchi: - Tilimizning buyukligi serqirra va sirli jozibasini Navoiy bobomiz singari barcha o’zbek shoirlari va adiblari o’z asarlarida isbot qilishga harakat qilib kelmoqdalar. O’zbek tilida yaratilgan asarlarning qaysi misralarini o’qimang, tilimizning uchqur oti sizni faqat ezgulikka chorlaydi. 2 – boshlovchi: - Tilning buyukligi ana shundaki, kishilarning ma’naviy dunyosini boyitish bilan birga inoqlikka, birdamlikka chorlaydi. 1 – boshlovchi: Poydevori har bir tilning Yozuv harflardan azal. So’z tuzadi, ular so’zga Ma’no berar galma – gal. 2 – boshlovchi: - Keling, navbatni “Til mushoirasi”ga beramiz. Bunda biz ona tili saboqlarfini “Fonetika”, “Morfologiya”, “Sintaksis” guruhlaridan tinglaymiz. Nomlari alohida qayd etilgan holda, sahnada uch guruhdan 5 nafar o’quvchi chiqadi. har bir guruh she’riy ta’rif beradi. Fonetika” guruhi 1 – o’quvchi: Bobolardan meros ezgu til, Yozuvi buyukdir buni bil. Tovushlarda aks etadi, Qalam buni bayon etadi. 2 – o’quvchi: Tovushlarni ta’rif etay, Ular tilning gavhari. Shu boisdan alifbodan Joy olishgandir bari. 3 – o’quvchi: Oltovmiz biz, unutmang, Bizda bor faqat ovoz. O va a bizga qondosh, I va e esa safdosh, U va o’ ham bor yana, Barimiz so’zda bosh – qosh. 4 – o’quvchi: Yigirma uch qarindosh, Deyishar bizni undosh. Ovoz – shovqin raqs tushsak, Quvnaymiz bo’lib qardosh. 5 – o’quvchi: Tutuq belgisi bo’lsam–da, 15 So’zda mening o’rnim bor. Jur’at, Sur’at, Sa’dulla, Yoddan chiqarmang zinhor. “Morfologiya” guruhi 1 – o’quvchi: Jonivorga almashtirmang, So’roqlarim “Kim?”, “Nima?”, “Qayer?” ham menga tobe, So’z turkum sardori “Ot” man. 2 – o’quvchi: So’ylang, qay so’z turkumi Tovlanadi rang – barang. Zavq berar darajam ham, Deyishar “Qanday?”. 3 – o’quvchi: Hammani bir – bir terib, Hayron qildim hammani, Hammani sanab “Nechta?”, Ardoqlab “Son” der meni. 4 – o’quvchi: Nima almashib kelar, Ot, sifat, son o’rnida? So’roq qilib, belgilab, Toki ko’rsatib tursam, Der, “Olmosh” o’z o’rnida. 5 – o’quvchi: Ovoz beramiz, ish bor joydan, O’rtog’im belgini bildirar, So’roqlaridir “Qanday?”, “Qaysi?”. O’zimni hech so’ramang asli, Doim harakatda bo’laman. “Nima qildi?”, “Nima qiladi?”, “Fe’l” bo’lib, ishga yuguraman. “Sintaksis” guruhi 1 –o’quvchi: O’zim gapning egasiman, egasi, Hech bo’lakka bo’ysunmas hokimman, Men ne desam kesim darhol ko’najak, “Qayer?”, “Nima?”, “Kim?” so’roqlab qolaman. 2 –o’quvchi: Ega nima buyursa, men shunga tayyor, Shaxs, sonda va zamonda mosligim bor. Aksariyat fe’ldan hosil bo’lib doim, Olmosh, otdan, sifat, sondan ifodam bor. 3 – o’quvchi: To’ldiruvchi derlar asli otimli, Men ikkinchi darajali bo’lakman. Kesimjonning orqasidan ergashib, Ma’nosini to’ldirgani kerakman. 4 – o’quvchi: 16 Gapda otga bog’langanman doim, “Qanday?”, “Qaysi?” kabi so’roqlarim bor. Ismimni der, erkalab “Aniqlovchi”, Ega, kelishikda ko’p o’rtoqlarim bor. 5 – o’quvchi: Ega bilan ishim yo’q, kesimning oshnasiman, Ish – harakatning “Qachon?”, “Qanday?” yoki “Qayerda?”. Menga kesim bo’lda bas, lahzada ishim bitar, Ikkinchi darajali bo’lak, ismim “Xol” atalar. Hamma birgalikda jo’r bo’lib, quyidagi she’r bilan kechani yakunlashadi. Bobolardan bizga meros ezgu til! Barcha qonuniyatin ardoqlab doim, Ma’naviy merosni asragaymiz bil. Qalbimizga, jonimizga ko’zgu til. 1 – boshlovchi: Ona tilim, o’zingdirsan elni opichlab, Shu kunlarga olib kelib taratlab ziyo. Ona tilim, o’zingdirsanyillab asrab, O’zbek elim Istiqlolga yo’llagan daho. 2 – boshlovchi: “Til bayrami” barchangizga xush kayfiyat bag’ishlagan bo’lsa, minnatdormiz. Ona tilim, buyuklikda eng baland tog’san, Ona tilim suyuklikda Erami bog’san. Mavzu: Qomusimiz – baxtimiz 1 – boshlovchi: - Jahonda eng baxtlilarning biriman. Men elimning qomusini kuylayman Go’zal yurtim, iftixorim - Vatanim. Baxt iqbolin, saodatin kuylayman! Hur elimning dovrug’i bor tillarda, O’zbekiston madhiyasi dillarda. Ozod bayroq hilpiraydi qo’llarda, Doston bo’lgan baxtimizni kuylayman 2 – boshlovchi: -Assalomu alaykum, azizlar, qalbi otash, mehri quyoshlar. Mana bugun qomusimizning 15 yillik bayrami munosabati bilan Baxtnomamizni kuylash sharafiga ega bo’lib turibmiz. Bayramga bag’ishlangan tadbirni, marhamat, tomosha qiling. 17 (Sahnaga bir guruh bolalar chiqishadi va bir qatorga tizilishadi. Qo’llaridagi harflar yordamida “Baxt”, “Qomusimiz” so’zlarini hosil qiladilar. Ular she’r o’qiydilar. Harflar tilga kiradi.) Baxtiyorman hur elimning Adolatli shioridan, Xalqim dildan ulug’lagan, Tafakkuri, qaroridan. Qoyil qolsin ro’yi zamin, Odillikdan, adolatdan. Mana, ko’ring, havas qiling, Unib o’sgan hidoyatdan. Saodatli elga baxt yor, Iymonu e’tiqodim bor. Munisgina onam kabi, Istiqlolim baxtimga yor. Hamma: Zavol ko’rmas iqbolim bor! 1 – boshlovchi: - Havas qilsa arzigulik, baxtim bor, Nurli yo’lga boshlaguvchi ahdim bor. Fidodirman toki tanda qonim bor, Men elimning Qomusini kuylayman! (Ijrochilarning nomlari e’lon qilingan holda navbat Vatan haqidagi qo’shiq va milliy raqsga beriladi.) 1 – boshlovchi: -O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi o’z xalqining huquqlarini himoya qilib, hozirgi va kelajak avlodlar oldidagiyuksak mas’uliyatni anglagan holda, Respublika fuqarolarining munosib hayot kechirishlarini ta’minlashga erishish, tinchlik va milliy totuvlikni ta’minlash maqsadida qabul qilingan. Biz uni g’urur bilan “Baxtimiz Qomusi”, deya ataymiz. 2 – boshlovchi: Konstitutsiyamiz 1992 yil 8 dekabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 11 sessiyasida qabul qilingan. -Qani bolalar, Konstitutsiyamiz haqida siz nimalarni bilasiz? (O’quvchilar faxr bilan Qomusimiz haqida bilganlarini bayon etishadi) 1 – o’quvchi: - O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 6 bo’lim va 26 bobdan iboratdir. 2 – o’quvchi: - 2003 yil 24 apreldagi O’zbekiston Respublikasining Qonuniga muvofiq Konstitutsiyaning XVIII, XIX, XX, XXIII boblariga tuzatish va qo’shimchalar kiritilgan. 3 – o’quvchi: - Fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari Qomusimizning 2 – bo’lim, V , VI, VII, VIII, IX, X, XI boblarida bayon etilgan. 4 – o’quvchi: - Konstitutsiyaning 41 – moddasida “Har kim ilm olish huquqiga egadir. Bepul umumiy ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi. Maktab ishlari davlat nazoratidadir”, deb yozib qo’yilgan 5 – o’quvchi: 65 – moddada: “Onalik va bolalik davlat tomonidan muhofaza qilinadi”, deya belgilab qo’yilgan. 1- boshlovchi: Bolalar, men juda xursand bo’ldim. Sababi, aziz Qomusimiz haqida yetarli ma’lumotga egasiz. Bundan keyin ham o’qish, o’rganish sizning bosh maqsadingiz bo’lsin! 2- boshlovchi: - yana sahnaga bayram qatnashchilaridan bir guruhini taklif etamiz. 1 – o’quvchi: Iymonli elimning baxtli farzandi, 18 Mehnatdan baxt topgan asalu qandi. Farovon zamonam porloq dilbandi, Hamma birgalikda: Baxtliman buyuk Qomus sharofatidan, Istiqlolim yo’l ochgan adolatidan! 2- o’quvchi: Mustaqil diyorimni himoya etgan, Dono hur fikrlari jahonga yetgan. El – yurt qalbidan g’uborlar ketgan Hamma birgalikda: Baxtliman buyuk Qomus sharofatidan, Istiqlolim yo’l ochgan adolatidan 3 – o’quvchi: G’amxo’rdir Vatanim bizga mehribon Baxtimizga baxt qo’shar erkin, farovon. Kelajagim porloq, yo’lim nurafshon, Hamma birgalikda: Baxtliman buyuk Qomus sharofatidan, Istiqlolim yo’l ochgan adolatidan! 4 – o’quvchi: - Har tomon uzatsam yetar qo’llarim, Istiqbolga yuz tutgan o’ngu so’llarim. Nurlarga ko’milgan oydin yo’llarim, Hamma birgalikda: - Baxtliman buyuk Qomus sharofatidan, Istiqlolim yo’l ochgan adolatidan! (Bolalar ta’zim qilib chiqib ketadilar. Sho’x musiqa sadolari ostida o’quvchilar raqsga tushadilar) 2 – boshlovchi: - Huquqimiz bayon etguvchi, Har moddasin bilib olsak bas Bizni doimo himoya etar, U barchaga birday muqaddas. 1 – boshlovchi: - Bolalar bor: oq, sariq, qora, Lekin qalbi toza beg’ubor. Ular dili orzuga to’la, Gard qo’nmasin, qo’nmasin zinhor! Jajji qalblar intilar tinmay Poyoni yo’q koinot tomon. Yuragiga o’kinch tushmasin, Kelajagi bo’lsin hur zamon. (Vatan haqida qo’shiq ijro etiladi) 2 – boshlovchi: - Azizlar! Konstitutsiya kitobi bilan uning hamrohini ham bayramimizga taklif etganmiz. Mehmonlarni kutib oling. (Sahnaga Konstitutsiya kitobi va uning hamrohi tashrif buyurishadi) Konstitutsiya kitobi: - Men baxtnoma kitobman, Aql hamda idrokman. Kimki meni o’qisa, Manguga men hamrohman. Yo’l ko’rsatib charog’on, Sizni qilay farovon! 1 – o’quvchi: - Sendan topdim baxtimni, Huquqimni ahdimni. Yo’lim nurafshon bo’ldi, Ko’nglim zavqlarga to’ldi. 19 Sahifangni o’qisam, Asarlar bor biz uchun. Kelajak himoyangda, Bundan ortiq baxt qayda? Konstitutsiya kitobi: -O’qib olsang kundan – kun, Fikring bo’ladi durkun. Huquqlaring bilib ol, Hayotda yur bemalol! A’lo bo’lsang har ishda, Dono bo’lsang yumushda, Bilginki, sen ustivor! Gaplarimni unutma, Vaqt o’tadi, sen kutma! O’qi, bedor bo’lsang ham, Hayotda bo’lmaysan kam. 2 – o’quvchi: - Haq gaplaring muloyim, Esdan chiqmaydi doim. Qo’limdan hech qo’ymayman, O’qiyverib to’ymayman! Hamrohimsan, baxtimsan, Ko’nglimdagi ahdimsan! 3 – o’quvchi: -Iqbolimiz ko’zlagan, Adolatdan so’zlagan. Bu bizning “Baxtnomamiz”, Yayrab undan qonamiz! Baxtimizga yo’l ochgan, Iqbol urug’in sochgan, Qomusimiz bir jahon, Dovrug’i bo’lsan doston! O’quvchilar jo’rligida: - Mo’tabar ona – Vatan, Sadqa bo’lsin jonu – tan, ( Musiqa davom etadi. Milliy sho’x raqslardan biri ijro etiladi) 1 – boshlovchi: - Aziz o’quvchilar, muhtaram ustozlar, hurmatli ota – onalar, qadrli mehmonlar! Shu bilan O’zbekiston Respublikasi Qomusining ______ yilligiga bag’ishlangan bayram tadbirimiz ham o’z nihoyasiga yetdi. Sizlarni yana bir bor qutlug’ ayyom bilan muborakbod etamiz. 2 – boshlovchi: - Shu go’zal Vatanda yashar ekan, barcha fuqaro o’z huquqini bilsin, o’zligini tanisin! Vataniga munosib farzand bo’lsin, o’z yurtini ardoqlasin. Shunda baxt – iqbilomiz but bo’lgay, azizlar! 14 –yanvar – Vatan himoyachilari kuni “Bizni kutar nurli kelajak” mavzusidagi tadbir Maktab tadbiri o’tkaziladigan joy chiroyli bezatiladi. Amir Temurning “Askari quvvatli mamlakat boy bo’lur, boy mamlakatning askari quvvatli bo’lur”, “Kuch adolatdadir”, “Sher yigitni nomus o’ldirar” kabi o’gitmalaridan namunalar plakatlarida aks ettiriladi. Maktab o’quvchilari tomonidan Vatan himoyachilari kuniga bag’ishlab chiqarilgan devoriy gazetalar zal devorlariga did bilan ilib 20 qo’yiladi. Zal to’ridan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning surati va davlat ramzlari aks ettirilgan stendlar joy oladi. Ma’naviyat va ma’rifat bo’yicha direktor o’rinbosarlari tadbirni ochiq deb e’lon qiladi. O’zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi yangraydi. Tadbir qatnashchilari, taklif qilingan mehmonlar o’quvchilar o’ng qo’llarini ko’ksilariga qo’yib madhiyaga jo’r bo’ladilar. Zamin tayanchi Ko’zga surting Vatan tuprog’in abad, Mangu nur taratsin ko’k cho’lponlari. Yo’lingiz yoritsin ko’hna saodat, Ey ozod gulshanning alp o’g’lonlari. Mudom safda turing sadoqat bilan, Zarra yov ko’rmaylik bo’stoningizda. Mardlik kamarida chaqnab adolat, Tinchlik ulug’lansin dostoningizda. Bu zamin tayanchi faqat mehrdir, Usiz porlamagay osmonda quyosh Hur diyor posboni-jasur yuraklar, Sizga hamroh bo’lsin matonat bardosh. Maktab rahbari Vatan himoyachilari kuni haqida qisqacha ma’lumot berib, o’quvchilarni mehmonlar bilan tanishtiradi. Kechani o’quvchilar davom ettiradi. 1 – boshlovchi Hurmatli mehmonlar, qadrli o’qituvchilar, aziz tengdoshlar, assalomu alaykum. 2 – boshlovchi Bugun maktabimizda katta tantana. Bugun mustaqil O’zbekistonimiz qurolli kuchlarining jasur va mag’rur askarlarining bayramlari. 1 – boshlovchi Qurolli kuchlar davlatimiz xavfsizligi va xalqimiz tinch hayotini ta’minlaydi. 2 – boshlovchi Yurt tinchligi vatan ozodligi va mustaqilligi bilan chambarchas bog’liqdir. Bir guruh o’g’il bolalar harbiy kiyimda shaxdam qadamlar bilan “O’zbekiston” marshini kuylab, sahnaga chiqadilar. Tonglar otar, tonglar otar Shafaqlari qirmiz ol. Ona yurtim, barno yurtim Keldi senga istiqlol Naqorat: Bir sarhading Sirga tutash, Biri Amudaryoga, O’zbekiston, O’zbekiston Dunyoga chiq dunyoga. Yillar osha, eller osha, Kelmaganlar kelsinlar. Egilganlar tursin qayta Yig’laganlar kulsinlar. Naqaror: Ahil bo’lsak, oqil bo’lsak, Yig’imiz ham bor bo’lgay. Yo Vatan deb, mehtat qilsak, Bizga zafar yor bo’lgay 21 1 – boshlovchi: Vatan–bu bizning ota–bobolarimiz, buyuk ajdodlarimiz yashagan yurt. 2 – boshlovchi: Vatan–bu bizning tug’ilib o’sgan, kindik qonimiz to’kilgan zamin. 1 – boshlovchi: Vatan–bu bizning quvonchimiz va qayg’umizning guvohi bo’lgan diyor. 2 – boshlovchi: Vatan–bu bizning keyingi avlodlarimiz yashaydigan yurt 1 – boshlovchi: Vatanga muhabbat, vatanparvarlikning asl ko’rinishidir. Vatanga munosib farzand bo’lish, qadrdon tuproq bilan chambarchas bog’liq ekanligimizni teran idrok etish, unga chin farzandlarcha munosabatda bo’lish, undan bir hissa narsa olinsa, yuz hissa qilib qaytarish Vatanni anglash va ardoqlashning bir ko’rinishidir. 1 – o’quvchi: O’g’loniman Turon yurtining, Ozod, obod, bo’ston yurtining, O’zi beklar zurriyotiman. Vatanimga xizmat qilaman! 2 – o’quvchi: Tinchlik uchun jonimni berib, O’z postimda mardona turib, Vatanimga xizmat qilaman! Sohibqiron Amir Temurday Jahongashta Mirzo Boburday, Xalq yo’lida og’ishmay birday, Vatanimga xizmat qilaman. 1 – boshlovchi: Vatan deb Shiroq, To’maris, Spitamen, Muqanna, Shox Feruzlar o’z jonlarini fido qilganlar. (Sahnada Dukchi Eshon qo’zg’olonidan bir lavha ko’rsatilsa, maqsadga muvofiq bo’ladi. 2 – boshlovchi: Vatan – hayot bergan otam, ham onam, Vatan – yuragimda yakka – yagonam, Ajdodim merosi – O’zbekistonim, Avlodim quyoshi – O’zbekistonim. 1 – boshlovchi: Yurtimiz mustaqilligini ko’rolmaydigan ayrim vatanfurushlar 1999 yil 16 fevral kuni Vatanimiz poytaxti Toshkentda o’z terrorchilik harakatlarini amalga oshirib, qanchadan qancha begunoh odamalarning umriga zavol bo’ldilar. 2 – boshlovchi: Yaxshiyamki, Baxtimizga Vatan himoyachilar, posbonlari, mard va jasur og’lonlari, huquqni muhofaza qiluvchi, ichki ishlar xodimlari bor ekan. 1 – boshlovchi: Vatan himoyachilarining say – harakatlari, vatanlariga bo’lgan mehru muhabbatlari, sadoqatlari evaziga yurt tinvhligi asrab qolindi. 2 – boshlovchi: O’zbekiston Respubliaksini himoya qilish har bir fuqaroning burchidir. Fuqarolar qonunda belgilangan tartibda harbiy yoki muqobil xizmatni o’tashga majburdir. (Harbiy askarlardan biriga so’z beriladi) (O’quvchilar vatn, vatanparvarlik haqida she’r, qo’shiqlar ijro etishadi.) 22 1 – boshlovchi: Hurmatli mehmonlar, aziz ustozlar va tengdoshlar, shu aziz Vatan deb shahid ketgan marhum ota – bobolarimiz, akalarimiz xotirasi uchun sukut saqlashingizni so’raymiz. 1 – o’quvchi: Adolat quroli hushyorlik shior, Po’latday mustahkam iymonlarimiz. Yurt uchun, xalq uchun ichgaymiz qasam,, Bag’ri keng elimning vijdonlarimiz. (O’quvchilar jo’r bo’lishadi.) 2 – o’quvchi: Bizda bor- halollik, mardlik – matonat Qalblarda mujassam iroda, bardosh Sezgirmiz, chaqqonmiz sen uchun – Vatan, Fanimga shafqatsiz, do’stlarga yo’ldosh 1 – boshlovchi:Aziz mehmonlar, qadrli ustozlar va tengdoshlar, shuning bilan Vatan himoyachilari kuniga bag’ishlab o’tkazilgan tantanali kechamizni yakunlaymiz. 2 – boshlovchi: Etiboringizga o’quvchilar tomonidan tayyorlangan konsert dasturini havola etamiz. Askar qo’shig’i Mashq qilib vujuding tinmay chiniqtir, Jisming sezgir bo’lsin, nigohing o’tkir Olovda toblangin, muzdek suvga kir, Yov makrin ilg’ab ol, o’zing berma sir, Shaxdam yur, chaqqon suz, samolarni quch, Bir,ikki, uch! Bir,ikki, uch! Qadaming dadil bos hech, ikkilanmay Mard o’zbek nomingni desang sharaflay,- El-yurtga sodiq bo’l yurtboshimizday, Vataning qo’riqla hushyor hamda shay. Shaxdam yur, chaqqon suz, samolarni quch Bir, ikki, uch! Bir, ikki, uch! Kalamush bo’lsa yov, sen misoli sher, Gar tumshuq suqsa u, sen ta’zirin ber. Manglayingdan to’kkin Alpomishday ter, Vataning faxr etib shunda rahmat der Shaxdam yur, chaqqon suz, samolarni quch Bir, ikki, uch! Bir, ikki, uch! Istiqlol bergan erk-ne’matni asra, Bobolar merosi hikmatni asra, Jahonga tanilgan millatni asra, O’zbekiston atalmish jannatni asra. Shaxdam yur, chaqqon suz, samolarni quch Bir, ikki, uch! Bir, ikki, uch! Ajdodlarimiz merosini o’rganish bizning burchimizdir Salom qismi: Assalomu alaykum hurmatli ustozlar, aziz o’quvchilar. Bugungi “Ajdodlarimiz merosini o’rganish bizning burchimizdir” mavzusiga atalgan tadbirga xush kelibsizlar 1 guruh: Alisher Navoiy 2 guruh: Zahiriddin Muhammad Bobur 23 3 guruh: Al – Buxoriy 1. Guruhlar o’zlarini tanishtiradilar I guruh Donolar donosi – Alisher Navoiy bobomiz Shiorimiz: Bilmaganni so’rab o’rgangan olim Orlanib so’ramagan o’ziga zolim 1. Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Hirot shahrida tug’ilgan 2. Bobomiz Alisher Navoiy bolalik chog’laridanoq hammaning e’tiboriga tushganlar 3. Eng avvalo odobli bo’lganlar 4. Ko’p kitob o’qiganlar, minglab misra g’azallarni yod bilganlar 5. Kichiklikda yozgan she’rlariga ham ustozlari qoyil qolishgan 6. Ona tilini yaxshi bilganlar 7. Fors va arab tillarini puxta o’rganganlar II guruh Zahiriddin Muhammad Bobur. Shiorimiz: Har kimki vafo qilsa, vafo topqusidir Har kimki jafo qilsa, jazo topqusidir 1. 1483 yilda Andijonda tug’ilgan 2. 12 yoshlaridayoq taxtga o’tirgan. 3. Zahiriddin Muhammad Bobur shoir, adolatli podshoh bo’lgan 4. Bobur shohlik bilan birga tabiat shaydosi bo’lgan 5. Bobur Hindistonda podsholik qilgan davrida uning tabiatini asrash, ardoqlash maqsadida bog’lar yaratdi 6. Bobur o’zi barpo etgan bog’lar bilan faxrlanar, bu go’zallikdan zavqlanar edi. 7. U o’z hayoti haqida o’zining “Boburnoma” asarida yozib qoldirgan III guruh Al – Buxoriy Shiorimiz: Yoshlikda olingan ilm, toshga o’yilgan naqshdir 1. Ismoil al – Buxoriy 810 yil 20 iyulda Buxoro shahrida tavallud topgan 2. U o’n yoshlar chamasida o’zida hadis ilmiga ishtiyoq sezib, eshitgan har bir hadisini yodlab borar edi. 3. Manbalarda al – Buxoriyning 600 000 ga yaqin hadisni yod bilgani qayd etilgan 4. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan keyin ko’p ulug’ bobolarimiz qatori Imom al Buxoriyning nomlari ham qayta tiklandi 5. Butun dunyo musulmonlari u to’plagan hadislarni o’rganib, ularga amal qilib kelmoqdalar. 2. Guruhlar tayyorlab kelgan bobokalonlarimiz ijodidan namunalar eshitamiz I guruh 1. Oz – oz o’rganib dono bo’lur Qatra – qatra yig’ilib daryo bo’lur 2. Tilga ixtiyorsiz – elga e’tiborsiz 3. Orazin yopqoch ko’zimdin, sochilur har lahza yosh, 24 Bo’ylakim paydo bo’lur yukduz nihon bo’lg’och quyosh 4. Boshni fido ayla, ato qoshig’a Jismni qil sadqa ano boshig’a 5. Yomon bilan yaxshi orasida ko’p farqdir Ikki kemaning uchini tutgan g’arqdir II guruh 1. Ko’ngli tilagan murodig’a yetsa kishi Yo barcha murodlarni tark etsa kishi. Bu ikkisi muyassar bo’lmasa olamda, Boshini olib bir sorig’a ketsa kishi. 2. Raftori – yu qaddig’a ravopnim sadqa, Bir boqishiga ikki jahonim sadqa. Og’zi – yu belig’a bud – u nobudim sarf, Ko’ziyu labig’a jism – u jonim sadqa. 3. Yo qahr – u g’azab bila meni tufroq qil, Yo bahru inoyatingda mustag’roq qil. Yo rab, sangadur yuzim qaro yo oq qil Har nav’i sening rizong erur, andoq qil. 4. G’urbat tug’i yopqon ruxi zardimnimu dey? Yo hajr chiqarg’on ohi sardimnimu dey? Holing nedurur bilurmusen dardimni Holingni so’raymi, yo’qsa dardimnimu der. III guruh Imom al – Buxoriy to’plagan hadislardan namunalar 1. Jahli chiqqan vaqtida ham o’zini tiya oladigan kishi kuchlidir 2. Insonlarga berilgan fazilatlarning eng yaxshisi – axloqdir. 3. Yomon odamlarga yaxshi muomala qilmoq baloning oldini olmoqdir 4. Kishi o’z ota – onasini so’kishi katta gunohdir 5. Otaga qilinadigan yaxshiliklarning eng yaxshisi otangga yaqin bo’lgan kishidan aloqani uzmaslik 4. O’quvchilar tayyorlab kelgan sahna ko’rinishlari ijro etiladi; I – II guruh “Hidi, ta’mi, mazasidan” Bobur hayotiga III guruh “Navoiy va bulbul” sahna ko’rinishini ijro etadilar. 5. O’quvchilar zerikib qolmasliklari uchun o’yin taklif qilinadi. “Bahor” Apil – tapil qaldirg’och Savollaring olib qoch Guruhlar stol ustidagi gullarni olib o’rinlariga o’tirishadi. Gullarni likopchadagi suv quyib kutib o’tirishadi. Gullar ochilgach savollar raqamlari aniqlanadi va stol ustidan savollar olinib tayyorlanadilar. 1. Nima uchun xalq A.Navoiyning nomini mehr bilan tilga oladi. 2. Bu yil Navoiy bobomiz tavalludining necha yilligini tantanali nishonladik? Qachon? 1. Muhammad Boburga bu ismning qo’yilish sababini ayting. 25 2. Bu yili Z.M.Boburning necha yillik tavalludini tantanali nishonladik? Qachon? 1. Abu Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil al – Buxoriy hadislarida nimalar aytiladi 2. Imom al – Buxoriy tavalludining necha yilligini nishonladik? Guruhlar 5 daqiqa tayyorlanib, javoblarni faollik bilan to’g’ri berdilar. Alisher Navoiy bobomiz hikmatlarini o’rganib, Z.Muhammad Bobur g’azallaridagi Vatanga sadoqatlilikni o’rganish, Al – Buxoriy hadislaridan yaxshilik, ahillik, odoblilik kabi sifatlarni o’rganib ularga amal qilishimiz kerak. Mavzu: Ona ulug’ zot O’qituvchi: - Aziz o’quvchilar. Sizning sinfingiz maktabda a’lochi sinflardan biri bo’lgani uchun bugungi darsimizni sizning sinfingizda o’tishni lozim topdik. Darsda o’zimizni erkin tutib, o’z bilimimizga tayangan holda javob beramiz. Bugungi tarbiyaviy soatimizning mavzusi hammamizga tanish bo’lgan “8 – mart Xalqaro xotin qizlar kuni” bayramiuga bag’ishlanadi. Ona qanchalik ulug’, qanchalar mo’tabar zot. Ona! Bu avvalo rafiqa, Vatan qadar ulkan zot. Onalardan tog’lar viqorlikni, quyosh haroratni, gullar tabassumni o’rgangan. Ularning nafasidan chiqqan iluqlik butun jumlai jahonni isitib tantana qilishga ham qodir, onalar bir qo’li bilan beshikni, bir qo’li bilan dunyoni tebratgan. Ularning tuyg’ulari tafsivini keltirmoqqa til ojiz. Ayolni ardoqla, ko’ngliga qara, Ayama yer yuzin gavharlarini Hofizdek tanti bo’l, xoliga baxsh et Dunyoning eng go’zal shaharlarini Ayol-ona, ayol-tarbiyachi, ayol-murabbiy. Ana shu ezgu xislatlar birgina inson qiyofasida o’z irodasini topgani tufayli ayol yangi mukammal insonni tarbiyalaydi. Uning hikmati, o’gitlari va nasihatlarida olam-olam hayot haqiqati jilolanib turadi. Ona kelajakning yaratuvchisi Ona eng mo’tabar, eng muqaddas zot Butun dunyo unga ta’zim qilguvchi Axir onalardan boshlanar hayot. Aziz o’quvchilar kelinglar bugungi darsimiz qiziqarliroq o’tishi uchun sinfimizni 4 guruhga bo’lib, darsimizni “O’yla, izla, top” o’yini orqali davom ettiramiz. Marhamat shartlar bilan tanishing. 1. “Jannat onalar oyog’i ostidadir” hikmatli so’zni izohlash (bunda o’quvchilar onalarni madh etuvchi she’rlar, qo’shiqlar yoki sahna ko’rinishlari orqali chiqishlari mumkin) 2. She’rlar bahsi. (Bunda har qaysi guruhdan bir o’quvchi chiqib onalar haqidagi she’rlardan aytadi, qaysi harfga tugasa, keyingi guruh o’sha harf bilan boshlashi kerak bo’ladi); 26 3. Aqlni charxlash. Bunda magnitafon orqali biror qo’shiqning kuyi qo’yiladi, o’quvchilar uning ijrochisi va qo’shiq nomini topishlari kerak bo’ladi. Qo’shiqlar ayollar va onalar haqida bo’lishi shart, chunki mavzuga mos keladi) 4. Farzandning onasi oldidagi burchi nimalardan iborat? (O’quvchilar kamida 7 ta burchni sanashlari kerak bo’ladi) 5. Rivoyat. (Bunda guruhlar onalar va ularning hurmatini bajo keltirish haqidagi rivoyatlardan namuna keltiradilar) 6. Kim chaqqon. Bunda guruhlar 1 minut ichida ayol yozuvchi va shoiralarning nomlarini qog’ozga yozishlari kerak. Har bir to’g’ri ism uchun 1 balldan to’plash mumkin. Yoki 7 ta shoira nomini yozgan guruh “Rag’bat” undan kam yozgan guruh “Jarima” kartochkasini oladi. 7. Vaziyatdan chiqish. Guruhlarga 4 ta kartochkada muammoli vaziyat yozilgan varaqlar tarqatiladi. Guruhlar ma’lum vaqt davomida shu vaziyatdan chiqib ketishning eng oson va eng maqbul yo’lini topishlari kerak. 1 shart. Jannat onalar oyog’i ostidadir. Sharifu hadisda “Jannat onalar oyog’i ostidadir” deyilgan. Insoniyat yaratilgandan beri uning sha’niga ko’plab she’rlar bag’ishlangan. Ulug’ shoir Alisher Navoiy ham ayolning latofati, nazokati, ilhombaxsh yurish-turishi haqida g’oyat go’zal, haroratli fikr qarashlarini nazm ipiga tergan. Besh dostondan tarkib topgan “Xamsa”da ayollarning, onalarning betakror timsollarini yaratgan. Shoir Layli, Shirin, Mehinbonu, Dilorom, Mehr, Lubatl Chiniyarning hayoti, tabiati, xulqi misolida ayolning go’zallik nafosat, vafo-sadoqat, mehr-muruvvat kabi insoniy fazilatlari madh qilingan. Layli va Majnunning, Farhod va Iskandarning onalari timsolida ayollarga xos bo’lgan farzandiga nisbatan qaynoq mehr orzulariga qanot bo’lish, amallariga hamdardlik qilish yurak-yurakdan baxtli bo’lishlarini istash kabi g’oyalarni tarannum etadi. Onalar farzandlariga qay darajada mehribon bo’lsalar, o’z samimiy muammolariyu mehribonliklari, ishonchda sobitliklari-yu, sevgida sadoqatlari, yoqib va yonib yashashga intilishlariyu, sabru bardoshlari bilan erlari tarbiyasiga ham ta’sir ko’rsata oladi. Ona uy bekasi oilaviy an’analarning davomchisi, asrovchisi va tashkilotchisi. To’y marakalarga bosh qosh bo’lib, oilaning nufuzini ko’taradi. Farzandlarini oilaviy an’analarni hurmat qilib yashashga o’rgatadi. U avlodlarni avlodlarga ulaydi Ona qadri cheksiz, ona bebaho, Ona yaxshi rahbar, ona rahnamo. Ona zo’r tabibu, ona chin davo, Ona soyabonu, ona jon fido Ona oliyhimmat, ona sersaho Ona sertilakdir, ona serduo Ayol ishchan, uddaburo bo’lsa, oilada to’kinlik barqaror bo’ladi. Bunday oilada ayol saltanatning vaziriga aylanadi. Vazir jamiyatning asosi bo’lgan oilaning mustahkamligini ta’minlaydi, barkamol farzandlarni tarbiyalab o’stiradi. II shart. She’rlar bahsi Huvillab qolar dunyo Agar ayol bo’lmasa. Hayotda qolmas ma’no, Agar ayol bo’lmasa. Kun botmaydi, oy chiqmas Sarishtali joy chiqmas, Erkaklardan boy chiqmas, Agar ayol bo’lmasa. 27 Bisyor bo’lsa, agar bol ham beqadr Takror aytilganda rangsizdir kalom. Bu yorug’ olamda Vatan bittadir, Bittadir dunyoda ona degan nom. Naqadar ulug’ ona degan zot. Biz sizni unutmaymiz toki bor hayot Ona kelajakning yaratuvchisi Ona eng mo’tabar, eng muqaddas zot Butun dunyo unga ta’zim qilguvchi Axir onalardan boshlanar hayot. Boshni fido ayla ato qoshig’a Jismni qil sadqa ano boshig’a Tun kunigga aylagali nurfosh Birisin oy angla, birisin quyosh So’zlaridan chekma qalam tashqari Xatlaridan qo’yma qadam tashqari Bo’ysun adab birla bari xizmating IV shart. Farzandning onasi oldidagi burchi nimalardan iborat Farzandning asosiy burchi ota va onasini hurmat qilish: Ayol bo’lmaganida hayot yashashga arzimasdi. Ota-ona bilan ochiq chehrada muomala qiling. Ota-ona keksayib qolganda ularni himoyaga olish farzand burchi. Ota-onaning duosini olishga shoshiling. Kim ota-onasini rozi qilsa,unga jannat nasib bo’lib olloh taolo umrini ziyoda qiladi. Kimning 3 ta qizi bo’lib,ularni o’z qo’lida tarbiya qilib katta qilsa va ularga marhamat nazari bilan qarasa,jannatga kirishi albatta muqarrar. Bolalar ota-onalari uchun sadaqa qilsalar savobi albatta ularga tegadi. Dunyoda hech bir gul onaning bolaga qilgan tabassumidan chiroyli emas. Davlating ota-onang. Ayol kulganda mamlakat yashnaydi Ona bilan bola, gul bilan lola. Ona kulsa-olam kular. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ona muqaddas, mo’tabar zot. Mehri daryo, qalbi pok, farzandlari uchun hamma narsaga tayyor, kerak bo’lsa jonini ham beradi. Shunday ekan onalarga qancha sajdalar qilsak ham oz. Ular oldida doimi ta’zimdamiz, qo’limiz ko’ksimizda. Onajonlarimiz doimi baxtimizga sog’-salomat bo’lishsinlar. Dunyo turguncha turishsin. V. Rivoyat. Rivoyat qilishlaricha bir kuni quyoshdan so’rabdilar. Sening haroratingdan zo’rroq taft bormi? Quyosh: bor, bu ona mehri. U mening taftimdadnda kuchliroq, debdi. O’limdan so’rabdilar. Sen bas keladigan kuch bormi? O’lim: bor, bu ona mehri, bu meni ham chekintirishga qodir. Hayotdagi bor go’zallik ayolga, onaga yarashadi, negaki Olloh uni go’zal qilib yaratgan. Quyoshdan mehr, oydan nur, yordan sadoqat, yulduzlardan chiroy olib, unga hadya etgan. Shunday ekan baxtimizga onajonlarimiz hamisha omon bo’lsinlar. Ular borki, hayot bor, baxt quvonch bor. VI. Kim chaqqon 1. Zulfiya 2. Uvaysiy 3. Nodira 4. Anbar otin 5. Halima Nosirova 6. Nalima Xudoyberdiyeva 7. Oydin Hojiyeva 28 VII. Vaziyatdan chiqish. 1. Bilmay qolib onangizni xafa qilib qo’ydingiz. Nima qilasiz? 2. Sizning fikringizcha onangiz sizni emas, ukangiz yoki opa – akangizni yaxshi ko’radi deb o’ylaysiz? Yoki shunday o’ylaydiganlar bor. Ular qanday yo’l tutishi kerak? 3. Onangiz siz uchun zarur bo’lgan, ammo katta mablag’ talab qiladigan nimanidir olib berolmadi, nima qilgan bo’lar edingiz? 4. Aytaylik onangiz uchun olgan sovg’angizni yo’qotib qo’ydingiz, boshqa sovg’a olishga sharoit to’g’ri kelmaydi, qanday yo’l tutasiz? Har bir shart bajarilgandan so’ng jarima va rag’bat kartochkalari berib boriladi va dars oxirida kartochkalar hisoblanib g’olib guruhlar baholanadi. Aktiv qatnashgan o’quvchilar alohida rag’batlantiriladi. Darsni o’qituvchi yakunlaydi. ONA ULUG’ ZOT Assalom ey davramizning Ey aziz mehmonlari Assalom ey ilmu – fanning Sohibi – davronlari Assalom ye aziz do’stlar Ham fikrdosh o’rtoqlar Davramizga xush kelibsiz Barcha do’stu – qondoshlar Dunyoda shunday ulug’ zot borki, biz undan hamisha qarzdormiz. Xalqaro xotin – qizlar kuni 8 mart bayramini nishonlash uchun tartibot Sahnada Davlat madhiyasi ijro etiladi. Boshlovchilar paydo bo’ladilar. 1 –boshlovchi: Assalomu alaykum, aziz mehmonlar, onajonlar! Bugun biz sizlarni madh etishga yig’ildik. Chunki bugun sizlarning dunyodagi eng ulug’ zot – onajonlarning bayrami. Biz sizlarni shu qutlug’ kuningiz - 8 mart bayrami bilan muborakbod etgani keldik. Bugun gulzordagi turfa gullarni, dildan otilib turgan mehru muhabbatni, tabiat ato etgan shafqat va muruvvatni, dildagi qaynoq haroratni sizga armug’on etgani keldik. Qabul qiling, aziz ustozlar, sizni ta’riflash uchun dil so’ziyu qalam kuchi ojizdir. Buyuk allomalarning beshigini tebratgan, mehribon, munis, mag’rur buyuk jafokash, zahmatkash zot, bu – onadir. Quyosh saxiylikni, dengiz tiniqlikni, tog’lar ulug’vorlikni, osmon kenglikni, bahor latofatni, gullar tarovatni, chashmalar poklikni, shabnamlar pokizalikni sizdan o’rgansiz! 2 –boshlovchi: Assalomu alaykum! munis onaxonlar Siz emasmu Navoiyning onasi Siz emasmu Amir Temur onasi Siz emasmu Ulug’begu Bobur onasi Siz barcha, barcha buyuk zotlar onasi. Sizga ta’zim, sizga ehtirom 29 Sizga olqish, sizga sharaf – shon! Lazgi o’yini ijro etiladi. 1 – boshlovchi: Buyuk alloma Alisher Navoiy sizlar haqingizda shunday deydi: Onalarning oyog’i ostidadur Ravzai jannatu junon bog’i Ravza bog’i visolin istar esang, Bo’l onaning oyog’i tufrog’i Onajonginam! Bir parcha etni avaylab, e’zozlab, ardoqlab katta qilgan, hayot bergan, qanot bergan Ona! Muruvvatli, adolatli, saxovatli, eng og’ir damlarda ham peshonamizni silab dalda bergan Ona! hayotga muhabbatni, yoshlarga, kattalarga izzat – hurmatni, odamgarchilikni, jamiki insoniy fazilatlarni qonimizga, jonimizga oq suti bilan singdira olgan, birgina tabassum, birgina jilmayishimizga aziz umrini qurbon etishga tayyor turgan fidoyi, mushfiq, mehribon siz –Onalarsiz biz yashay olarmikanmiz? 2 – boshlovchi: Oqqushlarni vafodor deb maqtashadi, bulbulllar gulning mahliyosi deyishadi. jahondagi jamiki jonzot vafodorlikni sizdan o’rgansin, bulbulllar xonish aylashni sizning allangizdan o’rgansiz, Onajonlar! Axir tonggacha ko’z yummasdan bedor chiqqan siz emasmu? Belanchagimizni, beshigimizni quchoqlab alla aytgan siz emasmi? 1 – boshlovchi: To’qqiz oy bizni avaylab qalbingiz tagida saqlab, hali tug’ilmagan, bu jahonga kelmagan farzandga chiroyli orzu – umidlar bilan liboslar tikkan chevar siz emasmi, Onajon! Shuning uchun jonim sizga qurbon onajon, Shuning uchun maqtasam, burro tilim, onajon. Biz ona ta’rifi zaminida shu o’tirgan aziz o’qituvchilarimizning go’zal chehralarini ham ko‘ramiz. Chunki ular ham ona! 2 – boshlovchi: Aziz ustozlar, onajonlar! Eshiting, shoirimiz Tolib Yo’ldosh sizni shunday ta’rif etibdi. 1 –boshlovchi: Jon – dil farzand panohi, mehri daryo onasiz, Onaizor, boshimizdan o’girilib parvonasiz Yurasiz yo’ldosh, hamdam, joy tuzab o’ltirasiz. Birgasiz, ko’ngiz uyida bir chiroqdek yonasiz Vaqtida bo’lmay yoningizda hayallar bo’lsamiz, Tunlari qush uyqusidan ming to’lg’onib uyg’onasiz Hech zamon bo’lgan emas, bu sabr – bardosh sizdagi, “Uh” desak, o’rtab yurakdan yonasiz, qiynolasiz Benazir xizmatlaringiz haqqi deyman, onajon. Onalikdan olam – olam orzunguzga qonasiz. 2 –boshlovchi: Sen borsan, saodat bog’i bexazon, Sen borsan, g’amsizmiz, yorqin hayotim Sen borsan, toshqindir, ilhom bulog’im, Sen borsan, porloqdor iqbol chirog’im Sobitsan, sodiqsan, mangu yasharsan, Sen bilan to’lqindir ravzai bayot, Sen bilan gulgundir shu buyuk hayot (O’yin) 30 1 – boshlovchi: Quvonchlarim bir jahon Bayramingiz muborak, Aziz ona, Onajon! 2 – boshlovchi: So’zlari bol, durdona, Mehnatda eng mardona Olam ichra yagona Sizsiz, ey, aziz ona 3 –boshlovchi: Ona – dongdor quruvchi, Ona – mohir paxtakor, Ona – lochin uchuvchi Ona – doktor shifokor Shundan keyin bayram tabriklari boshlanadi. Bayram hazily o’quvchilar bilan o’yin. A’lochi o’quvchilarga faxriy yorliqlar taqdim etiladi. Boshlovchilar: Aziz ustozlar, hurmatli maktabdoshlar, ruxsat bering shu bilan kechamizni yopiq deb e’lon qilamiz. Navro’zing muborak O’zbekistonim Assalom fasli bahor, assalom ey ahli davra Xushu xursandlik bugun, yangraydi shodiyona Marhabo ey azizlar, xush kelibsiz davramizga Bahor va shodlik ayyomi – Yangi kun muborak sizga Avval yuragingga mo’ralaydi u So’ngra kurtaklarga o’rgatadi so’z Zaminning ko’zidan qochadi uyqu Demak, bahor keldi, kelmoqda Navro’z Serquyosh yurtimiz mustaqillikka erishgach, ijtimoiy hayotning barcha sohalarida katta o’zgarishlar yuz bera boshladi. Avvalo, bu xalqimizning tarixan uzoq yillik milliy turmush va tafakkur mahsuli bo’lgan an’ana va urf – odatlari, ma’naviy qadriyatlari tiklanganligida namoyon bo’lmoqda. Haqiqiy o’zbekona urf – odatlarimizning hayotdan o’rin olayotgani, qadriyatlarimizning o’z mavqeini topayotgani ham shuning boisidir. O’zbek o’zligiga ishona boshladi. Quloq tutib maysa ohiga Malham qo’ygan ko’ngil dog’iga Hijron yoqqan o’rik shoxiga, Oq ro’molin otgan kelinchak Salom Navro’z! Assalom Navro’z! Ma’naviy boyligimiz bo’lgan Navro’z va hayitlarning tiklanganligi juda savobli ish bo’ldi. Kattalarga hurmat, oila va farzandlar to’g’risida g’amxo’rlik qilish, ochiqko’ngillilik, odamlarga xayrixoxlik bilan munosabatda bo’lish, o’zgalar kulfatiga hamdardlik va o’zaro yordam tuyg’usi xalqimizga xosdir 31 Ana shu yasharish, go’zallik, nafosat bayrami Navro’zi olam bilan barchangizni chin yurakdan muborakbod etamiz. Sizlarga mustahkam sog’lik, ishlaringizda omad, zafarlar tilaymiz Bu tong egnida atlasdan ko’ylak Shafaqqa o’ralgan qizlarday gulgun Ilk bora ko’z ochib chiqqan boychechak Sanamlar qo’lida intizor bu kun Bahoroy kirib keladi Xush kelibsan bahorim Bu diyorga marhabo Shuhrati olamga ketgan Gul diyorga marhabo! Bahoroy: Assalomu – alaykum meni intiq bo’lib kutgan azizlarim, mehribonlarim. Barchangizga qorli tog’lardan, qir – adirlardan, keng dalalaru, chaman bog’lardan salom keltirdim. Sizlarni shodlik va mehnat bayrami, nafosat va go’zallik ayyomi Navro’zi olam bilan chin qalbimdan tabriklayman va huzuringizga Navro’zoyni chorlayman. Quyosh tegrasida aylani falak Tabiat bezanib misli kelinchak Bugun yuz ochibdi turfa xil chechak Assalom, Yangi kun, assalom Navro’z Yana tenglashibdi kecha va kunduz Ko’kda nur taratar yarqirab yulduz Lablarda tabassum, aytib shirin so’z Hamma: Assalom Yangi kun, assalom Navro’z Navro’zoy: Salom mening qadrdonlarim! Ollohga shukronalar bo’lsin siz – la diydor nasib etganiga mana 4 000 yil bo’lyapti, silzar bilan birgaman. Mustaqillik sharofati bilan men qad rostladim, bugun esa ezgulik va poklanish bayrami bilan sizni qutlash baxtidan mamnunman Bahoroy: Dimoqqa yalpizlar nafasi urar Yurakda muattar chechaklar kular Bir suluv kelinchak salomga kelar Qadaming qutlug’ bo’lsin, aziz mehmonim Navro’zing muborak O’zbekistonim Navro’zoy: Istiqlol tongida dillar chulg’ondi Yuraklar to’lg’onib, dillar uyg’ondi Navro’z navolari jonni yayratib Ona yurt og’ushi dilga burkandi Hurlik Navro’zida aytingiz alyor Alyorlarga jo’r bo’lsin so’z ila ash’or Navro’z - bahor bayrami. O’lkamizda bahor – yilimiz o’z umrini yangidan boshlaydi. Yurt soya – salqin bo’lsin, o’tgan – ketganlar rohatlansin deb, navro’zgacha yo’llarga ko’chat, bolalarga atab hovli va bog’larda meva nihollari ekiladi. Ko’chalar tozalanib, ariqlar qaziladi. Hammyoq supurib sidiriladi. 32 Navro’zga atab yoshlar rang – barang kiyimlar tikadilar. Qariyalarga sarpo tayyorlanadi. Navro’z uchun uzum, qovun, olma kabi yoz mevalari saqlangan bo’ladi. Shinni, qiyomlardan tashqari, turli qandolatlar, sumalak pishiriladi. Bayram urf – odatlari 1. Navro’zda uy – joyni tozalaydilar 2. Navro’zga qadar daraxtlar tanasini oqlaydilar 3. Navro’zda bug’doy undirib, sumalak pishiriladi 4. Navro’zda yaxshi niyat qiladilar 5. Navro’zda navro’z taomlari pishiradilar 6. Navro’zda araz – ginalarni unutadilar 7. Navro’zda qarindosh – urug’larga boradilar 8. Navro’z kuni ota – ona qabrini ziyorat qiladilar 9. Navro’zda g’iybat qilmaydilar 10. Navro’zda otni, itni urmaydilar 11. Navro’z kuni bemorlarga bayram taomlari jo’natadilar Tabrik uchun so’z navbati maktab ma’muriyatiga beriladi Qo’shiq va raqs: Bahorim mening! Tadbirimiz tugadi, diqqat e’tiboringiz uchun rahmat xayr Poyi qadamingdan aylanay Navro’z O’quvchilar “Binafsha” guruhi ijro etgan “Kamolot” qo’shig’i bilan sahnaga kirib kelishadi. Boshlovchi: - Assalomu alaykum qadrli bayram qatnashchilari, muhtarama mehmonlar, munis onaxonlar! O’lkamizda bahor nafasi kezib yurgan ayni damlarda hamyurtlarimiz kayfiyatida ham o’zgacha ko’tarinkilik. Yosh – u qari yasharish va yangilanish, fasllar kelinchagi bo’lmish Bahoroyni allanechuk intiqlik bilan kutishadi. Siz azizlarni bahoringiz, yangi kuningiz bo’lmish Navro’zingiz bilan muborakbod etish maqsadida 10 – maktabning - sinf o’quvchilari “Poyi qadamingdan aylanay, Navro’z” nomli bayram dasturini tayyorlaganlar. Marhamat tinglab tomosha qiling! “Bahor valsi” yangraydi, 6 ta qiz va 6 ta o’g’il bola raqs ijro etadilar. 1- o’quvchi: Salom senga bahor ayyomi, Salom senga Navro’zi olam. Senga olqish, alyorlar aytar, Bugun har bir dili pok odam. 2 – o’quvchi: Maysa boshin ko’tardi yerdan, Gulbahordan bermoqda darak. 33 Momolar – u onaxonlar jam, Doshqozonda qaynar sumalak. Boshlovchi: - Aziz bolajonlar, bayramimizga Bahoroy ham tashrif buyurganlar, qani, birgalikda uni kutib olaylik – chi. BAHOROY: Men bahorman, gullarim bilan, Iliq quyosh nurlarim bilan. Kirib keldim, aziz bolalar, Olib keldim gul – u lolalar. Meni derlar go’zal bahoroy, Yetib keldim shoshib sizlarga. Jon kiritdim, iliqlik bilan, Maysalar – u gul, ildizlarga. 8 nafar qizlar ijrosida “Gullar” qo’shig’iga raqs. 1 – o’quvchi: Keldi bahor, keldi ko’klam, Bizlar bahor elchisi. Bizni bahor boshlab keldi, Navro’z bahor kuychisi. 2 – o’quvchi: Ye, Vatanim bahori, Ifor ochib kulasan. Sen pushti va zangori, Gullar bilan to’lasan. BAHOROY: - Bolajonlar, hozir sizlarga bir nechata topishmoq aytaman, topasizlarmi? Bolalar: (barabariga) - Ha! Bahoroy: - Qirda yoydim qizil gilam, Ko’rinadi go’zal biram. Hamma birgalikda: - Lolaqizg’aldoq 1 – o’quvchi: Dalalardir makonim, Yomg’irdir osh – u nonim, Bahor qandayin yaxshi, Qizil gullarning naqshi. 2 – o’quvchi: Kuldi lolaqizg’aldoq, Bahor keldi yo. Yashnab ketdi hamma yoq, Qizlar kuldi yo. Gullar, mening gullarim, Gulga to’lar yo’llarim. “Chaman – chaman bog’imda” qo’shig’ini hamma ijro etadi. BAHOROY: Yerdan asta unadi, Ilk bahorda kuladi. Hamma: Boychechak 1 – o’quvchi: Ochildimi boychechak, Endi har yon gul demak. Chunki bahor elchisi, Shu mittigul boychechak. 34 2 – o’quvchi: Binafshaxon, binafsha, Kulishlaring chiroyli. Bog’imizda ochilib, Turishlaring chiroyli. “Boychechak” qo’shig’ini hamma birga kuylaydi. Bahordan berdi darak Oson bo’lmadi kutmak. Senga talpingach yurak, Sevgan gulim boychechak. Boychechak, boychechak, Sevgan gulim boychechak. Boshlab berding bahorni, Toza kumush nahorni. Olibsan ixtiyorni, Seplaringni yoy chechak. Boychechak, boychechak, Seplaringni yoy chechak. Boshlovchi: Shuning bilan bugungi “Poyi qadamingdan aylanay Navro’z” deb nomlangan bayram tadbirimizni yakunlaymiz. Barchangizni yana bir bor kirib kelayotgan Navro’zi olam bahor bayrami bilan muborakbod etamiz. Har doim labingizdan kulgi, chehrangizdan tabassum arimasin. Mavzu: Sohibqiron Amir Temur Maqsad: a) o’quvchilarni bobokalonimiz Amir Temur hayoti bilan tanishtirish. b) o’quvchilarning axloqiy sifatlarini tarbiyalash d) to’g’ri va ravon so’zlash nutqini o’rgatish Darsning borishi. 1. Tashkilyi qism a) O’quvchilar bilan salomlashish b) Sinf davomatini tekshirish Yangi mavzu: Sinf xonasini Amir Temur rasmlari va u aytgan o’gitlarini o’quvchilarga ko’rinarli joyda osib qo’yish. Sinf xonasini bayramona bezash 1. Boshlovchi: Assalom so’zimning kirish qismidan Assalom musaffo yoshlik jismidan Samimiy dillardan yo’llaymiz kalom Ta’zim bilan deymiz assalom 35 2 – boshlovchi: Assalomu alaykum aziz ustozlarimiz va mehribon do’stlarimiz 1 – boshlovchi: Ko’ksimizda qo’limiz Odobdir shiorimiz! Bizlar deymiz doimo Assalomu alaykum! 2 – boshlovchi: Bugun biz bobokalonimiz Amir Temurning tavallud kunlariga 673 yil to’lganligi munosabati bilan yig’ildik. Hozir sizlarga tayyorlangan kechamizni namoyish etmoqchimiz. Marhamat, she’r va qo’shiqlarimizni tinglang, dam oling. - Xush kelibsizlar azizlar! 1 –o’quvchi: Biz kim – mulki Turon Amiri Turkistonmiz Biz – kim millatlarning Eng qadimi va eng ulug’i Turkning bosh bo’g’inimiz 2 – o’quvchi: “Qay bir joydan bir g’isht olsam, o’rniga o’n g’isht qo’ydirdim. Bir daraxt kestirsam, o’rniga o’nta ko’chat ektirdim. 3 – o’quvchi: G’olib chiqqan ne – ne janglarda Temur bobom botir umrbod Tuprog’idan quvib yovlarni, Ona yurtni qilgan u ozod. 4 –o’quvchi: Dovrug’ solgan yetti iqlimga Bo’lgandir u el qahramoni. Chunki Vatan, eli uchun u Ayamagan hattoki jonni. 5 –o’quvchi: Qahramonning o’charmi nomi? U yashaydi har bir yurakda U yashaydi ozod Vatanda Orzularda ezgu tilakda 6 – o’quvchi: Ulug’lagan o’zbek nomini Zafar quchib bahodir bobom O’tar yillar, o’tar asrlar Amir Temur yashaydi mudom (Sardor Raximxonning “Nazar – nazar” qo’shig’iga qizlar raqsga tushadi) 1 –o’quvchi: Amir Temur 1336 yil 9 aprelida Kesh Shahrisabzga qarashli Xoja Ilg’or qishlog’ida tavallud topdi. Otasi Amir Tarag’ay o’ziga to’q, badavlat kishi edi 2 –o’quvchi: Amir Temur jahonni larzaga solgan Aleksandr Makedonskiy, Gannibal, Atilla, Chingizxon kabi sarkardalar qatorida turadi 3 –o’quvchi: U davlat qurilishlari, fan, maorif va madaniyat taraqqiyotiga katta hissa qo’shgan, saltanat ishlarida tort narsaga amal qilgan 1. Kengash 2. Mashvaratu maslahat 3. Ehtiyotkorlik 4. Qat’iy qaror, tadbirkorlik, hushyorlik 4 –o’quvchi: Sohibqiron Amir Temur 1355 yilda Saroy Mulk xonimni o’z nikohiga olgach, “Ko’ragon” unvoniga musharraf bo’ldi. “Ko’ragon” iborasi mo’g’ulcha so’z bo’lib, “kuyov” degan ma’noni ifodalaydi. 5 –o’quvchi: Amir Temurning otasi Tarag’ayning 4 o’g’li va 2 qizi bor edi. Katta farzand Amir Temur Shahrisabz hokimligini egalladi 6 –o’quvchi: Ali Yazdiyning Amir Temurga bag’ishlab yozilgan madhiyasidan: 36 Shunday Sohibqiron shuhrati bilsang, Nasabi haqida gap surishtirsang, Otadan – onaga to odam – ato Bori shohlik taxti uzra qo’ymish poy 7 – o’quvchi: Ispaniyalik elchi Klavixonning yozishicha, Amir Temur davrida hech bir kishi rasmiy ruxsati bo’lmasa, mamlakatdan chiqib keta olmagan. Bu bilan hunar egalarining tarqalib ketishiga yo’l qo’yilmagan. Klavixo Amir Temur saroyida ming nafar hunarmandlarning ishlagani haqida yozadi 8 – o’quvchi: Har kuni Amir Temur yuzlab odam bilan muomala qilib topshiriq bergan, ularning bajarilishini nazorat qilishda yanglishmagan. Ibratli fazilatlaridan yana biri kimda – kim yordam so’rab, panoh istab kelsa, gunohi bo’lsa ham kechirgan. Gunohni kechira bilish ham fazilat. 9 – o’quvchi: “Temur yo’lg’onning dushmani bo’lib hazil uning ko’ngliga yoqmasdi. O’zining oldida talon – taroj, qotillik, zo’rlik haqida gapirilishiga yo’l qo’ymasdi. U haqiqat qanchalik achchiq va qattiq bo’lmasin, uni eshitishni yaxshi ko’rardi”, deb yozgandi ibn Arabshoh 10 – o’quvchi: Ha, ulug’ bobomiz o’ta shijoatli, jasoratli, qat’iyatli, botir, dovyurak, mard, tadbirkor, usta siyosatchi singari fazilatlarga ega bo’lgan, hamda ana shunday odamlarni u izzat – hurmat qilgan 1 – boshlovchi: Amir Temur kitobni juda qadrlagan. Dunyoning hamma joylaridan noyob durdonalarni Samarqandga yig’diri, boy kitobxona tashkil qilgan. Bu esa ilm fanning rivojiga katta ta’sir ko’rsatgan. 1996 yil – Temur bobomizning yili. Sohibqironning tarixdagi asosiy xizmati barcha xalqlarning boshini qovushtirishdan iborat bo’lgan. 2 – boshlovchi: Ulug’ insonlarning fazilatlari ham ulug’ bo’ladi. Amir Temur bobomiz bu borada tengsizdir. Mana, ulardan ayrimlari. Sohibqiron ilm fan ahllari – ulamolari, shoiru fozillari, kosibu hunarmandlarini, hatto ular dushman bo’lsa ham, o’z himoyasiga olib, moddiy va ma’naviy qo’llab – quvvatlagan. Ayniqsa, ustodlarni e’zozlab va qadrlab, qulay sharoit yaratib berganlar 1 – o’quvchi: Amir Temur buyuk sarkarda bo’lgan. Amir temur umr bo’yi o’zining “Kuch adolatda” degan hikmatiga amal qilgan. Juda ko’p mamlakatlarda adolat o’rnatgan. Temur bobomizning ishini Mirzo Ulug’bek, Bobur mirzolar davom ettirgan (Mansurxon Nurmatov “Davraga tushgan go’zal” qo’shig’iga qizlar raqsga tushadi) Sahna ko’rinishi 1 – boshlovchi: - Bir kuni Amir Tarag’ay ko’p qo’ylarni o’g’liga berib….. Ota: - O’g’lim bu qo’ylarni bozorga etib sotib keling. Temurbek: - Xo’p bo’ladi otajon 4 – Boshlovchi: - Temurbek qo’ylarni ming oltinga sotib oltinlarni beliga bog’lab, sayr qilib yurgan edi. O’sha yerda xushovoz bir qalandar odamlarga so’zlab turgan edi. Qalandar: - Shul yozuvni qadriga yetib, kim ming oltinga olsa, dunyoning oxiriga yetadi 6 – boshlovchi: - Temurbekning himmati jo’shib… Temurbek: - Mana bu ming oltinni olib menga shu hse’r bitilgan qog’ozingizni sotsangiz, mana sizga ming oltin Boshlovchi: - Qalandar Temurbekka tikilib turdida nasl – nasabini so’radi. So’ng tayinladi: Qalandar: - Otang oldiga borgil. Buni otang oldida o’qi, borguncha ochma. Temurbek: 37 - Otajon mana bu she’r bitilgan qog’ozni bir qalandardan ming oltinga sotib oldim Boshlovchi: - Otasi qog’ozni o’g’lining qo’lidan olib uni o’qiy boshladi Ota: - Zulm bilan dunyoda nom qoldirib bo’lmaydi. Jamshid Sulaymon, Iskandarlar o’tib ketdi. Navbat senga ham yetishi tayin. Dunyoga keldingmi, yaxshilik bilan nom qoldir Ota: - Mazmunidagi ruboiy ekan. Ruboiyning muallifi o’sha Qalandar alloma shoir Kamol Xo’jandiy ekan. Ul zotni man ko’p hurmat qilurman. Barakalla, o’g’lim, ko’p dono ishga oltinlarni sarf etibsan. Endi ming oltinga olgan ushbu hikmatlarga qat’iy rioya qilmoq lozimdir Temurbek: Xo’p bo’ladi otajon 1 – o’quvchi: Temur –ozodlik va mustaqillik uchun kurashdi 2 – oq’uvchi: Temur – markazlashgan davlat asoschisi 3 – o’quvchi: Temur – ilm fan homiysi 4 – o’quvchi: Temur – insoniy fazilatlar egasi 5 – o’quvchi: Temur – barpo qilgan bog’lar hozir ham gullab – yashnab turibdi 6 – o’quvchi: Temur – adolatli hukmdor 7 – o’quvchi: Temur – barpo etgan yodgorliklar 8 – o’quvchi: Temurning Yevropa oldidagi xizmati 9 – o’quvchi: Temur – sarkarda 1 – boshlovchi: Bobomiz qadami tekkan yodgorliklarni ziyorat qilish, tadbirlar, ertaliklar o’tkazish bilan Amir Temur haqidagi bilimimizni, tasavvurimizni boyitaylik 2 – boshlovchi: Chunki, Amir Temur faxrimiz. U millatning g’ururi Tariximizning yorqin yulduzi. Biz Amir Temur bobomiz davrini qanchalik yaxshi o’rgansak, tarix haqidagi tasavvurlarimiz shunchalik rivojlanadi. Sohibqiron bobomiz o’gitlariga qanchalik amal qilsak, shunchalik halol yashaymiz 1 – boshlovchi: Bobokalonimiz Amir Temurga bag’ishlangan tadbirimiz sizlarga manzur bo’ldi deb umid qilamiz 2 – boshlovchi: Endigi so’zni sinf rahbarimiz ___________________ga beramiz. Marhamat! Maktab ma’muriyati va rahbariyatiga so’z beriladi va kecha yakunlanadi “SOHIBQIRON AMIR TEMUR” BADIIY KECHA - Odatda oftob ham Yo’lni boshlar salomdan. Qo’limiz ko’ksimizda Assalomu alaykum! - Ko’ragoniy jadvalin tuzgan Sirli osmon toqiga Ilk Narvon qo’ygan Ulug’bek bobomizga tasanno Shoir, bobom, olim alloma sarvar Umrini xalqiga bergan xalqsevar Ellarga quyoshdek maqbul kitobi 38 Jahonga nur sochar “Xamsa” oftobi Mir Alisher bobomizga tasanno - Keldim Hind sori o’z ixtiyorim birla Lekin borurimda ixtiyorim yo’qdir – deb Fig’on chekkan Mirzo Boburga ta’zim O’tar kunlar, o’tar zamon, Ey, Vatanim bo’lma hijron Men ketsamda sen bo’l omon Omon Vatan, Vatan omon! – degan Bolalar uchun maktablar ochgan Avloniy bobomizga ta’zim! O’qituvchi: Fikri buyuk ajdodlarni ta’riflaydi. Aprel oyida tug’ilgan Amir Temur haqida o’quvchilar ta’rif beradilar. - Sohibqiron bobomiz Amir Temur 1336 yilning 9 – aprelida Movarounnahrning ko’rkam shahri Shahrisabz (Kesh)ning Xo’ja ilg’or qishlog’ida tavallud topganlar. - Amir Temurning onasi Takina begim mashhur qonunshunos olim avlodidan edi. Otasi Tarag’ay bahodir Chig’atoy xonlari huzurida yuzboshi bo’lib xizmat qilgan. - Temurbek bilim olishni 7 yoshidan boshladi. Bu haqida uning o’zi bunday deydi: “Yetti yoshga to’lganimda Shahrisabzdagi madrasaga olib borishdi va qo’limga soz’lar jadvalini berishdi” U so’zlarni qiynalmay o’qiy boshladi. - Chunki u harflarni uyida o’rgangan edi. 9 yoshga kirganda madrasadagi hamma bolalardan ustun bo’lib oldi. - Temurbek 12 yoshida bolalar bilan o’ynashni kamaytirdi. Vaqtini o’z tengdoshlari hamda o’smirlar bilan o’tkazdi. Ta’til vaqtlarida esa u otasidan va boshqa kishilardan harbiy san’at va bahodirlik rasm – rusumlarini mukammal egalladi. 15 yoshga yetganda ot minib, ov qilishni sevib qoldi. Bu ishda katta mahoratga erishdi. - Temurbek yaxshi o‘qib, ziyrak va jasur bola bo’lib o’sdi, el – yurtga mehr qo’ydi. Ammo uning bolalik va yigitlik davri og’ir kunlarga to’g’ri keldi. - Qozonxon o’ldirilgandan (1346 yil) keyin viloyat hokimlari hukumatga bo’ysunmay qo’ydilar. Buning ustiga ular xalqni ayovsiz talar edilar. - 1360 yilda mamlakatni mo’g’ullar bosib oldi. Viloyat beklari mamlakatni himoya qilmadilar. Aksincha, ularning ko’pi yurtni tashlab qochdi. Qolganlari esa mo’g’ullar oldiga borib tiz cho’kdi. O’YIN - Mana shunday og’ir kunlarda el – yurt yukini Temurbek yelkasiga oldi. U xalqni o’z atrofida to’plab, mo’g’ullarga qarshi kurash boshladi. Bu kurash o’n yil davom etdi. - O’sha yillari Temurbek ko’p azob uqubatlarni boshidan kechirdi. Tog’u toshlarda, cho’lu biyobonlarda kun o’tkazdi. Asirlikda 62 kun zindonda yotdi. Bir umr aziyat chekdi. Lekin eliga, yurtiga xiyonat qilmadi, unga hamisha sodiq qoldi. - Oqibatda Temurbek va unga ergashgan amirlar mo’g’ullar ustidan g’alaba qozondi. Bosqinchilar mamlakat hududidan quvib chiqarildi. - Amir Temur elim deb, yurtim deb jonini fido qilgan, og’ir – vazmin, mulohazali buyuk shaxsdir. Tarixchi olim Abu Arabshoh Sohibqiron bobomizni shunday ta’riflaydi “Temur baland bo’yli tik qomatli keng peshonali kallasi katta edi. G’oyatda kuchli, oq – qizil yuzli va qo’l - oyoqlari baquvvat edi.” - Ulug’ bobomizning tarixini qunt bilan qancha o’rgansangiz xalq nima, Vatan nima va farzandlik burchi nimaligini bilib olasiz. Qo’shiq 39 - Amir Temur o’z oldiga Samarqandni ko’rkam shaharga aylantirishni maqsad qilib qo’ygan edi. Samarqand atrofida Bog’i Chinor, Bog’i Shamol, Bog’i Dilkusho, Bog’i Behisht, Bog’i Nav kabi bir – biridan go’zal bog’lar barpo ettirdi. Amir Temur o’gitlari - Kuch adolatdadir. - Birni ko’rib fikr qil, birni ko’rib shukr qil. - Bugungi ishni ertaga qoldirma. - Chin do’st uldurki, do’stidan hech qachon ranjimaydi. Agar ranjisa ham uzrini qabul qiladi. - Sodiq va vafodor do’st ilk, o’z do’stidan ranjimaydi, do’stining dushmanini o’z dushmani deb biladi. Agar kerak bo’lsa, do’st uchun jonini ham ayamaydi. - Yaxshini yomon kunda sina “Amir Temur” she’ri Men kuylamay, kim kuylar, Zavqin jahonga so’ylar! Nomini jahon bilar Buyuk Temur bobom bor Tuzib eng ulkan davlat Qucholgan tengsiz shuhrat Ilmni qilgan hurmat Buyuk Temur bobom bor. Samarqandni bog’ etgan El ko’ksini tog’ etgan Do’stlar ko’nglin chog’ etgan Buyuk Temur bobom bor. Jaranglatib oltin tor, Kuylab yubor, ey olqor; Yer yuziga iftixor Buyuk Temur bobom bor! Biz kim mulki Turon Amiri Turkistonmiz. Biz kim millatlarning Eng qadimi va eng ulug’i Turkning bosh bo’g’inimiz Vatan haqida she’r Tadbir yakunlanadi. 9 – may – “Xotira va qadrlash kuni” mavzusidagi tadbir ssenariysi Kecha o’tkaziladigan joy shinamgina bezatilgan Devorlarda shu sanaga bag’ishlangan devoriy ko’rgazma, gazeta va yozuvlar osilgan. Kechaga ikkinchi jahon urushi qatnashchilari, mehnat faxriylari, mahalla faollari, xalq ta’limi sohasida ko’p yillar xizmat qilgan kishilar “Kamolot”, “Mahalla”, “Nuroniy”, “Ta’lim” va “Ustoz” jamg’armalaridan vakillar taklif qilingan. (Tanburda “Cho’li iroq” kuyi past ovozda chalinib turadi) Davraga bir yigit va bir qiz boshlovchilar kirib kelishadi 1 – boshlovchi: Ohim yetsin desang agar Ollohga, Qo’l urmoqchi bo’lsang haq ish, savobga. Mayli, bormasang ham Makkatillohga Mehr ko’rsat, o’zing mehr ko’rgaysan, 40 Ikki dunyong obod inson bo’lgaysan. Assalomu alaykum! Aziz ustozlar, mehmonlar, maktabdoshlar 2 – boshlovchi: Assalomu alaykum, mehri daryo onaxonlaru diyonatli otaxonlarimiz. Xotira va qadr kechamizga xush kelibsiz! 1 – boshlovchi: O’tganlarni xotirlash va ularning ruhini shod etish insonga xos fazilat. Bunday savobli va xayrli ishlarga qo’l urmoqlik esa yuksak oliyjanoblikdir. 2 – boshlovchi: Hurmatli Prezidentimiz I. Karimovning farmoniga binoan 9 may “Xotira va qadrlash kuni”deb e’lon qilinishi hammani behad quvontiradi. Qutlug’ zamin uchun, baxt, zafar uchun, Yigirma million mard jonini berdi. Birov oyog’ini, birov qo’lini, Birov kaftidagi nonini berdi. Oradan mana ellik besh yil o’tibdi. Lekin urush jarohatlari bitar ekanu, yurak jarohatlari bitmas ekan. 1 –boshlovchi: Buvim ado bo’ldi o’g’lin g’amida Jangda shahid ketgach kattakon tog’am. Uch o’q dog’i border otam tanida, Uch o’q jarohatin sezaman men ham. 2 – boshlovchi: Ha azizlar! Biz bugun 1941 – 45 yillar Ikkinchi jahon urushi qurbonlari, mash’um Afg’on urushi shaxidlari, yana qanchadan – qancha marhumlarni yod aylaymiz va ularning aziz xotirasi uchun biz lahzalik sukut saqlaymiz. /Sukut/ 1 – boshlovchi: Azizlar! Hozirgi so’z mehmonimiz Ikkinchi jahon urushi qatnashchisi_____________________________ga beriladi. (So’z tugagandan so’ng sahnaga 2 – boshlovchi chiqadi) 2 – boshlovchi: Rahmat, sizga sog’ – omonlik, farzandlar kamolini tilaymiz. SAHNA KO’RINISHI QABRISTON Uchta qabr yonma – yon qilingan. Boshida ro’mol o’ragan ayol va ikki bola kirib kelishadi. AYOL: Qadamlarim horg’in, nigohim mungli, Qabrlarga boqib o’yga tolaman. O’tgan – ketganlarni yodga olaman, Xazin nidolarga to’lib bu ko’nglim. /Qabr uzra tiz cho’kib/ Mana otam o’z qabrida, onam o’z qabrida menga nigoron. Qaniydi bir lahzagina tirilsalar. Nariroqda akam qabri. U go’yo bosh ko’tarib qarayotgandek. Hayotga to’ymagan mungli, mehrli nigohi bilan menga tikilayotgandek. /G’oyibdan tovush keladi/ OTA OVOZI: Qizim, seni sog’indim. Tushlaringda bezovta qildim. Meni kechir. AYOL: Otajon, meni siz kechiring. Bir yil bo’ldi qarang – a, vaqt topolmayman, qadamim yetolmas sizlarga. Mana bugun yetib keldim huzuringizga. Sog’inchimni izhor qilay sizga chin dildan. Tushlarimga kirib turing, ranjimang mendan. Otajonim, mehribonim, maslahatgo’yim. Bu kun dilginamni yozib ketayin. Rozi bo’ling mendan, padarim. Otajon! Mana o’n bir yildan buyon bu maskanda akam yotibdi. O’sha mash’um afg’on urushidan qaytmadi. Onam akamning “onmajon, men sog’ – salomat, nasib bo’lsa tezda diydor 41 ko’rishamiz, singlimga ayting, meni to’yimga hozirliklarini ko’raversinlar”, deb yozgan xatlarini o’qiyverib, kuta- kuta oxiri bandalikni bajo keltirdilar. Otajon! Bir dunyo orzulari qalbida armon bo’lib qolgan begona tuproqda jon bergan akajonimning hayotda yo’qligi, shahid ketganligini his etish men uchun qanchalik og’ir. /Qabr uzra tiz cho’kadi/ Nega tushlarimga kirmaysiz, aka? Sizni sog’inaman, ko’rgim keladi. Ruhingizdan madad olib turayin, Chehrangizga boqib turgim keladi….. /G’oyibdan akaning tovushi keladi/ Singlim, men hamisha yoningdaman, bil, Biz, marhumlar sizdan in’om kutmaymiz. Zaminga cho’kdi – ku armonim ohim, Biroq yaqinlarni hech unutmaymiz. Meni eslab turgin unutma singlim, Shunda tushlaringga kirarman balki Jismim xokisoru intiqdir ko’nglim, Sen yorug’ dunyoda yulduzdek balqi! /Qur’on tilovat qilinadi/ 1 – boshlovchi: Qay mijjada nogohonda miltilladi nam, Ko’z yoshi, bu – omadsizlik, qayg’uning kori. Lekin yillar o’tib sekin unitilar g’am, Har qanday dil yarasiga vaqt erur dori. 2 – boshlovchi: Mash’um urush xotiraga tushganda ammo, Dilga qayg’u sanchiladi bamisoli tig’ Bu qayg’uni yuva olmas yillar ham also, Tabobat ham unga shifo bermoqqa ojiz. Endigi so’z Afg’on urushi qatnashchisi, hurmatli _________________ ga beramiz. 1 – boshlovchi: Rahmat, sizga kuch –quvvat va sog’lik tilab qolamiz. Hamisha safimizda bo’ling. Also g’am ko’rmang! (Qo’shiq “Otaxonlar”) 1 – boshlovchi: Azizlar! Ko’pchilikka ayonki, ilgari 9 mayda Ikkinchi jahon urushu qatnashchilarini eslash odat tusiga aylanib qolgandi. Bugun esa bu masalaga yangicha munosabat bilan qaralmoqda. Hukumatimiz olib borayotgan siyosatda inson omili bosh mezon bo’lib, uning qadr – qimmati e’zozlanishi va ulug’lanishidan ko’nglimiz tog’dek ko’tariladi. 2 – boshlovchi: Prezidentimiz iborasi bilan aytganda “Biz nafaqat o’tganlarni xotirlashimiz, balki bugun hayot bo’lganlarni qadrlashimiz, hurmatini joyiga qo’yishimiz zarur. “Qadrlash” deganda faqat urush qatnashchilariga emas, qariyalarimizga, ota – onalarimizga, barcha yaqinlarimizga ehtiromni tushunaylik. Shu ma’noda bu kun o’ziga xos ahamiyat kasb etadi”, degan dilga yaqin so’zlarni eshitarkanmiz, beixtiyor qalbimiz faxr va iftixor tuyg’ulariga to’lib ketadi. 1 – boshlovchi: Vaqt orzu mash’alin dilga yoqqandir bo’ysungan halovat bilmas zotlarga. 42 Ulug’ ishlar bo’lib qadr topgandir, Aylanib qolgandir kashfiyotlarga. Cho’lga tomir yoygan kanallardir vaqt, Qo’yni ob –hayotga oqadi to’lib U – baravj, yuksalib borayotgan daraxt, U – bog’dir, hosilga turar g’arq bo’lib….. 2 – boshlovchi: Ha, inson umri barpo etilgan bog’ – rog’lar, qon tomirlari yanglig’ oqayotgan ariqlar, kanallar, hosilga burkangan dalalar, ko’kka bo’y cho’zgan binolar timsolida yashaydi. Tevarak atrofga bir nazar tashlang. Ona – zaminimiz, diyorimiz ezgu ishlarga baxshida umrlar bois yashnab yasharmoqda. Biz yosh avlodlarga kamolot, istiqlol ufqlarini keng ochib bermoqda. Hayot mazmuni nimadan iboratligini, inson qanday yashashi kerakligini anglatmoqda. Shu bois ham butun umrini el – yurt xizmatiga baxshida etgan nuroniylarimizni har qancha e’zozlasak oz. Ularning yashash tarsi, halolligi, bosib o’tkan hayot yo’li biz, yoshlar uchun ibratlidir. 1 –boshlovchi: Bugungi davramizda ana shunday samarali, serzahmat mehnati bilan ko’pchilik hurmatiga sazovor otaxon va onaxonlarimiz ham tashrif buyurishgan. Biz cheksiz hurmat, yuksak ehtirom bilan navbatdagi so’zni _________________________ ga beramiz. 2 – boshlovchi: Dil so’zlaringiz uchun Rahmat! Hayot nuroniy chehralaringizdan shodlik, shukrona hislarini also aritmasin (Qo’shiq “Segoh”) Sahna ko’rinishi (O’sha qabriston. Ayol) Qabr uzra tiz cho’kib AYOL: Onajon! Onaginam, mana men keldim huzuringizga. Sizni juda – juda sog’indim. Bahorni, gullarni sevardingiz, mana bu gullar siz uchun…. (Qabr uzra guldasta qo’yadi) Sizni bilib – bilmay ozor bergan, dilingizni og’ritgan kunlarimni eng baxtsiz kunim deb, beg’ubor bolalik onlarimni, sizning tizzangizga bosh qo’yib uxlab qolgan tunlarimni eng baxtli kunlarim deb, bilaman. Na chora, o’lim haq ekan. Sizsiz koshonalar vayron, Yuragim sanchar beomon Sog’indim – ku bugun yomon Onajonim, kelmadingiz. Shoir bu misralarni xuddi siz uchun yozgandek tuyuladi, menga. Ha, onajon, mana bugun men ham onaman, sizning dardlaringiz, yurak armonlaringiz menga ko’chdi. Sog’intirib qo’ymang, tushlarimga kirib turing onajon. Ilohim, joyingiz jannatda bo’lsin! (Ona haqida qo’shiq ijro etiladi) 1 – boshlovchi: Ey olloh, tilayman sendan umrbod Dillarni yig’latma, mutlaqo abad. Yoshlarga umr ber, insofi birla, Hech kimning dillari bo’lmasin yara. Hayot berilarkan faqat bir marta O‘lim tanlamaskan kichik yo katta 2 – boshlovchi: Hech kimning ko’nglini qilmagin vayron, Hech kimni yig’latib qo’ymagin biyron. Hech kimga farzandin dog’ini solma, Yoshin yashamasdan hech kimni olma. 43 Azizlar ! Yakuniy so’zni shu dargoh direktori ____________________ga beramiz, marhamat. 1 – boshlovchi: Bizga diydor kerak, dunyo kerakmas, Bizga ma’no kerak, da’vo kerakmas. Biz – chun qadr kechasidur bu kecha, Tinchlik kerak, urush also kerakmas…. 2 – boshlovchi: Aziz do’stlar! Shuning bilan davramiz nihoyasiga yetdi. 9 mayni “Xotira va qadrlash” kuni sifatida nishonlanishini butun xalqimiz va millatimizga bo’lgan yuksak ehtirom ramzi deb bilgaysiz. Ilohim bizga ham o’tgan tabarruk insonlarning ruhlari hamisha madadkor bo’lsin! 1 – boshlovchi: Hammangizga sabr – bardosh, mustahkam iroda tilaymiz. Bu dunyoda hammamiz g’animatmiz. Har bir bandaga Olloh bergan umrni musaffo osmon ostida, g’am – qayg’ulardan yiroq, farovon va tinch yashab o’tish nasib etsin. Ey inson! Tug’ilding, yashading demak, Insondek ezgu ish qilganing yaxshi Hayot gumbazida neki ish qilsang O’zingga qaytishin bilganing yaxshi. “Bolaligim qoldi ortimda” mavzusidagi So’nggi qo’ng’iroq ssenariysi. Maktab hovlisi bayramona bezatiladi. Kiraverishda “Birinchi qo’ng’iroqdan, so’nggi qo’ng’iroqqacha”, “Xayr, jonajon maktab!”, “Sizga ta’zim, sizga ehtirom”, “Oq yo’l sizga bitiruvchilar” kabi shiorlar osiladi. Maktabga ota – onalar, homiy tashkilotlar vakillari, mahalla faollari, faxriy o’qotuvchilar va bishqa mehmonlar taklif qilinadi. 1 va 9 – sinf o’quvchilari belgilangan joyda saf tortib turadilar. Ma’naviy –ma’rifiy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari kechani ochiq deb e’lon qiladi. O’zbekiston madhiyasi yangraydi. davlatimiz bayrog’i ko’tariladi. Dastlabki so’z maktab rahbariga beriladi. Maktab rahbari tashrif buyurgan mehmonlarni tanishtirib, bitiruvchi o’quvchilarning yutuqlari haqida so’zlaydi. Olimpiada g’oliblari hamda o’quvchilarga faxriy yorliqlar topshiriladi. Kechaning qolgan qismi bitiruvchilar orasidan tayinlangan boshlovchilar tomonidan davom ettiriladi. I boshlovchi: Assalomu alaykum, mehmonlar, mehribon murabbiylar! II boshlovchi: Assalomu alaykum, yetuklik damlarining unitilmas daqiqalarini qalblarida hayajon bilan qarshi olayotgan bitiruvchi tengdoshlar! III boshlovchi: Assalomu alaykum, bugungi kechamiz qahramonlariga havas bilan tikilayotgan jajji ukajonlar!. IV boshlovchi: mana bugun yurtimizdagi barcha umumta’lim maktablarida katta tantana – “So’nggi qo’ng’iroq” tadbiri o’tkazilmoqda. I boshlovchi: Biz bitiruvchilar orziqib kutgan quvonchli va hayajonli damlar arafasida turibmiz. 44 II boshlovchi: Garchand shu kunni orziqib, havasla kutgan bo’lsakda, qalbimizning tub – tubidan shu aziz maktabimiz quchog’ida, sinfdoshlar davrasida yana bir kungina qolgimiz keladi. III boshlovchi: 9 yil biz ta’lim olgan qadrdon maktab bilan xayrlashish qanchalik og’ir ekanini ayni shu daqiqalarda his qilayapmiz. IV boshlovchi: Lek hayot, vaqt faqat oldinga intiladi. I boshlovchi: Bolaligim qoldi ortimda, O’n oltida yoshginam hozir. Katta hayot yo’li oldinda, Katta hayot peshboz, muntazir. II boshlovchi: Sevinchdanmi ko’zimda shabnam, Dilda mehrim, boqaman shodon. Chin do’stlik yo muhabbat, bilmam, Qalbimida bor bir shirin tug’yon. III boshlovchi: 9 yil ilgari ilk maktabga kelgan chog’imizda qo’llarimizdan ushlab xonalariga yetaklagan, bizga o’qishni, yozishni o’rgatgan ustozlarimizning mehnatini sanasak, e – he vaqtimiz ham yetmaydi. IV boshlovchi: maktab deganimizda eng avvalo ko’z ongimizda ustozlarimiz, ularning igna bilan quduq qazishdek mashaqqatli mehnatlari –yu kunni tunga ulab sabr – bardosh bilan bilim berishlari gavdalanadi. I boshlovchi: Ha, aziz ustozlar. Sizni e’zozlamagan shoir, ta’riflamagan shogird topilmasa kerak. II boshlovchi: Siz tundagi yo’lchi yulduzdek o’z bilimlaringiz bilan shogirdlaringiz dilini yoritasiz. Ular ko’ngliga malham bo’lasiz. III boshlovchi: “Alifbe” kitobini varaqlab, har bir harfga qiziqsinib, tikilganimizda, ana shu siru sinoatga to’la kitobimizni sabr – bardosh bilan o’rgatgan ustozlarga yana bir bor ta’zim qilgimiz keladi. IV boshlovchi: 45 daqiqa sirin kim bilar, Sochingiz oqiyu ajinlar ular. Bolalar qalbiga tushgan tuyg’ular, Vatanimning dono muallimlari. I boshlovchi: Sinflar to’lishib to’lib boradi, Ilm dengizida suzib boradi, So‘zlaridan gullar tuzib boradi, Vatanimning dono muallimlari. II boshlovchi: Shodliklar ko’p, uning sanog’i yo’qdir, Siz bergan mehrning adog’i yo’qdir, Siz kabi limning fidosi yo’qdir, Vatanimning doni muallimlari. Bitiruvchilar davraga chiqib 9 – yil ichida xotiralarida chuqur iz qoldirgan shodiyona kunlar, birinchi o’qituvchilari, birinchi yodlagan she’rlari, eng qiziqarli voqealarni, ustozlarga bag’ishlab o’zlari yozgan she’r va qo’shiqlarni ijro etishi tavsiya etiladi. III boshlovchi: Post aytsam, o’zingsan eng avval daho, Sen hayot ganjida duru bebaho. IV boshlovchi: Ulug’ ayyomdagi she’riy kalom bu, Shogirdlar nomidan qutlug’ salom bu. I boshlovchi: Sizga bag’ishlanur do’stlar salomi, 45 Sizga bag’ishlanur shogird kalomi. II boshlovchi: Bugun o’zgachadir olam jamoli, Tabriklar tugamas bitmas davomi I boshlovchi: Biz hayotimiz davomida nelarga erishmaylik, qaylarda bo’lmaylik, qalbimizning bir chetida qadrdon go’shamiz – aziz maktabimiz xotirasi, sog’inchi yashaydi. II boshlovchi: Ko’ngillarimiz to’rida eas, siz aziz ustozlarga bo’lgan mehru muhabbat, buyuk ehtirom yashaydi. III boshlovchi: Bizni yetuklik olamiga kuzatayotgan mo’tabar va munavvar ustozlarimizning mehr to’la duosi qalbimzida muhrlanadi. I boshlovchi: Shogirdlar bilimi – qanotdir sizga. Mehnatga halollik – sadoqat sizga. Xotirjam yashamoq chin rohat sizga, Siz asl insonsiz, dono muallim! II boshlovchi Qalblarga ilmlar o’ygan naqqoshsiz To’yu marakalar to’rida boshsiz. Yaxshilik yo’lida doim yo’ldoshsiz, Siz shunday buyuksiz aziz muallim! Ustozlar haqidagi qo’shiq ijro etiladi. II boshlovchi: Yillar o’tib ulg’aysak bir kun, Yoshligimiz xayol bo’ladi, Aytilmagan dil so’zlar uchun, Yuraklarda armon to’ladi. III boshlovchi: Arzimagan bir gap talashib, Arazlashib qolardik goho, Zumda olar edik yarashib, Oh, bolalik qanday bebaho. IV boshlovchi: Ajralishsak, o’yga tolamiz, Shu beg’ubor damlarni eslab, Ko’ngilgada qo’lni solamiz, Bolalikni, do’stlikni qo’msab. (Davraga bitiruvchilar chiqib “Biz bitiruvchilar o’n yildan so’ng” deb nomlangan sahna ko’rinishini namoyish qilishlari tavsiya qilinadi. Bunda bitiruvchilar 10 yildan so’ng turli kasb egalari bo’lib yetishgan va o’z sohalari bo’yicha Vatanimiz ravnaqiga munosib hissalarini qo’shmoqchi bo’lgan yoshlarimizning kelajak haqidagi tasavvurlari namoyish qilinishi mumkin) II boshlovchi: Ma’lumki, so’nggi yillarda ta’lim tizimidagi muhim islohotlar, ta’lim – tarbiya mazmunidagi milliylik va yoshlarning xorojiy davlatlarda ta’lim olish imkoni yaratilganligi quvonchli holdir. III boshlovchi: Bundan tashqari “Ta’lim to’g’risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning bosqichma – bosqich hayotga tadbiq etilayotganligi biz yoshlar kelajagini o’ylab qilinayotgan ishlardir. 1 – sinf o’quvchilari tomonidan tayyorlangan “Eng odobli o’quvchi”, “Eng quvnoq o’quvchi”, “Eng bilimdon o’quvchi”, “Maktabning bilimdoni”, “Eng yaxshi qo’shiqchi” kabi bitiruvchilarga bag’ishlangan to’rtliklar, she’rlar, qo’shiqlar, aytishuv va laparlar ijro etiladi. She’rlar hazil, yumor tarzida bo’ladi. Buyuklik qasrining ulug’ ne’mati Qarshingizda lol-u hayratda bahr 46 Fozillar dunyosin yaratguvchi zot Xalqqa ulashdingiz mangu iftixor Tong deyinmu sizni quyosh deyinmi Ta’rif aylamoqqa ojiz qalamim Bilim chirog’ini tutqazgan ustoz Ta’zim qabul aylang qalb ehtiromim. Rostin aytsam o’zingsan eng qimmatbaho Sen hayot qo’ynida duru bebaho Ulug’ ayyomingda she’riy kalom bu Shogirdlar nomidan qutlug’ salom bu. Bitiruvchilar o’zlari tayyorlagan sovg’alarni 1 – sinf o’quvchilariga beradilar. 1 –sinf o’quvchilari esa ularga guldastalar taqdim etadilar. Mehmonlar va ota –onalarga so’z beriladi. I boshlovchi: So’nggi qo’ng’iroq – bu bitiruvchilarning maktab bag’ridagi o’quvchilik damlarining so’nggi daqiqalari. II boshlovchi: So’nggi qo’ng’iroq – bu ustozlarning shogirdlarga qilayotgan duosi. III boshlovchi: So’nggi qo’ng’iroq – bu maktabning bitiruvchilar bilan o’ziga xos xayrlashuvi. IV boshlovchi: So’nggi qo’ng’iroq – bu bolalik intixosiyu yetuklik olamining ibtidosi. 11 – sinf bitiruvchisi hamda 1 – sinf o’quvchisi so’nggi qo’ng’iriqni chaladi. I boshlovchi: Aziz mehmonlar, ustozlar va o’quvchilar, shu bilan “So’nggi qo’ng’iroq” tadbiriga bag’ishlangan tantanali kechamizna yakunlaymiz. “So’nggi qo’ng’iroq” qo’shig’i ostida bitiruvchilar 1 – sinf o’quvchilarini yetaklab chiqib ketadilar Shodliklarim cheksiz biroq, Ayriliqdir og’irroq Yuraklarga larza solar Har on so’nggi qo’ng’iroq Ey, cholg’uvchi qo’ng’iroqni Chala qolgin jo’shqinroq Qayda yurak esda bo’lsin Har on so’nggi qo’ng’iroq Yillar o’tdi biz ulg’aydik, Olib ilm sirlarin Ta’lim bergan ustozlarga Deymiz rahmat, ofarin “Balli qizlar” ko’rik tanlov senariysi Shartlar: 1. Tabrik qismi 2. Moda ko’rinishi 3. O’yin (Buxorocha) 4. She’r (mavzuga oid) 5. Dasturxon tuzash 6. Sahna ko’rinishi (Mavzuga oid) 7. Tort bezash 8. Ovqat pishirish 1-shart 1. Bu cheksiz davlati ma’mur Buxorodan, Buxorodan. Bu tengsiz san’ati manzur Buxorodan, Buxorodan 2. Nigohi sizni lol etsa So’zi oshufta hol etsa Biling bu orazi suqsur Buxorodan, Buxorodan 47 Assalomu alaykum qalbi daryo ustozlar, aziz maktabdoshlar. Biz bugun azim Buxoroning nufuzli ilm maskani bo’lmish qadrdon maktabimiz sahnasida “Balli qizlar” ko’rik tanlovlarini o’tkazyapmiz. Biz va sinf qizlari o’zimizning kuch va mahoratimizni sinamoqdamiz. Bizning qizlar otalarning erkasi Bizning qizlar onalar yordamchisi Bizning qizlar lobar, chevar, Bizning qizlar mehnatsevar Bizning guruh: ……… Bizning shior: Intilganga tole yor Keling do’stlar tanishaylik yaqindan Keling do’stlar bellashaylik adolatdan (Yana mavzuga oid she’r va qo’shiqlar, o’yinlar ijro etiladi) 2-shartda har bir mofda namoyishiga chiqqan qizga uning xarakteriga moslab boshlovchi she’r o’qiydi: 1. Budur bizning Saida Uzun sochli xushqomat. Iqtidorli u juda Unga tilaymiz omad 2. Budir bizning Sakina Daftarlari to’la besh U urishqoq va ishchan Omad bo’lsin unga esh 3. Budir bizning Nigora Puxtadir qilgan ishi Zukkolikda tengi yo’q G’olib bo’lish xoxishi 4. Budir bizning Madina Intiluvchan u har on Darrov qiladi gina Biroq juda mehribon 5. Budir bizning Ferangiz U bo’lajak raqqosa Shuni bilib qo’yingiz U uyalchangdir rosa 6. Budir bizning Munavvar Qalbi tongday beg’ubor Bilimdonlikda sarvar “Intilish” unga shior 7. Budir bizning Gulbahor Qalbi she’r bilan hamroh U oq kongil, odobli She’ridan olar panoh 8. Budir bizning Sharofat Nozikkina, erka qiz So’zlashi jonga rohat U oilada yolg’iz 48 3-shart bo’yicha qizlarning raqs mahoratlari namoyish etiladi va hakamlar tomonidan baholanadi 4. Shart -She’riyat qadim buyuk so’qmoq ekan….. degan ekan bir shoir. Darhaqiqat she’riyat ummoni keng, sarhadlari cheksiz. Bizning qizlar she’riyatga juda qiziqishadi. Sizlarga hozir Muhammad Yusufning “Yurtim ado bo’lmas armonlaring bor.” She’rini aytib bermoqchimiz. Marhamat tinglang 5. shart Dasturxon tuzash-ushbu shartda qizlarning qanday mehmon kutishlari, yoki qanday dasturxon ustini bezashlari sinovdan o’tkaziladi. Bunda har bir narsaning qayerda va qanday joylashtirilganiga hakamlar hay’ati qat’iy e’tibor berishlari zarur. 6. shart. Sahna ko’rinishida mavzudan kelib chiqqan holda qizlarning aktiyorlik mahorati kuzatiladi. 7. shart Tort bezashda sharoitdan kelib chiqib, qizlar buni og’zaki tushuntirsalar ham bo’ladi 8. shart Ovqat pishirish shartida qizlarga maxsus konvertlar beriladi. Konvertlar ichida ma’lum bir yoki ikkita ovqatning nomi yozilgan bo’ladi. Qizlar shu ovqatlarning qanday tayyorlanishi haqida tushunchaga ega bo’lishlari kerak. Hakamlar hay’ati ushbu shartni baholashda mahsulotlar ketma-ketligi va necha kishiga mo’ljallanganligiga e’tibor beradilar. 8 – sinf o’quvchilari bilan o’tkaziladigan bilimdonlar musobaqasining stsenariysi O’tish vaqti_____________ Sinfi______________ Mavzu: Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz Tadbir maqsadi: - O’quvchilarning milliy g’oya fani bo’yicha bilimlarini tekshirish - O’quvchilarning milliy g’oya faniga oid bilimlarini oshirish - O’quvchilarning milliy g’oya faniga bo’lgan qiziqishlarini oshirish Tadbirning blok sxemasi T/r Tadbir bosqichlari Vaqti 1 Salom qismi 5 min 2 Emblema va devoriy gazetalar sharxi 3 min 3 Savol – javob 5 min 4 Musiqali tanaffus 5 min 5 Sardorlar bellashuvi 5 min 6 Vatan haqidagi she’rlar musobaqasi 10 min 7 Musiqali tanaffus 5 min 8 Sahna ko’rinishi 3 min 9 G’oliblarni aniqlash va taqdirlash 5 min Tadbir o’tkazishdan bir hafta oldin har bir sinfdan 8 nafar o’quvchi tanlab olinib, ularga musobaqa topshiriqlari beriladi va savollar bilan tanishtiriladi 1. Salom qismi: 49 Assalom Tabiat, assalom quyosh, Yangi tongla bugun qutlayman sizni Musaffo samodan zarrin nur sochib Quvontiring bizni shod eting bizni Assalom Vatanim, assalom, xalqim Yurt jonkuyarlari sizga assalom. El ravnaqi uchun tinmay kurashgan, Sizga fidoyilar, yo’llaymiz kalom. Assalomu alaykum qalbi daryo ustozlar, aziz maktabdoshlar. Biz bugun azim Buxoroning nufuzli ilm maskani bo’lmish qadrdon maktabimiz sahnasida milliy g’oya va ma’naviyat asoslari fanidan olgan bilimimizni sinash uchun to’plandik Barchamizga ma‘lumki, 2007 yil fevral oyidan boshlab har bir oy ma’lum bir fan oyligi sifatida nishonlanishi an’anaga aylanib bormoqda. Mana, oktabr oyi ham odobnoma, Vatan tuyg’usi, Milliy g’oya va ma’naviyat asoslari fanlari oyligi sifatida e’tirof etilmoqda Ma’naviyat - ulkan bir xazina. Shuning uchun ham inson bir umr ma’naviyatga ehtiyoj sezib, bu xazinadan oziqlanib yashaydi, hayotining har qaysi bosqichida uning yangi – yangi qirralarini ochishga intiladi. Ma’naviyat insonga ona suti, ota namunasi, ajdodlar o’giri bilan birga singadi. Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek “Har qaysi davlat, har qaysi millat, nafaqat yer osti va yer usti boyliklari bilan, harbiy qudrati va ishlab chiqarish salohiyati bilan, balki birinchi navbatda o’zining yuksak madaniyati va ma’naviyati bilan kuchlidir. Ma’rifat yoqqan chiroq Dil tubiga nur sochur, Ma’rifat yoqqan chiroq Ko’ngil ko’zini ochur Ma’rifat yoqqan chiroq Toshni titratdi oqin, Vah, keldi osmon yaqin, Jonimda chaqdi chaqin Ma’rifat yoqqan chiroq Dillar diydor talabdir Diydor dilga sharafdir So’nish bilmas sharafdir Ma’rifat yoqqan chiroq O’qigan, uqqan qani Eling tanirmi sani? Har nurida mung ma’ni Ma’rifat yoqqan chiroq Quyoshdek qatrasi dur, Tafakkur tig’ida gul, Shu gulni uzgan bulbul Ma’rifat yoqqan chiroq Bizning guruh: AMIR TEMUR Shiorimiz: Kuch – bilim va tafakkurdadir Shu payt sahnaga Amir Temur siymosi namoyon bo’ladi Men kim Amir Temur ibn Tarag’ay Doril baqodin amrim shu bo’lg’ay Buxoro nurafshon yog’duga to’lg’ay Kimki toptasa do’zaxga kirgay Adolat qal’asi dilingni ochgil Mehr – shavqat nurin do’stlarga sochgil Qayda nomard ahli bazmidan qochgil, 50 Nodonlaru nomard qilmishi sitam. Nohaqlik avjida ko’rib yumma ko’z, Ojizlar, g’ariblar bo’lsa qo’ling cho’z, Shirin tiling bilan degil yumshoq so’z Bechoraga himmat qilganing bayram Adolatdan ko’z ochib ko’rganim aytdim, Ekkan hosilimdan o’rganim aytdim, Kelib bu dunyoga bo’lganim aytdim, Adolatga endi posbon bo’l odam Qadrli tengdoshlar, biz sizga ham omad tilab tabrik qismi dasturimizni o’z nihoyasiga etkazamiz II shart bo’yicha har bir guruh o’z emblemasi va devoriy gazetalari hamda guruh nomi va shiorlarini izohlab beradilar III shartda o’quvchilar guruhiy tarzda o’qituvchi yoki hakamlar hay’ati tomonidan berilgan savollarga javob beradilar. Har bir guruhga 10 tadan savol beriladi va har bir javob uchun 1 ball qo’yiladi IV shart. Sardorlar bellashuvi Bu shartda har qaysi guruhning sardori ushbu fan bo’yicha tayyorlangan krossvordni ishlaydi. Birinchi va to’g’ri bajargan sardor g’olib hisoblanadi. V shart. She’rlar bahsi Ushbu shartda har qaysi guruh o’quvchilari navbat bilan Vatan, O’zbekiston, mustaqillik haqidagi she’rlardan namunalar aytadilar. Orada uzilish bo’lmasligi kerak. To’xtab qolgan guruh o’yindan chiqariladi. O’yin oxirigacha she’r aytib bilgan guruh g’olib deb topiladi. VI shart. Sahna ko’rinishi Bu shartda o’quvchilar olgan bilimlari yuzasidan sahna ko’rinishi namoyish etadilar. Masalan: Azizlar hammamizga ma’lumki dunyo bo’ylab turli xil vayronkor hamda bunyodkor g’oyalar izg’ib yuradi. Ushbu g’oyalarni qay maqsadga qaratilganligini yanada teranroq anglash, ogoh bo’lish maqsadida tayyorlangan sahna ko’rinishini e’tiboringizga havola qilmoqchimiz. Marhamat tomosha qilinglar. Ushbu sahna ko’rinishida dinni o’zlariga niqob qilib olgan kimsalarning ishlari fosh etib, yoshlarga namuna qilib ko’rsatiladi. Tadbir so’ngida guruhlar ballari e’lon qilinadi va g’olib guruh rag’batlantiriladi 51 Mavzu: Non aziz “Non aziz” mavzusidagi tadbirni o’tkazishdan 7 – 10 kun ilgari bug’doy undirib qo’yiladi. Ko’m – ko’k maysa hosil bo’ladi. Xona bayramona bezatiladi. Non haqida shiorlar osiladi. Stol ustida bug’doy boshog’i, maysasi, turli xildagi non namunalari. Turli xil pishirilgan narsalar (somsa, varaqi, chuchvara va hokazo). Bayramga ota – onalar, ustoz o’qituvchilar taklif etilgan. Ishtirok etuvchi bolalar milliy kiyimlarga yasanib olishgan. Magnitafonda: tadbir “Non nashidasi” ashulasini aytish bilan boshlanadi. 1 – o’quvchi: Chin fazilat topdi, Dehqon non bilan, Dilda shodlik, belda darmon Non bilan Siylarkan barcha mehmon Non bilan Ahli inson surdi davron Non bilan O’qituvchi: Bolalar mana hoziq tinglangan she’rdan ko’rinib turibdi – ki, bugungi tarbiyaviy soatimiz dasturxonimiz ziynati bo’lgan non haqida boradi. 2 – o’quvchi: Bugun bizda tantana Shodiyona bugun. Non haquda eslaylik So’ylaylik bugun 3 – o’quvchi: Tarbiyaviy soatdan Ko’p tarbiya olamiz Bugungisin nomini, “Non aziz” deb olamiz. O’qituvchi: Xalq mehnatining eng ajoyib namunalaridan biri nondir. U – hayotning asosi, inson aqlu, zakovati va ijodkorligining samarasi, odamlar uchun kundalik oziq, mamlakat boyligi, tinchlik va farovonligining ramzi hisoblanadi. 4 – o’quvchi: Non – shu uch harfdan iborat bo’lgan so’zda qanchalar ma’no bor. Non – bu hayot, non – bu mo’l – ko’lchilikdir. Dunyo – dunyo bo’lib non ko’ngilga tekkanmikan. Albatta, yo’q, bunday odamning bo’lishi ham mumkin emas. Nega desangiz, non barcha ne’matlar ichida eng xushxo’ri, kishi uchun eng kerakli mahsulotdir. 5 – o’quvchi: Non haqida o’ylasam, O’yim tamom bo’lmaydi. Siz ham o’ylang bolalar Lekin yomon bo’lmaydi. 52 6 – o’quvchi: Har kun – har yerda Insonga do’st qadrdon, Non qadrini bilamiz, Hammamiz ham yoshlikdan. 7 – o’quvchi: Non – tinch turmush, mo’llik, To’y – u havas, non bilan, Non haqida so’z borsa Eshitaman jon bilan. O’qituvchi: Kimki non va mehnat nimaligini bilmasa, o’z xalqining farzandi bo’la olmaydi. Peshona teri va charchashni his qilmagan kishi, nonning qadriga yetmaydi. Chunki non – zahmatkash dehqonlar jasorati va minglarcha ishchilarning mahorati tufayli bunyod bo’ladi. Non mahsulotlarini ko’paytirish uchun kurashda faqat dehqonlar emas, balki olimlar ham xalq xo’jaligining turli sohalaridagi son – sanoqsiz mehnatkashlar ishtirok etadilar. Har bir bug’doy doni tegirmonda un bo’lguncha 15 km yo’ldan aylanib chiqishi kerak ekan. Mana shu bitta batonga 10 000 ta bug’doy doni sarflanar ekan. Nonni tayyorlashda unni elash, xamir qorish va bunda tuz, xamirturush, sut, shakar solinib pishiriladi. Mana shu ishlar hammasi mashinalar yordamida bajariladi. Aholiga non yetkazib bersih qanchalik bilim, kuch, quvvat, vaqt talab qiladi. Non! Shu non bizlar dasturxonimizga kelguncha, ushatulguncha qanchadan qancha mehnatkash qo’lidan o’tadi. Shuning uchun ham shunchalar shirin, shunchalar tabarrukdir. 8 – o’quvchi: Mehnat lazzatini surmoqda Vatan. To’kinlik rizqi deb yozamiz dasturxon Ota – bobolarning odatin qilib Hatto, ushog’ini e’zozlaylik har on. O’qituvchi: Mana, bolalr, yaqinda 3 – non zavodiga borib, u yerda nonni pishirilishini o’z ko’zingiz bilan ko’rdingiz. Qani bolalar non qanday tayyorlanar ekan? Kim aytadi? 9 – o’quvchi: Bug’doy uni saralanadi, quritiladi, haydalgan yerga seyalka bug’doyni ekadilar. Dehqonlarimiz tinmay mehnat qiladilar. Bug’doy mana bunday o’sa boshlaydi (undirilgan bug’doy ko’rsatiladi) Keyin gullab boshoq tugadi va mana bunday oltin kabi yetiladi. So’ngra un qilinadi. Qoplanadi va un zavodlariga yuboriladi. U yerda nonvoylarimiz non yopadilar. Yopilgan nonlarni biz hali shirin uyqumizda yotgan paytimizda mashinalarda magazinlarga tarqatiladi. O’qituvchi: Mana qarang bolalar qancha mehnat sarflanar ekan. Siz yaxshi niyat bilan juda ko’p mehnat natijasida tayyorlangan nonlarning isrof bo’lib partalar ostida, hatto ko’chalarda yerga tushib, uvol bo’lib yotishiga qanday qaraysiz? (Bolalar o’z fikrlarini aytadilar) 10 –o’quvchi: Qadoq qo’lli dehqonlar Terlar to’kib ekishgan Shu sababdan har boshoq 53 Oltin bo’lib yetishgan O’qituvchi: Uzoq safarga yoki Armiya safida xizmat qilish uchun jo’nayotgan kishilarga, akalarimizga non tishlatib qolinadi. Bu kelib rizqingni o’zing yegin, degan ma’noni bildiradi. Tishlangan non go’yoki umid – tayanchi. Bizning xalqimiz nonni shunday ulug’laydi. 11 – o’quvchi: Xirmon to’lsa dalaga Shudir chin g’alaba Yuzlar yorug’ mehmonga Ro’zg’or mo’ldir osh nonga 12 – o’quvchi: Har narsa inson uchun Vijdon uchun, shon uchun. Ikki so‘z – nonu inson Mazmuni bor bir jahon. 13 – o’quvchi: Inson nonni yaratar Non insonni yashnatar Non shu ko’ngilga tegmas Eng aziz, eng muqaddas. 14 – o’quvchi: Har uyda xizmati, Yasha aziz g’allakor Oppoq nonning hurmati G’alla yurtning qudrati O’qituvchi: Dasturxon deganda ko’z oldimizga ne’matdan oldin non, tabarruk non keladi. Dasturxonga qancha narsa qo’yilmasin: turli konfetlar, olma – uzumlar, har xil ovqatlar, somsalar quyilsa, lekin non qo’yilmasa, bunday dasturxon foydali, zarur dasturxon bo’lmaydi. Magnitafonda: Donolarda shunday gap bor. Aytishlaricha bir olimdan non ulug’mi, yoki kitob ulug’mi deb so’rabdilar. U kitob ulug’ deb javob beribdi. Kunlar o’tibdi, o’sha odam och qolibdi, madori qolmabdi. So’ngra nima qilishini bilmay kitobiga non almashib yebdi. Bu gap bekorga aytilmagan, chunki non bu hayotdir. Ashula: Non nashidasi O’quvchilar non haqida maqollar aytadi. Keksa –yu yosh shu non deb Ter to’kishar o’ylasak Kim nima der biz uni Xo’rlab otib o’ynasak Har bir kichik ushoq ham Non, hech to’kib sochmaylik, Non shirinlik, non – hayot, Tugamas baxt va boylik O’qituvchi: 54 Katta qiyinchiliklar evaziga yetishtirilgan nonni isrof qilmasdan uni avaylab – ardoqlashimiz kerak ekan. Dasturxonimizning to’kin – sochinligi va hayotimizning farovonligi hammasi mehnatkash dehqonlarimiz tufaylidir. Shu bilan “Non aziz” mavzusidagi tarbiyaviy soatimizni yakunlaymiz